CAMENA Early Modern Latin Texts

IOANN. LANGII LEMBERGII, V. Palatinorum Electorum archiatri, EPISTOLARVM MEDICINALIVM VOLVMEN TRIPARTITVM, DENVO recognitum, et dimidia sui parte auctum. Opus varia ac rara cum eruditione, tum rerum scitu dignissimarum explicatione refertum: vt eius lectio non solum Medicinae, sed omnis etiam naturalis historiae studiosis plurimum sit emolumenti allatura. Cum INDICE rerum et verborum copiosissimo. [gap: illustration] HANOVIAE, Typis Wechelianis, apud Claudium Marnium et heredes Ioann. Aubrii. MDCV.

CL. V. D. GEORGIO WIRTHIO MEdico excellentissimo.

QVantum promeruit laudis, qui lucis in oras
Edidit hoc, magni nominis auctor, opus:
Semideum fauor heroum, celeberrime WIRTHI:
Debetur meritis gratia tanta tuis;
Auspice quo, dulces iterum producta sub auras,
Ingeniosa vident haec monumenta diem.
Magnus honor rerum certas inquirere causas,
Naturaeque latens nosse potentis opus.
Maior honos, eadem toti mysteria mundo
Prodere, ne tenebris haec tegat vlla dies.

AD CLARISSIMVM EXCELLENTISSIMVMQVE VIRVM, D. GEORGIVM WIRTH, Philosophiae et Medicinae Doctorem, olim CAROLI V. AVG. GAES. et PHILIPPI II. Regis Hispaniarum Medicum, cognatum suum cariss. PRAEFATIO NICOLAI REVSNERI Iurisconsulti.

QVEMADMODVM omnes bonae artes, vir amplissime, ceu fontes (vt Xenophon loquitur) praeclarorum operum, a Deo ortum suumtrahunt: ita Medicina vere est Dei quoddam munus, et inuentum, velnatura, vel diuina quadam sorte hominibus concessum. Neque enim ea arsingenio excogitata humano, sed ipsius Dei munere ac beneficio singulari monstrata est mortalibus: quae in corpore potissimum humano tuendo versatur. in cuius profecto fabricatione omnia sunt plena et artis, et consilii. Hinc

et veteres illi sapientes Medicinam a Deo, quamuis Dei veri ignari, profectam esse senserunt. Apud Aegyptios quidem, vt auctor est Diodorus, Medicinam volunt primum a Mercurio inuentam fuisse: et ab Iside plurimum amplificatam. Alii Libero patrihoc studium acceptum ferunt: plerique vero Apollini Pythio assignant: qui et apud Ouidium de se ipse gloriatur his versibus:

Inuentum Medicina meum est: opiferque per orbem
Dicor; et herbarum subiecta potentia nobis.

Sed de eo multo certius diuinae vocis exstat oraculum in Ecclesiastico: Honora (inquit Siracides) Medicum, quia propter necessitatem creauit eum Dominus. A Deo est omnis Medicina: et Reges honore Medicum afficiunt. Ars Medica caput exaltat artificis: eumque reddit magnum apud Principes. Altissimus e terra creauit remedia: eaque vir intelligens non aspernatur. Altissimus hanc artem communicauit hominibus: quo opera Dei miranda celebrentur: nam ipse dat Dominus, quicquid boni est in terra. Semper igitur summo in honore fuit praeclarae artis illius cognitio: quae quidem sectatores habuit suos, non modo alios priuatos, sed etiam reges ac principes. Sic a Zamolxide Rege et Deo

Thracum, qui Medicinae auctor fuisse perhibetur, e scholae eius qui prodierunt, Medici Zamolxidis fuerunt appellati: quorum tanta fuit auctoritas, vt homines quoque [gap: Greek word(s)] , hoc est, immortalitate donare dicerentur. Sic Aegyptiorum sacerdotes, vt et Graecorum, omnes vna cum Magia, Medicinam exercuerunt: ipso teste Homero et Platone: a quibus Pythagoras, Empedocles, Democritus, et ipse Plato artem hanc quoque didicerunt. Sed et constat a summis regibus ac Principibus praestantes Medicos summe cultos et honoratos fuisse omnibus aetatibus. Sic Ezechias rex in honore habuit Esaiam Prophetam Medicum: Sic Darius Democedem Crotoniatam; sic Phalaris Policletum; sic Alexander Magnus Philippum; sic Antigonus Asiae rex Dioclem et Philippum Epirotam: sic Augustus Caesar Antonium Musam summo cultu honoris et gratiae veneratus est. Praemia quidem Medicis decreta a regibus et principibus semper fuerunt maxima, et longe amplissima; quorum etiam stipendium in singulos fuisse annos GCL. sestertia scribit Plinius. Quanta porro dignitas, et quanta auctoritas fuerit Medicorum apud veteres: satis hoc declarat Idomenei iudicium illud apud Homerum, ad Nestorem sic loquentis de Machaone vulnerato:

Tum vero argumento huius rei esse potesi perpetua artis illius possessio in familiis pracipuis: vt quod de Asclepiadarum familia proditum est, eos ab Aesculapio parente, qui a patre Apolline artem medendi acceperat, familiariter institutos, postea Medicinam docuisse: atque in hunc modum artem successione quadam haereditaria a parentibus fuisse propagatam in liberos, ad Hippocratem vsque, qui et ipse ab Hercule et Aesculipio oriundus fuit. Atque haec sane res tanta religione et fide culta fuit, atque obseruata apud veteres: vt non liceret cuiquam eam artem communicare, qui ab eodem genere non esset ortus: ac proinde peritos artis illius [gap: Greek word(s)] , id est, medicorum liberos vocitabant. Quod et in aliis artibus ac disciplinis obseruari ita solitum fuit. Nam et Strabo quodam in loco scribit, Arabes patria instituta mordicus amplecti: ita vt ne aliam quidem artem liberi exerceant; quam cui parentes suos deditos fuisse sciant. Et Herodotus memorat, in eo Lacedaemonios congruere cum Aegyptiis; quod eorum praecones et tibicines et coqui, inpaterna succedant artificia: et coquus e coquo, et tibicena tibicine, et praeco ex praecone gignatur. Sic Romae eloquentiae studium genti Curionum

familiare fuit, et veluti per manus a maioribus traditum, et a nepotibus per imitationem confirmatum. fueruntque in vna Curionum domo tres continua serie Oratores clari, sicut in vna Fabiorum familia tres continua serie extiterunt Senatus principes. Sic et tres Senecae ex Annaeorum familia Cordubensi, quae etiamnum hodie floret, et quidem fratres tres prodierunt doctrina et moribus clari: quorum scripta immortalitati consecrata aeternae, in manibus omnium versantur. Sic Vbaldi tres fratres, patre Medico Perusino nati, Iureconsultorum maximi, vno floruerunt tempore: qui deinde et ipsinepotes patri, et pronepotes Iurisconsultos dedere. Celebris etiam et nobilis familia Patauii sancta Sophia adhuc exstare dicitur: quae continuata serie septem Philosophos, eosdemque Medicos illustres protulit, vt quasi prodigiiloco haberi possit gentis huius cognomen: quando sicuti Sophiae nomine decoratur, sic etiam reipsa in ea tamdiu perfusus Sophiae splendor illuxerit. Possem equidem, si facto opus esset, multa hoc loco de Medicinae auctoribus, eorumque successione, deque familiis quibusdam praecipuis, praesertim Germaniae nostrae, in quibus praeclarae illius artis infinito quasi tempore continuata perdurauit possessio, non incommode fortassis, aut inutiliter accumulare:

sed ne modum epistolae excedat ist a Praefatio, consulto ea omitto: et adrem ipsam, cuius causa haec potissimum fuit instituta oratio, propius accedo. Satis enim, vt arbitror, vir clarissime illustre exemplum huiusce rei communis nostragens suppeditat, et familia: de qua deinceps, cum propter auctorem operis huius, tum propter te ipsum, cuius studio et beneficio opus istud hoc modo renatum denuo, et maximasui parte auctum est atque collocupletatum, pauca quaedam percensenda sunt potius, quam commemoranda. Fuit ergo gens ista et familia nostra (absit dicto inuidia) a multis iam annisretro, cum aliorum in omni doctrinae genere praestantium virorum, tum vero inprimis Medicorum celebrium sobole ac propage erudita hactenus nobilitata: in quorum numero (vt alios praeteream) fuit patruus ille tuus cognominis GEORGIVS WIRTH I. qui Philosophiae Magister primo Lipsiae renuntiatus: ac deinde Medicinae, quae naturalis Philosophiae quaedam est propago, Doctor creatus Bononiae, artem feliciter exercuit in Carinthia: munere post Archiatri splendidissimo functus in aula LVDOVICI Boiemiae et Pannoniae quondam Regis inclyti: qui non ita multo post infeliciter dimicans cum Solymanno Turcarum tyranno, et Christiani

nominis hoste infensissimo, intra Albam Graecam, quae veteribus Taururum putatur, et Mogatum, transiturus in fuga vadum amnis non magni quidem, neque celebris, miserabiliter periit: heros ille optimus, et eximius adolescens; destitutus et prudentium virorum consiliis, et fortium bellatorum copiis: etiam, vt a quibusdam proditum est, circumuentus fraude atque insidiis suorum: de quo plura hoc loco dicere non est necesse. Fratrem GEORGIVS habuit PETRVM, (qui alter fuit patruus tuus) Philosophiae et sacrosanctae Theologiae Doctorem, Canonicum Vratislauiensem ac Lignicensem, Beatae virginis collegam in Academia Lipsica: in qua ipse et Decani artium, et Rectoris vniuersitatis munere ac dignitate perfunctus est, summa cum laude et commendatione omnium: Romae postea mortuus, et in Campo sancto sepultus: cuius posthuma adhuc exstat memoria in Commentariolo illo pulcerrimo Psalmorum et Hymnorum sacrorum annis superioribus edito, ac publicato. Cuius sane tu, vir maxime, vtriusque patrui praeclaram imitatus industriam et, gloriam veluti aemulatus, iisdem Philosophiae et Medicinae studiis, in quibus summum dignitatis et honoris gradum adeptus es, summe excultus, atque eruditus, antiqui generis honestam (vt verbo veteri vtar) prosapiam ornando et amplificando adhuc

quidem magis auges quotidie, ac tueris: ante hac quidem in aulis et castris militaribus summorum Monarcharum CAROLI V. Augusti, et PHILIPPI filii Hispaniarum Regis, medicinam laudabiliter fructuoseque per octennium integrum faciendo: apud quos et peregrinas terras adeundo, et longissima itinera conficiendo, et multorum hominum perlustrando mores ac vrbes, plurimarum rerum, vt fit, prudentem vsum et experientiam consecutus es. Sed et exemplo maiorum, ac praesertim tuo alter cognominis GEORGIVS WIRTH, propior sobrino tuus, cum quo ego olim ceu cognato et propinquo, eodem vsus conuictu atque contubernio in Academia Witebergensi vixi coniunctissime, adsupremam artis Medicae dignitatem, virtutis et eruditionis commendatione, in Italia progressus: sed (eheu) paucis post annis morte praematura, adhuc florente aetate, Viennae Austriae medicinam quum exercere coepisset, rebus exemptus humanis, magnum sui desiderium omnibus, et propinquis suis dolorem omnino reliquit maximum. Cuius patruus MICHAEL WIRTH, cui tu natura et cognatione frater patruelis, sed pietate et caritate pater fuisti optimus, per omnes honorum Academicorum gradus, ad

summum fastigium dignitatis excellentis in Philosophia et Iurisprudentia conscendit: neque solum Decanus, sed Rector quoque magnificus inclytae Academiae Lipsicae bis legitimis creates suffragiis: Ius in ea ciuile professus, magna auditorum frequentia et vtilitate: primo quidem Institutionum Imperialium, ac deinde Codicis Iustinianei Antecessor ordinarius constitutus: post etiam ab illustrissimo Principe AVGVSTO Saxoniae Electore in iudicio supremae Curiae Septemuiralis Aduocatus, et Senator: ac demum eiusdem Principis voluntate et auctoritate, aulae Saxoniae Coburgicae Cancellarius ordinatus: qua in dignitate ita se gessit hactenus, vt non solum reprehensionem euitarit, sed omnium bonorum laudem ac praedicationem sit promeritus. Sed hos quidem omnes de quibus dixi, familia paterna, et stirps virilis proximis annis protulit: protulit vero eiusdem familiae alter sexus, ipse quoque praeclarus et laudatus, non pauciores cognatos, iisdem artibus et studiis praestantes, et summa dignitate praeditos. E quibus (vt priscos omittam) fuit nostra aetate consobrinus ille tuus, et patruelis meus frater BARTHOLOMAEVS REVSNERVS, artium et Medicinae Doctor celeberrimus:

quod scripta eius in publicum edita testantur: quibus non rem Medicam solum, sed etiam inprimis Theologiam sacram, contra impostores quosdam, ac praesertim Tartareae nescio cuius Medicinae sectatores, plurimum asseruit, atque illustrauit: morte(heu) praepropera, ante annos sedecim, Zittauiae Lusatiorum oppido, ad Sudetes Boiemiae sito, pie sancteque defunctus: mensibus ante tribus praemisso ad coelestia gaudia fratre CHRISTOPHORO REVSNERO, celebri Iurisconsulto, et patriae Reipub. prudenti Syndico. Cuius filius HIERONYMVS REVSNERVS, tot maiorum suorum et cognatorum insistens praeclaris vestigiis, ipse quoque vtriusque Medicinae Doctor Basileae nuncupatus ante annos aliquot; et exculti sui ingenii, doctrinaeque exquisitae lucubrationibus iam passim celebratus; hoc quidem tempore Curiae Variscorum publico stipendio exercet Medicinam: magna cum laude non modo ciuium, sed etiam popularium. De me, et fratribus meis partim Medicinae, partim Iurisprudentiae studio deditis, quos et ipsos propiores sobrinis agnoscis, hoc loco dicere necesse non habeo: sed vt de bono isto familiae et genti nostrae gratulor; eoque ceu diuinae benignitatis quodam munere laetor maxime: itaeo, diligentius virtuti ac laudi operam nobis dandam esse iudico: vt acceptam a maioribus

boni et praeclari nominis haereditatem, non modo tueri, sed cumulatam etiam indies magis industria nostra relinquere nobis liceat futurae posteritati. Caeterum cognatae familiae veluti quidam princeps et antesignanus merito habendus est operis huius Epistolici auctor egregius IOHANNES LANGIVS, amitae quondam tuae magnae filius: qui prae caeteris propinquis te ceu filium amore et studio perpetuo complexus, quo ad vixit: ex voto et testamento haeredem suum esse voluit: heredem, inquam, non modo opum et fortunarum amplissimarum: sed etiam inprimis doctrinae ac virtutis: ad cuius praecipue studium indefessum, ille veri gloriosique itineris praemonstrator ingenium tuum aemu latione domestica succendit. Is igitur eadem ortus patria, qua caeteri, quorum hactenus facta est mentio (Ea vere Silesiae ciuitas est LEOBERGA, non modo antiquitate et aedificiorum structura, sed et Republica prudenter constituta, et inprimis cultu religiosae pietatis sincero, et denique prouentu praestantium in omnibus artibus et disciplinis ingeniorum vbere ac copioso, neutiquam ignobilis, et obscura) ea inquam ciuitate ortus LANGIVS: et ad vberiorem ingenii cultum assequendum, post patriae scholam, ablegatus Lipsiam: multos in ea Academia annos et discendo, et docendo publice priuatimque

vtiliter exegit: Philosophiae et artium liber alium Magister creatus a consobrino suo (de quo paulo ante habita est mentio) PETRO WIRTH Decano; quo in loco, praeter professionem publicam, aliarum quoque functionum publicarum munera laudabiliter sustinuit, ea fide et diligentia; vt omnib. carus et acceptus haberetur. Praeter alios habuit eo tempore assiduum auditorem, magnum illum et magni nominis virum IOACHIMVM CAMERARIVM, communem praeceptorem nostrum: qui profecto LANGII doctoris sui, in explicando praesertim Plinio, quem delicias suas appellare solitus fuit, solertiam et industriam saepissime pro lectione praedicauit: vt non parum se tunc opera illius fuisse adiutum publicae contestaretur. Sed cum is maiorum exemplo, Philosophiae cognitioni, Medicinae postea studium adiunxisset: (neque enim aliter facere decebat eum, cuius auita stirps Medicis semper celebris fuisset) Pisis postea summum Docturae gradum consecutus in Italia: post reditum suum in Germaniam demum Palatii Rhenani Septemuiralis archiatrus factus: Heidelbergae medicinam cum laude fecit multis an nis; non eo solum nomine de Reipublica Christiana praeclare meritus; quod summis et maximis Principibus quinque, et sacri Roman. Imperii Electoribus a cura corporis fuit: verum etiam de totare literaria in eo sane meritus quam optime,

quod tot culti ingenii sui monumenta reliquit posteris; quibus et patriam celebriorem multo reddidit: et nominis famam ac gloriam sibi conciliauit immortalem: vere ille [gap: Greek word(s)] adeoquedi uini Hippocratis iudicio [gap: Greek word(s)] : quod Medica eius et Philosophica aduersaria in medio relicta abunde testantur. Quorum in numero sunt Miscellanea ista EPISTOLARVM MEDICINALIVM, varia acrara eruditione, tum etiam rerum omnis generis scitu dignissimarum explicatione referta: antea quidem saepius ea excusa: sed nunc denuo recognita, et plus quam dimidia sui parte, opera potissimum et fide tua, aucta et collocupletata: vt merito editio ista noua, et veluti [gap: Greek word(s)] operis huius, tuo praecipue ingenio et genio accepta referri debeat. Sane non ignoro, complures in hoc scriptorum genere praeclaram posuisse operam: similibus Epistolis Medicinalibus conscribendis, atque publicandis: in quibus praecipuam laudem et commendationem merentur IOANNES MANARDVS, ALOYSIVS MVNDELLA, IOANN. BAPTISTA THEODOSIVS, PETRVS ANDREAS MATHIOLVS, NICOLAVS MASSA, VICTOR TRINCAVELLIVS, et si qui praeter hos nominatos sunt alii, quorum nomina comperta non habeo. Sed ex Germanis (nam hi, quos nominaui,

omnes Itali sunt) solus, nisifallor, LANGIVS hoc scriptionis genus felicissime tractauit: tanto etiam magis, vt arbitror, praeferendus caeteris: quanto est antiquior, atque experientior. Nam aetatis suae octogesimo anno completo e viuis excessit: mortuus Heidelbergae, et in aede sancti Spiritus sepultus. Quamobrem recte omnino et prudenter abs te factum est, vir amplissime; quod praeclarum istud Epistolarum Medicinalium opus, studio et labore tuo incredibili denuo recognitum, et magna accessione locupletatum, iterum lucem videre voluisti: et quidem lucem accipere nouam in praecipua Germaniae nostrae officina Wecheliana: quae et typorum elegantia et operarum industria, et operum denique ipsorum delectu singulari, laudem et commendationem hactenus meretur eximiam: vt nihil ea possit esse ornatius, aut vberius. Neque vero dubitare mihi posse videor: operam hanc et fidem in redintegrando opere isto tam praeclaro et egregio praestitam, non modo Reipubl. literariae vtilem ac fructuosam, sed et Medicinae ac Philosophiae, praesertim naturalis, adeoque totius literaturae politioris studiosis, omnino gratam et acceptam futuram: vt eo nomine multa et magna vobis ab omnibus gratia referri merito debeat. Quod

reliquum est, vir clarissime, et cognate carissime, Deum Opt. Max. obtestor et oro: vt te, cum familia tota et gente vniuer sa, quam diutissime saluum et incolumem esse: et vsque ad extremam senectam per omnes ordines aetatum et annorum, bene et feliciter agere, benigne concedat ac largiatur. Ienae ex Academia. Calendis Februarii, anno pub. salutis MDXIC.

IN EFFIGIEM IOANNIS LANGII, AVLAE PALAT. ELECT. Archiatri.

HAc facie spectandus eras, clarissime Langi,
Quum tibi supremum dicerem iuuenis vale.
Nunc canus tua busta, pater cineresque saluto,
Post lustra quinque redditus Nicro meo.
Officioque tuo sublimi fungor in aula:
Vtinam pari cum dignitate et gloria.
Fama tuas resonat laudes, tua scripta leguntur,
Audisque vates pariter et Medicus bonus.

EFFIGIES CL. V. D. IOANNIS LANGII LEMBERGII Medici, Archiatri Palatini Electoralis.

Archiatrum facit Heidelberga: Sophum facit ante
Lipsia: sed Medicum Felsina docta bonum.

Praefatio, qua Langius candido Lectori suam scribendi Epistolas Medicinales occasionem recenset 1

2 Quam aegre Medicina ab inueterata errorum opinione et superstitione vindicari possit 12

3 Chirurgicorum in curandis articulorum vulneribus, phlegmone obsessis, ignorantia inexpiabilis 15

8 Qua temeritate Chirurgi phlebotomatos sanguinem absorbere tremulum cogant 32

9 Methodum rectam curandi vulnera pyrobolis cum glande plumbi aut aeris facta, ignorare Chirurgos, qui vanum in extinguendo pulueris nitri ardore sibinegotium facessunt. 34

11 De medicis veteratoribus quiex solius vrinae indicio, de morbisubstantia statuere, et temere pronunciare audent, et nec ob triobolaris scorti precium nugari erubescunt 44

12 An pharmaca morborum materiam et humores concoquere, aut rectius naturam eos digerere asseramus. 49

13 Caloris vtriusque differentias, species ac vires, et substantiam declarat. 54

14 De virtute informatiua, et quid Aristoteles de easenserit: eiusque cum Platone suo praeceptore concordia 61

16 An et quando in cura exanthematum, quae Arabes variolas et morbillos indigitant, aut scabie, vel morbi Gallici pustulis, bubonibus aut erysipelate phlebotomia vel purgatio competat 68

18 An curandae pestis methodus, tam per phlebotomiam, quam pharmacum, euacuationem exigat: et quae illarum sit alteri praemittenda 76

19 De causis sudorulentae Britannorum febris, et an sit veterum febris illa typodes, et fuerit antiquis medicis cognita. 82

25 De apoplexiae, epilepsiae, cari, comatis, catochae, catalepsiae, lethargi, phrenitidis, morborum capitis differentia 104

35 An diuinatricis Astrologiae obseruationes, et Mathematicae ephemeridum tabulae, Medicis in aegrorum cura sint obseruandae 150

strumas et tuberanasci: cerebri, epatis, ac neruorum vires vitiari: apoplexiam et paralysim solo eius vapore excitari 189

51 Olei et strigmentorum veteris palaestrae precium et vsus: ac in ea, balnearum structura 232

52 Quo gestu illa apud Hippocratem exercitia, acrochirismus, chironomia, crocimachia, et alindesis, constabant 240

53 De origine Alchimiae, et distillationis aquarum ac olei modis et viribus 243

63 De nouis Americi orbis insulis, ante Vesputium et alios regum Portugalliae naucleros, ab Hannone Carthaginense perlustratis, ac Geographiae vtilitate 304

67 De malobatro, vnguento pholiato, netopo, oleo spano, malis persicis, citriis, et carnis leporum vires 341

68 Obscura de venatoriis Gallorum et Aegyptiorum venenis problemata, et venenorum nomina 356

70 De varia stripium, frugum, arborum, animalium, et hominis sexus metamorphosi 371

72 Veteres ex Aegypto philosophos diuina herbarum medicamenta magica et anili superstitione turpiter defoedasse et infamasse 393

73 De necessaria medicamentorum simplicium, et erronea ea cognoscendi ratione 401

83 De differentiis signorum, quibus Medici morbos discernunt, et futura praesagiunt 459

1 De senilis Atheniensium muli immunitate, ad illustrissimum Principem Othenricum Comit. Palat. sacri Romani Imperii Electorem, vtriusque Bauariae Ducem 467

2 De Medicinae Aegyptiorum, Chaldaeorum, Graecorum, Arabum, ac Latinorum origine, et in naturae calumniatores Apologia: ad D. Georgium Wirth consobrinum suum. 471

bibliothecis et Chalcographia, ad illustriss. Principem Othenricum Bauariae Ducem, Com. Palatin. sacri Romani Imperii Electorem 497

4 Qua methodo contusionis et adustionis vulnera, machinis [gap: Greek word(s)] inusta, curentur: ad D. Georgium Wirth consobrinum. 508

5 De triplicis Gonorrhoeae dinotione et cura, Galeno veteribusque Medicis igneta 515

7 De variciformibus vasorum spermatis anfractibus et illius concoctione, et occultis a cerebro per lumbos meatibus 524

8 De viro portentoso, cui masculus agnatus caput intus reconditum habuit, reliqua corporis membra e pectore pendula prominebant: et aliis, sine sexus compare aut semine parturientibus 530

11 De grauioribus mulierum morbis, ex vtraque, vel altera tantum, menstrui purgatione obstructa ortis 544

17 Ex eodem simplicis alimentichilo, eodemque calore, omnes quatuor humores in epate generari 564

19 De temerario purgantium pharmacorum vsu, et fructibus artis opera laxatiuis, ad Cyrlerum suum 573

29 An caseus edendo sit salubris, ad Philippum Melanchthonem, virum eruditione et pietate clarum 621

33 De contrariis medicamentorum simplicium, rha barbari, myrobalanorum, rosarum, vrticae et aceti viribus 639

34 An daemones corpora humana morbis affligant, et qua methodo exorcismi recte curentur 643

35 An animae vel daemones obsessorum exauctorati, procellas in aere vel vndis concitent 650

40 De puris per lotium, ex pulmonis, epatis, renum, aliorumque viscerum vomica erumpentis, per meatus nobis ignotos, naturae cognitos, expurgatione: ad Doctorem Geryonem Seilerum, Augustanae vrbis medicum expertissimum 673

41 Quae vrinarum, morbi concoctionem vel cruditatem indicet. Et an morbo indigesto, purgatio competat: ad peritissimum Medicinae doctorem Iohannem Echtium 677

43 De anhelitus et deglutitionis ex gulae vitio difficu tate, et recta remediorum stomachi applicatione 687

47 De emplastris ex metallorum mineralibus in mortario plumbeoque pistillo maceratis, ad vlcera Chironia et phagaedenica, caeteris efficacioribus 707

48 Quae fuerit Aegyptiorum purgandi vtrunque ventriculum ratio, quam Hippocrates Syrmaismum appellat. Ad Doctorem Sebastianum Meisner Iurisconsultum, et illustrissimi Principis Othenrici a consiliis 710

49 An auri, argenti, gemmarumque vsus in Electuariis actragaeis sit salutaris: ad Guihelmum Rascalonum, medicinae candidatum 715

50 An Hippocrates recte omnes morbos vlcera dixerit, et de eius breuiloquii charactere 723

51 An merum pueris atque puellis, vel aqua dilutum, sit salubre: ad D. Christophorum Prob iureconsultum et Principis Palatini Othenrici Elect. a consiliis 726

52 De causa feruoris thermarum, et perpetuo in sacris Ethnicorum igne, et vnde illarum vires emanent 731

53 De variis [gap: Greek word(s)] a capite morbis: ad Philip. Bechium Medicum Basiliensem 741

55 De admiranda rerum naturalium in macrocosmo et membrorum microcosmi in morbis sympathia 747

56 Rhapontica, centaurium maius, ac symphytum aut consolida, sint ne eiusdem radicis nomina, vel succidanea 753

58 De medicamentis ex puluere vitri, et aue troglodytide [gap: Greek word(s)] , id est lapidem atterentibus 759

59 Quid sint in magia naturali [gap: Greek word(s)] , et auis [gap: Greek word(s)] venefica 762

60 De tempestiua in febribus venae sectione, purgatione et crisi, contra [gap: Greek word(s)] , et horum Ephemerides: ad Petrum Lotichium Secundum, Medicinae Doctorem 764

De secretis remediis ad Georgium Wirth Medicum Caesareum consobrinum suum Epistola 1, 777

De tremore brachii et cordis palmo a puerperio ad Bartholomaeum Reusnerum Lembergium Medicum, cognatum suum, Epist. 2. 878

De cura adolescentis a supremo domus tabulato nouem orgiis alto supra stratum lapsi, ad Michaelem Wirth I. V. Doctorem Cancellarium Coburgensem consobrinum, Epist. 3. 881

De strumarum, steatomatum, atheromatum, aliorumque ex pituita abscessuum bistoria et cura prophylactica, ad Balthasarum Githlerum Medicum Lembergium, Epist. 4. 886

De apostemate in perinaeo et fistula, ad Georgium Wirth Medicum Caesareum consobrinum suum, Epistola 5. 893.

Medicum de Republica symposium. Ad Generosum Eberhardum Comitem ab Ertbach Palatinatus Archipincernam, Epist. 6. 902

Magister Philosophiae creatus Lipsiae, anno MDXIV: Petro Wirthio consobrino, Collegii Philosophici existente Decano;

Qua in Academia postea et bonasliteras frequenti auditorum consessu professus:

Monumentis ingenii sui excellentis, varia ac rara cum eruditione, tum rerum omnis generis scitu dignissimarum explicatione refertis post se relictis quam plurimis:

IN MEDICINALIVM EPISTOLARVM MISCELLANEA D. IOANNIS LANGII Lembergii Praefatio.

LANGIVS CANDIDO Lectori suam scribendi epistolas Medicinales occasionem recenset.

ELAPSIS iam plus minus triginta, candide Lector, annis, quum relictis cultioribus Encyclopaediae Musis, quas tum Lipsiae profitebar, animum ad pauso seuerius Medicinae studium appulissem, et ne (quod Seneca inertis esse ingenii testatur) relictis fontibus riuulos sectari viderer, dum diuini Hippocratis, ac fidi eius interpretis Galeni, opera diurna nocturnaque lucubratione perlustrarem, reperi Galenum a suis de salubri victus ratione praeceptis, Germanos, his seueris verbis, ne dicam conuiciis, excludere: Apud Germanos, inquit, ne nutriri quidem infantes contenderim, qui nuper editos infantulos, etiam ab vtero adhuc calentes, in flumen egelidum deferunt. verum, inquit, nos neque Germanis, neque aliis agrestibus aut barbaris

hominibus, haec prodimus: non magis equidem quam vrsis, apris, leonibus, aut aliis id genus brutis: sed Graecis, et iis qui tametsi genere sint barbari, Graecorum tamen aemulantur studia.

Caeterum quum Germanos virilis animi fortitudine, ac corporis robore Graecis vel praestare, vel saltem non impares esse, ingeniique praeclaris dotibus ad bonas capessendas literas nullis nationibus esse secundos, probe scirem: arbitrabar Galenum his verbis saltem barbarum in educandis infantulis Germanorum morem incessere, quos Strabo et diuus Gregorius Nazianzenus tradunt, exploraturos an foetus legitimo thoro conceptus sit, infantem fasciis constrictum, in Rheni sluentis alucum praecipitare: qui si pessum iuerit, pro notho ac spurio repudia tur: si vero sospes emerserit, pro legitimo educatur. Vnde Nicobolus ad patrem ita scribit:

Delecter e liberis me tuis procul abiice.
Velut spurium, nobilis Rheni probatum fluentis.

At postquam ex Bononia, sacro tum bonarum artium, tum medicinae ac iurisprudentiae Musaeo in Germaniam redieram, comperi quosdam Medicos, mira artis ostentatione elatos, ex solius putridi lotii inspectione, velut vatidicas ex crystallo anus, de substantia et interna morbi causa temere pronunciare ausos: ac de aegrotantis falute vel exitio, tanquam ex Delphica Apollinis tripode, vaticinari, ne dicam perfricta

fronte nugari: in discernendis vero morborum causis, ac ex horum indicationib., in recta curationis methodo instituenda, quam Hippocrates et Galenus docuerunt, adeo caecutire et aberrare, vt Galenum illis non sua medendi praecepta scripsisse, nec ea hos logiatros vel saltem per transennam vidisse, recte iurares. Comperi quoque de Medicorum sorte, aliud crudele Chirurgicorum vulgus, omnium literarum ignarum, ac prorsus [gap: Greek word(s)] , qui nec vllis instrumentis luxata membra instaurare norunt: quae si forsan quouis violento impulsu, vel carnificis industria, forte fortuna instaurauerint, tum videas, quanta tyrannide, et contra omnem veterum methodum, etiam sine glossocomio (quod nec vnquam viderunt) membra reducta quotidie adeo contorquere atque diuellere pergant, vt non raro rursus de suo acetabulo excidant. Certe hac ratione eos non luxata, sed intolerabilem dolorem instaurare, rectius affirmares. Quid multis? Certe id quod de adulatoribus quidam dixit, in eos recte detorqueri potest: Praestare incidere coruos, quam huius farinae Chirurgis vitam, vel corpus committere. Atqui quum iguorantia nihil sit audacius, longe atrocius illorum videas facinus, qui cum linguam aegrotantis febrili causonis ardore arescentem et fuscam conspexerint, quem morbum ob linguae fuscedinem, in qua morbi causam subsistere arbitrantur, die Breun appellant: hic neglecta febris aegrum interempturae cura, taedet et pudet me referre quam male olentib. medicamentis scabriciem linguae detergere ac humectare singulis

non extincta febre, frustra satagunt: hic stercoris equini diluto, alter e contusis cancris cremore, linguam eluit: et panno rubro, et aspero quidem, non tam defecat quam excorticat. Mehercle, si Poetis credere fas est, vultures apud inferos Tityi amatoris iecur non ita diuellunt, vt isti balatrones linguam febricitantium continuo affrictu lancinant, et emacerant. At, bone Deus, si stulta illorum in phlegmonis erysipelatodis, vel in ipsius erysipelatis puri curatione consilia, seuerus ille morum censor Cato, aut Crassus ille [gap: Greek word(s)] (qui semel tantum in vita, dum spinosos duris labris asinum edentem carduos vidisset, risisse fertur) audirent, certe a risu sibi temperare non possent, etiamsi labra mordicus apprehenderent. Nam si alicui macula vel exanthema rubeum eruperit, etiam citra febrem, quae cum erysipelate et bubone saepe coincidere solet, quod ipsi a colore Rothlauff indigitant: confestim aegro in perpetuum humectatione, lauacris capitisque lotione interdicunt. Vnde crebro habebis quosdam proceres impexis capillis obuios, qui in viginti annis caput non abluerint: et aegros ita sordidos, qui in tota vniuersali aegritudinis periodo nec manus lauerint, nec recens lota, quantumuis sicca, linteamina sibi substrauerint. At si quis in cubiti gibbero, vel genu, aut quouis alio neruoso corporis articulo, caesim vel punctim sauciatus fuerit, et tandem ob doloris acuitatem phlegmon vulnus, ex humorum affluxu, obsederit, laesusque febre ita aestuet, vt calor naturalis vigor que membri humorum alluuium concoquere non possint: quum ex vulnere pro vera

sanie alba et lactea, aquosum [gap: Greek word(s)] sero lactis similimum emanare viderint, mox exclamant, esse genuini ex articulo humoris effluuium, quem Glied Wasser appellant: quum in omnibus totius corporeae molis articulis non tantum subsit humoris, quantum vno die et nocte ex tali vulnere apostemoso effluit. At hic non curata prius (quod recta Methodus exigit) vulneris phlegmone, nec habita febris ratione vlla, insignem videas illorum in sistendo ichoris profluuio amentiam. hic, vnguentum de baccis populi nigrae, in sartagine feruefactum, vulneri infundit: ille exemptis de equorum ephippio capreolarum pilis, vlceris osculum obstruit, quo fit vt humor ille crudus subter cutem totum membrum perreptet, neruosque putrefaciat, et musculorum thoros exedat. Non dissimili dementia in pulueris ex halinitropyrii extinctione desipiunt, quo sphaerulas ex aere cyprio vel ferro conflatas machinis pyrobolis in hostes eiaculamus: quorum nulla ratione efficta remedia, in Epistolis nostris satis superque confutauimus.

At illorum ex ecrabilis in curanda occulta cranei fractura error, est isto longe periculosior. quod, si cureillaesa, ictu lapidis, vel teli obtusi, aut ex alto et praecipiti loco casu ita disruptum aut fissum fuerit, vt per craneirimulas ichor sanguinis super cerebri panniculos destillauerit, nisi cute ad Xeharacteris effigiem dissecta, craneum trepano [gap: Greek word(s)] perforaueris, vt influxi humoris vapores exhalare, ac noxia suppurationis recrementa cerebrum eructare possit: certe necesse est, prohibita transpiratione, humores intra craneum

computrescere, et aegrum conuulsione aut sphacelo perire. Haec quidem, quum sint omnium bonarum artium ignari, et hirundinibus indociliores, doceri non possint: necesse est inexpiabili horum inscitia, praecipue in bellis mul ta hominum milia perire quotannis. Proindecandide Lector, sancte deierare ausim, non raro, quum inter milites causon vel dysenteria grassatur, vt nuper bis in Vngaria accidit, aut si febris aliqua Epidemialis, qualis sudor ille Anglicus, incrudescit, plures Empiricorum temeritate, quam mor bo, aut hostis gladio interimi. Tuam, Lector, obtestor fidem, dic quaeso, quot hominum milia credis illum sceleratum chirurgicum occidisse sua nephanda curandae febris illius sudorulentae methodo, quam in morbi ignoti principio, temerario ausu, inuulgauerat? Numerus omnem fidem superat. vrbs Parisiorum populosissima non tot alit incolas. Quis non ab imo pectore ingemisceret, Medicinam, tam sacrosanctum Dei donum, auaritia et ignorantia pseudomedicotum in hominum perniciem conuerti: salutare summi Dei donum anus vatidicas, sycophantas quoque, et agyrtas, suis imposturis, arte Magica et idololatriae superstitionibus ac incantamentis, ita prophanare et conspurcare, vt nulla sit artium, quae tot impiis scateat superstitionibus.

Certe nullus: nisi praefecti aut magistratus [gap: Greek word(s)] , qui accepta turpi pecuniola, haec Medicinae monstra, et Iudaeos perfidos, in perniciem

subditorum alunt, fouent, et tuentur: quibus solis fas est, subditorum marsupia foenore exhaurire: et corpora Christianorum per medicamenta inexperta, vita, vel sanitate saltem spoliare: et sollicitos aegrorum animos, eorum incantamentis et sceleratis superstitionibus, a veri Dei cultu, qui omnium sanat languores, ad idololatriam, perfida recuperandae sanitatis spe, deflectere. Misertus itaque aegrorum, quos e tonstrina Chirurgici cauticis eorum medicamentis et crudeli luxata instaurandi carnificina adeo efflictim emacerant, vt subiecti quaestionibus carnificis torturam leuius ferrent: quos denique indocti et barbari ex pagis et monachorum coenobiis, ac Iudaeorum synagoga, pseudomedici, sua imperitia et ignotis medicamentorum viribus, ita impune conniuente magistratu, perimunt, vt hos quispiam in Germania funesto et lugubri infinitorum mortalium fato libitinam exercere recte dixerit: vt igitur miseros hos aegros ab illorum carnificina et fraudulentis imposturis asserere possem, quamuis negotiorum cumulo pene obrutus, et aerumnosis aegrorum curis multifariam districtus, has quas vides Medicinales epistolas obiter conscripsi: in quibus quosdam his triobolaribus Medicis, quorum tota ars ex vrinae indicio dependet, ignotos morbos, rectamque curandi methodum declarare statui: et perniciosas veteratorum in medendo fraudes, quibus loculos decumbentium exhauriunt, mortemque aegrotantium intempestiuam accelerant, detegere:

et nihil illorum obtrectationes, conuicia, aut calumnias veritus, me illorum inuidiae libenter exponere, quae mihi virtutis studiique calcar erit. Verum confido ad tam pios et reipublicae vtiles ac necessarios conatus, operam, fauorem et studium Medicorum, qui candide et syncere docti sunt, non defuturum: qui singulari eorum, et satis dudum spectata eruditione, qua medicinam barbarorum et sophistarum nugis conspurcatam, plurimum illustrarunt, etiam hanc meam operam non promouere modo, sed enixe adiuuare poterunt. Vale.

IN PSEVDOMEDICOS, qui suis imposturis Medicinam defoedant, Epistola prima.

NVDIVSTERTIVS ad coenam mihi in horto tuo condictam libens accessi. in qua cum non modo animi conuiuarum omnifaria florum, herbarum et fructuum amoenitate, Musicesque harmonia refocillarentur, sed et corporis vires lauto ferculorum apparatu reficerentur: ac dum secundae mensae bellaria afferrentur, tum Aristarchus conuiuiorum commoda dicturus. Non temere (inquit) Homerus, meus ille amasius toties conuiuia in Troiano bello inter Hero as celebrara commemorat: et Lycurgus, vt Laconum

iuuentus in publico sobrie conuiuaretur, edixit. Est sane conuiuium commilitonum homilia, alacritatis animi pabulum, amicitiae philtrum, et beneuolentiae parens. Ob idque Brachmanas Indorum philosophos, antequam cubitum concederent, ex phiala Tantali, quae ex eius statua iugi liquoris scaturigine referta semper fuit, instaurandae amicitae gratia bibisse fertur. Itaque vt vno verbo (inquit Aristarchus) dicam, conuiuium sobrie institutum, praesens animi corporisque esse pharmacum testabor. Qua nam igitur quaeso medela, affectus animi edaces, morbis corporis grauiores, melius quam [gap: Greek word(s)] poculis curabis? proinde ait Zeno philosophus, vt lupini amari crebra aquarum aspergine macerati, dulcescunt: sic animus vino irrigatus mitescit, et Galenus, [gap: Greek word(s)] : Tristitiam et moerorem vinum sobrie bibitum alleuiat omnem. Praeterea vt ellychnium lampadis olei fomento conseruatur: sic genuinus humani corporis calor, humi ditas, et vires, quae continua et occulta corporis ex halatione fathiscunt, salubri potus et cibi pabulo conseruantur: quibus vel maxime inculpata corporis sanitas constat, qua nihil praestantius excogitari potest, quam nec cum omnibus Croesi diuitiis, vel auriferi Tagi arenis commutare possis. Cuius paeana et laudem Amphion Sicyonius poeta his versibus scite decantauit:

Obeata sanitas, te praesente amoenum
Gratiis ver floret, absque te nemo beatus.

In confeso igitur est, sanitatem salubri conuiuiorum diaeta conseruari, et Medicorum pharmaciis defectam instaurari. Ob id Erophilus: [gap: Greek word(s)] , inquit, [gap: Greek word(s)] . Id est: Pharmaca, si quis illis vtens recte prudens contigerit, auxiliares sunt deorum manus. Quare ô coepulones perchari, inquit Aristarchus, vt tantis, tamque praeclaris conuiuiorum donis recte frueremini, nunquam a conuiuiis vestris deberet abesse Medicus, qui salubrem victus rationem, et obsoniorum vires vobis praescriberet: quo munere, suo more, Langius in hoc conuiuio praeclare defunctus est. Tandem ego. O Aristarche, respondi, non me, nec alios Medicinae peritos huius vel officii vel laboris taederet, si non vulgus, pseudomedicorum imposturis perculsus, a consiliis Medicorum ita absterreretur, vt non prius, quam iam animam efflaturus, cum morte conflictetur, medicos consulat. Istos sane personatis tragoediarum histrionibus similimos Hippocrates recte asseruit. Nam vt illi habitu, gestibus, vestituque personam regis aut heroum referunt, quos non esse constat: sic illi pseudomedici veste oloserica, annulis, rubroque pileo decori, falsa et ficta artis ostentatione apud ignobile vulgus, indoctosque pro ceres, titulum personamque Medici sibi vendicant: quam si illis exutis ademeris, sub illorum persona aut Iudaeum perfidum, aut monachum apostatam, vel omnium bonarum artium

ignarum parochianum, agyrtas, ardelionem, aut anus incantatrices, ac id genus farinae hominum, latere deprehendes: qui nihil non audent, quo ab afflictis aegris per fas et nefas pecuniam emungant. O sceleratum pecuniae aucupium quid non mortalia pectora cogis audere? Hi sacro sanctam Medicinam, praeclarum summi Dei donum, temerariis ex vrina de morbis vaticiniis ac nefariis superstitionum nugis et incantationibus, conspurcare non erubescunt. His accedit tandem Magia, quae astrologiam et medicinam in suum asciuit consortium: quos non obsecro morbos curare, quae denique praestigia et intempestates, herbarum, radicum, lapidumque viribus, sub stato lunae et stellarum ortu adaptatarum, sese non efficere posse promittant? His fascinare, his daemones cogere, his denique irata deorum numina litari posse, perfricta fronte nugantur. Si Gygis quaeris annulum, quo rex il le se inuisibilem reddidit: promissus quidem, sed citra fidem, non deerit. His Magiae nugis Medicina adeo defoedata est, vt nulla sit artium, quae adeo confertim errorib. et superstitionibus scateat. ac illa nobis coelitus data Medicina. Her cules certe minori labore, Augeae purgauit stabulum, quam aliquis, quantumuis doctus, Medicinam a tot mendis elueret et expurgaret. His dictis, Symposiarcha vnâ cum omnibus conuiuis petebat, vt id laboris subirem: sed ob quas causas id facere distulerim, sequens explicabit epistola.

EPISTOLA SECVNDA docet quam difficile sit, Medicinam ab erroribus et superstitionibus vindicare.

GRAVITER quidem, mi Francisce, proximis tuis literis expostulasti mecum, quid ita praeter promissa cunctarer, Medicinam ab erroribus et imposturis et superstitionib. vindicare. Fateor quidem, id me facturum, in symposio quodam recepisse: sed cum promissa praestare vellem, non experta prius operis difficultas, me ob has causas deterruit. Primum, quod bona pars Medicorum in falsis barbarorum opinionibus adeo consenuerit, vt scirrum quamuis durum citius digeras, quam inueteratas illorum opiniones, a puero conceptas, ex animo eriperes, Quo sane semel odore testa recens imbuta fuerit, hunc non facile elues. [gap: Greek word(s)] , ait Galenus, [gap: Greek word(s)] : Nulla est tinctura adeo ineluibilis, vt ad falsa, citra rationis iudicium dogmata animi affectio: quae in his educatis, dissuadere non poteris. Non temere Timotheus, celebris Musicus, a discipulis prius male instructis, geminam postulabat mercedem, quum geminum docendi et dediscendi laborem subire cogeretur: quam Medicus aequius a discipulis Medicinae, perperam instructis, efflagitaret. Nam quum Medicina omnifaria ingenuarum artium eruditione, longaeua rerum experientia confirmata, constet: Musica vero sola concinna vocum et numerorum

harmonia et proportione perficiatur: quis non fatebitur, Medicum, dum recte docet, falsa corrigit, bisque quater que plus laboris, ne dicam periculi, quam musicum sufferre? Nemo plane ne gabit, nisi rationis impos. Deinde quum magistratus et proceres, acceptam a Iudaeis et reliquis Medicis [gap: Greek word(s)] parua pecunia, libere in corpora subditorum grassari, eosque non tondere, sed deglubere petmittant: hac magistratuum indulgentia effectum est, vt nulla sit lex (te ste Plinio) quae capitalem Medicorum inscitiam puniat: solique Medico hominem occidere et Iudaeis in corporibus Christianorum experimenta per mortes agere, impune liceat. Hac impunitate freti monachi, apostatae, agyrtae, ambubaiarum collegia, balatrones, anus incantatrices, denique carnifices, et qui paterna obligurierint bona, instar Aeschinis Socratici, ex arte Myrepsica alimoniam quaerentes in hanc sacram Medicinae professionem gregatim irrepserunt: quam suis incantationibus, superstitionum praestigiis et nugis, adeo defoedarunt, vt nulla sit artium, quae ex illorum ignorantia tot sit superstitionibus et erroribus referta. Cuinam, obsecro te, Aesculapius, vel ipse Medicinae inuentor Apollo, tantas ingenii suppeditabit vires, vt illorum aniles opiniones, magicasque superstitiones et errores homicidii sanguine pollutos, extirpare posset? arenas maris citius enumerares, quam illorum inscitiam densa ignorantiae caligine obseptam emendares. [gap: Greek word(s)] inquit Gal. [gap: Greek word(s)] : Adeo ineluibile vitium est ignorantia

magna, praecipue si arrogantiae permixta fuerit. His sane sciolis arrogantiores esse scio nullos, qui ita de suis glorientur remediis, ac sua adulalatione ignobile inescare vulgus, suamque ignorantiam incessus grauitate, annulorum ostentatione, vestium fastu celare possint. His recte cum Phauorino dicere possis: Pallium et barbam video, Medicum philosophum non video. Postremo, quaeso te, qua ratione illorum morbo autignorantiae medeberis, qui ex composito eam celant? Vadimonium deserere (crede mihi) minoris aestimant, quam ignorantiam ingenue fateri. id quod maxime illorum inscitiam prodit. Quo enim quisque est doctior, eo minus errorem fateri eum pudet. Nam et Hippocrates, ille Medicorum coryphaeus, se suturis cranei deceptum fuisse, fateri non erubuit: More (inquit Cornelius Celsus) magnorum virorum, fiduciam et peritiam magnarum rerum habentium. Nam leuia ingenia quia nihil habent, nihil sibi detrahunt. Magno ingenio, multaque nihilominus habituro, conuenit etiam simplex veri erroris confessio. Nam his, cum sint in barbarorum sectis educati, totiusque philosophiae expertes, ignorantia ita aciem mentis et rectum rationis iudicium perstrinxit, vt suam ignorantiam agnoscere non possint, et in veri cognitione plane caecutiant. [gap: Greek word(s)] . Id est, Falsae opiniones obsidentes animas hominum, eos non modo surdos, sed et caecos reddunt. Haec dum in animum reuoco, promissi me poenitet. Tamen beneuolentia doctorum virorum fretus, cotis

vice fungar: et si promisla non praestirero erit tamen aliquid prodire tenus, si non datur vltra: et viri boni, voluntate mea saturabuntur.

DE CHIRVRGICORVM in curanda vulnerum apostematione imperitia. Epistola tertia.

TVI sigitur admonitus literis, vela ventis committam, tu vero oram soluenti foelix auspicium precare: auspicaturus a vetustissima Medicinae parte Chirurgia, quam primum Aesculapius, deinde eius filii Machaon et Podalirius, ac Chiron Achillis praeceptor, Troiani belli temporibus magno mortalium commodo domi forisque in bello professi sunt: quae cum multarum rerum peritiam, tum maxime humani corporis constitutionis notitiam requirit: sine qua nullus luxata instaurare, fracta coadunare, venam aut apostema recte incidere potest. Ob id post Hippocratem Herophilus et Erasistratus, tanto studio humani corporis fabricam scrutati sunt, vt latrones morti addictos a regibus ex carcere impetratos, viuos inciderint, quo vitali adhuc micante in corpore spiritu, illius organorum actiones, officia, colligantias, et constitutiones exacte dignoscerent. At nostri seculi Chirurgici, quum semel vitulum aut porcellum lanium exenterare viderint, totius anatomiae imperiti, non verentur ineffabili quadam tyrannide in corpora hominum vrendo et secando grassari: quod cum in aliis morbis, tum maxime

in curanda vulnerum phlegmone, eorum impe ritiam videre licet. Nam si quando fortefortuna caput aut finis musculorum, tendo, circa articulos, arbitrarii motus organa ligamentis circumsepta, punctim vel caesim laesa fuetint, tum ob dolorem et humorum colluuionem vulnus phlegmone inflammatur: qua nisi prius recte curata, frustra vulneri medeberis: et membrum laesum non tabescet modo cancraena, aut sphacelo putrescens emorietur, sed et putridos per arterias et venas ad cor et cerebrum exhalans vapores, et patiens insomnis delirabit, et tandem spasmo conficietur. Caeterum cum nemo incognita curare possit, oporaeprecium erit, singula apostemationis vulnerum accidentia pathonomica ex Damocrate referre.

Quamuis bona pars Medicorum causam phlegmonis vulnerum in corporis cacochymiam referunt, Damocrates tamen (meiudice) rectius in dolorem refert, qui ex musculorum neruis et tendinibus vulneratis oboritur circa articulos,

sensus et arbitrarii motus organa: quae cum fere nulla carne sint cooperta, acutius sentiunt, et ob id maiori dolore, quam epigastrii musculi carnosi affliguntur: qui velut cucurbitula omnifariam humorum alluuiem ad vulnus pellicit, quo tandem vulnus intumescens, tertio, aut plurimum quinto die phlegmone et aliis symptomatibus corripitur. Ob id Hippocrates lib. 4. de Morbis inquit: Vlcera si curentur, maxime in diebus imparibus inflammantur. venit enim tum humor ad omnes venas, cum crisi turbatur: venae autem repletae, dolorem et calorem toti corpori inducunt. Proinde recte tradit Damocrates, post quartum diem non ferendos dolores in neruorum articulorumque vulneribus, cum grauissimis symptomatibus incrudescere: qui dolores quum humorum affluxum ad vulnus proritent, quibus venae arteriaeque circa articulorum musculos infarciantur: quid obstare poterit, quin doloris exacerbatione et sanguinis alluuio vulnus rubore, oedemate et phlegmone turgeat, et putredinis dolorisque aestu adeo efferueat, vt putridus ille calor per venas et arterias cordi praecordiisque communicatus, tandem febrem continuam incendat, et linguam continua siti et ariditate emaceret? Nec cerebrum ab illius contagione intactum manet: quippe cum musculorum nerui a cerebro et eius medulla pro pagentur, necesse est id, lege consortii, musculorum et neruorum apostemationi compati. Quare dum morbus et dolor ingrauescit, patiens vigilia et delirio affligitur, et tandem spasmo diuellitur. quaecuncta Galen. de Praenotionibus

ex pulsu libro qurrto his verbis scite complexus est; quae, quum Graeca Latinis plus energiae et leporis habeant, hic inserere placuit: [gap: Greek word(s)] (ait) [gap: Greek word(s)] . Expositam satis clare arbitror apostemati vulneris naturam, et symptomata, illorumque causas: ex quibus Medicus physicus facile totius curae et remediorum indicationes depromere potest. Circa quae mira Chirurgicorum imperitia manifestatur Nam quum (teste Galeno) in curando vulnere nihil sit prius, quam prouidere ne phlegmone corripiatur: hi non modo quid phlegmon sit ignorant, sed nec musculorum aut tendinum aut articulorum compaginem et situm nouerunt. Nec principio neruorum, ne spasmo corripiatur, prouident: necfebris, qua totum corpus tabescit, rationem habent, quum vulneratis merum bibere vinum, cibariisque aromatum conditura praeparatis libere vesci permittant: nec vulneris apostemationem agnoscunt, donec pro sanie bene cocta liquorem feculentum, oleagineum, et instar seri lactis tenuem vbertim emanare viderint, quem Damocrates perbelle appellat [gap: Greek word(s)] , Cornel. vero Celsus hydropem et meliteram appellat: Est inquit, quaedam sanies, quae vel hydrops, vel melitera

appellatur hydrops tenuis, subalbidus, ex malo vlcere exit: maxime vbi neruo laeso, inflammatio subsecuta est. Melitera, grassior et glutinosior, subalbida, mellique albo subsimilis fertur: haec quoque ex malis vlceribus, vbi nerui circa articulos laesi sunt, inter haec loca maxime ex genibus profluit. Quem liquorem, aut si mauis [gap: Greek word(s)] , nostrates Chirurgici ineptissimo vocabulo Aquam articulorum appellant, et esse arbitrantur: licet ex omnibus sane articulis totius corporeae molis, non tantum liquoris eliceres, quantum vel vna die et nocte ichoris ex vulnere apostemato profluit. At nostrates scioli, hunc esse arbitrantur articulorum mucilaginem, quem natura (teste Hippocrate) illis indidie, ne continuo motu exsiccarentur, et vt illius muci lubricitate facilius et sine offensa promouerentur Audi obsecro illorum dementiam. Ne igitur talis ichor, quem ipsi congenitum articulis humorem arbitrantur, effluat incassum: pilis capreolarum, quibus ephippia equorum infarciuntur, osculum vulneris, apposito spleniorum fasciculo obstruunt: quo fit, cum sanies illa effluere non possit, vt subtercutanea totum perreptet membrum. tandem hoc semiputridum, obstructis vitalis spiritus meatibus, sphacelo emoritur. Dicere me pudet, sed dicam: quod hisce oculis vidi Ambergae chirargum, vnguentum populeonis in patella feruefactum, bulliens adhuc, vulneris osculo infundentem a quo quum remedii rationem sciscitaret, Malis mala curari oportere, respondit, tum patiens effusis lacrymis: Certe, inquit, tua remedia non mala tantum, sed pessima esse sentio,

cui ego post biduum, abscisso serra brachio medebar. Hi si scirent, calorem naturalem, omnis humorum concoctionis in corpore et saniei in vlceribus digestionis esse opificem, facile intelligerent, quaratione tanta crudorum humorum copia, ex inflammatis articulorum et neruorum vulneribus efflueret. Nam perinde ac in corpore hominis morituri, vlcera effoeto calore naturali, nulla sanie bona madida, liuescunt: sic in his vulneratorum corporibus, in quibus congenitus corpori et membro calor, febris et phlegmo nis aestu obrutus languet, nullam bonam posse produci saniem fateberis: quam sublata vulneris phlegmone et febre facile producerent, vt tandem vulnus facile curare possis. Sed quae sit vera curandi vulnerum inflammationis methodus, referre, Epistolae compendium non fert: quam 'Hippocrates, et fidus illius interpres, cum passim alibi, tum in libro quarto de Articulis, ac lib. 3. et 4. ac sexto Methodi, te docebunt: quam etiam in Consiliis nostris propediem publicandis leges. Vale, et de his boni consule quaeso.

IN CVRA CAVSONIS Chirurgicorum temeritas. Epistola quarta.

NVPER tuis literis, Baro generose, petiisti, vt quisnam fuisset morb., qui duce Friderico comite Palatino (in cuius castris vterque nostrum merebat) contra Machometicae factionis Imperatorem in bellum profecto, in exercitu Romani

Imperii ita populatim grassatus esset, vt fere plures eo tum morbo quam hostis gladio perierint, tibi iterum in bellum profecturo declararem. Quum itaque commilitoni amico mos gerendus sit, te celare non possum, fuisse alteram causonis speciem, veteribus Medicis melius quam nostratibus cognitam. Cuius prima species si aeris sicca calidaque constitutio [gap: Greek word(s)] praecesserit, tunc ab ortu Pleiadum vsque ad solstitium aestiuale magno mortalium exitio ingrauescit. cuius interna causa fertur cholera sanguini commixta, in maioribusque circa cor, epar, ventriculum, ac non raro circa pulmonem in venis putrescens, feruentem illam febrem ab vrendo [gap: Greek word(s)] dictam, parit: cuius aestu lingua adusta nigrescit, patientemque saeuissimis sympto matib., nempe cephalalgia, delirio, haemorrhagia, phrenitide, et tandem ventris torminibus et diarrhoea emacerat: et magis interne circa praecordia, siti intolerabili, quam in extremis aestuat. At altera notha eius species hyberna, plurimum ab aequinoctio autumnali vsque ad Pleiadum occasum, si australis aeris constitutio praecesserit, ingrauescit: cuius humore et frigore cholera, eius in venis fomes, pituitae permixta mitescit, ac longe praefatis mitiora symptomata parit, curatuque altera est longe facilior: et cum huius febris causa procatarticasit aeris constitutio, qui teste Hippocrate, communis est Epidemialium mor borum causa, et hanc esse Epidemiae aut Endematis morbum, contagionis lue infectum, quis inficiabit? nemo. Hic est ille morbus, qui autumni tempore in Pannonia milites praeteritis annis toties debellauit

et crebro populatim in Rheni acolas saeuit: quem vulgus ab accidente modo cephalalgiam, modo ob nigricantis linguae colorem, fuscedinem ineptissime appellant Sed cur quotannis hoc morbo tot hominum millia pereunt, in promptu causa est. Nam dum haec Epidemialis febris lues saeuit, tum praecipue in castris, non naturae et morbi peritus Medicus, sed indoctissimus quisque chirurgicus, qui nec causam nec substantiam morbi nouit, accersitur. Itaque in sola huius morbi cura millies chirurgicorum imperitia plures quam hostis gladio interimi, sancte deierare ausim. Qui cum causam morbi et necis in fusco linguae colore subsistere arbitrentur, quam (Deus alme) foeda excogitant remedia, quibus linguam expoliant. Hic expresso de cancris succo, os patientis colluit: alter dissoluto equorum stercore, illius colatura linguam aegroti eluit. Taceo quod nefas esse ducunt, alio quam fusci aut rubei coloris panno, aut alio quam prunorum fusci coloris ligno, linguam abstergere: ac si specialis in coloris similitudine subsisteret sympathia. O stulti, quando accidens, neglecta illius et morbi cansa, curare satagitis: vmbram quoque corporis creta dealbare frustra laborabitis. Haec illorum temeritas, sane eos prodit ignorare, quis sit in complicatis affectibus, quos Graeci [gap: Greek word(s)] appellant, curationis methodus, et indicationum ordo acscopus: quorum primus a causa affectuum et morbi sumitur interna, quae sui ablationem per contrarium indicat. Constat autem, morbum esse suotum symptomatum causam. Proinde febris illa feruens, cuius ardor

saliualem linguae humiditatem, qua ex adenibus irriga tur, exsiccat, atra incensi sanguinis fuligine linguam obfuscat, nigredinis linguae causam esse, fateri oportet. quam nisi extinxeris, citius Aethiopem dealbabis, quam linguam, nisi prius ablata febre, ab hac nigredine vindicaueris: qua non solum in causone, sed in quouis interno epatis erysipelate et inflammatione inficit. Vnde Galen. [gap: Greek word(s)] , inquit, [gap: Greek word(s)] . Alter vero curationis scopus, eius sine quo non habet. Sic puritas ac repletio in cura sordidi et caui vlceris, rationem eius sine quo non habet: nisi id a sordibus primum expurgaueris, et deinde carne bona impleueris, frustra vlceris consolidationem molie ris: et nisi prius ablata phlegmone, vulneri inflammato frustra medeberis. Tertius vero curationis ordinum scopus vrgentium et accelerantium, curamque ad se attrahentium affectuum rationem habet: vnde homini praecipue imminet periculum, hic curam primum ad se allicit: vt si ex puncto musculi capite immedicabilis conuulsio oborta fuerit, nerui per transuersum incisio, et in venae aut arteriae haemorrhagia, totius vasis per transuersum praecisio, curam vulneris anteuertit. Pariter, si luxatio cum vlcere, praecipue phlegmone obsesso, in aliquo maiorum articulorum inciderit, vulnus sanamus: et luxationem intactam relinquere, periculum conuulsionis nos vrget: sic syncopis et lipotomia primas curationis partes sibi despondent. Atqui cum lingua incensu naturalium vitae membrorum non sit, eius discoloratio nec causae eius sine quo non, vel vrgentis, rationem habere potest. Quippe

cum non equis modo, sed hominibus periuris linguam clauis affigere trunco, illiusque primam praecindere partem, non in Germania tantum, verum et Bononiae et in Hispaniis citra no xa vidi: et Galenus lib. 1. de Differentiis morborum refert, quendam in magna corporis conuulsione primam linguae partem mordicus abscidisse, et demorsam citra sanitatis offensam deglutisse. At id aeque animaduersione dignum, quum in huius febris cura, post leuem alui deiectionem, et phlebotomiam, nulla in praecordiis existente phlegmone, praecipue si concoctionis signa apparuerint, paulo liberaliori aquae frigidae, prius tamen, ne circa praecordia moretur decoctae potu, nullum sit praesentius remedium: ipsi vero tanta siti aegros temere macerant, qua nec maiorem sitibundus ille Tantalus apud inferos ferre cogitur. Quid multis? Praestaret incidere coruos, quam se tam imperitis committere Medicis. illi in cadauer insensibile saeuiunt, at isti in viuos grassantur: quos homicidii reos peragere merito magistratus deberet. Verum cum curandi causonis rectam methodum praeter Arabes medicos, Hip. li. 3: Epidemiarum, et lib. 4. de Ratione victus in morbis acutis, Gale. in methodo, et eius simia Paulus Aegineta docte conscripserint, praeter Epistolae decorum fo ret, eam hic repetere. Vale.

IN CVRANDA CAECA CRAneifractura, caeca chirurgicorum amentia. Epistola quinta.

oborto inter aulicos dissidio, equitem quendam Francisci tui affinis caput, iactu lapidis satis ponderosi sauciasse: quo ictus in terram prostra tus, aliorum subsidio eleuatus, quum domum rediisset, nares et aures illi cruentasse. Et quamuis vulnus quantitatem fabae vix excederet, chir urgusque tantillum vulnus ne pili quidem faceret, tertio tamen die choleram patientem euomuisse, oculos eius caligasse, linguaque balbutiente, pedes obtorpuisse, et corpus sen sim febre lenta incaluisse: chirurgicum vero horum omnium causam non in vulnus, sed paulo liberaliorem vini compotationem retulisse. Deinde vero quinto die ingrauescente, febre, patientem epilepsiae spasmo correptum, et toto sinistro corporis latere resoluto, soporifero veterno obtorpuisse, nec sibi tum mente constitisse: at tandem septimo die plane delirantem, subito sideratum, obiisse: chirurgumque eum non ob malam vulneris affectionem, sed apoplexia perditum, passim proclamasse: verum defuncti haeredes autorem vulneris, compedibus adhuc detentum, homicidii accusatum in ius vo casse. At reus pro tribunali causam dicturus, vul nus non fuisse mortis causam, chirurgum testa tus est. Haeredes vero chirurgum id dicere, vt fortasse suae curationis imperitiam celaret, asseuerasse. Et quum Iurisconsultus non tantum de partu decemmestri, sed et de lethalis conditione vulneris Medicos doctos consulendos statuisset, affines interempti, ab Empirico medicos physicos appellasse.

causa mortis tui affinis iudicium declarare velim. Et cum senatus de me sit bene meritus, id laboris detrectare non possum: simulque vt is intelligat, quantum intersit reipublicae, doctos habere et alere Medicos, rem paulo altius repetam. Multifarias esse in capitis vulneribus et contusionib. fracturarum cranei differentias et nomina Medici docti nouerunt: quarum vna, quae caeteris est periculosior, Caeca appellatur, quod detri menta cius, visui non sint palam obuia nisi cute prius transuersis instar Xliterae lineis incisa locum cranei affectum detexeris, ad pericraneum vsque. Quae vt plurimum accidit, quum quis ab alto in caput ceciderit, aut id pauimento aut parieti cadens alliserit, aut lapide, fuste, teloue quouis obtuso ictum, conquassatumue fuerit. quo fit vt cute adhuc integra, vel parum vulnerata, caluaria cerebri et sensus organorum conclaue, ictu depressa, ad cerebrum subsideat, illiusque membranam suturis cranei adhaerentem, ciusque neruos comprimat. quo fit, vt lingua et membra arbitrarii motus organa, ad quae nerui coarctati a cerebro vergunt, et spiritum animalem deferunt, [gap: Greek word(s)] torpeant, et aeger obmutescat, donec incisa cute caluaria tripodis instrumenti terebra attracta, eleuataque fuerit. At si caluaria casu vel quauis plaga conquassata et rupta dehiscit, tum nullo vel angusto existente cutis vulnere, sanguinis [gap: Greek word(s)] et sanies supra cerebri duriorem pelliculam defluit per rimas fracti cranei: quorum alluui one cerebrum et eius panniculus, asperitate partium fracti cranei laesus, phlegmone corripitur: et eo magis, si intus capitis concussione vena rupta sanguinem

profuderit, qui extra sua vasa effusus, repente coagulatur, et putrescens virulentis suis vapo rib. cerebrum illiusque arterias replet, et spiritum animalem sua contagione inficit et alterat. inde sit, vt febris incrudescat, patiensque deliret: et spasmo epilepsiae crebro conuulsus, stomachus lege consortii laesus, choleram euomat: pat iensque obmutescens, tandem sideratus moriatur. Proin de recte ait in Aphoris. Hippocrates: Quibuscunque cerebrum praeciditur, his necesse febrem et bilis vomitum accidere. Et lib. de Morbis 1. Si percussi, inquit cerebrum conquassatum dolebit, percussus obmutescet, nec videre nec audire po terit: si vero vulneratum fuerit, febrem et cholerae vomitum superuenire, ac aliquam corporis partem siderari ac perire necesse est. Haec fra cti cranei symptomata si inciderint, spes vitae in angusto erit: nisi tempestiue cute incisa, depressa discooperti cranei ossa tripodis terebra eleuaueris, exasperata poliueris fracta exemeris, ruptaque trepano [gap: Greek word(s)] perforata lenticulari scalpro excideris, vt tandem per ampliatum caluariae foramen cerebrum, saniem et eius serum [gap: Greek word(s)] expurgare, et putridi vapores exhalare possint. Horum symptomatum causas simulque curandi methodum, Hippocra tes Laconica sui vernaculi idiomatis breuitare ita explicuit: [gap: Greek word(s)] . His v [abbr.: versibus] bis monet, os fracti cranei serra incidere, et foramen dilatare,

vt humores, ne his cerebri pellicula putrescat, effluere possint, et hos pharmacis attractoriis cliciendos. Hac ego olim curationis methodo in Nouoforensi Noricorum ciuitate vsus, dum puer lanii trimus ex superiori domus tabulato prosp i ciens, pronus in stratum cecidisset, et in delapsu cecidisset, et in delapsu caput parieti prominenti allisisset: qui quum in domum patris semianimis deferretur, primum bilem euomuit, et spasmo epilepsiae bis conuulsus, obmutuit, et tam brachio quam crure sinistri lateris resolutus, commate deprehensus iacebat. ex quibus signis facile coniicere potui, offensam per craneum ad cerebrum vsque penetrasse. Quare altero die mox caput concussum primum in occipite non longe a suturae interuallo, et vtroque latere aperui, vnde quotidie cruor sanie permixtus, vbertim profluebat: et cum per haec caput expurgatum fuisset, puer (vel hodie superstes) citra omnem membrorum et loquelae offensam, Deo auspice, conualuit. Quandoquidem ex commemoratis a te accidentibus, constatcaecam cranei fracturam vulneri capitis, non illaeso cerebri panniculo, vna cum phlegmone coniunctam fuisse: quam si medicus praedicta ratione ab diuino Hippocrate tradita, et a Galeno summopere probata, curare neglexerit: tum nec percussorem, nec Medicum culpae mortis immunes statuo: nempe quum vulneris autor morti occasionem dederit, vulneris vero curator mortis remedia neglexerit: vnde occasio mortis facta est deterior, quam suis remediis extirpare, non erat impossibile. Ex his iudex, quis, et qualem commeruerit poenam,

At si licet ridicula, attamen vera, seriis miscere, quid mihi nuper contigerit, paucis commemorabo. Nuper cum quibusdam empiricis in conuiuium accersitus, et vt id genus hominum est gloriabundum, singulis sua chirurgiae instrumenta partim Augustae partim Nurbergae, ex Norico ferro et calybe facta, commendantibus: tum ego ab illis sciscitabar, Ecquis illorum trepanum [gap: Greek word(s)] , cuius Galenus meminit, haberet, aut vidisset vnquam? Obstupescebant omnes, attentique ora aperta tenebant. tandem vnus ait: Langi doctor, frustra quaeris in Germania abaptista. Non enim chirurgicorum instrumenta nobiscum, sed campanae et pueri baptizantur. Tum ego subridens, aiebam: Me Romae, viuente Leone pontifice, apud Vigonem Iulii ex Liguria pontificis chirurgicum, trepana [gap: Greek word(s)] non vidisse modo: sed etiam qua ratione, ne in perforatura craenei panniculum cerebri offenderent, aut pungerent, indemersibilia conficerentur, didicisse. Tum caeteri, Romae ea ob praesentiam Pontificis facile baptizari posse annuebant. Ego vero, quum risum continere non possem, illis valedixi. Haec Senatum tuum, ob pleraque in me collata beneficia, celare nolui. Vale.

DE FVNGIS, QVI FRActo craneo et aliis vlceribus adnascuntur. Epistola sexta.

PETIISTI a me certior fieri, quare fungos in vulneribus capitis nascentes, non inter fractae

caluariae symptomata enumerauerim, quum tamen Gal. in 1. lib de Locis affectis, cos non obticuerit, dum ex agnatis (vt ait) aliquando locus affectus quoque cognoscitur. Agnata enim substantiae proprietate participant, quemadmodum in capitis fractura fungi, quando membrana cerebri, [gap: Greek word(s)] Graecis dicta, laesa fuerit, et patitur. Simul quoque oras, vt quales hi fungi sint, tibi declarem. Nihil certe tam arduum, modo sit nostrae opis, noui, in quo non libenter tibi obsecundarem: ob id et in hoc libenstua iussa capessam. Primum quod fungorum non memini, id a me dedita opera factum scito. Non enim apertae cranei fracturae et vlceris symptomata, sed caecae et occultae accidentia recensere libuit: in qua raro, vel fere nunquam fungi nascuntur. Quemadmodum sane in stipitibus arborum, humores semiputridi per corticem extuberantes, in fungos coalescunt: sic vulnerato cranio, humores cerebri affluunt, qui (reste Alexandro Aphrodiseo) ossis frigore condensati, in speciem fungi concrescunt: qui in superiori parte ampliusculi, infra vero praetenues, pro ratione loci perficiuntur. Vnde Galen. libro Epidem. tertio ait, [gap: Greek word(s)] : id est, Densitate humorum tales in vulneribus adnascentias efficiente, quos multi fungos appellant. quos quum nostrates chirurgici in capitis vulneribus enatos vident, substantiam cerebri esse arbitrati, aut aegros tanquam deploratos relinquunt: aut si forte fortuna eos curauerint, vulnera cerebri sese curasse, tantillumque de cerebro frustum exemisse gloriantur.

Quid igitur sint fungi, et qua ratione in vlceribus quoque nascantur, te intelligere puto. Vale.

OCVLI DISCISSI, VISV illaeso, curatio. Epistola septima.

MAGNOPERE petis, vt qua methodo oculum ciuis Ambergensis cultello dissectum, visu illaeso curauerim, tibi enarrem: quod vt acciderit, paucis ita accipe. Ciuis erat Ambergae, cui nomen Neudegker. hic debita exacturus, in quendam pagum peregre ibat. et dum cultello, oblongo rapum ex agro proximo euulsum excorticaret, et ob itineris lubricitatem pedibus vacillaret, pronus cum oculo in cultellum cadens, oculum ab inferiori palpebra ad super ciliumvsque per medium dissecuit. Chirurgici vero accersiti, ne putredo intra crancum serperet, oculum excidere statuerant. id ciuis citra mei absentis consilium fieri nolebat. Vesperi vero, quum domum ab aegro, quem in oppido Sulczbach inuiseram, rediissem, vidi oculum ad oui galinei magnitudinem intumusse. quare quamprimum, ne oculos ob dolorem et humoris alluuium phlegmone corriperetur, eum vnguento de alabastro illeui: et albumen oui, addito caphurae momento, cum oleo et aquarosarum dissolutum, et othoniis exceptum, supra oculum applicui: quibus tumor desidebat, et tandem oculi recens vulnus, citra phlegmonem et suppurationem consolidaui. Nosti sane, quarn frugiferum sit in omnium vulnerum phlegmone coercenda, vnguentum illud,

quod ex alabastritide marmore, frigidae et siccae constitutionis, Beneuenutus Hierosolymitanus, in libello de Oculorum morbis, conficere docet. Similem vero dissecti oculi curam, Galenus de causis symptomatum libro quarto, his admiratur verbis: Equidem vidi incredibile quidpiam quod antea numquam videre consueueram. Puer cum iuxta pupillam stylo pungeretur, effluente protinus humore albugineo imminuta est pupilla, ac ceratoides tunica omnino corrugaia videbatur: qui mox curatus, visum recuperauit, instaurato scilicet paulatim humore, qui antea effluxerat. Sed huiusmodi euentus raro videntur. Et noster quoque patiens visum recuperauit plenarie, vno relicto symptomate, quod temulentis quoque accidere solet: omnia visa ge mina esse illi apparebant. Pupilla sane oculi ad inferiorem palpebram agglutinati, depressior altera stabat. Crystalloides quippe humor, si ad superiora vel ad inferiora declinat, tum (inquit Galenus) quicquid cernitur, id duplum videtur. Sed tandem oculus frequenti motu, quem illi indixeram, ab inferna relaxatus palpebra, a geminati visus fallacia liberabatur. Haec non eo nomine tibi petenti scribo, vt mihi honorem, quem Deo acceptum refero, arrogare velim: sed vt nostrates chirurgicos admoneam, quo rationali methodo vulnera curare discant. Vale.

CHIRVRGI QVARE PHLEBOtomatos sanguinem sorbere cogunt. Epistola octaua.

inscitiam te celare non possum: qui cum musculos temporum, frontis, genae, aut maxillarum, ab intercutaneo aere distentos, contremiscere vident, illic mox hominis animam, et vitam latere, veluti ergastulo inclusam, proclamant. Pariter quoque, quamuis nulla corporis per phar maca euacuatio, sit magis ipsa phlebotomia periculi expers: attamen cum secta vena sanguinem in lebete, ob flatulentum in clusum spiritum, contremiscere vident, vitam cum sanguine effusam suspicantur: quem ob id repente, antequam tepescat, patientem absorbere cogunt. O audax chirurgicorum ignorantia, qui nesciunt, aerem, vitalis et animalis spiritus fomentum, non modo per arterias cerebri, pulmonis et cordis cauernas, sed per occultam quoque inspirationem et poros, vniuersos corporis artus perreptare. qui ob arteriarum cum venis coadstomosim, sanguini quoque permisceretur: quem etiam ex flatulento et viscoso humore non in musculis modo, et omnibus quae distendi possunt membris (nempe ventriculo, intestinis, iecinore, liene, septo transuerso, ac in ipso puerperarum vtero) crebro generari accidit, cuius tremulo motu matrix agitata, foetum in vtero moueri puerperae falso suspicantur. Huncinquam tremulum non in musculis et aliis mem btis tantum, sed praecipue in corde motum, Graeci Palmum appellant. Proinde Galenus inquit, [gap: Greek word(s)] . Et certe si magna paruis conferre fas est, quemadmodum ventus visceribus terrae inclusus, erupturus terram tremulo conquassat motu: sic aer flatulentus musculorum, aliarumque

corporis partium, quae distendi possunt, velamine circunseptus, eas palmo concutit, donec per distentum velamen eruperit. Huius causam quum vulgares illi chirurgi ignorent, illic subesse animam arbitrantur. Quare ne ab illis decipiaris, et sanguinem pro anima impurum deglutire cogaris, haec te celare nolui. Vale. Caeterum quum phlebotomiae a nobis facta sit mentio, non intempestiuum arbitror, et hoc de chirurgicorum imperitia, velut [gap: Greek word(s)] adiicere: qui venam incidendam exploraturi, primum frigido ex populi baccis vnguento inungunt: quod potius sanguinem ingrossare ac regerere, quam ad venam allicere potest. At veteres rectius, oleo tantum membrum incidendae venae irrigatum fricabant, vt eius tepore sanguinem fluxilem redderent. vnde Galenus inquit, [gap: Greek word(s)] . Vides ne obsecro, quantum interest, aliquid ratione duce, quam sola imitatione fretum, facere? quod simiarum est peculiare: quibus illi iure conferuntur, nihilo illis sapientiores, quum fere omnia citra rationis iudicium agunt. Iterum vale.

VVLNERA EIACVLATOriis igne + tormentis facta, citra methodum a chirurgis temere curari. Epistola nona.

ENIXE desiderasti, vt tibi in bellum contra Machometicae factionis principem profecturo, aliquem vulnerariae Medicinae peritum mitterem, qui praecipue vulnera eiaculatoriis igne tormentis illata, ac ardorem pulueris, cuius impetu

missiles ex aere aut plumbo tormentorum globi eiaculantur, probe extinguere in vulneribus nosceret. Talis certe chirurgi operam libens conducerem, quem in bello [gap: Greek word(s)] cum Homero aestimo: quales in Troianae vrbis oppugnatione fuerunt, Podalirius. Machaon, et Chiron Centaurus. Verum quum haec noua sint bellica, a Germanis, et mihi finitimis Bohemis reperta tormenta (nisi quis illis honorem inuidens, horum autorem olim Salmonea fuisse contendat, qui teste Virgilio, flammas Iouis et sonitus mitatus Olympi, demens, Nimbos et non imitabile fulmen coeli, aere simulauit) et nouam quoque requirant curam, a veteribus speciatim non prius edoctam: ea, me iudice, in censum vulneris ex contusione facti recte referre, ac illorum methodo prius tamen aerea extracta glande, curare quis posset, quam Hippocrates more Laconum breniter ita complexus est: [gap: Greek word(s)] . Nam quaecunque vulnera caesim vel punctim telo acuto praecipue in carnosa corporis parte facta, recens solis emplastris enhaemis et exsiccatoriis, citra putrefactionem, cutari possunt, ob id etiam minus ardent. At quae contusa sunt, primum putrescere, quod non sine ardore fit, oportet. quorum curationem ob id, vt quam celerrime, praeuia aliquali putrefactione, ad suppurationem promoueantur, exigere Hippocrates hic asseruit. At vulgares nostri seculi chirurgici, differentias et naturas vulnerum ignorantes, illorum curam

nulla rationis methodo temere aggredi audent: quorum vniuersum curationis scopum in extinguendo vulneris puluerisque pyrii ardore consistere arbitrabantur, quem ex puluere tormentorum incendiario (qui ex sulphure, carbonibus tiliae, ac halinitro conficitur, cuius vix festuca aliqua cum glande missili vulneri ingeritur) oriri suspicantur: qui tam exigua, aut fere nulla virtute caustica participat, vt eo non scabiem modo, sed vlcera sordida et cacoethica abstergere et consolidare viderim. Taceo quod nitrum, et eius spumam aphronitrum, veteres Medici contra ventris tormina cum cymino, et buprestis fungorum, ac taurini sanguinis virus, in aqua dulci aut posca ebibendum dederint. Sed nostrates vulnerariae medicinae seplasiarii, nihil prius ducunt, quam hunc puluerem halinitri quamprimum ex vulneribus eluere. quare hic vrinam pueri infantis, alter serum lactis caprini vulneri instillat. At si ex Galeno didicissent oleum quod sit salis expers, et aqua stillaticii rosarum liquoris lotum, ardorem ex thapsiae vrticae, aut squillae applicatione factum, sedare: putredinem quoque in vlceribus, sine qua contusa curari non possunt, promouere, id in principio rectius infunderent. externe vero ea quae humorum alluuionem et phlegmonem fieri prohiberent, quamprimum applicarent: et deinde reliqua quaead vulneris suppurationem et abster sionem, incarnationem et consolidationem fieri vulneris ratio postulat, rite exequerentur. Talem si nactus fuero Medicum (qui nobiscum cygno nigro est rarior) quamprimum ad te mittam. Et tuum erit officium, vt illum suo merito stipendio et honore digneris. Nam frustra

QVARE VVLNERA IN temporibus periculosa, et venarum sectio steriles facit. Epistola decima.

SCISCITARIS, quamobrem alias caluariae venas citra noxam incidi, eas vero iuxta aures sectas, steriles facere, ac vulneratos in temporibus, spasmo, apoplexia, delirio et febre corripi, Hippocrates tradiderit. Causa omnibus quidem Anatomiae peritis, facile est obuia. Verum chirurgicos tuos, illius ignaros testaris: eam tibi causam explicare non cunctabor. Et vt simul intelligas, problema tuum plus in recessu habere, quam fronte promittat, causae scrutinium ab humani seminis natura et scaturigine paulo altius repetitum auspicabor. Sperma quidem Graeci definiunt esse [gap: Greek word(s)] : id est Sperma est spiritus calidus in humido, per se mobilis, potens tale generare, quale est a quo emittitur. Hic cerce humani embryonis et foetus in vtero matris primarum principium et opifex recte fertur: cuius substantiam, quamuis Philosophorum Medicorumque schola ab vtili et reliquo totius corporeae molis et membrorum alimento, in visceribus exacte concocto, vna cum spiritibus decidi affirmet: et Lucretius poeta id quoque fateatur, dum ait libro quarto.

Semen, adulta aetas quum primum roborat artus,
Per membra atque artus decedit corpore toto.

Potior tamen eius pars triplici spiritu turgens, ac coelesti virtutis informatiuae energia imbuta, a cerebro, corde, epate, et spinali medulla, genuina resticulorum virtute attractiua, per vasa seminaria, venae chylis et arteriae magnae, instar capreolorum vitis intortas propagines: ex lumborum quoque venulis, in testium anfractus, chremasteras et epidemiadas attracta, quum in sinuo sis illarum anfractibus exactius coctum et dealbatum semen fuerit, tandem in Veneris conflictu, per variciformes parastatas, velut per tubulos et elices, in canalem penis defertur, ac tandem in matricis loculos effunditur. in quibus virtutis informatiuae adminiculo, ex vtriusque parentis semine, et materno per acetabula in vterum attracto sanguine, foetus ad parentum similitudinem effingit: eosque parentum, ac non raro proauorum naeuis, cicatricibus, et stigmatibus, aut cogitationis simulacris, desiderataeque rei figuris insignit. Nec mirum. nam perinde ac magnes suam virtutem per cohaerentes ordine acus in quartam et vltra effundit: sic natura virtutem animae informatiuam de semine in semen diffundit. Hinc accidit, vt crebro auorum notae in nepotibus elucescant, post plures affinitatis gradus. Redditur enim (ait Aristoteles) post plura genera similitudo: vt in Helide, quae cum Aethiope concubuerat, non filiam Aethiopi colore similem enixa est, sed natus ex filia Aethiops erat. Sic Niceus poeta Byzantius, a candido vtriusque parentis colore in auum Aethiopem degenerauit. Quod Lucre tius perbelle his versibus testatur libro quarto:

Et ne causam similitudinis, tantum in attentam mentis cogitationem referas, en in Cydone insula plurima Medica malus nascitur, quaepoma Priapo similima ferunt: harum semina in aliud solum sata, cum in arborem adoleuerint, quaedam poma mentulae hominis similima profetunt: alia vero in naturalem citrij mali similitudinem rursum degenerant. Quam in producenda prole et fructibus varietatem, dum causa materialis virtutis informatiuae actioni resistit, accidere arbitror. has admirandas prolifici seminis vires, virtutis informatiuae participes, Citieus Zenon Stoicus erudita breuitate in sua spermatis definitione singulas complexus est, his verbis: [gap: Greek word(s)] . Id est, Sperma est hominis spiritus, quem cum humido emittit, partis animae spolium, et generis proauorum permixtio: quale enim ipsum erat, tale permixtum excernitur. Accipis iam, Zenonem, semen, ob eius virtutem informatiuam per se nobilem, esse partem animae testari. quod ob id etiam esse animatum, bona philosophorum pars affirmat, Et velut anima per vniuersos corporis artus dispersa, ipsa tamen cerebrum velut Palladis arcem praecipue incolit: sic et virtus informatiua coelestis animae dos, in plantarum et animalium singula membra diffusa, in cerebro praecipue residet. Vnde huius et prolifici semmis potiorem

partem a cerebro, et spinali medulla, per venas et arterias temporum ac lumborum ad seminaria defluere vasa indicium est, quod coeuntes in spermatis effusione oculis nictant, et quod coitu cerebrum exsiccatur. Vnde qui salaces sunt, citius caluescunt. Hinc illud in triumpho Iulii Caesaris scomma proclamatum fuit: Romani seruate vxores, moechum caluum adducimus. Et cuidam petulantissimo histrioni, dissecto post funus capite, exigua cerebri portiuncula reperta fertur. Quare spadones, quum coitu cerebrum eorum non exsiccetur, ac pueros non caluescere, Hippocrates recte definiuit: et boues ectomi, idest, castrati maiora ferunt cornua: inde et passerum cerebrum, quum simile nutriat suum simile, ad salacitatem conferre, plerisque persuasum est. Recte igitur Hippocrates ait, quibus prope aures venae inciduntur, eos in Veneris actu quidem sperma effundere, verum modicum, imbecille, et sterile. Nam, inquit, plurima seminis pars a capite per venas iuxta aures in spinalem medullam defluit: quibus cicatrice obductis, geniturae meatus obstruitur. Et proceres Scytharum, incisis iuxta aures venis sterilescere affirmat. Et illud Galenum, fidum Hippocratis interpretem, ignorasse, Auicen na mihi non persuadebit. Caeterum illud magis admiratione dignum, quod idem Hippocrates prodit, secta quae per tempora fertur vena, et vulneratos in temporibus, apoplexia, spasmo, ac soporifero caro, delirio, et febre corripi. Qui vero temporum cranei, ex ossibus, musculis, neruis, venis et arteriis carotidibus constitutionem nouerit: hic plane cognoscet, quare tam grauia symptomata

vulnera temporum excipiant: quorum ossa frontis ossibus, cuneiformi ac iugali inserta, ab vtroque caluariae latere, quia sua canicie et macilentia aetatis annos produnt, tempora dicta sunt. Vnde nec temere Homerus, homines a temporum canicie, [gap: Greek word(s)] appellat. Vt autem causam symptomatum exactius intelligas, scire primum debes, musculum caeteris longe praestantiorem in cauitate temporum reconditum, ab ossibus vertici ac fronti supra aures finitimis, illorumque additamentis et osse cuneiformi, Graece [gap: Greek word(s)] dicto, et iugali, cum breui, sed robusto tendine, in maxillae inferioris processum propagari: cui Massiter musculus, ab iugali osse prognatus, in ore delitescens, tam arcte implicatur, vt aegre vtrunque secernere possis. Et vt illi suo officio, dilatandi et coarctandi os et maxillam, probe fungerentur, Natura, industrius humani corporis opifex, musculo temporali robustas tertii et quinti paris neruorum cerebri, quinque propagines inseruit: et vt plus roboris illi accederet, tertii paris neruorum cerebri propaginem et surculum circa os temporum, instar capreolorum vitis inuolucri intorsit: vnde tantum roboris maxillae et mento accreuit, vt nuper in Augustanis comitiis viderim quendam histrionem Iralum [gap: Greek word(s)] funambulum, trabem viginti pedum oblongam, mento impositam, nulla apprehendentem manu, sed tan tum in aequilibrio pendulam, prorsum ac retrorsum, manibus in coxas suffultis, gestasse. et alterum in Schlesia, vas aliquot metretarum cereuisiae capax, mordicus apprehensum, vltra caput post tergum proiicere vidi. Quid igitur mirum,

tam insigni temporum musculo, quo nullus cerebro propinquior et neruosior, punctim vel caesim laeso vel contuso, patientem conuulsione, delirio, apoplexia, et febre affici, aut ex altero latere relaxari? An oblitus es, puellam in gynaecio nostro, pugno fatui ad tempora afflictam, quae multis inde epilepsiae paroxysmis conuulsa, tandem aegre meo consilio et opera conualuit? Quid tibi commemorem? Nam et tu, qui aderas, probe nosti, equitem in Noricorum Nouoforo, a stabulario iactu lapidis in temporibus, leuiter cute ad pericranium vsque vulnerata, sauciatum: ad cuius curam septimo die ego accersebat. quum vero rationem, ac sinistri lateris brachium et crus labascere, et lingua aegrum titubare viderem, et chirurgum nulla opportune applicuisse remedia, breui moriturum praedixi: qui tandem 14. die conuulsus obiit. Stabularius vero prognostico meo cautior factus, ne manus carnificis incideret, fuga sibi consuluit. Operae quoque precium est hic obseruare, quam insignes arteriae [gap: Greek word(s)] , soporalis surculi et externae venae iugularis [gap: Greek word(s)] dictae soboles, per ossa temporum vario plexu dispersae, in cerebrum et eius panniculos propagentur, per quas, velut elices, ad cerebri et spiritus animalis alimoniam, defecatior sanguis et spiritus vitalis copia in cerebrum defertur: quibus oblaesis, vel contusis, quid mirum, patientem cataphora, vertigine, aut soporifero caro corripi? Vnde hae arteriae Graece Carotides, et tempora in vernacula ligna Schlaff appellantur: quibus rectius Medicus peritus medicamina soporifera, quam fronti illiniret. Hic solers spectanda

est indoctae naturae industria, quae ne quid temporales musculi detrimenti paterentur, eos omnifariis ossibus, et illorum agnatis processibus, velut lapidoso aggere vallauit. Haec sane, quum alia caluariae ossa, quae densam cerebri membranam cooperiunt, poris fungosa et squamiformi ac serratili suturarum compage, ad cerebri expurgationem cauernosa affinxerit: temporum vero ossa, vt externis incommodis obsisterent, fere lapidea dotauit duritie: temporalesque musculos, tam praeclari officii organa, osse cuneiformi et iugali (quod Pollux [gap: Greek word(s)] appellat) duro, medulla experte, ad patiendum obstinace sepiuit, quorum additamenta vulgus medicorum ossa paris appellat: quum id scire, non modo chirurgicorum, sed et iudicum (vt quae vulnera sint lethalia statuere possint) intersit, te celare nolui. Vale. Nec certe ante et post Troianum bellum, vlla apud Graecos fuit bene instituta respublica, quae non suos ex aerario publico conductos habuisset chirurgos. Ita sacerdos Aesculapii in Pergamo, Galen. nostrum curandis gladiatoribus praefecit. At nostros impe ritos chirurgos, agnita illorum imperitia vix Libi tinae, ad efferenda vulneratorum cadauera praefecissent. Haud vero isthaec in eos contentionis studio dico, sed vt mea lucubratio sementem frugi produceret, repastinandus erat ager, ne zizania luxuriaret. Reliquum erit Medicorum, quos Celsus physicos appellat, errorum sementa, quae plus aequo altius radices egerunt, euerruncare.

DE MEDICIS QVI SOLA Vrina indice, de morbi substantia temere pronunciant. Epistola vndecima.

MIRARIS, mi compater, qui fiat, vt Medicorum Germaniae nomen apud exteros minus celebre sit, nec ab indigenis magnifiat: quum tamen, Deo auspice, Germania omnifariae eruditionis foecunda ingeniis, liberalium artium studiis maxime floreat (adeo vt olim generosus ille Picus, Mirandulae, stemmate et eruditione vere admirandus Comes, Tiberim defluxisse in Rhenum testatus sit) sola vero medicina despecta iaceat. Causas, mi compater, in meo de Republica symposio recensui quamplurimas, quarum illa est praecipua: quod primaria medicinae pars [gap: Greek word(s)] , vel Simaeotica, quae ex suis signis et hypothesibus morbi naturam, causas et substantiam docet cognoscere, vel ignoratur: aut ob desidiam negligitur, dum vulgus Medicorum ex solo frau dulento putidi lotii indicio, morbi essentiam discernere studet. Atqui apud omnes Medicos in confesso est, principium inueniendae curationis morborum methodi esse, morbi et loci affecti cognitionem, quae non ex vrinae tantum indicio dubio, sed (vt Galenus ait) [gap: Greek word(s)] : id est, Morbi cognitio ex loci affecti, et illius in ipso praeter naturam diathesi vel dispositione habetur: quae quum sit interna morbi causa, vel ipse morbus, actionem laedens, nil mirum vtriusque signa cognitionis esse ambobus communia. Sic morbus et locus affectus ex ipsius substantiae partibus, et contentis, adhaerentibus,

actionelaesa, et morbi symptomatis dignoscitur. Ex substantiae loci passi partibus: vt bronchion arteriae tracheae, tussi eiectum, pulmonis exulcerationem et phthisim indicat. A contentis certe: vt si chylus aut stercus per vulnus excernitur, ventriculum aut intestina vulnerata esse coniicies. Adnascentia quoque morbum et locum passum indicant. Nam si fracto craneo fungi, quos [gap: Greek word(s)] vocant, protuberant, membranam, cerebri inuolucrum, affectam esse testantur. Nec minus actionis laesio, eius organum affectum, et morbum ipsum prodit: vt vrinae retentio, vrethrarum obstructionem, aut illius indigestae profluuium, quod ad matulam hydropem appellant, renes affectos prodit. Accedunt adhaec locuplerissimi morborum testes, illa inseparabilia morborum accidentia, ob id Pathognomica dicta, quorum morbus causa est: vt pungitiuus laterum cum rebre dolor, non pleuritida morbum modo, sed et membranam costas subcingentem esse phlegmone affectam arguit. His quoque perplexas ex arteriarum pulsibus dinotiones, potius quam incerta vrinae indicia adiunges: quae non in vniuersum reiicimus: nec tantum illis, quantum Medici impostores; deferimus. Quanta vero diligentia Medici veteres in morborum cognitione desudauerint, vel ex hoc coniicere poteris: qui, vt humoris peccantis naturam deprehenderent, [note: De sudoris, auris sordium et linguae coloris indicio, haec] sudores in balneis strigili exceptos, et aurium sordes, degustabant: non minus quam veterinarii Medici, equorum stercora, quos ob id Comicorum lepidissimus Aristophanes [gap: Greek word(s)] appellat. Quid si, autore Hippocrate, corporis et

linguae colorem certius humorum in corpore et visceribus dispositionem, quam vrinam indicare probarem? quae, non viso aegro, vulgus Medicorum obseruare non potest. Nam vt croceus in arquato morbo corporis color, fellis obstructi humorem in corpus redundare: sic plumbeus pallidi corporis et faciei liuor, epar aut splenem affectum esse, vrina certius testatur: quos veteres Medici a calore plumbi Molibdochrotos appellabant. Nec minus id linguae color, gustusque praestare potest. Nam qualis in ventriculo aut venis redundat humor, dum turget, tali illius sapore et colore lingua imbuitur. Quare docte venerandus ille ex Coo senex inquit, [gap: Greek word(s)] : Lingua, qualis sit vrina, et alii humores, significat. Quod si pertinacius mecum contendere velles, en Galenum, vt communem Medicorum praeceptorem et iudicem appello, qui libr. 4. Salubrium, his verbis litem dirimet: [gap: Greek word(s)] . Quamuis haec sint primariae partis Medicinae diagnosticae, sine qua altera pars Therapeutica subsistere non potest, prima elementa, tanquam grauissimis conuicti testibus, tamen non cedunt, nec ista obseruant: sed solius vrinae indicio freti, domi velut Alexandrinorum Medici desides, in solio, velut sacerdos Apollinis ex tripode, aut anus fatidica ex crystallo, non viso aegro, sed tantum inspecto lotii vitro, bone Deus quam ambigue, quam perplexe, de aegrotantis morbo, salute et morte pronunciare, et perfricta fronte (ob vile lucrum, quo

scortum non mereret) nugari non erubescunt. Quanta hic (obsecro te candide Lector) opus est amphibologia, ne in nugis deprehendantur? quod si ab anu afferente lotium deprehensi fuerint, hic iam dic tu Quintiliane colorem. Sed forsan parum esset ex lotio nugari, si non ex libro remedia, de quibus nunquam periculum fecerunt, aegrotis non visis, dictarent: quibus vetus illud adagium [gap: Greek word(s)] , id est, ex libro nauta, recte obieceris. At Hippocrates, et auiti de genere Asclepiadicorum Medici, non ad ostentationem docti, non ex lotio de morbi substantia statuerunt, nisi aliquando de substantia renum, aut vesicae, aut in illis contenta, per vrethra vna profluxissent: sed ex illius colore, substantia, et hypostasi et enneoremate, virtutis naturalis in praecordiis robur, epatis affectionem et humorum in toto vasorum venoso genere concoctionem obseruarunt: vt in febrilibus morbis illorum tempora scrutari, futuramque crisim, an salubris aut exitialis sit futura, praesagire, et purgandi per pharmaca tempus designare possent. Id quod Galenus fidus Hippocratis interpres, Medicos iuniores his verbis monet: [gap: Greek word(s)] . Accipis ne iam, alia esse morborum, qui circa cerebrum, thoracem, pulmonem, articulos, adde et intestina subsistunt, quam ex lotio cognitionis accidentia et signa? quae omnia ab aegro prudens Medicus percontando explorare debet.

Recte praeterea Damascenus in Aphorismis ait: De aegritudinibus non facile proferas iudicium, nec vrinam habeas, nisi postquam aegrum videris in praesenti, et de singulis eum interrogaueris, et examinaueris. Cui Rasis medicus Arabs his verbis perbelle in Aphorismis suis astipulatur: Decet magistrum, aegrum interrogare, vt causam aegritudinis interiorem cognoscat, vt postmodum rationale iudicium praestare possit: nec erubescat aegrum interrogare, vt sciat an aegritudo intra vel extra venas subsistat. At nostrates ex schola Alexandrinorum Medici sedentarij, ne a vulgo inscitiae arguantur, qui Medicos ex lotio omnia nosse credit: de morborum causis et symptomatis aegrum perconctari erubescunt. ac vt se temerario inertis vulgi iudicio accommodent, de morbis ex vrinae indicio nugari non verentur. Ovtinam illis veritas esset populari aura potior: et a Persio moniti, si quid turbida Roma eleuaret, illius iudicio non accederent: et quam fraudulentum, nugax et perniciosum sit, de morbis omnibus ex vrina iudicium, ab neotericis Medicis et impostoribus cum exsecrando morralium exitio introductum, plebem ingenue docerent, et faterentur: tum morborum naturas ex illorum causis, actione laesa, et signis pathognomicis diligen tius scrutarentur. tunc certe plures curarent, celebriusque illorum nomen apud suos ciues et exteros in auras efferretur. Simulque a Medicinae professione agyrtae, circulatores, monachi apostatae, perfidi et Christianis infesti Iudaei, indoctique parochiarum sacrificuli, chymistae, et id genus nebulonum (anus quoque fatidicas fere

praeteriissem) exploderentur. qui cum nec prima Philosophiae naturalis aut Medicinae rudimenta didicerint, impune per hominum mortes experimenta agunt: quo nihil reipublicae vtilius contingere posset, quam vt tandem Christianorum populus ab illorum impostorum latrocinio et tyrannide vindicaretur, qui vulgo ignota vrinae obseruatione suam celant ignorantiam, et nomen Medici sibi vendicantes, in Medicinae professionem, vt fuci in aliena apum aluearia, irrepserunt. Ex his tibi patêre causas arbitror, ob quas Medicina, et illius professores, sub nostro coelo non magnifiant. Vale.

AN PHARMACA HVMOres in morbis concoquant. Epistola duodecima.

EX proxima Epistola te abunde intellexisse arbitror, quam necessaria sit ex lotio et aliis signis, praecipue in feorilibus morbis, digestionis humorum cognitio: quam nisi Medicus dedita opera obseruauerit, nec morborum purgationisque tempora noscet, aut in acutis morbis diaetam constituere, aut salubres praesagire crises poterit. Non certe frustra diuinus ille Hippocrates, digesta medicari oportere, non cruda, nisi turgeant, edixit. Verum quum Arabum schola humorum concoctionem Medicis potionibus, quibus eorum libri referti sunt, quos Syrupos appellant, Etruscorum vero schola naturae viribus acceptam referat: petis, vt meum de hac contentione iudicium tibi declarem. qua petitione non tantum

mihi es iniurius, sed etiam praeter aequum, me senem, iam rude donandum, qui a cunabulis contentionum litigia abhorruerim, nimis oneras. Caeterum quia et in hac de humorum digestionis contentione, tota prognosticationis et curationis morborum methodus et artificium consistit, et vtme doctioribus explorandae veritatis in re tam magni momenti calcar adhibeam, iterum tibi morem geram.

Primum omnium scito, trinam esse humorum in visceribus, vasis ac membris humani corporis digestionem. quarum prima est mere naturalis, animae vegetatricis soboles, alimentum virtute caloris naturalis, et congenita membrorum temperie et proprietate in aliam substantiam alteratione transmutans: quae non solius congeniti caloris et a corde influxi auxiiio, sed ingenita quo que solidorum et similarium membrorum temperatura et proprietate perficitur. quae quum in diuersis corporibus et animalibus sit diuersa, inde accidit, vt alimentum sit illis quoque diuersum. Vnde hic caseum, alius vinum non concoquit et abhorret: coturnices et caprae elleboro, et sturni cicuta, quam Auerrois napellum vocat, vescuntur. De qua re Lucretius poeta Epicureus, ita docte cecinit:

Est vtique serpens hominis quae tacta saliuis
Disperit, ac sese mandendo conficit ipsa.
Praeterea nobis veratrum est acre venenum,
At capris adipes et coturnicibus auget.
Quippe videre licet pinguescere saepe cicuta
Barbigeras pecudes, homini quae est acre venenum.

leo struthione longe calidior, aurum, ferrum, et aes quoque digereret: quae quamuis ignis calore sint inexpugnabilia, struthiones tamen ex his conflata numismata in horto ducis Ferrariae deglutire et concoquete vidi: et mures quum metallorum scrobem adeo appetant, metalla concoquere, et his nutriri merito suspicabimur. quos Theophrastus in Syaro insula, expulsis incolis, ferrum quoque arrosisse tradit: quos arrosis Lauinii argenteis clypeis, Marsicum portendisse bel lum: et magnam ad Chalybas, in ferrariis officinis fecisse iacturam, constar. Ob hoc in aurariis metallis, ob auri scrutinium aluos eorum non raro excidunt. [note: Quare ventriculus nomismata concoquis quae feruentis aquae calor ventriculo calidior liquefacere non potest: Theophrastus in li. de Igne, causam caloris siccitatem et subtilitatem refert.] Sed quis haec solo calore, quae vix igne domari possunt, in corporibus animalium confici posse credet? nisi congenita totius membrorum substantiae haec coquendi proprietas suberit: cui et edendi consuetudo quoque non paruum concoctioni momentum addit. Si enim lenta et moderata primum vescendi venena et pharmaca consuetudo accesserit, ea quoque in corporibus humanis digeri, et in alimoniam conuerti, nemo mirabitur: quum nihil nutriat, quod non prius naturae viribus concoctum sit. Sic Thrasias pharmacopola, et plerique in Graecia pastores, integros ellebori manipulos citra noxam deuorarunt, et concoxerunt: cuius frequentes potiones, ob pharmaci assuetudinem, Eudemum illum Chium nec vomitu, nec alui deiectione purgare poterant. Nosti, puellam praesentissimo nepalli veneno nutritam, et puellari venere decoram, abrege Indorum Alexandro Magno, dolo, muneri datam cuius scintillantes et serpentum more nictantes, oculos,

quum Aristot. illius praeceptor, vidisset: Caue tibi ab hac, inquit, ô Alexander: hac nempe tibi exitium paratur. Nec iudicio Aristotelis defuit euentus. Nam plerique proci virginis commercio intoxicati interierunt. Nemo tamen expertus inficiabitur, ea quae substantiam et copiam caloris congeniti, et non qualitatem, nisi defectam, adaugent, stomachi quoque concoctionem promouere: de quo genere sunt aromata deglutita, fomentationes, catapsasmata, exercitia, et frictiones ac balnea, et id genus temperati caloris fomenta: vt catellus aut puer senili stomacho accumbens. Sic Dauid septuagenarius, quum senili frigore torperet, nec pellibus coopertus incalesceret Medicorum consilio persuasus, spectati decoris puellae Sunamiti Abysagh caste in eius amplexibus condormiuit, vt eius calore stomachi robur foueretur: quibus constat, calorem naturalem et a corde infusum, non modo esse spirituum, naturalis et vitalis vehiculum, sed praecipuum concoctionis organum, et virtutum animae instrumentum, vt Aristoteles lib. 2. de Anima testatur, text. com. XXXIII. [note: Quae digestionem stomachi et cruditatis promouent, recenset Gal. lib. 2. Epidem. Hipp. et li. de Salubrib. et Meth. De pueris et catellis, haec Gal. lib. 5. de Simp. medic. et in Therapeutica. De Dauide haec Iosephus li. 7. Antiquitatum. ca. 15. et Regum 3. ca. 1. ac diuus Hieronymus parte tertia Tractat: 3. epistola. 7. Secundae digestionis descriptio.] [note of the transcriber: in the print: in the print: footnote sign is missing] Est et alia in morbis dicta cruditatis humorum digestio, quae vt prima in conseruatione sanitatis, sic ista in morborum cura a medico est summopere obseruanda: in qua alimentum in potentia, ob genuini caloris imbecillitatem, aut complexionis viscerum intemperiem, aut eius inaptitudinem, in humores putredini obnoxios concoquitur, qui tandem morborum alimenta fiunt: quorum digestio (vt

Gal. ait) est alteratio, cessare faciens putredinem, remanente substantia: quam calor naturalis, primarius omnis concoctionis opifex, in benignum corporis alimentum conuertit, et virtutis discretiuae adminiculo benignum a putrido aut corrupto secernit: quod tandem natura pet crisim, aut si ea defecerit, Medicus per pharmaca expurgat. In hac sane humorum concoctione Medicus naturae auxiliares manus cum diaeta et pharmacis ferre potest, vt putrefactionis causa (quae teste Arist. est in humido caloris naturalis, ab extranea caliditate destructio) facile extirpetur, et cesset putre do. nam si calor naturalis a praeternaturali dissoluitur, diaeta et medicina frigorifera illi subueniet: si cruditate aut frigore languet, calidorum vsu fouebitur: si copia humorum aut crapula obruitur, abstinentia et exercitio exonerabitur. Si vero viscerum imbecillitas et intemperies concoctioni obstiterit, Medicus alterantib. et corroborantib. opem feret. Quod si ob prohibitam insensilem per poros transpirationem, et internam viscerum ac vasorum obstructionem (quae non rarae sunt putredinis causae) calor putredinalis efferbuerit, frictionibus, sudoriferis, et deopilatiuis Medicus naturae subueniet. Et quamuis haec non sint contemnenda concoctionis humorum subsidia, et putredinis remedia: nisi tamen calor naturalis praeualuerit, pharmaca ne tantillum quidem efficient. et ob id pharmacorum exedentium actiones in cadaueribus torpent, nec piper inspersum ea calefaciet, [note: Signa morituri ex vlceribus] et vlcera morituri, quibusuis cooperta emplastris, nulla sanie madida, liuescere videmus: adeo nihil pharmaca citra naturae

vires pollent. [note: Digestio est opus naturae, non artis, aut syruporum. Similem hypostasis et puris generationem declarat Gal. li. 1. de Differ. febrium. cap. 7. et l. 2. Hippoc. de Fract. ossis.] Quare hanc quoque humorum concoctionem non pharmacopolarum syrupis, vt Medicorum vulgus credit, sed naturae acceptam referimus: quae si euicerit, vt in abscessibus et tuberculis, pus album leue et concretum producit: sic in humoribus venarum et arteriarum hyposta sim quae in vrina subsidet, leuem et candidam, puri concocto similem producit. quae praeter alia est praecipuum digestionis et recuperandae per crisim sanitatis signum. Vnde Hippocrates, [gap: Greek word(s)] . Et recte quidem veteres concoctionem humorum, quae in conceptaculis venarum fit, apostematum digestioni contulerunt: in quibus nullam medicaminibus saniem concoctam producere poteris, nisi prius affecti membri inflammationem et intemperaturam sustuleris, et apostematis materia concoctioni apta fuerit: id est, a calore naturali euincibilis. Quare cancraena, elephantiasis, vlcera, et ipse cancer, nullis medicamentis ad maturationis suppurationem promo ueri possunt: quae ob id non curari, nisi sectione aut vstione, recte Hippocrat, admonuit. [note: In in Aphori. Hipp. monet.] Sic quoque si in venoso vasorum genere aut visceribus internis extraneus calor aut humorum cruditas caloris naturalis vires superauerit, aut materia morbi concoctioni reluctatur, vt in elephanti asi, nullam exactam humorum digestionem [note: Huius digestionis praeparatoria meminit Gal. li. 4. Salubr. et lib. 6. Epidem. Hi. et lib. 1. Aphoris. penultimo Auicenna lib. 1. Fen. 1. doct. 6. cap. 3.] vel in vrina laudabilem hypostasim produci videmus. [note: Tertia digestionis species.] Tertia vero digestio est, humorum ad excretionem praeparatio, quae maxime ante purgationem, operam Medici requirit, vt suis ex thymo, pulegio, yssopo, origano, et aliis melicrato incoctis

potionibus, humores crassos attenuet, lentos incidat, ac viscerum et venarum obstructiones aperiat. Nam vt Hippocrates ait [note: Hip. libr. 1. Aphorismo penultimo.] corpora cum quis purgare voluerit, oportet fluida facere. Haec de di gestione te latere nolui. Vale. et hanc postremam digestionis speciem artis industriae debemus, quam Medici herbarum, radicum, et id genus medicamentorum simplicium decoctis, quae Zulapia Actuarius indigitat, moliuntur. Iterum vale.

DE CALORIS NATVRAlis substantia et differentiis. Epistola decimatertia.

CONQVERERIS, mi compater, praecipua de causis naturalibus et naturae operib problemata, ideo esse obscuriora, quod quum frequens in illis fiat caloris naturalis et virtutis informatiuae mentio, nulla tamen de illorum substantia et nominibus constans in Philosophorum et Medicorum scholis sit assertio. Hoc certe ideo fieri arbitror, quum calor ille, vna cum prolifici seminis virtute informatiua, sint praecipua in obeundis naturae operibus animae organa, quod de animae sub stantia, quam se ignorare Galenus fatetur, inter philosophos non conueniat, necesse sit et illos in rerum definitione et nominibus, quae (teste Platone) a genuina proprietate rebus imponuntur, dissidere. Vnde Hippocrates et Galen. hunc calorem modo spiritum congenitum, animam, naturam: modo corporis temperaturam: non raro quoque virtutem informatiuam appellant. Proinde vt hunc sctupulum tibi eximam, paucis caloris species

et virtutis informatiuae naturam tibi declarabo. Et est sane calor qualitas tactu perceptibilis, coelesti et animarum virtute moderata, actionum naturalium opifex et organum. Ac quidam est simplex, alius vero compositus. Simplex vero in elementalem et coelestem diuiditur: Elementalis vero, qui est edax ignis feruor, quum sit substantia [gap: Greek word(s)] , in cuncta eius obiecta peni tius grassatur, eaque vel in substantiam suam com mutat, vel depascitur. Quare solus de elementorum numero ignis nutriri et augeri creditur, qui nisi admixtione innati et coelestis caloris mitigaretur, et ab animae virtutibus coerceretur, alimoniam cunctarum rerum naturalium insumeret, quem ideo recte Aristoteles concoctionis et nutritionis causam aut organum esse negat, nullumque ex eo animal nutriri vel produci affirmat. Pleraque tamen animalia in igne viuere posse, sed non ex eo nasci, de Animalium historia scriptoribus condonamus, vt pyraustam, [note: De pyrausta et salamandra haec Arist. lib. 5. de Nat. anim. c. 19. et Pl. l. 10. c. 67. et l. 11. c. 67. et l. 11. c. 35 Theophr. in l. de Igne] pennatum quadrupes in aerariis Cypri fornacibus per medium ignem volare et oberrare: salamandram quoque lacertam cute squamisque carentem, impune in igne versari et viuaere non negamus. quem virulento suo frigore temperat vel extinguit. [note: Haec Nicandri interpres in Alexipha.] Vnde Andreas Graecus inquit [gap: Greek word(s)] . i. Si salamandrae sanguine manus aut vestes inunxeris, igne non adurentur. Vnde vulgus ex salamandrae pennis, quas nullas habet, mappas incombustiles fieri nugatur? quae ex amiantho [note: De amianto haec Dioscor. lib. 5. c. 100. Pl. l. 36. c. 19. et l. 19. cap. 1.] lapide ne tili, alumini scissili similimo, conficiuntur, quarum sordes ignis illaesa mapparum substantia abstergit et expurgat

Alius est simplex ille coelestis calor, qui siderum motu et lumine omnia corpora concauo lunae orbi subiecta penetrat, viuificat, et foecunda facit. Huius affluxu ver [note: De hac coelesti rerum natural. cum sideribus sympathia Arist. sectione 20. Probl. 21. Cicero lib. 2. Diuinat. Pli. lib. 2. cap. 40. et 42. Gellius li. 9. c. 7. et li. 20. cap. 7.] et aestas frugum et florum am oenitate, velut copiae cornu exuberant: insecta quoque, muscae, angues, ranae, hirundinec, quae brumali frigore semimortua rimis tabularum, medullis sambuci, cauernis littorum, ac intra arborum caudices, sese illatebrarunt, en reuiuiscunt. At rursus illius et solis a tropico cancri ad Antichthones discessu, cuncta squalent et marcescunt. Hic ille est viuificus calor, qui coelestia [note: De calore coelesti accuratissime scribit Franciscus Picus lib. Praenotionum. 5. cap. 5.] cum terrenis ineffabili sympathia et cognatione connectit admirationeque dignos effectus producit. Oriente nempa canicula, mare aestuat, feruent et fluctuant in vasis vina. A Pleiadum occasu, ipso brumali die, pulegium suspensum in tectis et coronis floret, murium iecora et fibrae augentur, folia in oleis ac populo pleraque malorum semina in pomorum meditullio sese circumagunt, fides citharae id temporis alieno ictu resonant. Quid referam, pro lunari luminis motu, decremento et augmento ostreas, cancros, conchilia, et id genus ostracodermorum, adde et ipsa animalium cerebra, aelurorum oculos, et ipsum caepe humescere, vel augeri, aut tabescere? Quum nautae nouerint, lunae motu maris aestus et refluxus gubernari. Recte Lucilius inquit: Luna alit ostrea, implet echinos, murib. fibras et iecur addit. Minus sane ista mirabitur, qui herbam heliotropium, venerandam solis pedissequam ad illius motum conuerti, eiusque flores sole oriente expandi, et sole occiduo rursum

constringi obseruauerit. Haec cuncta coelesti siderum calori, qui diuinum solis et stellarum virtutis fertile est vehiculum, accepta referre oportet. Et si Cleanthi creditur, nec aethereus ille ignis suo fomento caret: cuius causa, oceanus ideo sub torridi coeli zona et zodiaco situs est, vt quum sol caeteris stellis erraticis comitatus, illius circuli latitudinem oberret, ex subiecto oceani humore habeat alimoniam. Illius ergo poetae Oceanum et Thetim, deorum et stellarum finxere parentes. Et Homerus, teste Macrobio, diuinarum omnium inuentionum fons et origo, finxit, Aethiopes oceani accolas, ac coelestium epularum reges Iouem cum caeteris diis ad epulas inuitasse. Tertius vero calor compositus, complexionalis, naturalis quoque dicitur, qui in generatione mixti, ex mutua elementorum actione, et primogeniarum qualitatum, pro suscipienda forma substantiali, refractione resultat: seminibus, plantis, et humido radicali, in omnibus animalium membris, praecipue ex sanguine concretis, insitus. nec nisi mortua, vt in cancraena, deserit: qui, vt ignis in lampade oleo, sic ille in membris humido congenito, sanguine, spiritu, et cordis calore fouetur: qui quum sit actionum naturalium instrumentum, et fere coadiutor per animae vegetatricis vires, de potentia in opera concoctionis et nutritionis producitur, quas ex primis spermatibus concipit, et his (vt ferrum magnetis virtute) imbuitur. quem Hippocrates passim [gap: Greek word(s)] , id est, calorem innatum et congenitum appellat, qui (vt Galenus ad Glauconem, et nonnulli philosophi ac medici summi arbitrati sunt) fortassis substantia virtutum

existit, aut saltem primarium et maxime necessarium ipsarum instrumentum. Et in Epidemiis ait, hunc [gap: Greek word(s)] . Atqui Galenus de substantia animae dubius, hunc calorem congenitum modo animam, aut naturam, siue corporis temperaturam, ac non raro spiritum appellat. Vt in 5. libro de Simplicium pharmacorum virtute, ait: Oportet nos cognoscere congenitum calorem ab Hippocrate dici, id quod in vnoquoque animali spiritum nominamus. Nihil quoque obstat, sanguineam et aeream substantiam, vna cum spiritu congenitum calorem dici, quem Stoici substantiam animae esse arbitrantur. Habes hic, mi compater, compendiariam triplicis caloris, ignei, coelestis, et congeniti, quem naturalem et in corporibus viuentium animalem quoque appellamus, explicationem: quorum differentias Cicero magis ab effectu, quam a substantia, aut ratione formali, in libro secundo de Natura deorum explicat. cuius verba, vt summi philosophi atque oratoris, in scholis Medicorum non vereor adducere. Ergo, inquit Cleanthes, quum sol igneus sit, Oceanique alatur humoribus, quia nullus ignis sine pastu aliquo possit permanere: necesse est, vt ei simills sit igni, scilicet elementali: quem adhibemus ad vsum, aut ad victum: aut ei qui corporibus animantium continetur. Atqui hic noster ignis, quem vsus vitae requirit, confector est et consumptor, idemque, quocunque inuasit, cuncta disturbat ac dissipat. Contra ille corporeus et vitalis et salutaris omnia conseruat, alit, auget, sustinet, sensuque afficit: cui solis calor similimus est, quum is quoque efficiat,

vt omnia floreant, et in suo quaeque genere pubescant. Haec ex Cleanthis philosophi sententia Cicero repetit, et probat. Verum praeter naturalem et congenitum calorem, vt Galen. de Formatione foetus refert, est alius in corporibus animalium calor, cuius vehiculum est spiritus vitalis ex defecatiori sanguine in sinistro cordis ventriculo genitus, cuius in animalibus cor esse fons et clibanus recte asseritur. Nam perinde ac solis lumine et tepore, reliqua sidera cuncta illustrantur et calent: sic hoc cordis calore, qui per arterias omnibus membris et praecordiis influit, ea fouentur et incalescunt, quo congenitus membrorum calor viget et conseruatur. quod vel ex hoc coniicere potes: quamprimum cor narcoticorum frigore alget, reliqua cuncta corporis membra torpent et frigent. Quare et hic actualis a corde influens calor appellatur, qui innatum calorem membrorum de potentia ad actum excitat, et mani festa et occulta corporis per arterias et pulmonem inspitatione conseruatur, ac vtraque corporis expiratione, a fuligine expurgatur. quare et aeris serenitas, ad illius et ingeniorum ac sanitatis vigorem magnopere confert.

Haec cum noueris, facile a contratio, quid sit calor praeternaturalis, aduentitius et putredinalis, statuere poteris. Reliquum esset, vt te quoque, quid de virtute informatiua Philosophi ac Medici statuerint, et ego sentiam, certiorem red derem. Verum quum nuncium, qui domum accelerat, diutius detinere non possim, id quod recepi me facturum, proximis literis expediam. Vale.

DE VIRTVTE INFORMATIVA. Epistola decimaquarta.

DVm ex Bononia, omnium bonarum artium Musaeo, visurus Venetias Ferrariam proficiscerer, ac moenia illius vrbis quae tum instaurabant, perlustrarem, en forte fortuna venit mihi obuiam Leonicenus, vir de instaurata medicina benemeritus, quam a multis Arabum erroribus et barbarie vindicauit: quem quum plurima salute impertiislem, simulque orarem, vt si qua Hippocratis aut Galeni opera latinitate donasset, illorum me redderet participem; tum Leonicenus (vt literis semper coniuncta est humanitas) benigne respondit: Mi Langi, tuam salutationem beneuolo amplector animo, et vicissim quoque te saluere iubeo et opto: modo vero nihil te dignum sub Chalcographorum incude habeo. Sed nolo te latêre, inter nostrates Medicos, Caesarem Neapolitanum, et Franciscum Caballum, de virtute informatiua esse eruditam altercationem, de qua olim cum Marsilio Ficino ex Platonis Academia multa disserui: et quandoquidem de eius substantia inter Aristotelem, Galenum, et Auicennam est ingens dissidium, de illa modo Commentarium parturio, propediem editurus. Haec ille. Quod si de hac Marsilii et Leoniceni scripta prodiissent, ne velut anser inter olores obstrepere viderer, consulto tacerem. Caeterum, quum boni viri officium, promissa praestare requirat: meam de hac re tam ardua opinionem te non celabo. Virtus sane informatiua, est spiritus in aerea seminis substantia contentus, virtutib. animae vegetatricis imbutus: suo calore viuifico, solis et stellarum calori proportionalis.

Tria nempe in seminis substantia continentur: Spiritus, quo eius substantia turget et spumescit (ideo non temere Venus Aphrodite dicta, ex spuma aequoris nata fertur) deinde calor congenitus, vtriusque parentis semen ad embryonis plasma et fabricam praeparans, et concoquens: hunc cum calore spiritum Arist. in libello de Mundo, his verbis erudite describit, [gap: Greek word(s)] . Postremo virtus animae vegetatricis, quam Stoici Plato et Hipp. naturam appellant, quae materiam embryonis vna cum coelestis caloris influxu effingit et delineat. Haec sane in substantia seminis contineri Arist. ingens naturae lumen dictus (qui tamen, vt sepia effuso atro sanguine, ne a piscatorib. capiatur, se abscondit: ita is arcana naturae pleraque, perplexa breuitate obscurat) cum alibi, tum praecipue in libr. 2. de Generatione animalium tradit, dum ait: Inest in semine [note: Verborum Aristot. de semine, ex libr. 2. de Gen. animal. cap. 3 declaratio.] omnium, quod facit, vt foecunda sint semina, videlicet quod calor vocatur: idque non ignis, non talis facultas aliqua est: sed spiritus, qui in semine spumosoque corpore continetur: et natura, quae in eo spiritu inest, proportione respondens elemento stellarum. Naturam [note: Natura in semine quid sit, Drusianus tertio Microtechni, Commen. 29. Plotinus lib. 8. tertiae Enneadis.] vero in seminali spiritu nil aliud esse ferunt Academici, quam animam vegetatiuam ab anima mundi, mediante calore solis et stellarum, rationibus seminalib. dotata, et illustrata, secundum quas ex spermate pro idea vniuscuiusque speciei sobolem effingit, et format. Proinde Plotinus [note: Plotinus de natura formatiua quid sentiat.] , fidus Platonis interpres, naturam hanc ab anima mundi profluere, illiusque esse actum essentialem, et vitam ab ea dependentem, libro tertiae Enneadis

octauo asserit. et Themistius [note: Themisthius haec in Comment. de Anima. et 12. Metaphysicae.] hanc virtutem informatiuam esse animam in semine potentia animato inclusam, affirmat. Proinde vt anima [note: Animae mundi actiones. Macrobius libro 1. de Somnio Scipionis, Cicero de Vniuerso. Plato in Timaeo.] mundi ab aeternamente, omnium rerum opifice, ideis et rationib. seminalib. decorata, suo aethereo spiritu, totius viscera mundi penetrans et foecundans: non ex spermatib. modo, sed de excrementis quoque (quae etiam vitali principio et spiritu participare, Aristoteles li. 2. et 3. de Generatione anima lium perhibet) secundum intellectuales diuinae mentis ideas, [note: De ideis haec docte Eusebius de Praepar. Euang. lib. 11. cap. 10. et Augustinus lib. 83. Quaestionum.] animalia effingit et procreat: sic in Microcosmo anima hominis diuinae mentis ac caelestis animae et stellarum virtutis particeps, ex spermate, congenito animalis calore, et spiritu, ad suscipiendam formam praeparato, sobolem pro illius speciei ratione et idea format et producit. Sic quoque motores orbium et siderum intelligentiae, sub concauo orbis lunae cooperante aethereo siderum calore et spiritu, etiam citra semen, in terra et aequore animalia, et illorum (vt conchiliorum, serpentum et cancrorum, et quorundam piscium) effigies in petris effingit: ac ligna querna, et alia robora, praeuia alteratione, et stipites terra obrutas in lapides, cotes, et trabes lapideas transformat. Ex foliis brassicae, rore madidis, erucas: ex his tandem papiliones: ex lignis, vermes, cossos, et tabanos: ac ex fimo scarabeos producit: et ex limo Nili mures nasci, Diodorus tradit. Et quod omnem superat admirationem, ex iumentorum corpore terra obruto, apes: ex corpore equorum exanimato, vespas ac crabrones: ex asinorum vero, scarabeos, admiranda quadam metamorphosi procreat. Vnde Ouid.

Cognita, inquit, res vsu: de putri viscere tauri
Florilegae nascuntur apes. ---- Et,
Pressus humo bellator equus, crabronis orige est.

Cui nam haec nisi coelesti animae mundi et siderum virtuti accepta referre oportet? Vnde Aristot. tertio de Generatione animalium, cap. 10. Platonis praeceptoris sui dogma asserere coactus: Generantur, inquit, in terra humoreque animalia, et plantae: quoniam humor in terra, spiritus in hu more, calor animalis in vniuerso inest, ita vt quodammodo plena sint animae omnia. Huius spiritum poetae Iouis nomine dignantur. Ob id Aratus, [gap: Greek word(s)] (ait) [gap: Greek word(s)] : Iouis omnia plena. Haec cuncta Virgilius, diuino afflatus furore, his carminibus complexus est:

Principio coelum ac terras, camposque liquentes,
Lucentemque globum Lunae Titaniaque astra
Spiritus intus alit, totamque infusaperartus
Mens agitat molem, et magno se corpore miscet,
Inde hominum pecudumque genus, vitaeque volucrum
Et quae marmoreo fert monstra sub aequore pontus.
Igneus est ollis vigor, et coelestis origo
Seminibus quantum non noxia corporatardant.

Accipis ne modo, a diuina mente, primo omnium rerum principio et opifice, animam mundi suis ideis decoratam emanare, et ab ea stellarum siderumque intelligentias procreari? quarum virtutes per aetereum spiritum et calorem, velut virtus magne

tis ferro, seminibus et animabus nostris illabuntur: quarum adminiculo natura siue anima cuncta effingit, format, et producit: nisi materiae indispositio obstiterit, tum monstra producuntur. Et certe, quod est animae rationali mens, id esse virtutem informatiuam animae vegetatrici, ab orbium motoribus et astris coelitus datam et communicatam, asserimus. et vt mens in architecti intellectu aedificii exemplar fingit, ita virtus illa informatrix in anima et seminibus pro natura cuiusque speciei animalium, et plantarum ideas producit. Deinde Galenus iure libro 3. 6. et 7. de vtilitate particularum, sapientissimae naturae, quamuis indoctae, ac diuinae mentis in humani foetus fabrica, opera admiratur et celebrat. Et his, promissa me praestitisse arbitror. Si plura requiris, poteris Platonem, et eius interpretem Plotinum consulere: qui in Timaeo, cuilibet animarum generi peculiare astrum attributum esse affirmat. Vale.

DE CAVSA MORBORVM coniuncta, et duplici illorum constitutione vel dispositione. Epistola decimaquinta.

SCISCITARIS a me, an morbus a causa sui coniuncta differat, et an Galenus quoque illam inter causas morborum enumerauerit. Haec certete, vt tantum mihi facessas negocium, quaerere suspicor: quum haec solum sit de verbis, velut de lana caprina, altercatio, te indigna. Tamen ne desiderio tuo in tantilla re defuisse videar,

rem sic paucis accipe. Morbus quidem est [gap: Greek word(s)] , id est, dispositio quaedam in animalis corpore, illius primo laedens operationem. At causa coniuncta, quam Graeci vocant [gap: Greek word(s)] . id est, Continens causa est, qua praesente morb. adest, et ea ablata, dissoluitur. Quae quum de morborum diathesi quoque vere praedicari possint, et quorum definitio est eadem, illorum quo que substantiam non differre, in confesso sit: morbum quoque et causam coniunctam idem esse fatebimur. et quum actiones laesae, ac alia morborum symptomata, sint illius soboles: hanc quoque causae rationem habere affirmabimus. Vnde veteres nonnulli Medici, qui actionem laesam non symptoma, sed morbum esse statuerunt, diathesin operationes corporis primo laedentem, coniunctam esse morborum causam decreuerunt. Sic Gal. libr. de causis symptomatum quarto, neruorum a viscosis humorib. obstructionem, aut illorum a torpedinis spiritu aut alio infrigidationem, aut coarctationem, ob quam spiritus a cerebro in neruos defluere non possit, esse coniunctam stuporis causam clare testatur. et in vestibulo primi de Pulsuum causis libri inquit, [gap: Greek word(s)] . id est, Tertium genus causarum, non in pulsib. solum, sed in omnibus aliis, vnum est primum et principalissimum, quod continens appellant, a continendo ipsorum essentiam nominatum. Et in 3. Paruae artis lib. Dispositio ea, inquit, quae primum operationes

naturales laedit, quam quidem ipsam dicimus esse morbi essentiam, vel (vt vetus translatio habet) causam. Quid multis? Lege Gal. in 30. aph. 7. libr. Com. et clare intelliges Gal. spumosi excrementi in diarrhoea a cerebri in ventriculum defluxu facta spiritum flatulentum causam illius coniunctam statuere. Ex his confectum esse arbi tror, diathesin morbiferam ac causam continentem, eandem esse morbi essentiam, non ab Auicenna modo, sed a Galeno passim sic appellatam: quia respectu symptomatum, quae sunt illius progenies, causae rationem habeat. Caeterum quum haec de nominibus altercatio curam morborum non variet, plus conduxisset scrutari, an morborum cura in ablatione causae praecedentis, quam Graeci [gap: Greek word(s)] appellant, aut in extirpatione causae continentis, puam [gap: Greek word(s)] nominant, subsisteret. Haec sane vt dinoscere possis, scire operaeprecium est, geminas esse morborum constitutiones Vnam, quorum essentia in facto esse subsistit, non amplius a causa praecedente dependens, quae [gap: Greek word(s)] immediate laedentem actiones, in corpore producit. Hanc Galen. libro de Locis affectis primo, propriam dispositionem vocat, quae separata causa, quae ipsam fecit, permanere potest. De hac perinde v. causa procathartica, nulla sumitur remediorum indicatio, quoniam euanuit. Altera est morborum constitutio, quorum esse adhuc a generatione causae praecedentis et efficientis dependet. Vt virus ex canis rabiosi morsu conceptum, ac per corporis molem diffusum, per aliquot menses, aut annos quoque, velut quaedam pharmaca [gap: Greek word(s)] , diu delitescit, donec viscerum et cordis naturam

sensim infecerit, tum subito rabies illa canina in hydrophobis emergit. Pariter quoque menstrui sanguinis impuritas, quo viscera embryonis concreta sunt, vt puriori eius parte foetus alatur, aliquot annos intra viscera latet, donec eius contagione, ebullitione in sanguine facta, exanthemata, quae Arabes variolas et morbillos vocant, producat. In tali morborum genere et constitutione, praecipue remediorum indicationes a causa antecedente sumunt: qua ablata, morbus quoque cum suis symptomatibus vna aufertur. Vt si quem dolor capitis ob biliosum humorem in ventriculo contentum infestauerit: aut si quis collecto in ore ventriculi tenui excremento, ad cerebrum euaporante, scotomia laborauerit: ventriculo ab his per vomitum expurgato, haec cessant. Haec ideo tibi significaui, vt potius causarum cognitioni, quam de nominibus altercationi, animum adiicias. Vale.

AN IN CVRA EXANTHEmatum puerorum, et scabiei, ac morbi Gallici, et bubonibus, et erysipelate, phlebotomia aut purgatio competat. Epistola XVI.

PROXIMIS tuis literis significasti, nudiustertius, an in curandis puerorum, morbi Gallici, scabiei, exanthematibus, et in ipsa erysipelate, phlebotomia et pharmacum alui derectorium competeret, ingentem inter vestrae vrbis Medicos obortam fuisse altercationem: quam ex superiori Epistola, de causa morborum coniuncta, et duplici illorum constitutione, ad te scripta, facile dirimere

potuisses: in qua sane intellexisti, hos morbos, quorum essentia non amplius a causa praecedente dependet, nec amplius eorum materia in alto corporis sanguini permixta, praecordiis aut venis insidet, sed ad externam corporis molem naturae viribus integre protrusa est, nec phlebotomia nec pharmaco purgatorio egere: nisi aliqua illius portio, aut contra natutam [gap: Greek word(s)] , in corpore adhuc reliqua fuerit. Vnde venerandus ille Medicorum coryphaeus Hippocrates recte monuit: Quae iudicantur, et integre iudicata sunt, neque mouere, neque renouare aliquid, siue medicamentis, siue aliter irritando, sed sinere oportere. Has vero integras humoris noxij excretiones in his morbis plurimum accidere videmns, quae cum sanguinis ebul litione oriuntur: vt est febris bubonum, ephemera, sudor Anglicus, erysipelas, puerorum exanthemata: et hanc sanguinis ebullitionem, vt in succis et musto ob aquosa et cruda excrementa, vel putrescentia, fieri constat. Nam quum in omnium rerum naturalium succis, tria excrementorum genera contineantur: vnum terrestre, quod in vino fex est: aliud aereum, quod dicto quoque in vinis flori respondet: tertium aquosum et crudum, quod tempore aut calore feruescens, in humoribus et succis ebullitionem facit. Sic quum puerorum viscera materno sanguine concreta et enutrita, qui ob desidem mulierum vitam, et caloris imbecillitatem, plus aequo aquosior, minusque concoctus existit: quis non illius contagione et sordibus tenerum pueri corpus conspurcari, et superfluitatibus redundare credat? Quae cum in massa sanguinis, aut praecordiis,

calore febrili incaluerint, tum eas natura, velut mustum ebulliens feces, ad externa corporis eructat, vnde exanthemata fiunt. Sic quoque sanguis in epate, aut venis, vtriusque cholerae putredine efferuescens, illius sordes ad ambitum corporis expellit. Vnde in inguinibus bubones, in aliis membris erysipelata, serpigines, anthraces, et phlegmones oboriuntur. Et cum corpus per crisim a noxiis humo ib integre expurgatum fuerit, quod vrina, sanguinis serum, sanorum lotio similes facta indicat: tum frustra phlebotomia aut pharmaco sanguinem purgaremus: et tum potius praefata morborum exanthemata ac reliquiae et symptomata, facile externis remediis aut fomentationibus curarentur. Quemadmodum in illa diuturnapeste, quae Romae Galeni temporibus saeuiit: His, inquit, qui mortem euasuri erant, pustulae, quas exanthemata vocant, nigrae toto corpore confertim erumpebant: eratque intuenti perspicuum, reliquias eas esse sanguinis, qui in febre putruerat: quas velut cinerem quempiam, natura ad cutim trusisset, sicut alia ex superuacuis nonnulla protrudit. Verum, inquit, medicamentis ad eiusmodi exanthemata opus non fuit, cum sua sponte siderent. Sic quoque ego scabiem et crurium oedemata, cum post aliarum febrium, tum praecipue quartanae febris crisim oborta, sponte exolescere, citra omne medicamentorum subsidium, plus centies vidi. Quod si tum phlebotomia facta fuisset, aut phar macum exhibitum, ingens fuisset periculum, ne per eas venas, per quas materia morbi expulsa fuerat, rursum ad interna viscera retraheretur.

Nam et stomachus famelicus alimoniam visceribus et membris transmissam, per easdem vias repetere, aliosque humores e visceribus in sinum suum allicere potest. At quum illa foeda cutis asperitas, vulgo scabies dicta, ex impuro sanguine cholerico, vel adusto, aut feculento salsi phlegmatis liquore, permixto oriatur (qualem epar ob suam dyscrasiam, vel non raro ex esculentis et potulentis mali succi producit) quem natura non confertim, sed sensim cum corporis alimento citra sanguinis ebullitionem ad corporis membra dispergit, et illa sua contagione inficit et alterat: vnde sit, vt eius successiua regeneratio non modo ab epatis dyscrasia, velut ab interna causa antecedente, sed non raro quoque ab obstructione splenis cuius officium est sanguinem expurgare: et a membrorum contagione quoque dependeat: proinde hic opus est, vt non modo incisa vena, et crebra alui deiectione sanguis expurgetur, sed et vt epatis quoque intemperatura, splenisque obstructio detergatur, corrigaturque. Et tandem corpore prius sic bene expurgato, operaeprecium erit, vt externam quoque corporis molem potionibus ex theriaca sudoriferis, aut balneis, thermisve sulphureis, aut vnguentis ex hydrargyrio confectis, exsicces: et ab hac concepta contagionis lue, membra externa quoque vindices. Quandoquidem vero recentis mor bi Gallici pustulae, cum scabiei praecipue ferae exanthematibus, magnam habeant affinitatem, quam communia vtriusque remedia arguunt: ac praeter externas contagionis causas, ambo ab interna corrupti sanguinis et humorum praecordiorum

infectione et sordibus dependeant: quis obsecro etiam post expulsas ad corporis superficiem pustulas, sanguinis per phlebotomiam et pharma ea euacuationem, in vtriusque cura, plurimum momenti habere inficiabitur? Certe nemo. Caeterum vix vllam scio esse aegritudinem, in qua mulieres decoris faciei, ne ea cauis exanthematum vestigiis deturpetur, maiorem rationem habeant. Proinde peculiare est illarum in hoc morbo problema, de quo nondum inter Medicos conuenit, an exanthemata acu aurea argentiave sint aperienda. Atqui quum hoc problema ad veterem Medicinae artem [gap: Greek word(s)] dictam spectet, quae naturalem corporis pulchritudinem conseruare docet, aequum censeo, vt Medicus quid facto opus sit doceat. Proinde si sanies in exanthematibus liuida aquosa, et indigesta apparuerit, et ea ex aeris contagione pestifera, quam crebro anteuertunt, pullulauerit, tunc ob acredinem et virulentiam humorum, vt illorum virus exhalet, et ne excedant, aperienda censeo: ita tamen, ne illorum crustula, quam Graeci [gap: Greek word(s)] vocant, vna au feratur. At si sanies spissa alba et bene concocta fuerit, satius esse arbitror, ea intacta relinquere. Nam in huiusmodi saniei generatione carnem quoque succrescere, qua pustularum vestigia explentur, nouimus. Ea vero remedia Cosmeticae artis, quae Auicenna in hoc morbo refert, plus ad pustularum exsiccationem, quam ad illorum delenda vestigia conferunt. Quod si faciei decorem conseruare volueris, postquam crustae sponte deciderint, faciem cum decoctione lupinorum, aut aqua destillationis florum fabarum mane et

vesperi abluito, vel liquore tartari vsti stillaticio irrigato, et spenon frustraberis Vale, et animae pulcritudinem corporis venustati coniungere stude.

AN PHLEBOTOMIA SIT pharmacis purgatiuis praemittenda. Epistola decimaseptima.

SEDATA nuper contentione, nempe an materia morbi ad ambitum corporis expulsa, venae sectio et pharmaca excretoria competerent: in terim audio, aliam esse altercationem inter vestros Haemophobos, Erasistrati et Arabum sectatores, Medicos, obortam, qui ob ebullitionem cholerae, omnem verentur venae sectionem: nempe in mor borum cura, qui tam per phlebotomiam quam pharmaca, euacuationem requirant, vtra praecedere debeat. Verum quandoquidem discordia Medicorum est pernicies aegrorum, concordia vero illorum salus, hanc quoque contentionem dirimere studebo Constat sane, quod in omni repletione venosi vasorum generis, praecipue plethorica, si primum incisa vena corpus euacuauerimus, tum pharmacum postea datum inueniet venas et corporis meatus non ita refertos, nec obstructos vt pharmaci vires, natura duce, impeditae totam corporis molem penetrare possint, et mira facilitate noxios educere humores. Si vero vasa fuerint sanguine, aliisve humoribus repleta, tum obstructis circa epar et mesenterium venis, pharmacum non ferenda alui tormina, cruciatus, et animi deliquia excitabit, ac venulas diuellet,

nihil quoque effatu dignum educet. Proinde Hippocrates in omnib. fere morbis acutis in quibus humores non turgent, in phlegmone aliisve internis viscerum tumoribus et apostematibus, et in quibus morbis omnes humores aeque seruata eorum proportione augentur, virtute et aetate aegroti consentientibus, curam a venae secti one auspicatur. At si tantum vnus ex illis humoribus praeter sanguinem redundauerit, aut computruit, aut exigua fuerit sanguinis boni substantia, aliorum humorum copia superata, tum primum ab alui deiectione euacuationem molitur. Vnde Galenus, fidus illius interpres, in libro de Medicina facile parabili, in cura lschiadicae passionis inquit: [gap: Greek word(s)] . id est, In cura doloris coxendicum, si multus fuerit infestans humor, purgatione primum vtendum erit humoris affligentis: si vero plethoricum fuerit corpus, primum omnium suscipienda est phlebotomia. Illud vero tacite non est praetereundum, quum melancholia, velut fex in vino, in fundo vasorum subsideat, et ob eius grossitiem in expurgatione humorum pharmacis sit contumax: Galenum prudenter curam, cancri ac elephantiasis et vlcerum malignorum a phlebotomia exordiri. Proinde in libro de Medicamentorum compositione [gap: Greek word(s)] , gloriatur se curam vlceris cacoethici in crure, varicibus atra bile refertis circumsepti, a venae sectione inchoasse, postea pharmaco quoque melancholiam purgasse, tandem varices per transuersum incidisse:

ac sic vlcus, aliis immedicabile, feliciter consolidasse. Harum vero euulsionem, quamuis stans animo interrito, ac non contractis superciliis, C. Marius in vno crure tulisse fertur: illarum tamen curam, morbo videlicet grauiorem, in altero crure pati detrectauit. In huius altercationis discussione, vna cum Auicenna, pharmaca ea nominamus, quae vulgus Medicorum electiue purgare asserit. De quorum numero sunt, vterque elleborus, et sesamoides, thurbeth, esula, mesereon, aut coccognidium et scamonca, quorum virtus vltra epar per vniuersum corpus dispergitur. At aliorum quae benedicta et lenitiua vocant, qualis est manna, terebinthina, cassia, thamar Indorum, reubarb, epithymus, sene, et id salubrium pharmacorum genus, ac denique clysteria ex his lenitiuis et medicinarum obstructiones aperientium et humores viscosos incidentium decocto confecta, horum inquam vsum ad eluendas ventriculi et inrestinorum sordes et excrementa, ne his virtus pharmaci obruatur, et ratione vacui, in venas phlebotomia exhaustas, succedant: vt his quoque obstructi venarum mesenterij meatus aperiantur, ante phlebotomiam et pharmaca fortia non repudiamus. Nec alio nomine apud vereres Medicos, ante fortia solutiua, et ex ellebore aut narcissi cepe, vomitiua pharmaca vsus syrnesmorum inoleuit, qui erant mediocres ex melicrato et aliis lenientibus et abstergentibus euacuationes, quas nostri seculi Medici minoratiuas appellant: horum tamen omnium recta administtatio ex [note: Prudens medici iudicium vsu et rationes constat.] prudentis medici iudicio coniecturali dependet: id

quod frequenti vsu et rationis exercitio in explorandis morborum causis et curis tibi comparare poteris. Vale.

AN CVRANDAE PESTIS MEthodus tam per phlebotomiam quam pharmaca euacuationem exigat, et quae sit alteri praemittenda. Epist. XVIII.

VERVM id esse, ingenue fateri cogor, omnes encyclopaediae artes, velut circulo quodam adeo cohaerere, vt altera sine alterius ope subsistere non possit. Ita quoque fateor, Medicae artis problemata, velut anulos in aurea Platonis cathena, adeo esse connexa, vt alterum sine altero aegre moueri possit, quin alia quoque attingantur. Nam quum nuper in vestra Academia disceptatum fuisset, phlebotomia ne in cura morborum, qui vtraque euacuatione egeant, sit pharmacis praemittenda: en mox altera illi affinis subrepsit quaestio, nempe An ratio curandae pestiferae febris putredinalis, ante vel post alexipharmaci vsum vtranque exigat euacuationem, et quae alteri sit praeferenda. Quum haec duo problemata quorum declaratio ex eisdem fere indicationibus prodit, ita cohaereant, vt alterum ab altero aegre diuelli possit, aequum censeo, vt iste quoque in circulo problematum nodus recte explicetur. Constat igitur, non modo plethoram et cacochymiam, sed potius ipsam morbi magnitudinem, tam phle botomiam quam purgationem et indicare, et exposcere. Morbus vero quiuis trifariam magnus vel leuis dicitur: vel ob afflicti visceris praestantiam,

vt cordis, cerebri, diaphragmatis, praecordiorumque phlegmones, et abscessus ac vulnera: deinde ob affectus magnitudinem, quam sympto matum saeuitia, velut syncopis, delirium, et alia eiusdem farinae accidentia indicant: postremo ob eius malignitatem vel virulentiam, cuius materia (vtin cancro, atra bilis) in virulentis abscessibus et gangraena, et aliis, est coniunctioni contumax, ac [gap: Greek word(s)] . Atqui quum haec febris pestifera, primum cor infestet, veneni contagione particeps, horrendis symptomatibus, delirio, bubone, et anthrace aestuet, ac triplici ratione non magnus modo, sed maiorum maximus iure dictus, vtranque certe, phlebotomiae et per pharmaca euacuationem exposcere videtur. Atqui hoc diui Hippocratis et Galeni praeceptum in omnium magnarum aegritudinum cura non est perpetuum. Nam si quis venenosorum animalium, quae Graeci [gap: Greek word(s)] dicunt, phalangii scilicet, scorpionis ictu, aut aspidis, canisve rabiosi morsu, vel telo virulento externe intoxicatus fuerit, tum horum curationis tantum duplicem indicationem Galenus et Damocrates statuunt, vel virus euacuando, vel alterando. Euacuationem vero non pharmaco vel phlebotomia, sed eorum medicaminum ope fieri statuunt, quae sua vi calorifica virus attrahant et eliciant: velut sunt cucurbitulae, aut cornua, quibus veteres illarum vice vtebantur. alii labiis vulneri admotis virus exsugebant: alii locum affectum cauteriis adurebant, et exsiccabant, aut carnem vulneris excidebant. Vnde Damocrates poeta Medicus recte cecinit:

Altera vero curandivenena methodi indicatio, in alteratione consistit. Alterabis vero his medicamentis, quae vel qualitate vel tota substantia sunt veneno contraria: quorum ingentem syluam Dioscorides. lib. 6. Nicander, Galenus de Theriaca ad Pisonem, ac Corn. Celsus lib. 5. recenset. Has duas curandi virulentos morbos et toxica rationes dum pestiferis medemur febribus, quamprimum obseruandas consulo: quippe quum omne venenum ex sua genuina proprictate quam primum cor, fontem et domicilium vitae, petat, ac tum derepente per vniuersa corporis viscera et molem dispergitur: quid obsecro magis necessarium, aut commodius comminisci poteris, quam vt primum omnium cordis cum his alexipharmacis, quae qualitate aut tota substantia huic exitiali pestis veneno repugnant, sub sidium et opem feras? in quorum catalogo praeter theriacam Nicandri, et Mithridati compositionem, et pleraque a neotericis excogitata antidota, inter simplicia smaragdum, radicem angelicam, zedoariam, scordium, et eringi um, ac petasites, primas habere experior. Bolus ex Armenia quum sit nobis ignotus, ei quo vtimur notho nihil confido. Sane praeter haec non minus tribuo exsucco pomorum citri, limonum, aranciorum: mali punici, oxylapathi iuiule cum aceto et zuccaro

decoctis, quae sua qualitate et congenita proprietate venenis et pestifero huic morbo resistunt, cordis quoque robur fouent, quod epithematibus, odoriferis externe applicatis conseruare ne cuncteris. At si circa emunctoria cerebri, cordis aut epatis, id est, iuxta aures parotis, sub axillis abscessus, in inguinum adenibus bubo, virtute expulsiua cooperante eruperit, aut interim carbunculus in brachiis aut cruribus efferbuerit, tum festinanter velut in vulneribus virulentis medicamenta quae virus extrahant, ad locum affectum applicato: nempe cucurbitulas, aut emplastrum ex fermento, theriaca, farina sinapi et cepe sub cineribus cocto confectum: additis, opoponacis ac galbani gummis aceto acerrimo dissolutis, imponito, et abscessum ante maturationem scarifica, aut aperi, vel cauterio adurito. Si vero patiens ignem veretur, tum cauterium potentiale ex cantharidibus et fermento confectum, aut contusam ex oleo flammulae radicem applicato: quae sua virtute calorifera et ardente, non tantum noxios humores attrahunt, sed etiam non raro factas ex his collectiones aperiunt. An vero praeter haec, huius morbi noxii humores phlebotomia ant pharmacis sint euacuandi, hic adhuc sub iudice lis est. Verum cum morbi causa intra venas sanguini commixta contineatur, quid vetat, decima vel duodecima ab assumpto alexipharmaco, et finito sudore, hora refectis ante viribus, venam in eodem latere sub abscessu vel anthrace, in competenti membri loco, aetate et viribus suffragantibus, incidere? quum phlebotomia non tantum infectos humores educat,

sed et obstructiones aperiat, feruoremqne febris remittat. Nec est quod verearis humorum ad interna reuulsionem, quum abscessus validis medicamentis attractoriis sint cooperti, quae reuulsioni resistunt. Vnde Galenus noster, et illius ipsissima simia Paulus ex Aegina, curam anthracis a sectione venae vsque ad animi deliquium, exclusiue tamen, inchoare suadent: quod nec ego improbo. An vero in cura huius febris fortia purgationis pharmaca aeque competant, non certe facile dixerim: quippe quum ea humores noxios magis conturbent, et per corpus dispergant, et rursum per viscera ad intestina reuellant, roburque corporis dissoluant, et venenosa quoque qualitate participent, ac non raro dysenteriam, [note: Fluxus ventris, pestis symptoma Galen. libr. 3. Epid. et li. 5. ac 10. Methodi.] ven trisque fluorem proritare soleant, qui alioqui huius febris peculiare et vt plurimum lethale est symptoma: quo omnes fere in illa diuturna Romanae vrbis peste correptos, quos bolus Armenus non iuuit, interiisse, Galenus lib. 3. de Morbis vulgaribus testatur. Proinde Cornel. Celsus: Desiderat, inquit, etiam propriam animaduersionem in febribus pestilentiae casus: in hac minime vtile est, fame aut medicamentis vti, aut aluum ducere. Si vero vires sinunt, sanguinem mittere optimum est, praecipue si cum dolore febris est. Caeterum si aluus obstructa, sua excrementa non deiecerit, quis obsecro clysteris lenitiui vsum dissuadebit? Nemo. Et si morbus statum excesserit, vt reliquiae morbi extirpentur, medicamen purgatorium ex reubarbaro, agarico, siliqua Aegyptia, aut rore Syriaco, vel thamare Indorum, obesse non poterit: perinde ac illa fortia, diagridium,

colocynthus, thutbet, elleborus albus, lapis Iasuli, ac Mercurius ille praecipitatus, quum vene num redoleant, prodesse non possunt. Iam tu probe nosti, me multos, de quibus etiam conclamatum erat, in hac pestifera lue hac methodo curasse: primum, si aluus aliquot dies ante morbi initium parum vel nihil excreuerat, tum glande imposita, aut leui enemate eam exoneraui: postea alexipharmacum sudoriferum exhibui, quod pro ratione aetatis et virium, sudorem duas vel tres aut plures etiam horas promoueret. Cordi epithema applicui: etsi abscessus vel anthrax eruperat, confestim emplastra quae virus attraherent et emungerent, accommodaui. Tandem a sudore hora sexta vel septima, refectis tamen prius aliquo iusculo viribus, venam oportunam secui: at mox ab alexipharmaco, aliis singulis diebus mane et vesperi potagia alterantia, quae sua qualitate et tota substantia veneno morbi resisterent, exhibui, et cor quoque confortarent: qualia sunt quae ex succo citriorum, limonum, aranciorum, acetosae et iuiulae, cum momento aceti et zuccaro decocta conficiuntur. At in morbi declinatione, si appetitus edendi languebat, vt corpus tuto nutriri posset, sanguinem a reliquis contagionis pharmacis paulo ante commemoratis expurgaui. Postremo chirurgis, ne vlceris aut carbunculi consolidationem praecipitarent: cocis vero, vt praescripto tempore commoda esculenta et potulenta aegro suppeditarent, edixi. Qua curationis ratione ingens aegrorum numerus, Deo optimo auspice conualuit: qui te ab hac saeua contagionis lue saluum velit. Vale.

DE CAVSIS SVDORIS BRITANNICI, et quid sit apud Galenum febris Typhodes. Epistola XIX.

PROXIMIS ad affinem meum literis problemata Medicae artis, ob causarum naturalium condependentiam, arctissimo quodam nexu, velut annulos in aurea Platonis cathena, cohaerere testabar: quo aenigmate diuinus ille Academiae antistes, causas rerum naturales indissolubili lege consortii condependere significauit. At modo, quum rem pensiculatius obseruo, ea Medicorum problemata Lerneae paludis serpenti mihi similima videntur, cui quum Hercules vnum desecuisset caput, confestim aliud subnascebatur: sic modo, vno dissoluto problemate, en mox aliud, de sudorifera illa Britannorum febre, suboritur: nempe, an sit pestilentiali homogenea, et sub illa sudorulenta febre, quam Galen. typhodea et helodea appellat, contineatur. Iste sane morbus qui-Britannicus, ob regionis humiditatem, diu fuit [gap: Greek word(s)] , id est vernaculus, et certae nationi peculiaris: quum vero in Europa peregrinari et populariter a septentrione versus nos grassari tentasset, plerisque Europae populis factus est epidemialis, et nostrorum delictorum vindex. Tria sunt certe flagella, fames, gladius, et pestis, quibus iusto Dei Israel iudicio poenas peccatorum luimus. Peste vere nullum seuerius, quo mandati sui praeuaricatores acerbius afflixit olim. Quum Dauid contra Mosaicae legis edictum, Ioab ducem, populum Israel censere iussit, 70. virorum millia triduo peste perierunt. Nec cessauit pestis, donec

Dauid rex delicti sibi conscius, constructo in area Iebusaei altari, cilicio indutus, pronus cadens in terram, supplex culpam deprecaretur. Ita olim quo que, vt nunc, si quid delirabant reges, plectebantur Achiui. Id quod ethnici quoque verum esse cognouerunt. Nam et Apollo, ob raptam Chrysis sacerdotis sui filiam Astynomen, suis pestiferis spiculis totum Graecorum exercitum confecisset: nisi Calchas vates Agamemnoni, vt Chryseida patri redderet, et ea iratum Apollinis numen litare suasisset. Ita pariter omnes primariam pestis causam in peccata nostra referunt, quam Deus nostris offensus criminibus noxio siderum influxu, et temporum alteratione, sub concauo orbis lunae excitat. Proinde secundarias pestis causas, vitiatas ab influxu siderum, et putrida ex barathris, lacubus, cadaueribus exhalatione, aeris et aquae qualitates, aut substantias, recte Medici statuunt: quibus quum carere non possimus, illorum vsu primaria corporis nostri elementa, humores, et spiritus quoque infici fateamur oportet. Ita has esse duas pestiferarum contagionum causas communes, et ea ratione in genere causarum homogeneas confitemur. At quandoquidem sunt variae temporum anni et elementorum alterationis species, epidemiales morbos specie distinctos nemo negabit. Quae vero specialis sit externa et interna sudoris Britannici causa, id sudor plane indicat: qui si praeter syncopen aut vires corporis defectas, praecipue mane acciderit, repletionis vasorum restis est locuples. Cu ius, praeter crapulam, inter externas causas, australis temporum constiturio, causa est praecipua.

Auster sane ventus miro tepore humidus, ameridie per deserta Libyae, venenosis animalibus referta, quorum contagione infectus spirat. Vnde Statius Papinius:

Meridies, ait, nubibus assiduis, pluuioque madescit ab austro. qui suo tepido humore corpore animalium adeo replet, et aggrauat, vt eo spirante minus esuriant animantes. Et coturnices (ait Aristoteles) cum ceciderint, si serenum aut aquilonium tempus sit, sociantur, et prospere degunt: sed si austrinum, moleste, propterea quod parum volant. Humidus enim grauisque auster est, Graece ab humiditate Notus appellatus: Arboribus (vt Virgilius cecinit) satisque Notus pecorique sinister. Sunt enim Austri, ait in Problematibus Aristoteles suapte natura humidi, calidique: qua temporis constitutione febris committitur, quae non nisi per excessum ambarum qualitatum illarum oriri soleat. Recte igitur Hippocrates, febres sudoriferas tum maxime oriri definit, quum aestas austrinis flatibus maduerit: [gap: Greek word(s)] , ait, [gap: Greek word(s)] . id est, Quando aestas fit similis veri, tum sudores multos in febribus expectari oportet. Et Gal. in Prognostica Hippocratis ait, [gap: Greek word(s)] . id est, Per aestus squalidos et siccos, febres fere sine sudore eueniunt: per imbres vero, longe magis sudorulentae fiunt. Proinde Galenus in Apologia contra Lycum, febrem bifariam diuidit. quasdam exacte siccas, quales sunt

exquisiti causones, et alii febriles ardores, in quibus vehemens sitis, lingua sicca, cutis vt corium dura, et ingens in toto patientis corpore squalor et situs apparet. alias vero ait esse exquisite humidas, in quibus aegri a primo die confertim sudant, et in sudoribus aut mediocriter aut nihil alleuiantur. quas Galen. [gap: Greek word(s)] et ob sudoris madorem [gap: Greek word(s)] , id est, a palude [gap: Greek word(s)] nominat. [note: Febris typhoideos meminit Galen. li. 1. Aphor. 12. et li. 7. Aphor. 43.] Typhodes vero, a Typhoeo gigante, qui Iouis ful mine ictus, sub ardenti Aetna sepultus, cum ventorum tnrbine sulphureas eructat flammas, et saxa. Aut potius a typhone vento typhodes dicta, qui densa nube inclusus, praeceps in terram elisus, puluerem soli turbine verrit, arbores euellit, ac obuia quaeque pessundat: cuius exhalatio nubem erumpens, fulgure micat, ac nubes in largum imbrem resoluitur. Nam post has ecnephiae typhonis, ac praesteris ventorum procellas, repentinae ingrauescere solent pluuiae. Sic in illa Britannici sudoris febre humores et [gap: Greek word(s)] sanguinis velut in nube vapor, venis inclusus. quamprimum natura morbi iudex, noxios humores ab incorruptis sequestrauit, tum velut post typhonis procellas imber, sic hi febrili calore efferuescentes, cum sudore confertim per cutem erumpunt. Nemo igitur cordatus, hanc Britannici sudoris luem, febris typhodeos esse speciem negabit: veterib. vt creditur non adeo ignotam, vel inexpertam. Accipisne iam, praeter astra, austrinos quoque flatus (quos diuus Hironymus pluuiarum pincernas appellat) quibus ann. a Christo ex illibata virgine nato 1528, quo primum in Germania haec sudoris contagio incrudescebat, tota illius anni aestas maduit, esse huius febris causas? quae praeter

crapulam, etiam venas et arterias humore replebant: quarum repletio obstructionem parit, obstructio putredinem gignit, quae febrem incendit. Quare si quis hanc febrem appellet ephemeram putridam nihil moror. Quum enim huic, et pestilentiae vulgari, externae causae sint communes, easdem quoque illis prophylacticas esse cautelas arbitror. Quod vero ad curam illius attinet, natura citra Medici auxilium huic morbo per crisim medetur; nec est quod Medicus agat, nisi vt sudorem proratione aetatis et virium patientis moderetur: quarum robur conseruare Medicus studebit. Vale. Hoc tamen pro coronide huius Epistolae adiicere libuit, Hippocratem morbum ex phrenitide et lethargo mixtum, [gap: Greek word(s)] quoque appellare.

DE COACTA ET IRRITA sitis in febre tolerantia. Epistola XX.

GAVDEO, mi collega, te Epistolam meam de sudore Britannico approbare. Multo vero magis laetor, quod libellum primum de cura huius, nescio a quo pseudomedico, aut ardelione potius, primo editum, Vulcano consecraueris. cuius auctor, dignior Vulcano fuisset victima: qui vtinam cum suo libello, quo plures quam morbus ipse interemit, ad extrema Arabiae infelicis deserta et Syrtes proscriptus, ad illiusque feras dilacerandus condemnatus fuisset. Similis sane illi Medico, qui (teste Galeno) adolescentem sudore syncopali aut diaphoretico languentem

in balneum hypocausti ablegauit: et cum sudoris copia large proflueret, gauisus Medicus, ac si commodum sudoris tempus designasset, pau lo post mortuo adolescente, ac eius necessariis vt homicida accusatus fuit. Qua accusatione digni forent nostrates Medici, qui aegros febricitantes inoportuna sitimacerant. Nam vt illi, resolutis sudoris profluuio viribus, multos suffocarunt: sic hi non paucos inani sitis tolerantia perdunt, adeo vt non iniuria Erasistratus grauiter ob id Apollonium et Dexippum Hippocratis discipulos incessuerit, quod de hectimoritis cotylae cyathis, quorum singulae vix duas vncias continebant, vnum aut alterum tantum febricitantibus concessissent. In quo certe ab Hippocratis praeceptoris dogmate, teste Galeno, longe desciuerunt: qui ait Hippocratem haec redarguere, ne quis tanta siti affligat aegros, vt illis febricitantibus, aquae tantum vigesimam cotylae partem praebeat. Nam et Hippocrates libro quarto de victus in morbis acutis ratione: Causone laboranti ait, aquae vel melicrati aquosi, et exacte cocti, bibere dato quantum volet. Proinde Galenus gloriatur, se frigida potione vbertim et tempestiue data, omnes causone affectos, morti eripuisse. Intempestiue autem datur plethoricis, ante corporis euacuationem: et si viscera humorum viscedine obstructa, vel phlegmone obsessa fuerint, aut humotis crudi eo pia obstiterit. Alias abundans frigidae potio, praecipue in acutis febribus opportune data, inter alia illarum remedia primas meretur: quae si causonis ardore laborantib. subducta fuerit, eas febre hectica

tabescerc cogit. Vnde coactam in febribus continuis srtim ob cordis et praecordiorum aestum, sanguinis adustionem, spirituumque resolutionem, plurimum obesse, nemo mentis compos inficiabitur. An vero potus, in paroxysmis febris interpolatae competat, non parua est altercatio. Sunt qui Aphor. Hipp. edocti (quo ait In accessionib. abstinere oporter: nam cibum dare nociuum est. et quib. per circuitum fiunt accessiones, in ipsa accessione abstinere oportet) in quouis paroxysmi tempore, non inediam modo edicunt, sed potum quoque vetant, etiam picrocholis: quum tamen Hipp. potius de cibo quam potu id statuerit. quo fit, vt aegros siti intolerabili, qua nec maiori Tantalus apud inferos excruciatur, miseros conficiant.

His Medicis nempe [gap: Greek word(s)] Iulius viator Romanus eques, oportunus fuisset patiens: qui cum in pupillari aetate, aquae subter cutem effusae morbo laborarer, et humorum vsu a Medicis illi inter dictum foret, assuetudine naturam superauit, ac reliquum vitae tempus abstemius vixit, ac in senecta nihil bibit: quum tamen vetus paroemia, senes, vt aquilas seniles cadauerum suctu, tantum potu viuere testetur. At certe Hippocrates in paroxysmorum declinatione adeo potum aegtis non vetuisse, sed ob illius commoda in libro de Acutorum dioeta primo, fere praecepisse videtur, dum ait: Pedibus frigore affectis, non solum a sorbitione, sed etiam a potione, maxime abstinendum est: sed tum sorbitionem et potum dabimus, quum calor ad pedes vsque peruenerit. Nam hoc tempus maxime oportunum est cum in omnibus morbis, tum praecipue acutis, vbi febris et ingens

periculum subest. Hoc obseruans Galen in libro de Crisi, et tertianae febris purae cura, recte his verbis Medicos monet: Quum in vigore febris consistit, calorque aequaliter quaqua versus extenditur, nihiloque thorax plus extremitatib. calet, tum iam bibendi tempus aegrotanti adest, et statim a potu plurimus vapor calensper cutem exhalabit, sudoris nuncius: bilis quoque superueniet vomitus, venter soluetur, biliosum quoque emingent. His, Collega mi, persuasus, nil temerarium vulgi iudicium veritus, si patiens corpulentus, eiusque epatis ac splenis substantia inoffensa fuerit, cum tota corporis moles aequaliter incaluerit, tum vel in ipsa febre Britannorum sudorifera, vires aegroti puto refocillato, eo sudorem elicies: quo causa illius paroxysmi coniuncta facilius sudore difflari, et digeri per cutem poterit. Vale, meique memor esto. Et ne de siti amplius mihi conqueraris, en poculum amicitiae (velut apud Brachmanes Indorum philosophi facere solebant) ex Tantali phiala tibi propino. Iterum vale.

DE MORBO VIRGINEO. Epistola XXI.

CONQVERERIS mihi, vt tuo fido Achati, filiam tuam Annam primogenitam, et iam nubilem, a multis procis, virtutum integritate ac stemmatis claritate, opumque facultatibus, auito tuorum maiorum generi non imparibus, in coniugem desiderari: quos tu, ob filiae imbecillitatem, abdicare cogaris. Nec id adeo tibi esse molestum,

quam quod hactenus nullus Medicorum internam morbi causam et essentiam explicare, simulque curam praescribere potuerit. Nam vnus esse cardialgiam ait, alius cordis palmum hicvero dyspnoeam, ille matricis suffocationem: nec defuisse, qui ex vitio epatis esse ventriculi fastidium suspicarentur. quorum discors de filiae tuae morbo iudicium, effecisse ais, vt totus animi pendeas, nec quid facto opus sit discernere possis. Ob id a me de morbo filiae iudicium, ac de nuptiis consilium fidele, pro veteri amicitia efflagitas: simulque quibus morbi symptomatis affligitur, recte primum declaras: cuius nempe faciei indoles, quum anno praeterito roseo genarum labiorumque rubore floruisset, ea modo velut exanguia, pallescere triste, cor ad quemuis corporis motum contremiscere, arteriasque temporum sensibiliter pulsare, et in choreis adscensuve scalarum dyspnoea corripi, stomachum cibum, ac praecipue carnem fastidire: et crura praecipue iuxta talos, ad noctem oedemate intumescere. Ex his sane accidentibus et signis morbi pathognomicis, quae morbi causam et substantiam produnt, eiusque curam designant, miror vestrates Medicos morbi causas et naturam non agnouisse. Quod vero nomen illius non dixerint, id quum ad morbi curam nihil conferat, nihil quoque refert. Multae sunt in morborum catalogo aegritudines, nomine et non cura carentes. Nec hic morbus propriam habet nomenclaturam, quam cum sit virginibus peculiaris, virgineus quoque indigitari poterit: quem Brabantinorum matronae, febrem albam, ob facici pallorem, et amatoriam appellare solent: quum

palleat omnis amans, et color hic sit aptus amanti, quamuis febris admodum raro coincidat. Sed hic morbus virgines frequenter infestat, quum viro iam maturae ex ephebis excesserint. Nam id temporis natura duce, sanguis menstruus ad matricis loculos, et venas ab epate defluit: qui quum ob illarum augusta oscula, quae nondum patuerunt, viscosis quoque et crudis humoribus obstructa, et denique ob sanguinis grossitiem, erumpere non possit: tum rursum per venae cauae maiorisque arteriae propagines, ad cor, epar diaphragma, et praecordiorum venas regurgitat: capiti quoque bona pars impartitur, et circa viscera accid entia grauia parit, dyspnoeam, tremulum cordis palmum, epatis inflationem, stomachi fastidium, cardialgiam: nec raro cum amentia epilepsiam, et delirium. Quod Hippocrates in libello de Virginum morbis, his testatur verbis: Virgines, inquit, quibus nuptiarum tempus aduenit, maturae que iam viro sunt, spectrorum imaginariis terroribus affliguntur, praesertim quum menses descendunt. nam ante hoc, non admodum male afficiuntur. postea vero sanguis in matricis locellos, tanquam effluxurus destillat et descendit. quum autem oscula exitus obstructa fuerint, sanguisque ob cibaria et corporis incrementum auctus, illic collectus subsistit plurimus, nec vnde effluat exitus venarum pateant, prae copia cor, septum transuersum, praecordiaque petit: quibus repletis, cor sibi non constat, et torpet: ex torpore vero desipit et delirat. Nil certe mirum: quum epar a feculento mensium sanguine non expurgetur, et eo praecordiorum venae infarctae

fuerint, hypochondriorum viscera intumescere, et his diaphragma (vt in hydrope) coarctari, quod difficilem parit anhelitum, teste Gal. in fine tertii de Dyspnoea libri, vbi vniuersaliter inquit: Si internus tumor aut dolor circa hypochondria constiterit, tum parua et crebra fit spiratio. De inde quum cor, stomachus et epar, vtriusque venae chylis et arteriae ramis, velut communi vinculo connectantur, his sane sanguine grosso, flatuosoque spiritu et vapore refertis et obstructis, vt hos cor extrudat, et deoppilet, ne suffocetur frequenti arteriarum et systoles motu eluctatur. et palmo contremiscit: quo defatigato, quid obstat [gap: Greek word(s)] , id est, pulsus, et spirituum ac anhelitus intercepti ones coincidere? quibus aeger obmutescat, et vt deploratus iaceat. Vnde mehercle Galenus in acutorum diaeta scite ait, [gap: Greek word(s)] . id est, Potest autem et multitudo et densitas sanguinis non modo atterias inflare, et exitium obstruere, sed et ipsas proprie nominatas venas. Postremo, an filia tua hac affecta aegritudine, nubere debeat, et quae sit huius curatio, en fidum ex Hippocratis diuite medicinarum penu consilium communicabo, qui in libello de Morbis virginum ait: Huius morbi deliberatio est, venae sectio, si nihil obstiterit. Ego vero, inquit, praecipio, virgines hoc morbo afflictas, vt quamprimum viris cohabitent, et copulentur. si conceperint, conualescent: si vero in pubertate hoc morbo non corripientur, tum paulo post eas inuadet,

nisi viro nupserint. At vero ex maritatis, steriles magis id patiuntur. Hoc saluberrimo diuini Hippocratis consilio, si medicamenta menses prouocantia, et obstructionum aperitiua, sanguinis grossi subtiliatiua adiunxeris, nihil his praesentius reperire et excogitare poteris: quibus ego in huius virginei morbi cura nunquam falsus aut spe fui frustratus. Quare bono sis animo, filiam tuam elocato: nuptiis quoque ego libens interero. Vale.

DE PASSIONE CARDIACA. Epistola XXII.

QVANDOQVIDEM Hippocrates cor, ob solidam eius substantiam, nullo ab humoribus morbo corripi, ipsumque esse impatibile teste tur, audio plerosque mirari, esse aliquem morbum, qui a cordis dolore Cardialgia appelletur. Proinde scias, cardialgiam non cordis, sed mordacem ab acutis aut venenosis humoribus esse oris ventriculi affectum, quod veteres Graeci Hippocrates, Nicander, ac Thucydides etiam, tempore bel li Peloponnesiaci, quo Hippocrates opere et scriptis medicinam est professus, cardiam, id est, cor ob sympathiam et affinem loci situm, ac colligantiam appellarunt. Affligitur autem ventriculi orificium humorum acrimonia, quum ob diuturnam inediam, vel tristitiam, aut exercitii lassitudi nem, flaua et putrida bilis in ventriculum defluit, et sua acredine bilis vomitum, et alui profluuium, cum animi deliquio et sudore diaphoretico proritat: aut ob assumptum esculentorum aut pharmaciae

virus, qualia sunt quaedam fungorum genera, rana buprestis, cerusa, gipsus, lac coagulatum: et ob matricis strangulationes, et suppressa in viduis, virginibus et mulieribus menstrua. vnde nonnul li morbum virgineum esse quoque cardialgiam contendebant, quum verius aliquanto illius accidens dici possit. Sic vero, ob sensus acuitatem orificio ventriculi affecto, cerebrum ob neruorum, cor ob arteriarum colligantiam compatitur. Nam arteriarum maxima a corde exorta, postquam spinam dorsi perreptat, primum stomacho, deinde eius osculo inserta, ac tandem deorsum progressa, ventriculi fundo subtenditur: tum sane in hoc cardialgiae affectu longe saeuiora accidentia aegrum infestabunt: nempe morbus Herculeus, aegre expergibilis sopor, et veternus, catalepsis, delirium, ac melancholia, et cum copioso sudoris profluuio syncopis. Vnde Cornelius Celsus: Cardiaca, inquit, nihil aliud est, quam nimia imbecillitas corporis, quod stomacho languente, immodico sudore digeritur, vbi venarum exigui et imbecilli pulsus, sudor autem supra consuetudinem et modo et tempore e thorace, ceruicibus, ac capite prorumpit, pedibus tantummodo et cruribus siccioribus atque frigentibus, quae citra febris aestum et animi deliquium raro fieri solent. cuius, praecipue si a veneno acciderit, theriacam praesens esse remedium, Galenus Pisonem docuit. Accipis ne modo, cardialgiam a morbo virgineo plurimum differre? Hic nempe vt plurimum sine febre, ex mensium constipatione, et venarum circa praecordia oppilatione: ille vero cum febre, sudore, thoracis pulsu exili, acsyncopa, et

itomachi rosione ingrauescit: quae si citra haec praefata accidentia inciderit, qualis quoque esse solet stomachi ardor, tum non cardialgia ab antiquis, sed cardiogmus appellabatur. Inuidia quoque, cum cor ipsum macerat, cardialgia dici potest: quam illis precor et opto, qui honorem et incrementum liberalibus studiis inuident. Vale.

DE MATRICIS PRAEFOCATIONE Epistola XXIII.

ACCEPTA ex proximis literis occasione, non frustra miraris, cardialgiam, morbum virgineum, ac matricis suffocationem: morbos non minus graues quam periculosos, cum eisdem fere symptomatibus dyspnoea, epilepsia, veterno, syncope, delirio, suppressa voce, et pulsu latente ingrauescere. Atqui amicorum optime, si tu matricis et stomachi cum cerebro et diaphragmate, cuius praefata accidentia sunt peculiares morbi, per communes neruos et venas ac arterias colligantiam obseruaueris, eisdem quoque lege consortii infestari accidentibus mirari desines. Est sane matricis praefocatio nil aliud, quam vteri ob siccitatem, vel ex retento menstruo, aut humorum affluxu aut flatu, siue exaceruata putridi spermatis virulenta exhalatione, ob repletionem versus diaphragma, aut ad alterum latus conuulsio. Cui non raro ex retento menstruo venarum obstructio coincidit. Quippe si nerui, venae, musculi, adde et cornua matricis, mensium affluxu, aut viri coitu non humectentur, tum exiccata facile versus diaphragma,

et ad neruorum principium reuelluntur. Pariter si mensium repletione distenduntur, facile ad septum transuersum contrahuntur. Si denique sperma in vteri concauitate et vasis coaceruatum computruit, ineffabile est, quanto neruorum musculorumque nixu matrix conuellitur, vt eius virulentiam expellere possit. Quae si ad ce rebrum exhalauerit, exhorresco dicere, quam saeua accidentia ac deliria proritet. quibus viduas, virgines Vestales, ac oboesos quoque monachos corripi, cum in Germania, tum Bononiae quoque vidi. Cum igitur diaphragma, praecipuum spirationis organum, et praecordia, vteri ad superiora conuulsione coarctata fuerint. nihil mi rum, mulieres sic affectas, quas Graeci hystericas dicunt, suppresso arteriarum pulsu et anhelitu, ve lut exanimes in terram concidere. Quae Hippocrates, aut (vt Athenaeus suspicatur) Polybius eius discipulus, in quarto de Ratione victus in mor bis acutis, his verbis cuncta scite complexus est: Si quis, ait, repente obmutuerit, is venarum obstructione molestatur. Id si sano absque euidenti occasione accideret, venam brachii dextri internam secare oportet, et sanguinem pro corporis habitu ac aetate detrahere. His sic affectis, accidit faciei rubor, defixus oculorum intuitus, digitorum in manibus tremor, dentium stridor, maxillarum vellicatio, extremitatum refrigeratio, spirituum in venis et arteriis conclusio. Si vero ab atrae bilis affluxu, internae corporis partes corroduntur, aut venae aridiores factae distenduntur, tum in flam matae, ad se humoris affluxum alliciunt: vnde cor rupto sanguine, et ita ob eius consistentiam concreto,

vt spiritus per naturales meatus transire non possint, corpus et viscera infrigidari necesse est. Hinc morbos comitiales, vertiginem, capitis grauedinem, loquelae priuationem, spasmos, et siderationem euenire oportet: praecipue si talis sanguis et oppilatio, iam vel ad cor, epar, et cauam eius venam peruenerit. Quum vero Galenus horum Hippocratis verborum sensum genuinum recte intellexerit, qui dictorum symptomatum et morborum internas causas fere omnes complectitur: cur non ad vteri praefocationem et morbum virgineum accommodauerit, certe admiratione non caret. Ex his dictis quilibet facile coniicere potest, per virgineum morbum, ac matricis suffocationem, ob spiritus a sanguine grosso in venis praecordiorum coarctationem, calorem naturalem suffocari, corporis habitum infrigidari, et ob id inter morbos frigidos iure optimo reputari ab Auicenna et Constantino Medicis, et Galeno ipso libro 4. Reg. acut. dum ait: [gap: Greek word(s)] . id est, Quando venae superimplentur, virtutem corporis gubernatricem aggrauari necesse est, et periculum est, calorem con genitum extingui, et prope suffocari, velut ignis nimia lignorum congerie suffocatur. Sed quae tan dem (obsecro) est anilis illa amentia, quum experimur, vterum odorifera, muscum, algaliam, gariophilos, ac galliae muscatae et cyphi suffitum adsectari: grauiter vero olentia, vt castoreum et foetentem ex Syria assam, adusti corii et pennae nidorem

auersari et fugere, vt ob id vterum esse animal sensus et motus particeps suspicemur? et quamuis validis suis cornibus et ligamentis sit coxis et sacro ossi astrictus, in corpore tamen libere oberrare, Medicorum et obstetricum vulgus cre dat? etsi Plato in Timaeo id asserere videtur, non tamen ea ratione, quod matrix anima rationali aut sensitiua praedita esset, sed quia rebus a natura productis omnibus inesse animam appetitiuam docuit: vnde et plantas ob id animalia esse, ac appetitu congenito ad sibi conferentia moueri censet. Eadem quoque ratione epar dulcia affectare, heliotropium ad solis accessum, magnetem septentrionem versus se inclinare videmus: qua vterum odorifera consectari grauiter olentia abhorrere experimur. Et cum in hac matricis affectione cor quoque langueat, nolim ea naribus admouenda, ita grauiter foetere, vt vires cordis ac cerebri offenderent. Quare grauiter olentis assae virus, ac adusti corii et pennae nidorem non probo: perinde ac castorii, rutae, ac scillae odorem non repudio. Vnde Hippocrates libro primo de Mulierum natura: Si vteri, inquit, ad epar accesserint, muta derepente fit mulier, et dentes conserit: tum manibus subtus depelle, ac infra epar et hypochondria, fascia mulierem constringito, ac ore aperto vinum odoriferum infun de, naribus graueolentia offer, subtus vero aromatibus bene redolentibus suffito. Non desunt Medici, qui hoc Hippocratis testimonio freti, Auicennam errotis accusent, quod vino mulieriribus hystericis interdixerit, hicverbis. Caue ne des eis in potu vinum, quoniam aqua est eis conuenientior:

nec carnes grossas, et ea quae addunt in earne et spermate. At si quis vtriusque auctoris scripta aeque expendat trutina, nullum reperiet dissidium. Nam quia in huius morbi paroxysmo, ob virtutis languorem, spiritusque coarctationem, syncope crebro coincidere solet: Hippocrates accepta a virtute defecta indicatione, quae caeteris praepollet indicationibus, pro reficiendo virtutis robore, aperto aegrotantis ore vinum odoriferum instillare iubet: Auicenna vero, quum ex sanguinis redundantia, et coaceruati in vtero spermatis copia, matricis praefocatio oborta fuerit, tum ea quae sanguinem et sperma in viduis et virginibus adaugent, recte vetat: qualia sunt praecipue, caro et vinum. Caeterum quum vteri praefocatio ex obstructione venarum eius a sanguine grosso facta, prouenerit: tum ego aquae potum penitus dissuaderem, vinumque album tenue (quod Graeci [gap: Greek word(s)] appellant) magis vsui esse arbitrarer: praecipue si in eo, quae menses promouent, vt, libanotis, schinantum, pulegium, aut grana iuniperi, Graecis [gap: Greek word(s)] dicta, prius macerata fuissent. Vt vero tandem ad ea quae petis, tibi de morborum differentia respondeam, scito cardialgiam esse primariam oris ventriculi affectionem: matricis suffocationem, citra vteri ad septum transuersum conuulsionem: morbum vero virgineum, citra venarum in praecordiis, ob sanguinis grossi ohstructionem et consistentiam, accidere non posse. Haec, vt sorori ac coniugi tuae mederi possis, te celare nolui. Vale, ex Musaeo nostro.

DE EROTICO AMORIS AFfectu. Epistola XXIV.

MAGNAS mihi, nomine totius muliebris sexus, egisti gratias, quod proximis duabus Epistolis morbi virginei et suffocationis vteri causas et constitutionem explicuerim: vt iam tam virginum quam puerperarum valetudini facilius prospici possit. Ais quoque, eo beneficio me illarum fauorem mihi deuinxisse penitus. Ad haec suades subinde, vt simili ratione fauorem adolescentulorum, qui amoris philthro inescati, perdite amant, quoque demerear: et quid sit eros, siue eroticus ille amoris affectus, ab Arabibus illisi dictus, doceam: ac quibus tandem remediis demens illius affectio aboleri possit, aperiam. Quum igitur Cadmus Milesius (autore Suida) de hoc 14. libros conscribere non erubuerit, vt tuum quoque et adolescentulorum fauorem mihi conciliem, me non pigebit, de hoc amoris oestro, paruam conscribere epistolam. Et est sane hic amens amoris affectus, animae concupiscibilis passio, in epate ac corde residens a desiderio et rei amatae simulacro, per oculos intra mentem concepta: cuius aegre saturabilis concupiscentia, per imaginationem, per communes quoque spiritus, in epate et corde exardescit. Vnde Plotinus amorem [gap: Greek word(s)] , id est, a visione heroa dici: at Plato a Graecis [gap: Greek word(s)] nominari asserit, quia per oculos [gap: Greek word(s)] , id est, animo et epatrinfluat. id quod idem Plato in Timaeo clarius his verbis testatur: Videbat, inquit, Deus partem animae concupiscibilem talem fore, quae rationem

non exaudiret, et si quo sensu pulsaretur, nec rationi obtemperaturam, sed simulacris et visis nocte dieque maxime rapi. idcirco naturam ieco ris procreauit, longe a cerebro rationis domicilio dissitam, et eius habitationem in eo disposuit. Et ideo Lactantius rerum venerearum libidines in epate contineri arbitratur. Et Homerus omnifariae eruditionis parens et origo, scite finxit, Tityi amatoris iecur, qui Latonam deam deperierat, a duobus non saturandis vulturibus apud inferos nocte dieque discerpi, ac illius tamen fibras renasci. Similem certe carnificinam inexplebilis amor ille eroticus in viscerib. adolescentulorum exercet, qui nunquam, etiam re desiderata potitus, ita saturari potest, quin non illius imaginatione rursum famescat, et confestim in praecordia nostra, citra rationis iudicium, effrenis irruat, et intimam ossium medullam exedat. Vnde corpus adeo tabescit, vt Ouidius recte de eo conqueratur:

Fecit amor maciem, et longa internodia crurum. Exhaustis nempe amore viribus, corpus exangue pallet, oculi intra supercilia conduntur, cibum stomachus fastidit, longo suspirio ex imo pectore pulmo ingemiscit, mens vacillat, cor languet, ex rei desideratae aspectu, motu pulsus tremulo fluctuat: quin solo nomine amicae pellicis audito, harmonia pulsus variatur. Ex hac signorum syndrome Erasistratus medicus deprehendit Antiochum Seleuci regis filium, amore Stratonices nouercae adeo tabescere, vt nisi indulgentia patris, compos voti factus fuisset, vitam cum amore exspirasset. Galenus quoque eisdem indiciis

agnouit Iustam Boetii, viri Romae consularis, vxorem, Pyladis in theatro saltantis amore flagrare, et languere. Ah amor seuere, tigride quauis ferocior, non tandem dispendio corporis nostri satiaberis? sed vis etia esse paterni nostri fundi calamitas? Nam quid miser amator, vtiratam pellicem sibi conciliet, non erogat? donec tandem in ops factus, ab amica non agnoscitur. idquod festiuo carmine poeta Graecanicus indicat, quo Sosicratem ex amore mendicum, cuius nomen amica eius non agnoscere voluit, ita alloquitur:

Diues amas? Veneris solita non lampadeferues
Pauper: habet tenuis pharmaca quanta fames?
Te vocat ante rosam, charum te dicit Adonim,
Panthea nunc nomen vix tenet illa tuum.
Vnde? quis es hominum? quae nam tibi patria? nostin
Verba miser? tenues nullus amicus amat.

Huius clandestini et atrocis morbi pharmaca diuersi diuersa docent. Plerique nec eum ita seuere coercendum putant, quin amore languens, desiderio aliquando fruatur. Nam (vt Suidas refert) quum Diogenis filius amore desiperet, nisi pater oraculo Apollinis Delphici persuasus,

amorem filio indulsisset, patris seueritas filium perdidisset. Alii otium, vt Veneris fomitem, dissuadent: ac mentem negotiis onerare, et nouis amoribus, ac honestis alio traducere curis, et aspectum amicae declinare praecipiunt. id quod Lucretius quoque monet, dum ait:

Sed fugitare decet simulacra et pabula amoris,
Absterrere sibi, atque alio conuertere mentem.

Qui licet plura amoris remedia scripsit, aliosque docuit, ipse tamen ex amatorio poculo furore correptus mortem sibi consciuit. Alii tempus et famem hunc compescere morbum tradunt. hinc inter Graeca Epigrammata legitur,

Rasis vero in libro Diuisionum, remedia amoris, vt naturae infesta, non probat, dum ait: Cura amoris est, assiduatio coitus, ieiunium, et deambulatio, et ebrietas plurima assidue. Nec ex humano sanguine Magicae vanitatis contra amorem remedium laudo: quamuis Iulius Capitolinus referat, Faustinam illustrem Antonini Pii imperatoris filiam, ac tandem Marci Antonini philosophi vxorem, tali cruento remedio ab amoris affectione vindicatam. Nam quum ea gladiatoris amore flagrans fere contabuisset, Marcus imperator ad Chaldaeos et mathematicos, qui suis nugis medicinam conspurcarunt, id retulit: qui suaserunt, vt occiso gladiatore, Faustina partem repidi cruoris absorberet, viroque suo mox concumberet: ex quo concubitu Antoninus Commodus, homo crudelis (qui pugnis gladiatoriis ac cruentis caedibus, rempublicam Romanam fere at triuit) fert ut natus. Ex eisdem magorum

deliramentis Plinius et Corn. Cels. epoto iugulati gladiatoris calido sanguine, comitiales curari morbos tradunt. Quidam (ait Celsus) iugulati gladiatoris calido sanguine epoto, morbo comitiali se liberauit: apud quos miserum auxilium, tolerabile miserius malum fecit. Haec certe, vt Tertullianus in Apologetico pie docet, sunt daemonum praestigia, quos Magi, eorum antistites, caede humana et sanguinis effusione delectari nouerunt: qui ob id ex hominum sanguine pharmaca et sacrificia instituerunt et finxerunt. At nos has daemonum praestigias, quum per Christum nobis illuxerit veritas, contemnimus et irridemus: in quem vt illius amore rapiaris, confide. Vale.

DE APOPLEXIA, EPILEPSIA, caro, comate, catocho, catalepsia, lethargo, et phrenitide, morborum cerebri differentia. Epistola XXV.

CVM nemo mortalium capitis morbos non execretur miraris epilepsiam tamen sacrum dici morbum. Mirari certe desines, si quam [gap: Greek word(s)] , id est, plura significans dictio sit Sacrum, obseruaueris. Nam sacra olim erant vrbis moenia, quae transilire piaculum erat. Sacra erant, quae diis, vt olores Veneri, caper Baccho, dicata aut deuota erant. Sacer quoque is fuit, quem ob facinus commissum occidere impune licebat. Vnde Horatius inquit, Intestabilis et sacer esto. Ac quicquid detestatione dignum, vt Auri sacra fames, sacrum quoque dicebatur: et ita erysipelas

sacer quoqueignis vocabatur Adde quod ea quae magnitudinem antecellerent, veteres (auctore Plutarcho) sacra: vt Homerus pisces marinos, et Medici postremum vertebrarum spinae os, in volatilibus oropygium, in homine os sacrum appellant. Praeterea quicquid diuinitus accidere olim suspicabantur, id sacrum quoque nominabant. Vnde veteris religionis [note: De hac sacerdotum fraude Hip. in li. de Sacro morbo, et de virg. morbis. Galenus lib. Prognost. Os sacrum Gal. lib. 4. de vtil. part. Pollux lib. 2.] sacerdotes, daemonum antistites, vt praetextu religionis ditescerent, deos homines morbis excruciare fingebat: de quorum numero epilepsia, ob id sacer morbus dicta, censebatur. Qua fraude Machomeres [note: Machometis epileptici dolus] morbum suum comitialem celauit, et fidem suae superstitionis consecrauit. nam hic impius Turcarum religionis auctor, quum morbo comitiali correptus, pronus in terram caderet, id religionis ergo fieri causatus est: nempe quod coruscam angeli faciem, qui de instauranda religione cum eo communicaret, ferre non posset, quin auerso vultu caderet. His credula nugis vxor, faciem eius velo cooperuit: et moritura eum ex asse haeredem constituit. Sacrum quoque, vt adytus templi, id dicitur, in quo sacra sunt recondita. Sic [note: Caput quare sacrum Athen. lib. Dipnos.] caput sacram Palladis arcem, quam mens diuinitatis particeps, vna cum sensibus incolit, veteres vt rem sacram obseruabaut. nam per caput iurabant: illius nutu pacta confirmabant. et [note: Consuetudo salutandi sternutantes ante tempora Gregorii inoleuit. Plin. lib. 28 ca. 2. Arist. lib. 1. de Nat. animal. cap. 11. Athen. quoque lib. 2.] sternutantibus salutem precabantur: et ab vsu non modo suilli cerebri, sed aliorum quoque animalium, tanquam a fabis, abstinuerunt. Vnde merito epilepsia magnus et sacer rei sacrae, id est, cerebri morbus dicitur, qui est neruorum totius corporis conuulsio, ob ventriculorum

cerebri, a viscosis humoribus aut grossis atrae bilis vaporibus factam obstructionem: cuius conuulsionis, praecipue circa neruorum principia, tantus est impetus, vt non oculi modo distorqueantur, et nullus sensuum suo fungatur officio, sed spuma ex ore, et non rarovrina, citra voluntatis arbitrium, egeratur. Qui hunc morbum Herculeum profligare nouit, huic merito (vt olim Hippocrati, ob depulsum ex Illyria pestem) diuini honores decernerentur. Quos Menecrates, celebris huius morbi Medicus, sibi ademptos noluit, dum nunquam sane in publicum, nisi suis, quos curauerat, habitu deorum vestitis stipatus, et ipse vero purpura vestitus, aurea corona decoratus crepidatus, sceptrum denique in manibus velut alter Iupiter gestans, prodire solitus est. Hic si etiam apoplexiam fortem curare sciuisset, periculum fuisset, ne Iouem coelo deturbasset, et se in illius subsellium constituisset. Est namque Apoplexia Latinis sideratio dicta morbus epilepsiae affinis, totius corporis stupor attonitus, ob neruorum cerebri obstructionem a viscosis humoribus, medullari cerebri substantiae impactis, factus: per quos cum spiritus animalis ad inferna organa defluere non possit, ea sensu, motu et spiratione manifesta priuantur, donec neruorum cerebri oppilatio, virtute illus, aut pharmaci vel cauterij reserata fuerit: tum in quamcunque corporis partem humores a cerebro defluxerint, illius neruos obstruunt ac relaxant: quorum resolutio Graecis [gap: Greek word(s)] , id est resoluo, paralysis, paresis et paraplegia quoque dicitur. Est quoque alius cerebri morbus, dictis

valde germanus, Graecis Cataphora, id est, procliuis in grauem somnum impetus: cuius carus, lethargus, coma, catalepsis ac catochus, germanae sunt sorores. quarum primogenita carus, Latine veternus et sopor dicta, est frigida et humida ante rioris cerebri soporifera affectio, spiratione tamen illaesa, ex pituita vel vini vapore illic coaceruata. Vnde Suidas: [gap: Greek word] , inquit, [gap: Greek word(s)] . id est, Carus est ex vino ebrietas, siue craepala, et grauis cum mentis impotentia sopor, aegre expergiscibilis, quiin comitialis morbi et febrium exacerbationibus, et craneo, trepano vel ictu depresso, aut iugularibus temporum venis aut musculis coarctatis, coincidere quoque solet. Lethargus vero, illius consobrina, est inexpugnabilis et obliuiosa exfrigido cerebri humore vel oedemate somnolentia, cuius febris lenta, et obliuio, sunt inseparabiles pedisse quae: quae ex diametro phrenitidi repugnat. Has esse genuinos soporis liberos, inexpergiscibilis dormiendi affectio testatur. Reliquum est, vt spuriam illius stirpis sobolem quoque censeamus, in cuius catalogo vtrumque Coma, Catalepsis ac Catochus, non tam ratione quam nomine diuersa numerantur: quae cum vigilia somni imaginem referunt. Etsi generaliter quaeuis praeceps in grauem soporem propensio, Coma vel Caraphora dicitur: specialiter tamen duae Comatis species apud Hippocratem reperiuntur: quarum prima [gap: Greek word(s)] , id est vigilans sopor dicitur, quem Archigenes et Philippus medici proprie Catochum et Catalepsiam appellauerunt, qui medius est inter phrenesim et lethargum

morbus, vtriusque particeps: qui ex pituita bili permixta, est soporifera cerebri affectio, in qua aeger instar leporis apertis oculis dormit: nec oculis conniuet, sed [gap: Greek word] , id est indefesse et torue quemque intueri videtur. Altera vero Comatis species [gap: Greek word(s)] , id est, profunda et fere narcotica, cum stupore corporis mentis somnolentia et stupor, adeo aegre expergiscibilis, vt capillorum in barba euulsione aut acuum pun ctura vix excitentur: quali sopore Diony sius ille Heracleotarum tyrannus praepinguis laborasse fertur, a quo nisi acubus punctus ex citari non poterat, quas consilio Medicorum pro corporis oboesitate, longitudine diuersas parauerat sibi. Nec mirum. Constat enim sane, omnia animalia oboesa, vt vrsos, glires, vitulos marinos, ob cerebri humiditatem esse somnolenta.

Dormitis (inquit Martialis) nimium glires, vitulique marini:
Nilmirum, si vos crassa Minerua premit.

Hanc Comatis speciem Hippocrates et Galenus sub Cari nomine crebro comprehendunt, quae singula, ipsissima illorum simia Paulus AEgineta, paucis verbis ita conscripsit: Si autem, inquit pituita bilioso humori in cerebro commixta fuerit, quemadmodum hic sopor causam mixtam, ita quoque appellationem compositam sortitur. [gap: Greek word(s)] , vigilans sopor appellatur. Si autem in vniuersum cholera praepollet, omni insania vigil phrenitis fit. Si vero pituita exuperat, tum patiens sopore aegre expergiscibili corripitur, quem Medici Galeno antiquiores Catochon et Catalepsiam quoque nominarunt. Et vt res

tibi clarius innotescat, horum differentias Galen. de Locis affectis mira breuitate docet. Atqui, ait, solutae apoplexiae creberrime succedere solet paralysis. Sopore vero finito, bona valetudo magna ex parte subsequi consueuit. Fit autem sopor, auctore Hippocrate, musculis temporum affectis: praeterea in acutis quoque morbis. Inter soporem vero et apoplexiam morbus comitialis est medius, conuulsionem afferens vniuerso corpori, sed in paralysim non finitur. horum trium morborum frigidus ac crassus, aut omnino viscidus humor causa est: verum et in sopore et morbo comitiali, ventres cerebri ma gis, corpus vero cerebri minus; in apoplexia vero vtraque affici solent. in Catalepsi vero, et vigilanti sopore, posteriora cerebri magis molestantur Quum vero osse terebra perforato medius ventriculus fuerit attritus, sopor hominem occupat: sed neque conuulsione, neque difficili facta spiratione haec apoplexiae, illa morbo comitiali est peculiaris. in Catalepsi quoque et vigilanti sopore seruatur secundum naturam spiratio: verum in sopore palpebrae clauduntur, in Catalepsi manent apertae. haec ille. Si vero ex eodem Galeno differentiam phrenitidos ac lethargiae addidero, tum nihil te in explicatione horum capitis morborum amplius desideraturum arbitror. Ait namque in libro de Causis pulsuum: Vt phrenitis fit ex humore cholerico: sic ex phlegmatico lethargus, qui intra substantiam cerebri nascitur: phrenitis vero subtilem cerebri panniculum, et cius diaphragma occupat. Caeterum confido iam, haec perplexa finitimorum cerebri morborum no

DE SENVM VIGILIA. Epistola XXVI.

QVAM vellem, vos, vt honoris Medicorum rationem haberetis, aliquando altercationis finem facere: non certe illius, quae scrutandae veritatis ergo, aut exercendi ingenii causa, in literarum palaestris fit: sed illius obstinatae contentionis, quae de re omnib. perspecta aut nullius ponderis, ad ostentationem fit. An nescis, altercando veritatem crebro amitti? Medicorum (inquit Galen.) [gap: Greek word] , id est dissensio, iure ignorantiae suspicionem arguit: [gap: Greek word] vero, id est, concordia, iustam et magnam eruditionis spem pollicetur. Talem de vigilia senum controuersiam inter vestros ortam, ex his rationibus accipio scil. Quum somnus accidat ex venarum cerebri, a frigidis et humidis cibi, potus, aut pharmacivaporib. repletione, circa mirabilem arteriarum plexum, panniculos cerebri, aut temporum venas, facta: ac praecipue ex spirituum circa cor et sensuum organa infrigidatione oriatur: tum omnes sensus torpent: sola vero mens nullo obstricta organo, ex somniis quae fingit futurorum praesagia, satagit. Vnde Medici rebus frigidis et humidis, lactuca, papauere, tepido dulcis aquae lauacro, pedum capitisque fomentatione somnum conciliant. Hinc, quum totum senile corpus humidis superfluitatib. abundet: horumque caput, somni domicilium, et pulmonem praecipue pituita abundare, lipposi senum oculi, stillans ex narib.

corysa, tussis, effluens ex ore saliua testentur: senes ideo iuuenib. natura calidiorib. esse somnolentiores contendunt. Nam calorem, et quae calorifica sunt, vigilias parere affirmant: quale est vetus vinum [gap: Greek word] , id est merum, quo cum Grammatici oeconomus sese ingurgitasset, reliquum vitae tempus insomnis transegit. Atqui hi toto errant coelo. Primum quod senilis corporis constitutio in qua vterque calor humidum radicale depauit, non est naturaliter humida, sed sicca: id quod atrophia corporis, rugae, macies, tabes siue marasmus, neruorum quoque durities indicat. Deinde quod senum sanguis et cerebrum non dulci phlegmate, sed salsis humoribus scateat, quod scabies sicca, alopecia, vitiligo ac cutis prurigo, peculiares senum morbi attestantur. Salsi nempe et serosi humores in senibus, non tantum ob cutis densitatem coaceruantur, sed etiam ob diuturnam concoctionem humorum: quae teste Galeno, non sanguinis [gap: Greek word] , id est serum modo, sed iura quo que carnium et leguminum, quanto diutius coquuntur, tanto salsiorareddit. Accedit ad hoc, quod virtus nutritiua benigniores humores in corporis alimoniam insumit: feculentiores vero et terrestres ab his sequestrat, qui tandem ex caloris adustione salem resipiunt. Hinc sudor, et vrina, et ipsum mare salsa fiunt: quod ob terrestres exhalationes, et thermarum, ac salsi liquoris ex eius littorib. et fundo scaturigines, illi permixtas, caeteris aquis et densius ac ponderosius ob id existit: praecipue cu sol, (sub cuius circulo fluctuat) dulcio res illius liquores exsuxerit: quo ita densius fit, vt oua et nauigia onusta in eo natent, quae in fluminibus

pessum irent. Hinc et pontus Euxinus, quoniam ob influxum Phasidis et aliorum fluminum dulcescit, congelatur, et potabilis fit. Si quis tamen in profundum eius, vt Arrianus ait ( [gap: Greek word(s)] ) vrnam demiserit, salsum humorem hauriet. Ex his liquet, salsos humores ex terreno humore, a solis aestu et nostri caloris diuturna coctione genitos, esse siccos et calorificos, ac somni naturalis impedimenta. Quum vero his senum corpus ac praecipue caput refertum sit, senes esse adolescentibus somnolentiores, nullus rei medicae consultus affir mabit. Sed illud fateri cogetur, phlegma salsum in senibus, velut acetum sua acredine, somnum turbare. Ac ne id tibi accidat, vino aquae momento diluto, ac lactucae ex acetariis esu, et dulcis aquae temperato lauacro tibi mederi poteris. Veteres quoque somni causa in coena lactuca postremo vescebantur, quae nunc appetitus excitandi gratia ex acetariis in principio esus. Vnde Martialis:

Claudere quae coenas lactuca solebat auorum,
Dic mihi, cur nostras inchoat illa dapes?

DE VINI CVM SALE ET Aqua maris mixtura. Epist. XXVII.

NVPER quum ab Illustrissimis principibus Palatinis (qui semper non modo Martis celebre, et sed paciferae Palladis decus fuerunt) in eorum symposium, vna cum fidis illorum a consiliis ministris aecersitus fuissem, et nobis iam

vino ciboque saturatis secundae mensae bellaria offerrentur: tum ego de more antiquorum conuiuii, griphum Theognidis poetae dissoluendum proposui: [gap: Greek word(s)] Quod de conchis, instar vmbilici orbicularibus, marinae cochleae aut limacis testa, qua veteres pro salpinge vtebantur, Theognis aenigmate protulit. Et cum Iohannes Carocalla griphum explicare non posset, tum ego in illius cyathum vini, salem inieci. id quum caeteri conuiuae vidissent, me vt hominem temulentum, qui parum salis haberet, ac inter tantos principes ista auderet, torue aspiciebant. Tum ego: Boni consulite quaeso, inquam. Nil certe a me temere factum est. Primum, quod apud veterum conuiuas non illaudata olim inoleuerit consuetudo, vt qui griphum propositum dissoluere non posset is poculum salsuginis humore mixtum vno exhaurire spiritu cogeretur, vt ex Antiphane comico Athenaeus his verbis testatur: [gap: Greek word(s)] . Quod et ego illi quoque in poenam statui.

Deinde salem ideo poculo eius inspersi, quod vinum in eius cyatho mihi videbatur esse faeculentum, vt sal id depuraret: qui non modo sua grauitate vini faeculentiam in fundum trahit, et a corruptione ac nimia aestus ebullitione praeseruat, sed longe quoque salubrius quam sulphur efficit. Vnde Constantinus in Geoponico inquit, [gap: Greek word(s)]

[gap: Greek word(s)] . Imo torcularia quoque marina aqua eluere et irrigare suadet. Proinde Graeci ac Romani olim, vt vinum defaecatius, ac etiam delicatius redderent, mustum aqua maris aut muria ad tertias decocta, certa mensura miscebant, quam Columella libro tertio his verbis docet: Adiiciuntur, inquit, in aquae dulcis sextarios quinquaginta, salis sextarius, et mellis optimi sextarius vnus. haec pariter decoqui, et omnem spurcitiam expurgari oportet. deinde cum refrixerit, tum quantumcunque humoris est, tantum in amphora portionem humoris adiici. Quod si vero ager maritimus est, silentibus ventis, de alto quam quietissimo sumenda est aqua, et in tertiam partem decoquenda: tandem musto in cadis aromatibus suffitis admiscenda. Ob hanc vini cum aquae maris temperaturam, vetus erat adagium Dionysium aequore mergendum: et Poetae, delphinos maris beluas Libero patri sacros esse fingebant. Verum Galenus vina generosa in Lesbo et Chio insulis nata, hanc aequoris cum musto mixturam non ferre, libro Methodi duodecimo testatur. Et vina quae hac mixtura carebant, [gap: Greek word] Graeci nominabant. At si quinquaginta sextariis musti, vnus aquae maris sextarius admiscebatur, vinum illud [gap: Greek word(s)] appellabant. Haec vina maris temperatura recte curata, caput craepala non offendunt, ventrem laxant: stomachum tamen vellicant, inflationes commouent, cibi vero concoctionem promouent. At vinum dulce quod sponte vel prima et leni praeli pondere ex vuis in torculari praelo substratis, in lacum defluit, Mitylenaei et Graeci Prodromon,

et [note: De vino protropo et dulci Columella lib. 13. cap. 28.] Protopon, id est, vt Hesychius exponit, [gap: Greek word(s)] , primum ante mu stum vini vuarum profluuium, appellant: quale delicatissimum in Noua Palatinatus ciuitate conficitur. quod Columella mustum lixiuium nominauit, apta scilicet similitudinis ratione. Nam vt lixiuium per madidum in colo cinerem destillat: sic pariter liquorem vuarum in torculari de bo tris praelo subiectis sponte aut leni pressura primo effluentem, quod reliquum mustum ante vertat, [gap: Greek word(s)] id est praecursorem, et [gap: Greek word(s)] dixerunt: et non id generis dulce vinum, quod ter tia tantum parte, vel dimidia vini per decoctionem derelicta constat, a Latinis [note: De sapa et de fruto Columella lib. 13. et Dioscor. lib. 5.] sapa, siue defrutum dicta: non protropion, vt Montegnana medicus in consilio de Dysuria inepte sentit, dixerunt. Haec tu vina, si corporis maciem curare voles, liberius quam salsilagine macerata potare poteris: et abstinere [note: De vino deuterio, id est lora, thamna [reading uncertain: print blotted] , Diosc. lib. 5. cap. 6. Gal. de alim.. lib. 2. Const. lib. 6. copiose.] adeuteriis vinis, quae de secundaria ex acinis vuarum aqua maceratis colatura consiciebantur, a Romanis lora, a Graeciae vulgo thamna dicebantur, quae auctore Dioscoride fiebant ex vinaceis, vnde triginta vini cadi expressi fuerant, aquae cadis tribus mixtis, simul calcatis: quodque expressum erat, ad tertias decoquebatur, et singulis decocti eius vini congiis salis sextarii duo admiscebantur, et post hyemem in dolia diffundebantur, ac potimum fiebat, et dicebatur. id quod Galenus lib. de Alimentis secundo, Constantinus in Geoponico, sine salis additione conficere docent. Hoc vino aestate cholerae ebullitionem, et sitim, sedare poteris: quod te latere nolui. Vale.

DE MARIS SALSEDINE, ET salis pinguedine. Epist. XXVIII.

LITERIS tuis affirmasti, me pleraque obscura de maris et salis cum vino mixtura, medicorum loca, proxima epistola illustrasse. Verum quam ob causam sale mustum fiat defaecatius, nempe quod salis liquor vini faeculentiam ei implicitam sua terrestri grauitate in fundum cadi velut hypostasim trahat, id non omnibus probari: quum sal ob suam pinguedinem potius enatare, quam subsidere debeat. Eius pinguedinem aqua marina clare docet, quae flammae inspersa, non tam eam extinguit, quam pariter incenditur: pinguedine eius alimoniam igni suppeditante, ob quam nec sordes vestium aut corporum abluit. Vnde Nausicaa, Alcinoi regis Phaeacum filia, quamuis mare paterna vrbis moenia allueret, vestes tamen suas, et Vlyssem naufragum spuma aequoris madentem, non aequoris aqua, sed flumine abluere iussit ancillas. Proinde Homerus, vates arcanorum naturae conscius, ita cecinit Odysseae [gap: Greek word] .

Vlysses, inquit, naufragus, et nudus, in littora Phaeacum eiectus, ex flumine maris salsilaginem de corpore abluit, quae dorsum et latos eius exasperauit humeros, et a capite maris abstersit spumam. Caeterum hi quam parum naturas rerum exploratas habeant, vel ex hoc coniicere potes, quod ignorant, corpora non ratione

ponderis, aut leuitatis, natare vel subsidere: sed pro elementorum, ex quibus constant, proportione, et dominio, locum inter elementa petere. Vnde paruus scrupulus ob terream et compactam lapidis substantiam in flumine subsidet: in quo ingens trabs lignea, ob aeream eius et porosam substantiam supernatat. Sic paruulus salis grumus, quiam plus terra quam aeris participat, in vino vel aqua subsidet: quum vter oleo plenus emergat. Nec sal tantum, vt Aristoteles refert, frigore et humore dissoluitur, et calido ac sicco cogitur: imo calido et humido quoque eliquescit. Nam si salem raphano insperseris: aut raphani, qui natura calidus et humidus est, frusta, salis aceruo indideris, sal totus liquescet. Quare nesal tuum (vt illorum qui illud ob pinguedinem supernatare credunt) infatuetur, salis naturam diligenter explorato: quo melius omnibus aromatibus tua cibaria condies, et ventriculo cibum fastidienti subuenies. quod et columbae natura duce nouerunt, quae vt languentem pipionum stomachum excitent, salem, aut terram quae salem sapiat, illis in os ingerunt. Vale.

DE SALVBRIORE POculorum materia. Epistola vigesimanona.

NVPER dum Saturnalia de more veterum accersitis amicis celebrares, vt conuiuae Baccho libarent, variis poculis mensam adornabas: in quibus spectandis, non tam fabrorum industria, quam materiae varietas, ex qua confecta erant,

omnibus admirationi fuit. Tum quaerebatur, quae poculorum materia esset salubrior? Tunc ego, ne asymbolus conuiuio interfuisse viderer: id me ex veterum scriptis, paucis declaraturum pollicebar: antiquissimaque veterum pocula [gap: Greek word] dicta, fuisse boum cornua. hinc [gap: Greek word(s)] , id est cornu, crater: et vinum aqua miscere, [gap: Greek word] veteres dicebant. Vnde Theopompus, apud Paeonas boues tam magna gestare cornua ait, quae tribus aut quatuor vini sextariis vix adimplerentur, quorum reges et proceres ex his pocula conficerent, eorumque labra argento et auro obducerent. Regum namque pocula olim fuisse cornea, etiam Philostratus in libro de vita Apollonii Tyanaei testatur. Esse autem in vicinis Phasidos fluuii asinos, qui vnum in fronte cornu haberent, quo cum elephantis ferociter pugnant. ex illorum cornibus Indi pocula conficiunt: asseruntque, quicunque ex tali poculo biberit, eo die nullo morbo, nec vulneris dolore, aut ignis flamma offendi, nec veneno intoxicari posse. Hoc vero animal non rhinocerota, cui vnum ex naribus prominet cornu, sed monocero ta Plinius appellat, vnicornes Indiae boues: quales duos viuos Sultano ex AEthiopia muneri missos, ac circa templum Mechae septis inclusos, Ludouicus Rom. patricius vel nostra adhuc aetate se vidisse gloriatur.

At non solum monocerotis cornua, sed ceruorum quoque, contra virus esse efficacia, experimento constat, quorum nidore fugantur serpentes: et scobe eorum, vermes infantium enecantur. Non temere igitur veterum Medicorum instrumenta cornea

erant: cornibus liquores mensurabant: cornibus in scarificatione pro cucurbitulis, modo ex au richalco vel vitro conflatis vtebantur: cornibus clysteria, teste Galeno, administrabant. Et si ex lae uigatis ceruorum cornibus, quum monocerotis desunt, pocula conficerentur, ea non improbarem. At vasis et simulacris quoque fictilibus, quae plastes ex terra Samia finxerat, vsque ad Macedonum tempora tam in sacris quam in conuiuiis Graeci et Romani vtebantur: nec aliis vasis Numa Pompilius diis litabat, quam (vt Cicero refert) fictilibus vrnulis capedunculis ac sypullis, quae erant vasa fictilia, quibus in sacrificiis sacerdotes diis praelibabant. Ex fictilibus quoquetam Romani consules, quam aliarum gentium reges et coenabant et bibebant Fama est (inquit Ausonius) fictilibus coenasse Agathoclea regem: qui ex plaste Syracusanorum rex designatus, noluit pocula quae ipse olim ex luto finxerat, aspernari. Plin quoque resert, Catum Elicium, cum AEtolorum legati ei ex fictilibus prandenti vasa argentea obtulissent ea non acceptasse. Et tantus consul et victor, vsque ad supremum vitae diem nec plura quam duo habuit argenti pocu la, quae L. Paulus socer ei ob virtutem, deuicto Perseo rege, donauerat. Nec vsum fictilium, vt insalubrem repudio: modo non sint ex terra palustri quae putrilaginem oleat, aut mineris participet, sed ex terra pingui et spissa, quae ignis in forna ce coctura lapidescit, confecta: qualia sunt in Hispaniis Valentiana, in Germaniis Coloniensia, valde oportuna pharmacopolis (ad seruandos liquores, electuria et eclegmata) vasa. Verum in his eligendis

id tibi maxime proderit, quod, vt diuus Hieronymus ait, calix et vrceolus fictilis probantur prius, quam emuntur: solavxor non ostenditur, ne antea displiceat, quam ducatur. quare empturus fictilia, si vinum infusum, saporem aut colorem mutauerit, vel terram resipit, illa quoque facilius quam vxorem semel ductam repudiare poteris. Quod si ita exacte concocta et praeparata fuerint, tum minus admirabor Vitruuium, vasa fictilia melius saporis integritatem quam argentea retinere et conseruare affirmantem. At dum sobrietas et frugalitas ab antiquorum conuictu non exulabant, tum catinus et scyphus ac cissybium, ex ligno confecta pocula, in censu vasorum nobilium quoque erant. Cuius frugalitatis praeclarum specimen de se M. Curius Samnitibus praebuit, qui in agresti sedens scamno, dum ex ligneo catino suis tostis vesceretur rapis, Samnitium legatis ingens auri pondus offerentibus: Narrate (inquit) vestris, M. Curium malle locupletibus imperare, quam ditescere: atqueistud vt preciosum, ita malo hominum excogitatum munus refertote: et mementote, me nec acie vinci, nec pecunia corrumpi posse. Erat sane catinus vulgare vas escarium, quo etiam Romani tempore Numae Pompilii vtebantur. Vnde Iuuenalis ait:

--- aut quisSimpullum ridere Numae, nigrumque catinum,
Et Vaticano fragiles de monte patellas
Ausus erat? ---

Certe nemo. In Vaticano autem Romanae vrbis colle optima conficiebantur fictilia. Erat quoque

Tale ex hedera poculum gemina ratione conuiuia decere arbitror. Primum, quod hedera vini temulentiam suo frigore arcere creditur: et ob id Corybantes cornigeri Bacchi sacerdotes, hede ra coronabantur. Deinde quod cauponum fraudes, qui vinum aqua miscent, eo poculo deprehenduntur. Nam, teste Catone, si vinum lymphatum in vas hederaceum effunditur, tum vinum per poros resudat et effluit, aqua vero ob grossiorem vino substantiam remanet. Certe praeclaras medendi vires plerisque lignis inesse, vt thamarisco et fraxino, nouerunt medici omnes: quorum hoc venenis et calculo, illud vero spleni obstructo praeclare medetur. Quare ligneos ex his compactos calices non improbo. Ex ligno quoque Guaiaco pocula torno excauata libens admitto. Sed cum Asia et Alexandria deuicta Romanorum opes creuissent, mollisque Graecorum luxus Roman. grauitatem eneruasset, tum quoque repudiatis fictilibus et ex ligno poculis, vestium et poculorum, ex aere Corinthio, crystallis et murrha, luxuria Romae inualuit. sunt enim myrrhina pocula, ex murrha gemma sculpta, quae praecipue in Carmania, ex humore sub terra solis aestu concreto, velut lyncurium, coalescit: quae non splendet, sed purpureis et coruscis in candore maculis versicolor, velut murena piscis nitet, quam ob id Cassius iurisconsultus inter gemmas non computat. At ex ea caelata pocula vini saporem fouere, Martialis tradit:

Si calidum potas, ardenti murrha phalerno
Conuenit, et melior fit sapor inde mero.

Laudatur Augustus Caesar, quod capta Alexandria, ex regia supellectile nil, praeter vnum myrrhinum calicem, retinuerit. Crystallina quoque vasa, ex crystalli glacie, hyberno frigore subniuibus intra rupes concreta, sculpta in deliciis habebantur: quibus nostra ex vitro conflata pocula, in censu proxima sunt. quae eo nomine sunt metallicis salubriora, quod nulla sulphuris aut argenti, plumbi, ac cerusae virulentia participent: et suo congenito frigore, saporem vini quauis niue et glacie melius conseruent. At quando cum diuitiis amor quoque argenti et auri creuit, et auri sacra fames pectora hominum obsederat, tum primum, quamuis sero, salubriora ex figulari terra lignis et vitro pocula metallicis cesserunt. Nam vasa Corinthiaca, [gap: Greek word(s)] dicta, tum primum ex aere fieri coeperunt, cum Corintho a L. Mummio deuastata incendio, simulachra ex omnifariis aeris, argenti et auri metallis conflata, in vnam massam confluxissent. Gyges vero, primus Lydorum rex, templum Apollinis Delphici ex argento et auro donariis decorauit: Gorgias Leontinus orator, primus hominum auream statuam, et solidam sibi Delphis in templo collocauit. Ac tam rarus erat tum auri et argenteae supellectilis quoque vsus, vt Fabricius Romanus, imperatores plus quam vnam ex argento pateram et salinum habere vetuerit. Vnde Duris ille Samius refert, Philippum magni regis Alexandri patrem, vnicam tantum ex auro phialam habuisse, quam noctu sub puluinari

celare solitus esset. At post tempora Croesi et Massanissae, tantus in tota Europa argenti et auri inoleuit vsus, vt nihil in conuiuiis magnificentius haberetur, quam pleno sese auro proluere: et Poppaea Neronis coniux soleas iumentis suis aureas indueret: templa, triclinia, ac mulierum colla, et hostiarum cornua, auro fulgerent. Ante haec tempora, et auri vsum, ex aereis poculis diis libabant, et bibebant: eorum quoque repositoria [gap: Greek word(s)] appellabant. Herodotus Aegyptiorum sacerdotes ex aereis tantum poculis bibisse, auctor est. At quum aes aeruginem, stomacho infestum virus, facile (praecipue si vino vel aceto irrigatum fuerit) contrahat, aurea pocula mihi magis cordi forent, quum id corroborare et exhilare tradatur. At poculum ex electro naturali, quod auro et quinta eius argenti parte constat, conflatum, quia stridore, et maculoso in superficie interna arcu, quo nitor eius obsolescit, virus infusum prodit, caeteris etiam ex auro obrizo metallicis poculis praeferrem, et fictilia quoque Aeginetis relinquerem, quos Herodotus tantum [gap: Greek word(s)] , id est, ex vrceolis aut ollis in Aegina factis bibere tradit. Est et aliud aurei poculi genus, ictericis valde salubre, erythrodani radicis, quam rubeam vocant, decoctum, quod potum, aureum regii morbi colorem emendat. aureum ab antiquis medicis poculum dicebatur. Quod cum non magni constet, Petro Cyglerio meo nomine donare poteris. Vale.

DE CRAEPALA, SIVE EX MERO Cephalalgia. Epistola XXX.

PRAECLARAS mihi egesti gratias, mi Cygleri, quod aureo erythrodani poculo te donauerim: quod quantum sanitas diuitias antecellit, tantum tibi omni tua supellectile charius esse affirmas. Quod si mihi quoque aliud esset populum, quod aeque ex mero craepalae, ac illud ictericiae, mederi posset: id multis sestertiis in aula principum pluris venire posse, recte mones. At certe non est mihi huiusmodi poculum, quo et ipse aliquando egeo, venale: sed quale sit, te pro veteri nostra amicitia recte docebo. Erat Cothon fictile Laconibus poculum: vnde [gap: Greek word(s)] , id est, inebriari, Lacones dicebant. Quaratione vero id citra animi et corporis offensam commode fieret, Mnesitheus Atheniensis medicus, in epistola sua de Cothonismo, docet. Et ne illius consilium Graecae linguae imperitis pariat fastidium, id Latine explicabo. Accidit autem (inquit) vt illorum qui se plurimo mero ingurgitant, corpus et anima grauiter offendatur. Verum quodam dierum interuallo inebriari, videtur mihi corpus expurgare, et animum recreare. Coaceruantur enim in nobis ex quotidiana potatione quaedam humorum acredines, quarum opportunissimus est per vrinam exitus, et purgatio per compotationem maxime competit. abluitur enim vino corpus, quod est calidum et humidum. et vrina, quae de nobis colatur, acuta est: nam et fullones cum ea vestimenta abluunt. Tria vero tibi compotanti erunt cauenda: Ne malum vinum

pendulumve bibas, neque merum non mix tum: neque te in compotatione bellariis secundae mensae repleas: ac cum satis te vino impleueris, ne dormias priusquam euomueris: post vomitum vero parum lotus, quiesce. Quod si te non sufficienter euacuare poteris, tum plurimo calidae aquae vtaris lauacro. Accipis ne iam ex antiquissimo medico Mnesitheo, quo moderamine Lacones Cothone poculo vtebantur: et quod cothonismo corpus per vrinam et vomitum expurgatur: animus quoque [gap: Greek word(s)] poculo exhilaretur. Deinde si quis dulcedine vini inescatus, plus aequo biberit, qua ratione temulentia et craepala curetur. nempe cum vigilia vapores vini dissipat, somnus vero his caput replet, ne temulentus dormiat, priusquam euomuerit. Nec stomachus humorum corporis saburram commodius, quam repletus, exonerare potest. Vnde praeter Galenum et Auicennam veteres medici inter salubria conseruandae sanitatis praecepta, quouis mense alii semel tantum, alii bis vomere constituerunt. Nec stomachus bellariis, quae sua dulcedine et viscositate epar infarciunt, est onerandus: nisi amygdala amara, aut poma cotonea vel cestiana, aut oua tosta coriandro aspersa fuerint. Galenus quoque ad concoquendam calidae aquae fotu cruditatem, temulentos altero die lauare, et a balneo capessere somnum iubet. ad quos Lacones speciale lauacrum sudatorium tepidario, vt Vitruuius refert, coniunctum, ac Laconicum dictum, constructum habebant, cuius Columella in prologo his verbis meminit: Mox deinde vt apti

veniamus ad ganeas, quotidianam cruditatem Laconicis excoquimus, et exusto sudore sitim quaerimus. Non tamen in quauis Cephalaea lauacris vti Galenus suadet: sed quando caput citra febrim incalescit, tum lauare, et a balneo vesci lactucis, ac sorbere ptisanam praecipit. quando vero a putridis in ventticulo humoribus, flatulenti vapores ad caput exhalant, ac vertiginem commouent, tum balnei vsum penitus dissuadet. Frons quoque hederae succo irrigata, et folia brassicae aqua rosarum madida, capiti applicata, ex vino cephalalgiae medentur. Tantum enim est brassicae cum vino dissidium, vt vites iuxta consitae non coalescant: vnde eius comestio ebrietatem arcere creditur. et ideo Aegyptii, inquit Suidas, ante alia fercula brassicam coctam edebant, et primum in symposiis ex ejus olere ferculum fiebat. Merito autem eandem vim quoque raphano tribuunt qui brassicam Graece [gap: Greek word(s)] et raphanum dici; nostram vero radiculam, qua vescimur, ab Atheniensibus [gap: Greek word(s)] nominari ignorant. Tu igitur ne abstemius viuas, hac ratione vini incommodis obuiam ire poteris. Vale.

DE FRIGIDAE POTV Epistola XXXI.

QVAM efficaces sint gulae voluptates, vel ex hoc coniicere potes, quod pleraeque gentes et hydropotae plus ob frigus, aquam et niuem, quam vinum; deorum nectar affectarunt: sed non pari ratione. nam hi voluptatis gratia ob frigus arte paratum, aquam vino praetulerunt. alii religionis

ergo abstemij vixerunt vt perfida Iudaeorumgens, ex lege Mosaica: et Thraces, illius ex Machometis constitutione aemuli, vino abstinent. et Herodotus reges Persarum tantum aquam Coaspis fluuij potare tradit, quam peregre profecturi, prius probe decoctam ac vasis argenteis exceptam, in aurigis etiam ad venationem secum deferebant. Aquam quoque Nili inter regia munera adeo in deliciis habuerunt, vt Philadelphus eam ex Aegypto Berenici filiae quae Antiocho nupserat, in Syriam dono miserit. Et ne praecordia mero nimis incalescerent, caput aggrauaretur, aut frigus aquae interna viscera oblaederet, Melampos primum aquam vino aequali miscere pondere docuit. vnde Hermes Aristophanis in Pluto exclamat: [gap: Greek word(s)] . et Hippocrates: Halyce, inquit, (id est, anxietudo) oscitatio, et horror, (si adsint) vinum aequale aequali potum, soluit aegritudinem. Quid multis? ne vlla potandi illecebra deesset, Alexandrini a Protagoride edocti, aquam singulari industria infrigidabant, qui aquam in testaceis vasis, interdiu sub aprico solis aestu calefacientes, aut eius terrestrem cruditatem ignis calore concoquentes, noctu in malo nauis aut fenestris aedium altioribus, aetheris frigori exponebant: mane vero, antequam sol illuxerat, subducta eius faeculenta hypostasi, puriorem aquae partem vt salubriorem, in fictilibus hydreis, aqua aspersis, et pampini foliis aut lactucae coopertis, sub paleas reponebant. Et nequid ad gelida ganeae pocula deesset, niues ad aestatem vsque in subterraneis fossis, quernis frondibus

aut palea coopertas: Graecorum et Romanorum luxuria conseruare docuit. Vnde diuus Augustinus libro de Ciuitate Dei primo: Quis dedit, inquit, paleae tam frigidam vim, vt obrutas niues seruet? vel tam feruidam, vt poma immatura maturet? Hinc Alexander ille magnus, dum praeclaram Indorum ciuitatem Petram obsideret, triginta subterraneas scrobes effodit, quas niue ad infrigidanda militum pocula adimpleuerat. ita luxuria potus, commenta est reponendae niuis officinas. Nam seruatur, ait Plinius, algor aestibus, excogitaturque vt alienis mensib. nix algeat. Heliogabalus quoque Romanorum imperator, in viridario domus suae montem excauit, in quem hybernas niues et glaciem ad aestus refrigerium reconderet. Sed ante eum Nero, crudelis Romanae vrbis pernicies, excogitauit decoquere aquam, vitroque demissam in niuem refrigerare et in piscinis niue refrigeratis sub Caniculae aestu lauare. Nec niuis algore tum contentabantur: sed eius aquam, per vas ex lapide velut pumice porosum bibere, ingeniosa sitis illecebra Romanos et Graecos docuit, quod colum niuarium appellabant, Vnde Martialis inquit:

Non potare niuem, sed aquam potare rigentem
De niue, commenta est ingeniosa sitis.

Has niuis delicias et refrigeria diu ante Romanorum reges et imperatores Graeci vsurparunt, quo rum veteris comoediae auctor Stratis inquit, [gap: Greek word(s)] : id est, bibere vinum in puteo fontis refrigeratum, niue mixtum. Et quamuis ad curandos aestuantes ventriculi

affectus, hanc plurimum conferre, Galenus in Methodo sua praedicet (dum, Vidisti, inquit, tu quosdam die vno, at potius hora, eos frigida potione leuatos, quorum aliis non modo recentem fontis aquam, sed etiam quae esset niue refrigerata, dedi, veluti Romae praeparare solent, praecalefacientes primum, quam aquae praeparationem bis coctam appellant) hanc tamen frigidae potionem idem Galenus in libello de Boni et mali succi alimentis, et de Renum affectibus eisdem verbis testatur, adolescentibus primum insensilem, sed morbidam tamen, in praecordiis alterationem parere: et inde ingrauescente aetate affectus in articulis, neruis visceribus, incurabiles afferre. Quare vt ab hac tibi temperes, fideliter tibi suadeo, ac quicquid veteres de niue scripserunt, id de crystallo et glacie, et sale, nitro vere quoque dici putato. quam niuem etiam nostris temporibus, ad vini refrigerium, Schlesitae, Bohemi, Hungari, et Moraui in subtertaneis scrobibus recondunt. Verum qua hanc stomacho obesse, ac illius villos relaxare, ex vitiata deglutitione vidi et sensi, illius vsum fastidiui, et dissuasi. Et data optione, mallem cum Nomadibus galactopotis, et Philino, lac bibere, quem Aristoteles et Theophrastus in tota vita, nec alio potu aut cibo quam lacte saturatum vixisse perhibent. Proinde quoniam viscera tua facile flatu intumescant, ab aquae potu tibi caueto Vale.

DE FALSA ERYSIPELATIS CVRA. Epistola XXXII.

GAVISVS eras, non tam meo, quam aegrorum nomine, quod meam curandi aegros operam generosis Rheni Comitibus Palatinis, illustrissimis Bauariae principibus locassem. Primum, quod terram incultam, cum ea quae esset vino salubri et frumento foecunda ea populosa, commutassem: deinde, quod mea opera et recta curandi aegros methodo, accolas Rheni ab empiricorum tyrannide, quos Galenus recte latronibus comparat, et a Iudaeorum impostura me vindicaturum sperasses. At migermane frater, quam aegre id fieri possit, rationes inexpugnabiles in prima epistola accepisti. Nam vt terralaetis foecunda segetibus, tribulos, vrticas, lolium et carduos parit, quae etiamsi eruncaueris repullulant: ita Rhenus inter praeclara medicorum ingenia, nullis secunda, fraudulenta quoque parturit, quae magistratus indulgentia alit et tuetur. haec vt cardui laetas segetes, ita illa fraudibus, adulatione optima quoque ingenia opprimunt. Quae enim ciuitas, quis denique pagus, imperitissimum in re medica empiricum, [gap: Greek word(s)] garrulum, perfidum Iudaeum, aut parrochianum totius Philosophiae ignarum apostatam, non alit? quibus, vt feli cum muribus captis, ita illis cum vita aegrotantium colludere impune licet: non sanguinem tantum cum vita: sed pecuniam quoque, qua paupercula vna cum liberis vxor alenda erat, emungere his permittitur. Hoc certe est praeter boni pastori officium, non tondere et pascere, sed deglu

bere pecus: cuius sanguinem innocentem Deus, iustus scelerum vindex, ab auaris illorum manibus aliquando eripiet. Verum ne tu omnino spe frustreris, quam falsam curandae erysipelatis methodum Iudaei, et illorum asseclae empirici, in locis, Rheno finitimis instituerint, paucis indicabo. Nam si qua etiam citra febrem, vel sanguinis ebullitionem cholerici, pustula vel macula rubea in aliquo corporis membro, praecipue in capite, temporibus, crure eruperit, id erysipelam esse exclamant: ac miseris aegris omni humectatione et lotione interdicunt. quo fit, vt magni nominis proceres neque caput aut barbam in viginti annis lauerint, nec aegri sordes manuum abluere audeant. Vide quaeso, quomodo falsa opinio rationem captiuam ducit. Quare vt illorum temeritatem agnoscere possis, scito erysipelas Latinis sacrum ignem dici: qua diuum Anthonium, qui incendiis praeesse creditur, eos qui eius numen non reuerentur, affligere arbitrantur: et quia eius imago, et quicquid donariorum vel porcorum illi consecratum fuerit, campanulis insignitur, accidit, vt hic quoque morbus a Germanis glockfeuer, et ob rubeum affecti loci colorem, das rothlauf appelletur. Hic sane morbus erysipelas est feruens, raro citra febrem ephemeram, sanguinis cholerici in epate et visceribus ebullitio: in qua cholera flaua, naturae viribus a sanguine bono sequestrata, per inguina, epatis emunctoria, ad crura defluit, et protruditur: vel ad collum, caput, faciem et pectus, sed cum maiori periculo, regurgitat: et non raro vulnera quoque obsidere solet. Quare vt phlegmon sanguineae, sic

erysipelas biliosae fluxionis soboles: quae inter vtranque cutem citra subiectae carnis offensam dif fusa, erysipelas purum appellatur. Si vero bilis flauae crassior et acrior substantia, supremam corporis cuticulam, quam Graeci epidermida vocant, et subiectam illi carnem exulcerauerit: tum erysipelas quoque, sed nothum, aut herpes illi affinis dici potest. Ex his, ô germane frater, te satis intelligere arbitror, vtrumque phlegmonis et erysi pelatis morbum, esse, praeter solutionem continui, ex repletione abscessus calidos. Quare vtrumque per venae sectionem, aut pharmaca cholagoga, euacuationem causae antecedentis exigere, ac causae coniunctae, per eum qui sensum fugit halitum, digestionem, ac loci affecti et feruentis cholerae cum resolutione refrigerationem postulare. At quoniam, vt Galenus ait, erysipelas non quantitate modo affligit: sed etiam ex vehementi inflammatione ac qualitate sicca excruciat: quare ipsum ampliorem refrigerationem et humectationem quam phlegmonem, requirere: proinde Hippocrates, Galenus, Auicenna, Paulus et Aetius, medicorum coryphaei, erysipelas curaturi post vacuationes rite factas, fomentationes ex succis vel decocto solatri, lactucae, semperuiui, vmbilico Veneris, aut emplastra ex psyllii mucilagine ac lente palustri cum oleo Omphacino confecta applicuerunt, donec rubeus erysipelatis color liuescere, vel obfuscari videretur. postea emplastra quae temperato calore materiam impactam discuterent, ex aqua marina vel muria, et [gap: Greek word(s)] , id est farina ordei aut polentae composita, applicabant: in principio tamen

exacerbationis, ne bilis efferuescentis fluxus sisteretur, et ad aliquod viscus internum principale regereretur, a frigidis, humectantibus, apocrusticis, penitus abstinuerunt, praecipue circa emunctoria, applicare. Id quum nequissimi pauperum et aegrorum expilatotes Iudaei, agyrtae et aliptae non intelligant, qua ratione id veteres medici statuerint, et cauerint: omnibus vel semel erysipelate affectis, per omnem aetatem humectatione, lauacris, capitis quoque lotione interdicunt: quo fit, vt a sordibus corporum poris obstructis, corpus per insensilem exhalationem non expurgetur, sanguinem putrescere, corpus psora, vitiligine ac omnifariis scabie pustulis conspurcari contingat. Sed hos nebulones [gap: Greek word(s)] , qui ob turpe et ville lucrum animam prostituunt, missum faciamus. Vadant igitur [gap: Greek word(s)] et ad alteram erysipelatis speciem, praedictis longe perniciosiorem, Galeno et aliis Arabum medicis vel non visam, vel non cognitam, accedamus. de qua Plinius ille polyhistor, libr. vicesimosexto: Ignis, inquit, sacri plura sunt genera: inter quae medium hominem ambiens, qui zoster appellatur, et enecat, si cinxerit. et certe merito a cingulo [gap: Greek word(s)] appellatur: quoniam ob nimiam febre continua efferuescentis cholerae copiam: inflammatione a lumbis, vmbilico et testiculorum osseo vsque ad genua hominem cingit, sepit, et circundat. Hoc illustris Princeps et Marchio Brandenburgensis Georgius in Onelspachio correptus, ex vlcere cruris intempestiue a chirurgo quodam consolidato, quod idem chirurgus, ne quid ad vlcus efflueret, fascia arctissime strinxerar, interiit. deinde

post biennium, eodem erysipelatis zostere, illustris Princeps et Comes Palatinus Otthenricus, dux vtriusque Bauariae, a lumbis ad genua vsque circundatus, ac febre continua ad delirium vsque aestuabat: quem ego Heidelbergae, incisa vtriusque pedis saphena, adhibitis quoque quae febrem restinguerent, Deo auspice, a morte vindicaui: qui te ab hoc sacri ignis aestu, sui spiritus refrigerio, sospitem nobis conseruare velit oro. Vale: et qui in amore nostri frigent, hoc sacro igne incalescant velim.

DE MAGIA ET RERVM NATVRALIVM SYMPATHIA. Epist. XXXIII.

MIRARIS, amicorum optime, postquam lux veritatis nobis per Christum affulserit, astus et daemonum praestigias nondum exoleuisse, et religionem ac medicinam adhuc esse adeo magicis vanitatibus refertam. Sed mirari desines scio, si reminiscaris, cacodaemonem, illum humanae salutis hostem, ob superbiae fastum, cum sua cohorte coelo deiectum, se suosque simulacris idolorum insinuasse, ac suis oraculis, diuinationibus, et sceleratis sacrificiis non modo hominum mentes perstrinxisse, sed et religionem ac medicinam Magorum nugis contaminasse. quibus vt maior auctoritas accresceret, Magorum solertia in occultandis fraudibus sagax, medicinam, sacrosanctum Dei donum, sibi arrogauit. Ob id Aegyptiorum sacerdotes, a quibus Pythagoras, Empedocles, Democritus et Plato magiam didicerunt, quo quisque remedio sanitatem recuperauerat,

id conscriptum, Memphis in Hephaestio, Vulcani et Isidis sacrario, deponebant: et pariter Graecorum sacerdotes, Magiae antistites, ea in adytis templorum Apollinis et Aesculapii in Pergamo etiam recondita seruabant: quae sacerdotes velut oraculo Aesculapii edocti, aegrotis communicabant. quae illi tanta fiducia acceptare solebant, vt plerique, sacerdotum consilio persuasi, quindecim dies a potu abstinuerint. Accipisne iam, quomodo medicina ad sacerdotes, magos, daemonumque cultores sit deuoluta? Vnde Nicomedes in Euangelio suo, Magos Pharaonis, qui Aegyptiacis incantationibus in conspectu Mosis et Aaronis virgas in colubros conuerterant, non temere Medicos appellauit et Dioscorides noster, a sacratiore vaticiniorum professione, Prophetas non raro nominat. Ac vt rem totam exactius possis dinoscere, quid sit Magia paucis edisseram. Non erant olim Magi plebeiae sortis homines, sed apud Persas, Aethiopes, Chaldaeos ac Indos, ex regia stirpe proceres, qui in secretioribus Philosophiae et artis Mathematicae arcanis educati, sagacissimi sympathiae rerum naturalium et diuinarum exploratores: ex quarum sympathia et antipathia admiranda, et vulgo incredibilia opera producebant. Inest sane cunctis vniuersis rebus congenita inter se consortii aut dissidii proprietas, qua etiam citra visibilem contactum mutuo afficiuntur, et alterantur. vt aurum hydrargyrum, succinum paleas, magnes ferrum libens amplectuntur. at illud oleum, hic vero allium et adamantem respuit et fugit: qui cum ab omnib aliis inuictus

maneat, sanguine tamen hircino dissoluitur. An ne et hoc est praeclarum naturalis dissidii specimen, quod tympana lupino obducta corio, alia pelle cooperta agnina, sonitu suo disrumpunt: et leo, qui nec tigrim, nec elephantem aut vrsum timet, gallum tamen his longe imbecilliorem expauescit. vt plerique homines, qui muris aut felis conspectum ferre non possunt: alii caseum, qui inter delicatiora secundae mensae bellaria offertur, ad nauseam vsque fastidiunt. At brassicam et hederam naturali odio dissidere, et cucumeres subiecto, dum crescunt, oleo intorqueri, agricolae etiam norunt. Nec minus praeclara sunt naturalis sympathiae et rerum consensus exempla: cuius insigne exemplum in fidibus citharae aut testudinis apparet, quarum si vnam digito contrectaueris, confestim vnisona alterius testudinis chorda, illi correspondens, sua sponte mouetur, et festucam sibi impositam abiicit. Et herbas quoque cum astris eundem habere consensum, quotidie experimur, quum heliotropii et molochi flores motui solis obsequi, et pulegium ipso brumali die Pleiadibus occiduis in coronariis florere videmus. At Orpheo, Theophrasto, et Proclo iudice, lapidibus longe efficacior est cum astris ac spiritibus consensus, quam herbis: qui non astrorum nominibus modo, sed animis quoque hominum imperare videntur. Iaspis nempe non modo sacrificia diis accepta reddit, sed Achates quoque animos coniugum conciliat, et supplices voti quoque compotes reddit. Vnde Orph. cecinit, vates magiae peritus:

Lapides vero virtutis astrorum consortio frui, inficiabitur nemo, qui ferreum compasti perpendiculum, magnete confricatum, semper poli septentrionalis stellam spectare obseruauit: et qui Selenitem, candidum ex Arabia lapidem, pro lunae incremento crescere et decrescere vidit. Ex his constat, plantas, radices, lapides, et astra, ac spiritus quadam diuina lege consortii conspirare. Quod non aliunde accidit, quam, vt Plato in Timaeo docet, quod cuilibet rerum speciei peculiare astrum, vt polus magneti: et cuilibet astro peculiaris intelligentiae daemon, vt proprius cuilibet homini genius, a diuina mente dicatus sit. Quicunque horum sympathiae consensum et antipathiae dissidium nouerit: hic admiranda per herbas, lapides et spiritus producet magiae opera: et horum illecebra, spiritus in sui colloquium allicere poterit. Ideo Druides Gallorum magi, nulla sacrificia absque, visco, aut eius roboris vel quercus fronde Ioui sacra celebrabant. Et quia horum omnium oportet magnum esse gnarum, ethnicorum magi philosophiam naturalem, astrologiam et reliquas artes mathematicas, ac medicinam in suae artis consottium traxerunt, quod Plinius his verbis testatur: Magia, inquit, fraudulentissima artium, sola tres alias imperiosissimas humanae mentis complexa, in se vnam redegit. Natam primum e medicina, nemo dubitat: ac specie salutari irrepsisse, velut sanctiorem altioremque quam medicinam:

ita blandissimis desideratissimisque promissis addidisse vires religionis, ad quas etiamnum maxime caligat humanum genus: atquevt hoc quoque suggesserit, miscuisse artes Mathematicas, nullo non auido futura de se sciendi, atque ea e coelo peti verissime credente. ita possessis hominum sensibus triplici vinculo, in tantum fastigii adoleuit, vt etiam hodie in magna gentium parte praeualeat, et in Oriente regum regibus imperet. Quod vel hodie verum esse, Nouae insulae, auspicio regum Portugalliae repertae, testantur: quorum reges magorum iussis, et nefariis illorum sacrificiis obtemperant et daemonum cultui parent. a quo CHRISTVS nos redemit: quo ex deipara virgine nato, repente omnia daemonum oracula conticuerunt. vnde Druidum religionem, inquit Suetonius, apud Gallos dirae immanitatis, ab Augusto, sub quo CHRISTVS natus est, ciuib. interdictam, Tiberius Claudius Caesar penitus abolcuit. Et ne magiae arcana diuulgata vilescerent, primum ea non monumentis licerarum concrediderant: sed velut Iudaei secretiorem diuinae legis interpretationem Cabala dictam, nephandis magiae nugis quoque defoedatam, alter alteri vsque ad Esdrae sacerdotis tempora, veluti haereditariis reuelationem successionibus communicabat: sic quoque Persarum et Aegyptiorum magi, ac Gallorum Druides, non fas esse censebant, ea literis mandare, ne in vulgum sacra efferrentur, vsque ad tempora Numae Pompilii regis et pontificis Romani, qui Pythagorica sacra duodecim libris conscripsisse fertur, quos etiam in monumento suo recondere

voluit: exemplo Dardani Aegyptiorum magi peritissimi, qui libros de Magia conscriptos in sepulchro suo absconderat: quos erutos Democritus, vir in perscrutandis naturae viribus sagax, tum commentariis a se editis illustrauit. Caeterum quum illorum magia mentes hominum praestigiis daemonum perstringeret, et a vero sacrosancti Dei conditoris cultu auerteret, factum est CHRISTI, pro nostra a daemonibus redemptione passi, benignitate, vt ea artium perniciossima, fraudibus plena, tandem exoleuerit: cuius auspicio, et doctorum virorum labore, breui futurum spero, vt ea quoque e Medicina (quam suis Physicis ligaturis et [gap: Greek word(s)] ac [gap: Greek word(s)] et incantationibus, ad perniciem vitae et salutis hominum conspurcauit) exstirpetur. Nec aliquem modo viuere arbitror, qui exactam illius cognitionem habeat: nisi perditos quosdam ardeliones, qui mentiri non erubescunt, et ob pecuniae aucupium animas daemonibus prostituunt, et deuouent: quos nec primis quidem labris magiam naturalem, quae rerum naturalium ac coelestium sympathiae innititur, degustasle certum est, quae tandem in varias diuinationis species degenerauit: quarum prima est a luctu dicta Goetia, quae autore Suida est, [gap: Greek word(s)] , id est, inuocatio daemonum maleficorum iuxta sepulchra facta: quae ob id aspergine lustralis aquae et taedarum igne expiabantur, ne vel daemones ea obsiderent, vel obessent: quem ritum ad nos emanasse quispiam suspicari posset. Huius Goetiae germana soror est

ipsa Necromantia, quae ad euocandos defunctorum manes, praeter supplices coniurationis precationes, sanguinem humanum, quo daemones effuso delectantur, vel saltem nigri pecoris aut agnorum cruorem requirit. vnde Vlysses consilio Circes, diffuso in scrobem cubitalem pecorum cruore, et melicrato, heroum Troiani belli animas, et ipsius Achillis vmbram et spiritum, ab inferis accersiuit: quem Apollonius Tyanaeus solis sacerdotum Indiae deprecationibus, quas Graeci [gap: Greek word(s)] vocant: sicut Appion grammaticus Homeri manes, vt illius natale solum exploraret, ab inferis in colloquium accersiuisse, gloriantur.

Sic quoque vatidicam anum in Endor, Pythone daemone obsessam, ad Sauli regis colloquium Samuelis prophetae vmbram verius quam animam, cuocasse, Sacrae testantur literae. Erat certe Pytho daemon, qui Delphis et alibi, sub specie serpentis venerabatur. a quo D. Paulus virginem vatidicam in Philippis obsessam, vindicauit. At certe has non fuisse defunctorum animas, sed daemonum spectra, praeter Augustinum et Isidorum, diuus etiam Chrysostomus recte sentit. quae theologis discutienda relinquamus, et alias Goetiae species, quae in medicinam irrepserunt, percenseamus: inter quas altera est [gap: Greek word(s)] , epode, id est, incantatio. Vnde Sophocles ait: [gap: Greek word(s)] : id est, Non est sapientis medici, damnum affectanti incantatione obstrepere. Epodos quoque, teste Gal. hymnus, quo heroum et deorum praeconia ante altaria in sacrificiis decantabantur: ac lyricorum poetarum

[gap: Greek word(s)] dicebantur. et epodium carmen, quo dimidii versus integris iambicis subiiciebantur. Epodos quoque, vt Hesychius et Suidas, [gap: Greek word(s)] , id est, mulier dicebatur, quae pueris, a lamiis aut strigibus fascinatis, noctur nisque lemuribus lacessitis, carmine medebatur: quibus allium quoque appensum auxiliabatur. Vnde Q. Serenus poeta medicus ita cecinit:

Praetere siforte premit strix atra puellos,
Virosa immulgens exertis vbera labris,
Allia praecepit Zitini sententia necti.

Est igitur Epode incantatio, quae solis [gap: Greek word(s)] , id est, carminibus et verbis, vt plurimum barbaris, daemonibus consecratis, constabat. Ob id Lucanus:

Habuit et hoc maleficii genus in Graecia, ac non adeo ante multos annos adhuc in Germania, suae artis, sub medicinae praetextu, suos professores. quos Plato libro de Republica secundo agyrtas, ariolos et vates nominat: qui ante ianuas diuitum, stipem petituri, oppidatim quaestus causa oberrabant, et diuina quadam virtute, carminibus et sacrificiorum mysteriis se morbos infligere, inflictos quoque curare: et si quid sceleris a diuitibus, aut eorum proauis esset commissum, id magica sacrificiorum celebritate, suffimentorum que odore expiare, eorumque inimicos tam sontes quam innocentes [gap: Greek word(s)] , id est, carminibus oblaedere posse gloriabantur. Quos non tantum argute, sed pie et sancte diuinus Hippocrates, inlibello de Sacro morbo ita redarguit, et impietatis

accusat: Qui, inquit, lustrationibus et magicis incantamentis morborum affectiones depellere se iactitant, hi victus indigi, verba eorum ad daemonium referunt, vt quiddam se amplius scire vulgo ostentent, et homines decipiant. Expiantenim morbo correptos, sanguine et sceleribus inquinatos, iniustos et intoxicatos: ac expiamenta alia sub terram defodiunt, alia in mare pro iiciunt: alia ad montes desertos, ue quis ea contrectet, asportant. At Deus (inquit) qui maxima ac sceleratiss. peccata purgat, nostra est liberatio. Qui certe sui filii natiuitate et immolatione nos a cruento daemonum cultu et potestate liberauit. Si enim, vt idem asserit Hippocrates, homo carminibus lunam deducere coelo posset, tum certe Deus et mens diuina, astrorum conditor ac rector, hominum potestati magorumque incantamentis (quod dicere nefas est) esset obnoxius. Sed, vt Plutarchus tradit, Aganice, Hegetoris Thessali filia, siderum in pleniluniis defectus perita, ac temporis, quo luna obiectu terrae vmbra obscuraretur, gnara, quum haec mulierculis credulis praesagiret, lunam subducere coe lo visa est. Quare recte Socrates dixisse fertur, incantationes esse verba animas decipientia humanas: quae ne quidem assis facio, quum nullum effectum realem naturaliter producere, nec ob id sanitatem in aegritudinem commutare possint, nisi diuinae censurae maiestas annuat: aut nisi quis forsan, vt ex confidentia in medicum, pharmacis plus energiae, sic ex fide verbis incantationum aliquid vitium accrescere, non temere suspicetur. Est etiam tertia alia Goetjae species,

quae Medicinam quoque suis veneficiis polluit, Pharmaca dicta, amatorii poculiaut pharmaci (a Graecis philtrum dicti) praeparatio: cuius Iuuenalis satyra sexta meminit:

Hic magicos affert cantus, hic Thessala vendit
Philtra, quibus valeant mentem vexare mariti.

Nam inter haec amatoria veneficia, hippomanes equi, et in extrema lupi cauda pilus, et os de rana viridi, in formicarum aceruo exesa, reputantur. sinistri enim ossis contactu amorem, dextri vero dissidium excitari, tradunt. Sunt et huius Goeticae plures species: nempe epatoscopia, hydromantia, geomantia, haruspicina, et reliqua id genus diuinationum artificia, quibus cum medicis nihil commune est. Ea igitur daemonum cultoribus condonamus: et vna cum Ecclesia Christiana gratias Deo agimus, qui sua natiuitate nos liberauit de diabolica potestate.

DE PHYSICIS MEDICORVM Ligaturis, et periaptis, et annulis. Epistola XXXIIII.

QVANDOQVIDEM ex magia, Physicae ligaturae, characteres, periapta, sigilla, et annuli in Medicinam irrepserint, petis, an haec in curandis et praecauendis morbis, vsui esse arbitrer, tibi vt rescribere velim. Itaque quum hactenus ni hil aeque ex animo desiderauerim, quam Medicinam ab impostorum fraude expurgari, et a superstitione vindicari: vt tuae honestae petitioni paream, aequum esse censeo. Quare primum omium scire debes, physicas

ligaturas ab occulta rerum proprietate dependere: nempe ex coelesti siderum constellatione, et impressione, pro vniuscuiusque speciei constitutione, omnib. indiuiduis, aut pro singula ri complexionis gradu aliquibus tantum illius speciei indiuiduis congenita. Vnde cum saphirus oculos non oblaedat, repertus est tamen vnus, qui prima applicatione aciem visus obtudit: et in Austria gemelli, qui obiectis solis ad ianuas corporis lateribus, seras aperiebant. Si constat, animalia, mineralia, et vegetabilia, ratione specificae aut indiuidualis constitutions, in generatione illorum coelitus aliqua imbui virtute, aliis rebus adeo contraria et interneciua, vt illarum operationes sistat, et liget. vnde physica ligatura originem et nomen habet. Sic praesentia adamantis, et alij, magnetis actiones, ne ferrum attrahat: et oleum, ne succinum paleas alliciat, obsistit, et ligat. Alyso, hypericoni, et moly herbis tantam inesse contra malignos spiritus antipathiam, vt quemadmodum luporum capita ianuis affixa, sic has herbas in aedibus suspensas, ab hominibus et pecore veneficia, ne fascinentur, arcere et amoliri, grauissimi authores tradant Vnde Homerus, magiae peritissimus vates, Mercurium moly contra veneficia Circes Vlyssem muniuisse, cecinit. Proinde de his periaptis et amuletis quae ratione nituntur naturali fidem non derog amus: de quarum substantia, vaporum defluuia inspirata, vires corporis reficere, internamque morbi causam alterare possunt. nam + contacta tridente torpedine marina piscatoris manus obstupescere: et et echeneida pisculum quamuis velocem, nauis

procella ventorum agitatae cursum sistere videmus. Sic quoque melanthii semen, catarrho: radicem poeoniae albae, quae altera est nostri dictami species, epilepsiae: et stercus lupi alligatum, colicis mederi experimur: non, vt Pamphilus medicus sentit incantationis viribus: sed quod ab illorum substantia vapores quidam, velut atomi, defluerent, qui inspirati cerebrum siccarent, morbique causam suis viribus alterarent. Vnde Galenus experientia horum edoctus: Periaptis (inquit) sic confidere oportet, vt substantia illorum, et non incantationis magorum verba, iuuet. Cui Theophrastus libro de Plantarum histor. nono ita subscribit: Potius, inquit, absurda illa putentur, quae alligata, et veneficiorum aduersantia vocantur, et tum corporibus, tum domibus vnice opitulari creduntur: quae commenta hominum esse plana videntur, qui suas artes magnificare celebrareque cuperent. Vnde non temere Antoninus Caracalla imperator, teste Aelio Spartiano, eos condemnare statuit, qui contra tertianas et quartanas febres periapta gestarent. Quare merito aniles illos versiculos, ex sacrae scripturae verbis, aut barbaris daemonum nominibus concinnatos, vna cum diuo Augustino despuimus, qui in Euangelio Ioannis tractatu septimo ait: Illi qui homines seducunt per ligaturas, per precationes, et per machinamenta inimici, suis precationibus miscent nomen CHRISTI, vt lateat ipsa seductio. Et quamuis Costa ben Luca apud Hebraeos, quorum Cabala his ligaturis scatet, de his librum conscripsit: ac Alexander Trallianus, Iater a Mesue dictus: et Gordonius quidam, ac alii medici, non

paruam illis fidem adhibent: ego tamen eas, praecipue quae verbis constant, non assis facio. Simili vanitate, praeter annulos et sigilla, eos quoque characteres nectere videmus. Affirmant enim, quaslibet res naturales a stellarum radiis, illis pro prie dicatis, peculiari charactere virtutis illarum participe insigniri, quam in res quibus applicatur diffundit. Ob id omnib. tam erraticis quam fixis suos effingunt characteres, quibus se morbos et infortunia depellere posse gloriantur: adeo nullum tam est impudens mendacium, quod teste vel praetextu aliquo careat. Sed esto, quod ita se res habeat. attamen vt stellarum nomina et numerus soli Deo cognitus, sic illarum circa haec inferiora effectus et signacula soli Deo sunt explorata. Proinde recte regius ille propheta Dauid de Deo cecinit: Qui in numerato habet, innumeras alioqui, stellas et singulas illarum suis appellat nominibus: quae nullus humanus intellectus assequi potest, et sine quibus magi suos producere effectus non possunt. Fuerunt et alii Aegyptiorum Magis characteres, quibus sacra deorum nomina, et religionis arcana, vulgo celabant: quos D. Hieronymus, et Orus illarum scriptor et interpres, literas Hieroglyphicas appellant, inter quas, ollae ardentis effigies Aegypti caliditatem, calix vero passionem significabant: quem Christus tamen, pro suis patris arbitrio, a se auferri petiit. Sed his ad morborum curas non abutebantur. Erat et aliud characterum genus, quod coelitus plerisque ex diuina reuelatione datur: qualis per somnium Antiocho regi, cognomento Soteri, sub figura triplicis pentagoni,

qui in Graecas [gap: Greek word(s)] id est sanitatis literas resolueretur, contigit: quo signaculo quum pro bellica tessera in vestibus militum intexta vteretur, de Galatis insperatam adeptus est victoriam. Et Iudas quoque, cognomine Machabaeus, accepto ab angelo sacri tetragrammatis signaculo, Antiochum Eupatorem primum cum quatuordecim millibus hominum et plerisque elephantibus, postremo cum triginta hominum millibus feliciter prostrauit. Et quis nescit, Constantinum Magnum, viso in aethere crucis charactere, iussumque in hoc signo vincere, Maxentium tyrannum apud Miluium pontem debellasse? cuius praeclarum victoriae monumentum, vel hodie adhuc arcus triumphalis Romae, e regione Amphitheatri conspicitur. quare non temere olim crucis character, futuram significans salutem, inter sacras Aegyptiotum literas, quo et Serapidis Dei pectus decorabant, reputatus fuit. Sed has admirandas characterum et verborum operationes, a solo Deo, et hominum fide dependere, verae pietatis cultores recte affirmant. Nam et Philippus Apostolus ennuchum, nisi prius fide bene instructum, sacro baptismate initiari noluit. tanta etiam vis sacramentorum verbis, ex fide accrescit. Recte igitur Rabi Moyses ille Aegyptius, libro primo Perplexorum, capite septuagesimo secundo, mendaces et stultos esse illos pronunciat, qui soli figurae, soli scripturae, solis lineamentis, solis denique vocibus, aere fracto natis, tantam miraculorum vim et potestatem tribuant. At certe superstitiones Magicae, resectis hydrae capitibus, et ex eadem ceruice renascentibus,

similes videntur. En vix vna et altera e Medicina superstitione ligaturarum ac characterum extirpara, mox altera ex eadem Magiae et Astrologiae radice, superstitio annulorum et sigillorum suboritur: quos hac ratione confici, Thebit philosophus, et Magiae antistes, ad conciliandam alicuius stellae virtutem tradit: dum luna eandem stellam in medio coeli aut ascendente constitutam trino vel sextili aspectu feliciter intuetur, tum ex auro siue argento, aurichalco, aut quouis metallo stellae huic dedicato, annulum conflare praecipit, in cuius [gap: Greek word(s)] , cauitatem, lapidem, subiecta herba, huic stellae appropriata, defigere iubet. his annulis animum exhilarari: hostes, cacodaemones, et morbos, profligari, miraculaque fieri perhibent. Sic Gyges Lydorum rex annulo suo, in cuius [gap: Greek word(s)] lapidem, draconis capite exemptum incluserat, sese (regem, et obstantes occisurus, vt impune cum regina concumberet) inuisibilem reddidit. Et Alexander Trallianus medicus Herculis imaginem, leonem suffocantis, annulo inclusam, cholicis mederi asserit. Tradunt quoque Eudemum philosophum, annulos contra serpentum morsus fascinationes, daemonia, et morbos confecisse. Vnde Iosephus gloriatur, se, praesente Vespasiano imperatore, vidisse quendam de gente Hebraica Eleazarum, naribus cuiusdam a daemone obsessi, annulum, cuius signaculo radix a Salomone reperta erat subdita, applicuisse, et daemonem de naribus odorantis extraxisse: qui cum repente in terram concidisset, Eleazar coniurationis Salomonis cantico, daemonium proscripsit. Hinc idem Ioseph. Salomonem

magicae artis peritissimum fuisse, et Mosen Hebraeorum legislatorem in Aegypto magia initiatum: annulos amoris et obliuionis confecisse tradit. Sed qua magia instructi fuerint, non docent. Erat enim quaedam magia, quae inuocatione malorum daemonum, eorum praestigiis et spectris mentes hominum perstringebat, et cruentis sacrificiis verbis coniuratoriis, additis quibusdam suffumigiis lapidum, et herbarum (vt cnebisii cardui viribus) daemones in colloquium alliciebat, quam Goetiam appellarunt. Hanc Mosen et Salomonem non arbitror ignorasse: sed eo nomine didicisse, vt illius impietatem redarguere possent. Erat altera sacratior magiae species, a Graecis Theurgia dicta, quae erat per sacrosancta nomina et precationes, angelorum et bonorum spirituum (qui veri vnius Dei Israel operum sunt nuncii et executores) imploratio. Huius Salomonem et Mosen, vt vnius veri Dei cultores, peritos fuisse, in confesso est. Ideo Plinius Mosen et Lotopeum Iudaeos aliam Magices factionem instituisse scribit. nec cum vnquam fallaci daemonum Magiae addictum fuisse, Iosephus contra Apollonium et Lysimachum, qui illius impietatis Mosen accusarunt, argutissime probat. Salomonem vero, diuinum sapientiae antistitem, tantum a superstitiosa daemonum Magia abfuisse constat, vt auctore Iosepho, Deus ei praestiterit virtutem et artem contra daemones, ad vtilitatem hominum, qua eorum morbos mitigaret. Vnde daemoniorum, qui humana obsidebant, et morbis affligebant, exorcismi inuentio,

Salomoni accepta refertur. Quare qui tam sanctos viros Goetiae insimulat, iste eos iniuria afficit maxima: quae artium nugacissima, falsis promissis mentes hominum adeo inescauit, vt de morborum cura consilium petituri, tamen neglecto medico, nec implorato Dei auxilio, qui Plutonis tartara ac magicam illam annulorum cathenam confregit, ad sagas daemonumque cultores confugiunt a quibus Ieremias propheta iure sciscitari posset: Nunquid resina non est in Galaad? aut medicus non est ibi: Verum haec daemonum praestigia et ludibria olim aliquid ponderis habuisse, non inficior: verum quum Christo ex illibata virginenato, omnis illis potestas, de qua nos captiuos in libertatem asseruit, adempta sit, haec magorum incantamenta esse nugas constat: quas vt Christi blasphemias et decreta pontificum 26. quaest. 5. canone, Nec mirum, seuere detestantur. At nos in Deum et medicum, quem creauit altissimus, confisi, eius verbo et medicinae subsidio sanabimur.

AN DIVINATRICIS ASTROLOGIAE obseruationis et Mathematicae Ephemerides medico conducant. Epistola XXXV.

ADERAS tu quoque, amice multis nominibus obseruande, dum in Lipsensi Academia, frequenti discipulorum consessu Procli sphaeram, et reliqua Cosmographiae rudimenta interpretabar: tum te audisse arbitror, quantis praeconiis Astronomiam diuinitus ab Aepyptiis

repertam, commendaueram. Haec enim sane siderum coelestium varios, sed certa tamen lege, progressus, situs, motus, et coitus docet: quae summum summi Dei opificium illustrant, Deumque tanti operis opificem testantur, ac cuncta sublunaria lumine et motu suo foecundant, alterant, et conseruant: ex horum obseruatione totius orbis climata, regionum ac vrbium situs, locorumque interualla metimur: anni menses, dierum horas et tempora, cum diuersis horologiis, siderum ortu et occasu mensuramus. Et horum polique obseruatione Phoenices freti, primum fragilem truci pelago commiserunt ratem: ac solis lunaeque eclipses ad temporis mom entum certe praesagire possumus. quae quum Christo pro nobis passo intempestiue incidisset, Deum mundi auctorem pati, Dionysius Areopagita agnouit. Quas solis obscurariones, sed stato motus coeli tempore factas, nisi Gallus Sulpitius, cum Macedonibus conflicturus, militibus praedixisset, exercitus eius subito solis defectu perculsus, turpiter fugam arripuisset. Haec eadem reliquorum etiam siderum ortus et occasus agricolas et medicos docuit: penes quos, temporum anni qualitates ac aeris constitutiones, plurimum variantur: quod scire, et diligenter obseruare, praecipue ad morborum vulgarium praenotionem, medicorum maxime interest. Vnde scite Hippocrates in libello de Aere et aqua: Oportet, inquit, astrorum exortus et occasus considerare, praecipue canis Arcturi, et Pleiadum. morbi. n. his in dieb. maxime iudicantur: alii sane perimunt alii desinunt, aut in aliam speciem statumque mutantur.

Quod et Actium medicum dedita opera obseruasse, praeceptum eius testatur, dum inquit: Vigesima quinta Septembris aequinoctium fit autumnale, quod triduum maxima aeris praecedit intempestas. quare cauere iubet, ne a 15. die Septembris, vsque ad 24. diem, venam incidamus, aut pharmacis, aut quouis alio vehementi motu corpus tentemus. Has certe temporum et partium anni mutationes, ad morborum cognitionem et curam, ac de his prognostica, operaeprecium est medicum obseruare. quas sol et luna ac reliqua sidera, non ob diuersos illos lunae imaginarios angulos, aspectus et configurationes, sed ob signiferi circuli obliquitatem, qua ratione nobis appropinquant, vel a nobis secedunt, et radiorum diuersas in sublunaribus rebus et locis refractiones, suo illo coelesti et viuifico vniformis substantiae calore producunt, qui omnis qualitatum contrarietatis expers elementorum tamen qualitates suo lumine et motu excitat, foecundat, fouet, et conseruat: ac sub concauo orbis lunae pro infinita materiae subiectae varietate, diuersos ac infinitos, et ob id nulla arte comprehen sibiles effectus producit. Nil igitur mirum, nostros astrologos, ne dicam planetarios illos circulatores, dum ex astris futura praesagire volunt, toties a scopo veritatis aberrare. Recte igitur Ptolemaeus in libro qui Aliarba inscribitur, effectus stellarum ait esse varios et incertos: quoniam incertum est, qua ratione materia subiecta coelestem fluxum recipiat. Hoc ignorantes inquit Albertus, multi qui ex astris diuinant, saepe mentiuntur, et abominabilem faciunt suis mendaciis scientiam,

quum tamen sit alioqui bona et vtilis. Sic et medici, qui ex solo vrinae indicio de morbis de cernunt, statuunt, et diuinant, suis nugis medicinam defoedant, et exosam reddunt. Prolemaeo succinit Auerrois in Auicennae Canticis, dum ait: Ars astronomiae est debilis, et falsum est plurimum quod in ea existit. At haec de sola astrologia diuinatrice dici putato, cuius assertores plus illi attribuunt, quam praestare ars possit: cuius perfectam cognitionem, vt Magiae, nec habent, nec vnquam assequentur. Vnde Philostratus: Sed ergo, inquit, astronomiae scientiam, atque adeo omnem diuinandi artem, humanae naturae metas excedere puto: et an quispiam vere ipsam nouerit, nescio. Diuus tamen Augustinus, eos interdum assequi veritatem, occulta daemonum afflatione tradit, qua nescientes afficiuntur. Ob id Ptolemaeus in primo Centiloquiorum libro, solos numine afflatos particularia praedicere posse affirmat. De hoc genere hominum sunt olim a Chaldaeis plus seducti quam edocti astrologi, quos Genethliacos vocamus: qui ex planetarum coitu, aspectibus ac dignitatib., quas ex coelesti natiuitatis figura, quam coeli thema appellant, nati vitam, necem, fata, morbos, coniugia, et vtramque fortunam praedicere audent. Vnde Phauorinus refert, id praestigiarum offuciarumque genus homines aeruscatores esse commentos, qui cibum et quaestum ex mendaciis captarent. in quos et Gellius illud Accianum detorquet:

Nihil credo auguribus, qui aures verbis diuitant
Alienas, suas vt auro locupletent domus, et loculos.

Nec adeo nuper haec fatidica, ne dicam vaniloqua astrologorum haeresis fuit oppugnata: sed et olim Porphyrius, teste Iamblico, totius eorum artificii fundamentum his verbis euertit, et abnegauit, dum ait: Si quis cognoscerer figuram natiuitatis, dominumque figurae, inueniret quoque daemonem suum, et solueretur per ipsum a fato natiuitatis. Sed subdit, illam scire, et hunc inuenire, esse impossibile: et regulas astrologiae esse incertas et incomprehensibiles, auctore Chaeremone. Nam certe, quis in tam praecipiti siderum nocturna et diurna vertigine, quum minima momenta ingentes parturiant mutationes, quae vix quispiam cogitatione assequi possit, quis inquam, exacte natiuitatis thema constituere possit, non video. Adde, quod obseruationes astrorum motus organa, raro sunt ad amussim facta, sed plurimum manca. At his longe insolentiores sunt, qui fastos dierum, aut Mathematicas ephemerides, quas Calendarum tabulas appellant, quotannis edunt: in quibus quo die nouas induere vestes, pecuniam numerare, emere et vendere, peregre proficisci, pueros ablactare, (vix risum continere possum) quando vrguium praesegmina abscindere, adde et caput aut barbam radere, faustum felixque sit, ex lunae cum reliquis astris aspectu praescribunt. Sed in his citra damnum ludere et nugari possunt. Nec tantum id refert, quantum hoc, quod nullo habito temporum periodi, concoctionis morborum et crisis discrimine, quo die pharmacis aut venarum sectione, cucurbitularum applicatione, corpus euacuare competat, statuere audent. O flagris dignum

facinus, quo innumeros perdunt aegros. Nam esto, quis plethoricus, luna leonem subeunte, vel combusta pleuritide corripiatur, huic ne venam incides? at astrologi, quia luna subintrat leonem, domum Soli planetarum principi et illustratori dicatam, hoc vetant. At si biduum vel triduum, donec luna solis domum exiuerit, distuleris, ex affluxu humorum apostema ita augmentabitur, vt nec resolui nec maturari possit. Vnde miserum aegrum auxilio destitutum, mori vel peripneumonia, aut phthisi contabescere oportet. Siquis an gina vel febre synocha laborauerit et luna fuerit infortuniis obnoxia, differesne venae sectionem, donec luna suis infortuniis fuerit exuta? tum certe, nisi morbi principiis obstiteris, aegrum perdes et nimis sero frustra medicinam parabis. Has lunae obseruationes adeo Galenus nihili fecit, vt etiam magnopere laudet medicum, qui quinquagenarius in Cephalalgia nocte sibi venam inciderit: At longe magis desipiunt, dum opportuna exhibendis pharmacis tempora designant.

En Hermes propositione 74. pharmacum purgatorium, quum luna subit signa Zodiaci ruminantia, dare vetat: vt arietem, taurum, capricornum. Ridiculum certe. Veretur enim, quum haec animalia cibum ruminent, ne pharmacum quoque ad os regeratur, et ex deiectorio alui fiat vomitorium. Non minus ridiculum est, quod Ptolemaeus in Centiloquio ait, pharmaca exhibita dum luna fuerit Ioui coniuncta, hebetari, Si vero maleficis Saturni vel Martis aspectibus configurabitur, ea periculosa fore asserit,

quoniam vita nostra in calido et humido subsistit, quibus qualitatibus Iupiter prae est. Quare si luna huic accesserit, tum vires et robur corporis adeo inualescere tradunt, vt vigorem pharmaci superent, adeoque eneruent, vt humores noxios expurgare non possit. At longe rectius sentiunt medici qui corpora effoetis viribus languida, phar maco aut venae sectione vacuare dissuadent: quibus tum recte vtimur, quum vires corporis probe constiterint. Norunt certe, virium naturalium ro bore et calore operationes medicinae promoueri. Nec adeo senile Saturni frigus, aut Martis calorem verentur, vt quum luna his coniuncta fuerit, opportuno auxilio destituant aegros. Nam neque hic adeo inflammat corporis humores, vt non sub eo existente luna, etiam frigidi inualescant morbi: nec ille adeo infrigidat, aut eos congelat, vt non, in quouis eius ad lunam prospectu, etiam calidi morbi incrudescant. Frustra igitur illius calorem, et huius frigus verentur astrologi. At bone Deus, tum sibi maxime sapere videntur, dum membrum ferire ferro aut phlebotomo vetant: et cauent, si luna signum huic membro dicatum peragrauerit. Aiunt enim, quum luna corpus maxime humectet, tum membrum id humoribus praecipue redundare: quo nomine, euacuatione tum potius egeret. At huic Ptolemaei et Almansoris dogmati, Meslahalae doctrina ex diametro repugnat: qui curam morborum auspicari iubet, quum luna signa loco affecto appropriata subintrauerit. Ergo si quis phrenitide aut angina correptus fuerit, quam uis luna arietem, taurum vel geminos pererrat, Meslahala, et quiuis peritus medicus, curam a venae

humeralis sectione inchoabit: quod tamen Almansor, Ptolemaeus, et omnes alii astrologi prohibent. At illorum successores astrologi, et me dici planetarii, hoc tenaci contradictionis visco impliciti, Daedaleas suae vanitatis pennas non aliter extricare possunt, quam quod ea praecepta in morbis, quorum cura ad tempus differri possit, sint obseruanda: vbi vero morbus non fert inducias, ea nihili esse curanda. Ergo isti siderum aspectus in morbis acutis nihil ponderis habebunt? id quod tamen in vestris mathematicis ephemeridibus vulgus non admonetis, aut fateri erubescitis. At prudenter Galliarum, Angliae, Hispanorum et Italiae astrologi ab infamia sibi cauent, qui nullas huiusmodi praesagiorum, aspectuum, et ne dicam mendaciorum tabulas, in vulgus edunt: quas populo et aegris esse perniciosas, hoc proprio eorum praecepto eos facile conuincam. Tradunt, si quis pharmacum sumpserit, aut venam inciderit, dum luna natalitia signa sextae aut octauae domus obsederit: hunc mortem aegre euasurum. Quum igitur cuilibet homini propria sint sui natalis signa, necessario infertur, quosdam dies ad medicinae vsum aliis esse salubres, aliis vero hominibus lethiferos. Quae igitur est illa vestra dementia, qua dies phlebotomiae et pharmacorum, tanquam aeque omnibus profuturas, in vestris ephemeridibus ita indiscriminatim assignatis? At obiicies mihi Galenum, qui tempora partus, ac dies et motus criticos lunae acceptos refert, pro ratione sedecim angulorum, quos luna quouis mense peragrat: et Marsilium Ficinum, qui integro libro de vita coelitus conseruanda conscripto, hanc astrologorum

curandi morbos methodum docuit, et approbauit. Haec Marsilium Ficinum scripsisse, etiam si reuiuisceret, inficiari non posset: qui agnita veritate, tandem palinodiam Angelo Politiano et Pico Mirandulano canens, ingenue fatetur, has astrologorum obseruationes, vt quomodolibet ad vitae conseruationem profuturas, se congessisse, non vt eas probaret, sed potius cum Plotino grauissimo Platonis interprete derideret. ac ambobus congratulatur, quod astrologica vanitatum et superstitionum portenta tam argute quam sancte confutauerint: et quod contra astrologos, qui Ioui eripere coelum frustra more gigantum molirentur, hic vt Palladis alumnus, ille vero vt alter Hercules, egregie decertauerint.

Quantum vero ad Galeni Mathematicam de diebus criticis rationem attinet, nos medici vna cum philosophis concordi suffragio quoque fatemur, partus, animalium foetus, arborum fructus pro ratione lunaris motus et luminis augmento coalescere, maturari, et eniti: ac dies morborum criticos, siue praeliatorios dicere mauis, promoueri, nisi materiae illius actioni subiectae indispositio obstiterit, quae has lunae, solis et astrorum omnium actiones euariat: quod et Galenus lib. de diebus criticis secundo his verbis fatetur: [gap: Greek word(s)] : tum citra omnem ordinem, astrorum natura, non euicta materia, effectus producit.

Constat igitur, has dierum indiciariorum, prouocatoriorum, et criticorum obseruationes, et effectus, magis ex causae morbi materialis, praecipue febrilis et acuti dispositione, concoctione, statis morbi temporibus, et symptomatibus dino sci, et dependere, quam ex astris: vt recte Hippocrates in Aphorismis, Prognosticis et Epidemiis passim docet. qui quare diebus imparibus coincidat crisis libr. 4. de Morbis, scite causam reddit, dum inquit: Diebus parib. corpus de ventriculo et vasis humores attrahit, quos dieb. imparibus propel lit, et protrudit. cuius certum hoc est signum. Quicunque enim febre continua correpti, pharmaco in diebus paribus vsi sunt, hi nunquam nimium sunt purgati: qui vero diebus imparibus forte medicamentum sumpserunt, hi crebro nimium purgati interierunt. humor (inquit) aegroti magis diebus imparibus turbatur, nimirum corpore humorem ad ventriculum transmittente. Hinc quoque videmus, tertiana febre correptos, vt plurimum in principio vel augmento paroxysmi, morbi humorem, qui ad stomachum regurgitauit, euomere. At nostri astrologi, nulla habita diei mor borum paris vel imparis ratione, dies purgationum et phlebotomiae praescribunt. Quas tamen dierum obseruationes, in victus ratione et tempore constituendo, Asclepiades iure, vt vanum, repudiauit: neque in vllo die, quia par vel impar esset, maius vel minus periculum subesse dixit. Proinde recte Corn. Celsus, ipsas morborum accessiones intueri, ex hisque quando cibus dandus sit coniectare iubet. Sed quando vena incidenda, aut aeger purgandus, rectius causa et morbi concoctio,

vires corporis, ac accessionum tempora, quam astra indicabunt. Et ne sub hoc ardenti caniculae aestu astrologis stomachum vel bilem moueam, neue mihi succensere possint, verbis doctissimi philoso phi et astronomi, Augustini Niphi Suessani hanc Epistolam concludam. Currant, inquit, huc in nostrum libellum Mathematici nostrorum temporum, qui vanitatibus Arabum, maxime Albumasaris innixi, multa, vti circulatores, aut fabulatores, in eorum annuis emissionibus scribunt: et hoc, quia Ptolemaei praecepta negligunt, quem non minoris facimus Aristotele: hunc Physicorum deum, illum Mathematicorum monarcham, edam (inquit) nunc nunc. O vtinam morte non praereptus fuisset. vbi vanitates horum legere poteris. Interim tamen haec mea et Augustini Niphi scripta et dicta, vt a Cynicis maleuolorum oblatrationibus defendas, oro.

DE EPHEMERIDVM ASTROLOGOrum origine. Epist. XXXVI.

QVAM perniciosae sint astrologorum nostri temporis ephemerides, ex intempestiua Petri Wirth Lembergij, adolescentis ad praeclaram literarum frugem nati, morte facile coniicere potes. qui quum non ferendo pleuritidis dolore ad spatulas vsque conflictaretur, et medicus secare venam praecepisset, aduenit subito male feriatus monachus apostata, qui medicinae imposturis quaestum parabat: qui quum in epheme ride nescio cuius nam astrologi hunc diem nullo auspicato phlebotomiae signo crucis signatam videret,

exclamauit subito Medicum longe aberrasse, et hunc diem esse sectioni venae infestam: quam triduum differre, donec luna subiret pisces, dissua sit. At miser adolescens, altero die ad vesperam, vitam cum morte commutauit. Atbone Deus, quantum pnstaret, vt principes et vrbium rectores, has astrologorum ephe merides in vniuersum abdicarent, et more veterum tantum dierum fastos instituerent, quorum pontifex et rex sacrorum, quibus diebus pro men sium ratione sacra deorum mysteria celebrari de berent, et ius dici populo., indicabat. Nam primum mensem, et dies impares, diis coelestibus consecrabant: alterum vero mensem et dies pares diis inferis, in quibus lustrabant sontes, et mortuis parentabant, quos dies inauspicatos, Graeci [gap: Greek word(s)] , Romani vero nefastos appellabant: quales erant dies mensium postridie Calendas, Nonas, et Idus, in quibus Do, dico, et addico, haec tria verba dicere, Ptaetori religio et nefas erat. At alios tres mensium dies primarios, Calend. nonas et iduum, diis superis consecrarunt: quos fastos quoque appellabant, in quibus sacris operari, et ius dicere fas erat. Hos Numa Pompilius ex Hetruscorum magia Romanos pontifices concipere et statuere docuit. quos, ne sacra vilescerent, populo non diuulgabant: sed horum obseruationem pontifex minor, sacrificiorum regulus, plebi in Capitolium calatae, id est conuocatae, iuxta Calabram Romuli casam indicebat. Sed tandem Cn. Flauius, libertino patre natus, nempe qui cornicum oculos confixerit, vt a populo Aedilis curulis designaretur, ius ciuile repositum in penetralibus pontificum, euulgauit, fastosque

circa forum in albo proposuit, et populo sagaci quidem ingenio promulgauit: vt quando lege agi liceret, populus sciret, quos dies antea a pontificibus tanquam a Chaldaeis petere oportebat. At postea his ex annalibus pontificum inuulgatis, et in ephemerides relatis, astrorum periti, siderum ortus atque occasus, penes quos partium et temporum anni tempestates, et aeris nos ambientis constitutiones mutarentur, quas medicum, nautas, et agricolas scire operae precium est ascribebant. vnde Columella: Nec me fallit, inquit, Hipparchi ratio, quae docet, solstitia et aequinoctia non octauis, sed primis signorum cancri, capricorni et arietis ac librae partibus confici: verum in hac ruris disciplina, sequor nunc Eudoxi et Metonis traditionem, antiquorumque fastos astrologorum, qui sunt aptati publicis sacrificiis. Huiusmodi duodecim Roman. mensium fastos, in antiquis monumentis Romae repertos, ipse domi habeo: vna cum Cl. Ptolemaei de inerrantium stellarum ephemeridibus et significationibus, quas Nicolaus Leonicenus, olim meus praeceptor, latinitate donauit. Huiusmodi sane Ephemerides, quae siderum ortus et occasus ac tempestates diesque mysteriorum fastos et nefastos indicarent, nobis satis forent: quas nugigerulum astrologorum vulgus suis ex imaginariis lunae et planetarum aliorumque aspectibus, infortuniis, exaltationib. atque triplicationibus, dierum electionibus defoedauit: qui vt imperitus Scytotomus ex vno calopodio omnibus sotularia conficit: sic illi astrologi ex eadem anni constellatione hominibus, etiam sub diuersissimo coeli

themate natis, qua die secare venam, corpus pharmaco purgare, cucurbitulis aut hirudinibus sanguinem emungere, pueros ablactare, mercari, peregre proficisci, nouas induere vestes, caput et barbam radere, resecare vngues faustum sit, indiscriminatim omnibus praescribunt. Taceo, quod bella, principum mortes, annonae caritatem, perfricta fronte praedicere non erubescunt. Quorum nugis vrbium moderatores confisi, nec eorum prudentia et ratione habenas reipublicae moderari nec medici aegros recte curare possunt. At id Reipublicae parum interesse censes? Nequaquam. Digniores certe essent, in quos omnes anus scom mata iacerent quam Thales fuerit Milesius, qui primus solis eclipsim praedixit, stellas vrsae minoris nautis monstrauit. hic enim egressus domum, vt astra contemplaretur, inque subiectam decidens scrobem, irrisus ab anu fertur: quod ea quae in coelis essent, scrutari vellet, quum quae pedibus essent subiecta, non videret. Si haec anus nostrise culi astrologorum deliramenta vidisset, quid eam dicturam arbitraris? an non exclamaret: Ovanitas vanitatum, et super omnia astrologorum vanitas.

DE CRISIS ETYMOLOGIA. Epistola XXXVII.

NVPER in symposio Andreas noster Dipnosophista, vt eleganter, ita quoque acute, Nihil esse ignorantia doctius et audacius, natura vero nihil indoctius et iniustius esse asseuerabat. Nam quanto quis imperitior, tanto eum plus in rebus arduis sibi confidere et arrogare

audere: naturam vero nullo praeceptore doctam, in totius vniuersi et humani corporis fabrica ad Polycleti fere (vt aiunt) regulam, cuncta adeo perite et iuste dispensasse, vt eius opificio nihil rectius et doctius excogitari possit: et tandem medicos non temere, subitam illam naturae cum morbo pugnam et mutationem, crisim quoque, id est iudicium appellasse. Tum ego subridens: Fateor, inquam, mi Andrea, summam diuinae naturae sapientiam, iustitiam et aequitatem, in mundi totius, et praecipue humani foetus opificio elucescere: sed duram, ne dicam ineptam, esse iudicij ad naturae cum morbo pugnam, analogiam: quum crisis non sit iudicium morbi, sed praeceps et subita morbi, praecipue febrilis vel acuti, in statu eius ad salutem vel perniciem permutatio, et humoris peccantis excretio. Fit autem, inquit Galenus, praecipue in statu et diebus decretoriis, dum prius in diebus indiciariis aut prouocatoriis saeuiora morbi accidentia incruduerint: natura tamen prius per concoctionem separante a bonis mala, et ad excretionem praeparante. Siquidem, ait, oportet concoctionem praeire, subsequi vero discretionem, et postea euacuationem, vt salubris fiat crisis. cruda quidem et indigesta humorum mole, aliquid arte vel natura recte euacuari et excerni, est impossibile. Proinde Hippocrates, Archigenes, atque alij his antiquiores medici, hanc naturae cum morbo pugnam, et humorum sequestrationem et excretionem, vtrumque vno verbo recte [gap: Greek word(s)] appellarunt, [gap: Greek word(s)] , quod auctore Hesychio et Suida, numerare, sequestrare, et veluti per cribrum aliquid excernere,

et pugnare quoque significat. Vnde Homerus [gap: Greek word(s)] id est praelio decernere inquit. Et Hippocrates libro quarto de Artic. vbi de tempore quo in sphacelo fit ossis corrupti sequestratio, inquit, [gap: Greek word(s)] : idest, quo dierum numero ossa putrida excernantur. Ex mox subdit: [gap: Greek word(s)] . Et quamuis [gap: Greek word(s)] iudicare quoque significet, nulla tamen iudicii cum naturae et morbi decertatione analogia, nisi dura et insolens, excogitari potest. Nam si lis inter naturam et mor bum contestari deberet, quem obsecro iudicem statues? non quidem medicum, quum ipse sit naturae minister, et eo nomine suspectus: nec ipse, sed natura morbum curet, et corrigat. Naturam ne iudicem constitues? at eandem esse actricem, quae morbum reum agat, et iudicem, ius non fert. Ob id Galen. libro de Crisi tertio, crisim ait non primum a medico, aliquo iudicium dici coeptum, sed ab homine aliquo vulgari et idiota inoleuisse, qui quum aegrum saeuissimis accidentibus crisis af fligi videret, et excruciari veluti supplicio, territus, de aegro iudicium fieri proclamauerit. quare cum iudicium non sit genuina et primaria crisis morborum etymologia: miror venerandum spectatae eruditionis senem Nicolaum Leonicenum, ac reliquos vt eruditos medicorum Graeciae interpretes, ita de re medica optime meritos, potius pro crisi nomen Iudicii, quam morborum resolutionis, excretionis, aut cum natura pugnae nomen affectasse: quum Hipp. dicat in medicorum praeceptis, [gap: Greek word(s)] : id est, Morbi tranquillitas, siue impertur

batio, eius longitudinem significat: pugna vero, est morbiresolutio. At illis iure hoc condonamus: quandoquidem Gal. in Prognosticis, hanc iudicii cum morborum et naturae pugna comparationem, non penitus repudiasse videtur, dum ait: Crisis, morborum iudicatio, de foro translatitia appellatione, dicta est, significans praecipitem in morbo mutationem. At quum de rerum natura et substantia constat, non magni refert, quibus nominibus medicus vtatur. Non enim sane verborum facundia, vt Celsus ait, sed ars medici, aegrum curat. Quamobrem, mi Andrea, an hanc morborum crisim rectius naturae cum morbo pugnam, an sequestrati excretionem nominare velis, peneste sit arbitrium.

DE PRODIGIIS ET DAEMONVM in morbis praestigiis. Epistola XXXVIII.

PLVRIMA sane, mi Petre, admiratione digna quotidie in morbis et animalium generatione, quorum causas vix ratione vlla assequi possumus, praestigiis similima, vel daemonum astu etiam, non raro naturae viribus accidere videmus: adeo etiam natura Synesio et Plotino plerumque videtur esse maga. Nam ludit, et crebro, in humanis diuina sapientia rebus. Latet enim in toto sensibili et aethereo mundi corpore, spiritus et coelestis ille siderum calor viuificus: omnes alias elementorum qualitates simplici eminentia virtualiter continens: et in spiritu viget anima, in anima vero effulget mens et intelligentia, quae

admirandos cum in morbis tum in animalium foetura parturiunt effectus, etiam sine semine. Sic ex ocymo herba, scorpio: ex boue mortua nascuntur apes: et ex saluia sub fimo putrefacta, dum sol et luna secundam leonis faciem occupant, Persarum Magiauem merulae similem procreabant: cuius adusti cinere, lampadi insperso, domus serpentibus referta videbatur. Nihil igitur mirum, et steatomatum, et atheromatum, aliorumque apostematum concauitatibus carne exesa, de viscosis et putridis humoribus ac fibris calore putredinali siccatis res lapidibus, tophis, harenis, vrceolorum testis, lignis, carbonibus, capillis, et amurcae similes nasci, quae vulgus incantationi et praestigiis daemonum accepta refert: cum similima astu daemonum in corporibus aegrorum praecipue maligno obsessis spiritu, plerumque accidere, etiam nostra aetate viderimus. Bononiae dum rei medicae operam nauarem, mulier quaedam circa pudenda vlcere fauoso, meliceride laborabat: et quum spem consolidationis maxime laeto chirurgo ostentaret, tum repente nouus [gap: Greek word(s)] , humor melli similimus vbertim erumpebat: donec daemone, quo obsidebatur, diuinis exorcismi deprecationibus expulso, tum eadem nocte, nullo relicto cicatricis vestigio, vlcus sua sponte consolidabatur. At Florentiae mulier quoque spiritu obsessa maligno, dum intolerabilibus ventriculi torminibus diuelleretur, nec medici vllam opem ferre possent, en repente oblongos et recuruos clauos aeneasque acus, vna cum cera et capillis conglomeratas, euomuit: et postremo ingens carneum ientaculi frustum, quale nec

gigantis fauces deglutirent, eructauit. Non minus certe illud horrendum dictu, visuque est, quod in Theuern, Iuliacensis ducatus oppido, crebro accidit: vbi aegroti in templo ante diuae Annae altare et venerandum caput eius supplices prostrati, frusta et fragmenta vitrorum, vrceolorum, et ossium de piscib. quae humana gula et stomachus deglutire non posset, ad loculos quosdam cum nummis euomuerunt. Sed illud quod a Christo ex Deipara virgine nato 1539. in quodam Eistetensis Episcopatus ditionis pago, Fugenstal, accidit, omnem superaret fidem, nisi oculati spectatae fidei testes adhuc superessent: in quo pago Vlricus Neusesser agricola, cum crudelibus dolorum tormentis, in altero hypochondriorum latere conficeretur, subito clauum ferreum sub illaesa cute manu apprehendit, quem chirurgus illic balneator nouacula exciderat. nec tamen dolores cessarunt, sed indies magis incrudescebant. Quare cum nec aliud doloris fore remedium miser quam mortem suspicaretur, arrepto cultello sibi guttur abscidit. Itaque dum tertio die mortuus ad sepulchrum efferretur, aderant tum Eucharius Rosenbader ex Vueissenburg Noricorum oppido, ac Iohannes ab Ettenstet balneator, qui astante magna hominum frequentia demortui agricolae ventriculum inciderunt: in quo lignum teres et oblongum, quatuor ex chalybe cultros, partim acutos, partim instar serrae dentatos, ac duo ferramenta aspera reperta fuerunt, quorum singula spithami longitudinem excedebant. aderat et capillorum instar globi inuolucrum. Sed quid potissimum hic admiraberis? an quomodo

tot et tanta ferramenta in ventriculi cauitate contineri potuerint: an, qua arte sint ingesta? Certe non alia, quam daemonis astu et dolo: a quo Christus, qui in eum confidunt, tueri potest: qui Salomonem diuinis carminibus hos curare morbos, et fugare daemones docuit. id quod et Eleazarus, Iudaicae factionis sacerdos, vidente Vespasiano, et eius filiis ac tribunis, palam fecisse in exercitu traditur. Vale.

AN IN VNIVERSALI FEBRIVM principio competat euacuatio. Epistola XXXIX.

LAETABAR ex animo, Nicolae, mi compater, dum intellexeram te ex Florentina Etruscorum Academia, ad celebre Sueuorum gymnasium Tubingam, incolumem rediisse: quorum medicos saltem aliquos, audio euacuationes lenitiuas, quas veteres syrnesinos, vel apozemata, iuniores minoratiuas apellarunt, in principio febrium vniuersali materia morbi indigesta, concordi suffragio abdicasse, et Galeni testimonio penitus condemnasse: nempe quod harum frequentia aegri tabescerent, et frustra ideo macerarentur, cum in morbi principio nulla per concoctionem sit humoris noxij facta sequestratio, medicus frustra illius excretionem pharmacis moliri: cum Hippocrates concocta, non cruda, medicari oportere edixerit, nisi turgeant. Sed longe praestare, in principio alterantibus incisiuis et aperitiuis, quam pharmacis purgatoriis vti. et ob id Hippocratem, praecipue in febribus fortibus, medicamenta alui deiectoria vetuisse aiunt.

Sed horum dogma a vera curandi febres Galeni methodo longe discrepare, paucis docebo. et quid eos in hoc ambiguitatis praecipitum compu lerit, breuiter manifestabo. Nosti sane, ea corpora febribus maxime esse obnoxia, quae praui, viscosi, crudi, aut putridi humoris redundantia onerantur. haec enim in visceribus venarum et meatuum obstructiones, obstructio vero putredinem, haec autem febres vt genuinam sobolem parit. Si igitur obstructionibus detergendis, nondum euacuata constipationis causa incubueris, periculum, erit ne commota humorum redundantia, meatus magis infarcias, et impingas. Si vero alterantibus frigoriferis calorem febrilem extinguere voles, periculum ingens erit ne humoris putridi copia ingrossata, intra viscera detineatur, maioresque obstructiones aut abscessus pariat. In hanc, inquit Galenus, consilii ambigui inopiam deueniunt medici Erasistratii, qui non statim a principio corpora vacuarunt. Etne arbitreris Galenum haec contra Erasistratum tantum de euacuatione, quae per venae sectionem fit, statuisse, et eam quae pharmacis fit dissuasisse: in vtramque euacuationem in principio morborum competere, testimonio Hippocratis probat, qui in Aphorismis: Dum morbi inchoant, inquit, si quid'mouendum videtur, moue: cum vero consistunt ac vigent, melius est quietem habere. In expositione huius Aphorismi, inquit: Circa initia morborum curabilium maiora oportet afferre remedia: qualia sunt, venae sectio: nonnunquam vero et purgatio, quae in morbi statu non competunt, in quo concoctiones maxime fiunt. Vt igitur

haec citius eueniant, melius est circa principia cuacuare: quo minore iam facta materia, facilius natura eam possit concoquere. Nam vt ignis sub nimia congesta lignorum strue: sic calor naturalis, digestionis opifex, sub nimia humorum copia suffocabitur quam si in principio pharmaco aut phlebotomia diminueris, tum natura reliquum facilius concoquet, et coctum in fuliginosas digeret exhalationes, per sudorem, vrinam, secessum: et emunctoriorum abscessus [gap: Greek word(s)] , id est excernet. At Hippocrates medicamenta purgatoria tantum in febribus continuis et vehementioribus, vt synochis, vetuit: in quarum principio et nos venae sectionem pharmacis longe praeferimus: quae tamen per clysterem, quoties opus fuerit, iniici non dissuadet. et in cura pleuritidis, si dolor vel grauitas ad iugulum vsque, vel brachium, vel mammillam extenditur, aut partes quae supra septum transuersum sunt, infestat, internam cubiti venam secare iubet. At si partes infra septum transuersum dolor affecerir, et ad iugulum non ascendit, tum vel nigro veratro, aut peplio, aluum ducere admonet. Nemo igitur inficiabitur, pharmaca redundantis et noxii humoris deiectoria, in principio febrium vniuersali magnopere conferre: quibus nisi putridi humoris copiam ademeris, tum non modo tantam crudi humoris copiam calor naturalis concoquere non poterit, sed praecipuo in statu et morbi declinatione, resoluta per calorem febrilem et sudorem subtiliori humorum substantia, faeculentior pars derelicta fungosam et raram epatis ac lienis, substantiam ita infarciet, et obstruet, vt tandem vtroque viscere vel altero scyrrhis obsesso et indurato,

hydrops, aut crurum oedema, febrem excipiat. Quod tum maxime accidet, si alterantibus frigidis citra euacuationem lenitiuam aut euacuatiuam vsus fueris, quae materiam plus ingrossant quam resoluunt. Quare, ne in febribus interpolatis nimis diu frigidae potu vtaris, diligenter caueto.

DE SANGVINIS SPVTO, VOMITV et ex mortuis profluuio. Epistola XL.

TABELLARIVS tuus, mi Lembergi, nudiustertius lugubres de obitu fratris tui naenias mihi obtulit: quibus, quum per noctem tussiret, et spumosum ac rubicundum de pulmone eructasset sanguinem, eum antelucano tempore animam subito efflasse, lamentaris: et admiraris, quando plerosque alios videris cruenta tussicula diu infestatos, priusquam morerentur, phthisi contabuisse. At mi conterranee, hominibus id oboesis, vasorum pulmonis repletione oneratis accidere, nil mirum: quippe erosione, salso catarrhi defluxu, tussi, vomitu, aut casu praecipiti, vel ictu, rupta sub pectore vena, aut arteria, ob continuum pulmonis motum, sanguinem ita repente et confertim in pulmonis concauitatem defluere, vt aeger suffocetur, non raro contigit. Quare et ego vicissim tibi Georgium Wirth, spectatum rei medicae doctorem, consobrinum meum, ante aliquot annos Gerlicii eodem morbo obiisse, cogitandum propono. At sanguinis ex ventriculo vomitum, cum nulla venarum oscula

in eum aperte pateant, crebro iuuenibus et senibus esse, et crebro quoque fuisse salutatem, quis piam potius admiraretur. Hippocrates quidem virgines nobiles, retentis menstruis non raro sanguinem affatim euomere et a morbis vteri liberari, his verbis testatur: Mulieri sanguinem vomenti, erumpentibus menstruis, solutio. Vnde mulier Florentina, cum intolerabili capitis dolore ex retentione mensium affligeretur, his vomitu eiectis conualuit: et ne morbus iterum incrudesceret, saphenae sectione sibi cauit. Huius euentus haec est certa ratio: per quas venas et meatus epar chylum sugit et attrahit, per easdem sponte, aut virtute pharmaci, humores ad ventriculum quoque regurgitant. quando vero sanguis in matricis locellos effluxurus, descendit, et venarum oscula obstructa fuerint, tum sanguis ibi collectus, per venas matricis ad epar, cor, et venae chylis ramos regurgitat, et in ventriculum per venas quae eius orificium et fundum ambiunt, destillat, et vomitu expurgatur. Ob id Hippocrates in Praenotionibus ait: Qui sanguinem spuunt, dextrum dolentes hypochondrium, de epate spuunt, et sterilibus ad conceptionem prodest. Atque in Aphorismis: Quicumque, ait, sanguinem euomunt sine febre, salutare: cum febre vero, malum. curare vero eos refrigerantibus et stipticis oportet. At hoc in succi plenis iuuenum vtriusque sexus corporibus, in quibus ob venarum obstructiones haemorrhoidarum aut mensium effluxus coercentur, aut mutilis accidere, nihil mirum: in quibus natura caeteris occlusis meatibus, sese a copia aggregati sanguinis per nares, secessum, et vomitum crebro

exonerat. Nam Galeni testimonio constat, vasis gulae aut ob solam sanguinis plenitudinem, vel casu ex alto disruptis, aut praecedente vlcere, vitio humorum erosis, sanguinem per os, aeque ac in aliis venis omnibus, vbertim effluere. Atin his dolor sedem affectam indicat: aperto autem alicuius vasis osculo sponte, tum sine dolore profluit. Sed quod idem accidat in corporibus senum vtriusque sexus, profecto admiratione non caret. Nam in monasterio Noricorum, prope oppidum Nouumforum, cui nomen Seligepfort/quum Abbatissa, quae quinquagesimum octauum annum excesserat, tussiret, et circa hypochondria quotannis dolore citra febrem corriperetur, spontaneo copiosi sanguinis vomitu a morbo liberabatur. Ciuis quoque Heydelbergensis, pyrobolorum magister, fere septuagenarius, quum magnis circa praecordia torminibus diuelleretur, en repente noctu sanguinis plus quam libram euomuit, et conualuit. Nisi causam sanguinis in corporibus senum redundantis, in crapulam et ocium referre licebit, cuius copiam cum natura virib. effoeta in alimoniam corporis, cuius augmentum naturaliter desiit, transmutare non possit, ne cesse est, vt eam vomitu, aut quauis alia ratione expellat. Sed quam obsecro afferes causam, cur oc cisorum corpora praesente sicario cruentent, quum mors sit caloris naturalis extinctio, cuius frigore fanguis congelatur et torpet? an aliquas sensilis animae, cupiditatis scilicet et vindictae vires, etiam post mortem adhuc in sanguine, donec putrescat, subsistere, cum philosophis quibusdam affirmabimus? quod certe Lucretius, poeta et philosophus

Epicureus, his carminibus vtrumque fateri videtur, dum ita cecinit: ----libido

Incitat, irritans loca turgida semine multo,
Idque petit corpus mens, vnde est saucia, amore.
Namque homines plerunque cadunt in vulnus, et illam
Emicat in partem sanguis, vnde icimur ictu:
Et si cominus est, host em ruber occupat humor.

Ac si diceret: perinde ac salax mentis libido affectat semen effundere in amicam, cuius amore irritata et sauciata fuit mens: sic quoque caro vulnerata, rubro sanguine aspergere hostem praesentem desiderat. Sed quam mihi reddes rationem, de haemorrhagia vxoris nobilis viri Bertholdi a Flerscheym, de nobili Helmstetterorum stemmate natae? cui grauiter aegrotanti, quum in scapulis cutem, adhibitis cucurbitulis, inciderent scalpello, nemo sanguinis fluxum vlla arte vel carmine sistere potuit. altero die mortua, etiam cruentauit, donec ad sepulchrum efferretur. An chirurgus ea fuerit vsus arte, quam quidam balneator in Monacho, ducum Bauariae metropoli, nosse fertur: qui cucurbitulis tantum sanguinis, quantum voles, vel ad syncopim vsque elicit? at illius haemorrhagiam quando libuerit, sistere potest. Hunc vero aiunt suum scarificationis scalprum, puluere quodam quibusdam specieb. salis mixto, expolire, qui sanguinem concrescere non sinit. nam et ideo in cancraenae scarificatione, incisiones aqua salsa calente, ne sanguis ingrossetur, irrigamus: quem si spongia recen ti marina, aqua salis aut maris humectata, absterse ris et fomentaueris, etiam liquidior fluet. At tu, mi Lembergi, quae vera sit istorum haemorrhagiae ratio, vt

ingenium tuum exerceas, meditare: malo enim sane officio cotis fungi, quam temere quicquam effutire. Vale.

DE PRIMARIIS DOLORVM CAVSIS Epistola XLI.

NATVRA ingenia multorum ita comparata esse video, vt malint videri quam esse docti: qui quum aliis eruditionis honorem, qui calcar virtutis est, inuideant, aliorum obtrectatione eruditionis famam aucupantur. quos nempe maleuolos priscorum vitilitigatores, vt laruas cum mortuis luctari, Plancus non illepide dixit. De quorum censu fuit olim Zoilus Homero mastix, qui editis aliquot libris Homerum, omnifariae doctrinae fontem, apud Ptolemaeum Aegypti regem calumniatus est. Quid tibi Leontium, triobolare illud scortum, commemorem? quod Theophrastum, diuinae sapientiae et eloquentiae virum, scriptis incessere non erubuit: vnde nata est adagij occasio, arborem suspendio eligendam potius, quam tam indigna ferre opprobria. qualib. et Galenum, medicorum coryphaeum, Auerrois et Auicenna traducere audent: nempe qui solum continuitatis diuortium, et non loci affecti intemperiem, primariam doloris causam statuisse ipsum insimulent. Deinde vicissim Auerrois in tertio suorum Collectaneorum libro, Auicennam redarguit, quod praecipuam doloris causam, vtrumque simul, esse censuerit: quum solam loci passi intemperiem, a qualitate contraria, vel repentino dissolutionis continui motu introductam,

vnicam et primam esse doloris causam, idem Auerrois contendat. Sed vt hanc controuersiam exactius, quam Petrus de Appano conciliator, dirimere possis: primum quid sit dolor, deinde quae fuerit vera de causa doloris Galeni sententia, vt breuiter, ita quoque clare docebo. Est itaque dolor, tristis in sensu tactus affectio, a membri intemperie et continuitatis diuortio subito facta. Proinde Plato in Timaeo inquit: Pathos praeter naturam violenter et affatim incidens, do lorem excitat: dum vero ad naturalem habitum affatim et derepente redit, delectationem parit. quod enim sensim paulatimque fit, sensu non percipitur. Sed has repentinas et dolorificas corporis mutationes, ob duas incidere causas, nempe propter subitam temperamenti similarium alterationem, aut compaginis illorum dissolutionem, Socrates in Philebo Platonis testatur, dum inquit: Harmonia in animantibus soluta, vna naturae solutionem, generationemque dolorum, in eo mutationis tempore, fieri consentaneum est. Rursus harmonia contemperata, et in sui naturam protinus restituta, voluptatem fieri dicendum erit. at corporis humani harmoniam, in primarum similarium qualitatum proportione, et illorum compaginis vnitate consistere, in confesso est. Ergo illorum intemperiem et diuortium esse doloris causas, inficiabitur nemo. Vnde et Hip pocr. Platone vetustior: Quae naturam (inquit) mutant ac corrumpunt, dolores excitant. Id vero faciunt disproportionata singulorum sensuum obiecta, quae non tantum eorum qualitatibus sensuum organa alterant, sed etiam illorum vnitatem

diuellunt et corrumpunt. adeo vt recte Aristoteles dixerit, Excellens sensibile, corrumpit sensum. nam plerosque terrisico tonitrui sono surdos fuisse factos constat. Ea quoque ratione Carthaginenses M. Regulum Romanum, prius in atra carceris caligine derentum: et ne conniuere posset, assuris vtrinque palpebris, obiectum corusco solis splendori excaecarunt. Quis igitur aequo feret animo, Auicennae et Auerrois calumnias, qui perfricta fronte asserere audent, Galenum solum continuitatis diuortium doloris causam statuisse: et disproportionata sensuum obiecta ac qualitates intemperaturarum, non alio quam solutae continuitatis nomine, excitare dolorem? id quod Galenus nunquam somniauerit, qui cum in omnibus suis voluminibus intemperaturam inaequalem esse quoque causam doloris, tum maxime in libello de ea conscripto docuit, dum ait: Neque enim absque alteratione sensus doloris est: neque vbi iam perfecta est alteratio, dolor existit. vt in his qui ethica aut elephantiasi exquisita, aut sphacelo correpti sunt, quorum iam totius corporis habitus, aequali intemperatura contabuit, vnde nec hic puncturam acus, nec ille calorem febrilem, nisi stupide sentit. At quantum energiae intemperaturarum qualitates ad inferendum dolorem habeant, exemplis quoque in libro de Locis affectis probat, dum manus hyberno frigore torpentes, igni derepente admotas, intolerabili circa radices vnguium dolore, ob subitam caloris cum frigore alterationem, affici tradit: qui solum vitrei flegmatis frigus, non minoris doloris tormina in visceribus excitare, suo

periculo edoctus fuit. nam dum in eo spacio corporis, per quod vretheres a renibus ad vesicam protenduntur, veluti terebro intestina perforarentur, dolorem sentiret, iniecto per clysterem oleo rutaceo, magnam frigidissimae pituitae copiam, quam ob similitudinem vitri liquidi Praxagoras humorem appellat vitreum, excreuisset, a dolore conualuit: hunc humorem vitreum, non sua acrimonia, sed solo intenso frigore, colicum excitasse dolorem fatetur. Illud tamen passim Galenus testatur, dolores intemperaturarum eo magis exacerbari, quod cum illarum qualitates quaedam rarefaciant, diuaricent, alia extendant, aut infarciant doloris membra: quod continuitatis solutio, altera quoque doloris causa, intemperaturae accedat. et ob id Hippocratem omnes morbos esse vlcera affirmasse, dum in libro [gap: Greek word(s)] tradiderit, [gap: Greek word(s)] . Hic Galen. fidus Hippocratis interpres, ait: Quod enim continuitatis solutio [gap: Greek word(s)] , id est vlcus sit, omnibus notum est, et quod valida facta per dyscrasiam mutatio, continui diuortium quoque faciat, in libris de natura pharmacorum, et alibi satis demonstratum esse. Ex his patet, non intemperaturam tantum, sed continui quoque solutionem esse primarias et vniuersales (auctore Hippocrate, Platone et Galeno) doloris causas. qiubus quoque in vasto suo canone Auicenna suffragatur, quem Auerrois Hispanus in suo Colliget, his verbis perstrinxit: Solutio, inquit, continuitatis non est causa doloris, sicut dicit Galenus: sed est causa complexionis, quae facit dolorem: nec sunt ambae duae simul

doloris causa, sicut dicit errans Auicenna. At ob secro te Hispane, si quis acu aut venabulo te pungeret, aut crabro aculeo te figeret, nunquid in momento temporis eodem sentires dolorem, priusquam membrum laesum alteraretur, aut intumesceret? Atqui non enim spiritus et sanguis tam repente ad membrum defluet, nisi prius dolorem ob solutam continuitatem senserit: qui velut cucurbitula, humores ad locum affectum allicit. Quare vtrasque doloris causas, aliquando simul, et non raro alterna successione incidere, cum Galeno fatemur, qui in Microtechna ait: Dolores secundum quem incumbunt locum, aut continuitatis solutionem, aut alterationes subitas ostendunt. Soluitur enim continuitas, incisione, corrosione, fractura, et tensione. Alteratur vero substantia, caliditate, frigiditare, siccitate, et humiditate. Ex his facile coniicere potes, Auicennam et Auerroim, forsan ob deprauatam Galeni in Arabicam linguam versionem, adde quoque et ipsum Mesue: non ob id semper veram Galeni sententiam assequi potuisse: quemadmodum nec nos illorum. Quare illorum in Galenum calumnias aequiori animo ferimus. Vale.

DE CAVSA DOLORIS, ET APOSTEmatione ossium in morbo Gallico. Epistola XLII.

NVDIVSQVARTVS tabellarius Ducum Bauariae tuas mihi obtulit literas, quibus significas, post Australem anni praeteriti constitutionem,

in qua tanta fuisset imbrium facta inundatio, vt plerique tempora Deucalionis diluuij reditura sint veriti: morbum quoque Gallicum longe dispari pustularum ratione, et doloris saeuiria, quam post Deiparae virginis partum anno nonagesimo supra mille et quadringentos, inter aulae vestrae proceres incruduisse. Petis igitur, vt mutationis morbi, et tantae dolorum tyrannidis, qui noctu plus quam interdiu ingrauesceret, causas tibi explicarem. Itaque praeter officium veteris nostrae necessitudinis fore arbitrarer, si veteri amico honesta petenti quicquam denegarem. Quare tibi gratificaturus, causas et naturam morbi, ac eius symptomata ab ouo (vt aiunt) repetam. Est sane huius Neapolitanae luis morbus epidemialis, omnigenus, ex varia, humorumque vtriusque bilis putredine, vlceribus, ac praecipue ex lenta et marcida pituita, circa ossa et lacertos ac panniculos, apostematibus coaceruatus, et tandem Veneris contagione ad plerasque orbis nationes propagatus. Nempe dum anno a Christi natali prius commemorato, aer, alterum spiritus et cordis nostri fomentum, ex morbiferis infortunatorum siderum, erraticorum praecipue configurationibus imbribus et tepido austri flatu maderet, non per anhelitum tantum, sed per insensilem arteriarum per poros inspirationem imbibitus, totam corporis humani compagem et humores suo humido tepore alterauit, corrupit, et putredini obnoxios reddidit. Ad id quoque accessit Veneris cum mulieribus hac lue vel elepham tiasi infectis commercium, in quo cum spiritus et

sanguis, pudendorum affrictu, efferuerent, huius contagionis virus per verendorum venas, arterias, et neruos, velut animalium iobolorum venenum per angusti orificii vulnera, ad epar, sanguinis officinam, et cerebrum praecipue irrepsit: et totam humorum corporis colluuiem in visceribus, et extra, suae contagionis virulentia conspurcauit: quorum pars subtilior, et sua putredinis acrimonia edacior, primum per emissarium epatis ad inguina, mentum ac frontem diffusa, reliquam quoque corporis superficiem variis pustularum et vlcerum generibus, nempe phlyctaenis, psydraciis, meliceridibus, achoris, herpetibus, serpiginibus, et id generis exanthemarum, polluit. Nec etiam defuerunt anthraces, et in barba et capite sycoses, theriomata, vlcera phagedaenica, telephia, et chironia, quae sane Chironis centauri medici, et Achillis praeceptoris, opem poscebant: quae cum mucoris viscidi sordibus plus quam sanie maderent, male olebant fere omnia. His quoque non raro se intermiscebant lichen et Graecorum lepra: et quum hac Hispanicae luis contagione, praeter epar, praecipue cerebrum, illorum qui cinnabaris suffitu aut hydrargyri vnguine curati fuerant, inficeretur: ab illo ad ossa crurum et brachiorum et lacertos rheumate exedentia, praesertim ad faucium tonsillas, et gargareonem, et pulmonem destillabant. His aphthis et vlceribus purulentis arrosos plerosque, tabe perire vidimus: plerique vero et naribus polypo et male olente ozaena exesis, palatoque distillationum acrimonia exulcerato, potum per nares regerebant: et facie Satyris deformibus similimi,

miseram traducebant vitam, quam praestasset mehercule cum morte commutasse. At postquam Deo auspice (iusto quidem peccatorum no strorum, sed benigno, vindice) haec morbida siderum constellatio saeuire desiit, et talis annorum australis constitutio humida, putredinum fomes, exoleuit, tum modo sola huius tetri morbi seminaria sunt in corporibus nostris derelicta, tam foe da atrocis huius morbi vlcera rariora, et pauciores pustulae conspiciuntur: quibus in principio, cum seminaria essent, et temporum constitutio succulentior, tota corporis moles scatebat, et materia doloris in pustulas insumebatur, et ideo nec tam saeuis doloribus aegrotos affligebat. At modo constar, quod omnis sane contagio, quanto plus a prima origine distat, tanto illius seminaria ex adustione fieri sicciora, et illorum materiam et fomirem magis tenaci viscositate lentescere. quo fit, vt non adeo confertim morbi huius materia ad ambitum corporis expellatur: sed ob grossitiem, qua iuncturas, vt in arthritide, penetrare non potest, circa lacertos, illorum tendines, pericranium, et ossium panniculos resideat: et illorum prae cipue panniculorum quib. circumsepta et quasi in carcerata est: frigore ingrossata, in apostemata sche rotica, aut steatomata, siue atheromata, et quasi in tophos coalescit: vnde circa ossa, et ex gypseo lentae pituitae mucore, fungitam tenaces innascuntur, quos nouacula excisos vnguibus discenpere non potui. Haec sane callosa ossitum apostemata, recta nominis analogia quispiam tubera appellabit. Nam vt tellus intra se tubera, Gerania dicta, solo vndique circumsepta, nullis

fibris nixa, cortice denique tenui inclusa, in siccis et sabulosis locis, dum autumnus tonitru et crebris madet imbribus, parit, quae tandem vere edendo sunt, vt Iuuenalis ait:

---- Post hunc raduntur tubera, si ver
Tunc erit, et facient optata tonitrua coenas.

Pluuias namque, coruscante fulgetro, coelo demissas, non frugum modo, sed fungorum quoque et tuberum esse altrices, agriculae praedicant. Sic in humida et tepida australis anni constitutione, ex pituitoso sanguinis mucore intra lacertorum velamenta et ossium panniculos, quemadmodum etiam in arboribus, et praecipue in oleis, ex earum pituita fungi ac noti Graecis [gap: Greek word(s)] dicti, adnasci solent. Nam vt Hippocrates testatur, circa ossa contusa, fracta, aut quouis modo laesa, mucilaginosa accrescit pituita, qua (vt ipse ait, [gap: Greek word(s)] ) os fit morbosius: quae adeo tenax est, et viscosa, vt nec vllis malagmatis aut pharmacis maturari, aut vllis fomentationibus in halitum digeri possit. Haec si sub ossis panniculo computruerit, et in ossium poros penetrauerit, ossa sideratione aut sphacelo: quae illorum caries est, diuturna putrescere, et non ferendo dolore aegrotos excruciari oportet: quae nullis emplastris, nisi sublata carne, ossa putrida celte aut serra excisa, aut illorum caries cauterio adusta fuerit, curari poterunt. Vnde qui curam respuunt, gangraena vel herpete esthiomeno tandem pereunt. Merito igitur quispiam sciscitari posset, quum Hippocrates, et post eum Plato in Timaeo censuerint, tunc dolorem fieri, cum praeter naturam corpus sensile,

subito et confertim alteratur, aut continuitas eius soluitur: at quum ossa sint sensus expertia, et tam solida, vt ferro vix findi possint: quî igitur fiat, vt hoc morbo laborantes, tanto, praecipue ad vesperam et noctu, dolore excruciati, lamententur, ac si quis ossa adacto cuneo finderet, aut ad medullam vsque terebello perforaret. Fateor quidem, eos id conqueri: sed plerosque medicorum quoque ignorare, ossa quantumuis solida quasi phlegmone et apostemate quoque corripi posse. Quicquid sane nutritur, crescit, augmëratur, aut influxus recipit, id quoque putrescere, et apostemate aliquando turgere fatemur. At ossa, et praecipue dentes, qui quotidiana esculentorum masticatione atteruntur, per omne aetatis tempus quoque nutriri et refici certum est. Proinde Auicenna, et Galenus suo periculo edoctus, dentes proprio dolore affici, apostemate quoque distendi asserunt, et Hippocrates, os sacrum empyemate quoque computrescere nouit: cuius putredine, et incredibili doloris tyrannide, duos spectatae probitatis viros, N. Wurmhauser in Neoburgo, et alterum Iohannem Castnerum, efflictim et diu emanceratos, tandem contabescere et mori hisce oculis vidi. Sed ossa quoque influxus recipere, et abscessibus turgere, Galenus Hippocratis testimonio fretus, his verbis in septimo Aphorismorum commentario perbelle probar: Solers, inquit, natura, si robusta fuerit, excernendis superfluitatibus, etiamsi crassae fuerint, per angusta foramina meatus parat, quando etiam per ossa abscessus fieri Hippocrates docuerit.

Hi certe purulenti et acres rheumatum ichores, in ossium poris coaceruati, quemadmodum teredo vermis lignum exest, arrodit, et perforat: sic hi eorum acredine ossa corrodunt. vnde hic vitiati ossis morbus, Graecis [gap: Greek word(s)] dicitur, [gap: Greek word(s)] . id est, teredo est a corruptione putrida ossium perforatio, ab accidente rosionum quasi terebra vel trepanum dicta. Hanc vlcerosam ossium affectionem, siue mauis dicere putrilaginem, Auicenna [note: De ventositate spinae haec Auicenna fen. quarti tractatus tertii capite nono.] ventositatem spinae appellat: cuius causam ait esse humores acutos, os penetrantes, et ipsum corrodentes, doloresque dolori iuncturarum similes efficere: et hoc solo differre, quod huius materia in carne et neruis, illius vero in osse consistit. At si huius putrilaginis ichores, in ossium cauernis coaceruari, confertim intra ossium panniculos eruperint, vel etiam aliunde, vt a cerebro defluxerint, illorum viscositatis pars grossior intra ossium membranas in tubera et gypseos quasi tophos concrescet: altera vero subtilior sua acrimonia ossa et panniculos arrodet et distendet, quorum panniculorum ratione ossa dolere, ac veluti terebra perforari videntur. vnde scite Argines: Dolores inquit a membranis ossa circumdantibus, Graecis [gap: Greek word(s)] dictis, dependentes, perinde affligere videntur, ac si in ossibus ipsis consisterent: quos Graeci [note: De ostocopo haec Galenus libro secundo de locis affectis, et libro tertio de salubribus.] [gap: Greek word(s)] , ob penitiorem in lacertis, tendinibus et panniculis, qui ossibus adhaerent, doloris sensum dixerunt.

Quod vero noctu atrocius huius morbi dolores ostocopi ingrauescunt, id ea ratione fieri arbitror,

quod pituita atra bili commixta, praecipua apostematum et seminariorum huius morbi fomes, ad vesperam sole occiduo intra et circa lacertos et ossa magis commouetur, et motu dolorem exacerbat: deinde quod nocturnum frigus ossibus et neruis infestum doloris membra lacessit, nec illius materiam obstructis poris per insensibilem euaporationem in halitum digeri sinit. Ad haec accedit, quod calor naturalis, verum solis heliotropium, lumine ipsius excitus, mane et interdiu vna cum spiritibus, virtutis motiuae vehiculis, ad ex terna motus et diuturni laboris organa dispersus, ea suo tepore fouet, ac doloris materiam, quae lacertos, neruos, tendines, et ossium membranulas vellicabat, et flatu vaporoso distendebat, concoquit, et in vaporem dissipat: noctu vero ad interna praecordia, et concoctionis opera retractus, membra calore destituta magis algent. itaque dolores extremitatum frigore exacerbari, calore vero et motu mitescere, vel hoc maxime approbat, quod qui his noctu affliguntur, vt dolor mitescat, deambulare, et doloris membra fricare, donec incaluerint, solent. Caeterum quum nullum sit tam atrox, in hac Hispanica contagionis lue pustularum, apostematum, phlegmonis et vlcerum genus, quod olim non fuisset: et Hippocrates haec eadem huius morbi symptomata, in simili australi temporum constitutione sua aetate accidisse, in Epidemiis suis testetur: quis obsecro hunc morbum esse veterem, et rursus nostris temporib. incruduisse denuo negabit? Nemo mehercule, nemo. Nil quippe mirum, quosdam morbos vulgares, sub certa siderum et tempestatum constitutione,

in certis quoque regionibus grassari: et tandem cum tempestas illa exoluerit, ac morbi seminaria contagionis deferbuerint, eosdem morbos desinere et latere: et post aliquot annorum interualla, redeunte simili annorum intemperie, repullulare: aut saltem per huius contagionis seminaria, ad exteras nationes propagari. Sic horrenda illa plusquam scabies elephantiasis, olim peculiare AEgypti malum: ob quod Iudaeos suillae carnis esu sibi temperasse, ac AEgyptum excessisse +Iustinus asserit: ante Pompeii Magni tempora morbus Italiae incognitus, sed celeriter restinctus: cuius seminaria passim in terrarum orbe repullulare videmus. Nunquid et carbunculus primum Narbonensis prouinciae incolas adussit? qui tandem L. Paulo et Q. Martio censoribus Italiam irrepsit. Sic lichen popularis Asiae morbus, quia mentum occupabat, Mentagra latine dictus, qui totum vultum, illaesis tamen oculis, collum, pectus, manusque foedo impetiginis furfure et tabo infecerat, primum sub Tib. Claudii principatu Itali am inuasit: cuius tetra contagii seminaria Petrusius eques Ro. ex Asia Romam attulerat. Nunquid febris illa sudorulenta Anglis vernacula, proximis annis coloniam suam in cismarinas et transrenanas regiones duxit? quae post biennium saeuire desiiit: quam, faxit Deus ne nostri nepotes reducem videant. Tanta namque, et toties explorata est ortus et occasus morborum vicissitudo. En dum haec meditaremur, morbum expauescendae turpitudinis in Dania et Noruegia, ac Lituania, et aliis locis maritimis ex confinio, arcturo subiectis, quem vulgus Scherbock appellat, grassari accepimus:

cuius pestifera lue dentes exciderent, gargareon et fauces virulentis vlceribus tabescerent. Hic illis septentrionalem plagam incolentibus nouus videtur morbus, quem Plinius olim sub Caesare Germanico in Germania saeuiisse, his verbis testatur. In Germania, inquit, trans Rhenum castris a Germanico Caes. promotis, maritimo tractu, fons aquae dulcis solus erat, qua pota, dentes intra biennium deciderent, compagesque genuum soluerentur. Medici hoc [gap: Greek word(s)] , id est, crurum eneruationem, illud vero [gap: Greek word(s)] , quod hoc malum in ore consisteret, dentesque labefactaret, appellarunt. Huic malo in subsidium reperta est herba Britannica dicta, non neruis modo, sed oris quoque vlceribus salutaris, et contra anginas et serpentes efficax, quam Frisii, prope quos castra erant Romanis, monstrarunt: et Britannicam dixerunt, quoniam in Oceani Britanniae confinio erant. Nec tum haec duo mala in Germania primum visa, sed Strabo quoque ante in Arabia ex esu illius regionis fructuum, exercitum Gallorum infestasse scribit. Haec de natura et symptomatibus morbi Gallici ad te referre volui: in quo nihil, praeter nomen noui reperies. Vale.

HYDRARGYRI VIRVLENTIA DENtes vacillare, ossa putrescere, strumas nasci, cerebrum et epar et neruos debilitari, apoplexiam aut paralysim quoque solo eius vapore excitari Epist. XLIII.

ex metallorum scaptensulis locupletatis, liberalior, quidnam caufae subsit, quod argenti viui illitu, vel solo vapore, aut ex cinnabaris, eius sobolis, suffitu, dentes, alioqui ignib inuicti, qui nec in rogo cum reliquis mortuorum ossibus concrementur, ita vacillent et marcescant: et his qui quasdam aquas ex alpib. scaturientes potarunt, excidant: tumorque ex gutture et collo pendulus, Graecis [gap: Greek word(s)] dictus innascatur. et cur denique metallorum fossores in scaptensulis vapore minerali afflati, extinctis lucernis concidant, et moriantur: et aurifabrorum, dum pocula argentea inaurant, quos hydrargyri vapor corripuerit, colla manusque tremant, crura vacillent, et scelotyrbo laborent. Credideram certe, quandoquidem inter metallicosillos auaritiae cuniculos, qui montes eruunt, et scrobibus ad Plutonis fere tartara effossis, et in terrae deorum hominumque matris viscera saeuiunt, ita crebro versaris: ab his te metallorum naturas, et ineffabiles hydrargyri vires dudum explorasse. At quia illi potius metalla quam illorum naturas scrutantur, facile adducor, vt credam, eos harum esse imperitos. Verum quum nuper mihi aliquot argenti et auri obryzi frustula, ex tua argenti fodina eruta, dono miseris, ne ingratus videar, si haec splendida munera tantillo labore compensare potero, libens faciam. Primum igitur scias, dentes mandibulae cauernis, ac genarum ossi, velut clauos infixos: illorum radices neruo substrato, et agnata gingiua arctissime constrictas, ob varias quidem causas labascere. Primum quidem ex atrophia: quippe quum quotidiana ciborum masticatione atterantur,

operaepretium erit eos quoque quotidiana alimonia refici. Nisi enim (inquit Aristoteles) dentes per omne aetatis tempus nutrirentur et ac crescerent, breui tempore attritu consumerentur. Obidque Galenus etiam inquit: [gap: Greek word(s)] . Quod si ingrauescente senio, aut ob quamuis venarum obstructionem, alimentum illis defuerit, illorum substantiam et in ossibus malarum et mandibulae ergastula, quae Graeci [gap: Greek word(s)] appellant, marcescere, et radices dentium extenuari necesse est. vnde Celsus dentes nonnunquam moueri ait, modo propter radicum imbecillitatem, modo propter gingiuarum arescentium vitium. Hic vero agyrtarum et empiricorum inscientiam deprehendes, flagris dignam, qui hunc ex atrophia dentium marasmum, aluminis decocto curare satagunt, quod sane dentes gingiuasque siccat et depascit: quum huic malo nullum esse remedium Gal. aperte doceat. Vacillant quoque dentes, quum ex defluxu catarrhali, aut quouis pituitae affluxu, neruus radicib. dentium implicitus gingiuae ac reliqua dentium retinacula relaxentur. At genuina est hydrargyri proprietas, pituitam ab vlceribus et membris extremis arcere et ad caput, faucium adenes, paristhmia, et per oris poros et gingiuas expurgare. Quid igitur obstare poterit, quin corporibus vnguine ex hydrargyro illitis, aut quouis modo eius virulentia infectis, tanta marcescentis pitutiae copia ad dentes affluat, qua illorum vincula et compages relaxentur, dentes quoque liuescant, faucesque exulcerentur? Est sane hydrargyrum epati, cerebro, neruis, ossibus, dentibusque non tantum suo frigore, sed a rota substantiae eius forma specifica, adeo noxium:

epatis vero temperaturam adeo vitiat, vt si qua corpora paulo imbecillioris constitutionis eo inuncta fuerint, ea tandem hydrope turgere videamus. Sic quoque cerebrum eius virulentia infectum, grauissimis morbis, vertigini, apoplexiae, et soporifero carocho fit obnoxium: a quo tandem catarrhi edaces per fauces et arteriam asperam in pulmonem destillantes, exesis tonsillis et gargareone, eum pituita putrida infarciunt: vnde miseros purulenta tabe marcescere, aut asthmate suffocari oportet. Ossibus vero adeo est infestum, vt eo inunctos, noctu tamen plusquam interdiu, intolerabili ostocopo, aut ossium teredine excruciari, inueterascente morbo, experiamur: sub quib. ferro excisis, ipse guttulas argenti viui tremulas non semel reperi. Sed quid ego tibi tanta, de eius substantia, mala commemoro? cum virosus illius vapor, aeque ac cinnabaris, eius prolis, suffitus, qui vtpestilens virus derepente sese internis insinuat viscerib. ea sit multo nocentior. Dic amabo, nunquid crebro vidisti aurifabros, aerea aut argentea vasa hydrargyri illitu inaurantes, hausto, vel tantum vapore illius afflatos, subito resolutos, aut attonitos, in terram cadere: quosdam et asthmate anhelos, aut paralyticos, collo, manibus, pedibusque tremulis vacillantes, miseram traducere vitam? Haec eadem et plura alia mala fossoribus metallorum, quorum sulphur et argentum viuum sunt principia, ex virulento mineralium vapore, in scaptensulis intra venas delitescente, crebro accidere, Lucretius quoque poeta vetus his vetustae dictionis versiculis testatur:

Probe igitur Plin. monet, perniciosum hunc et letalem in metallicis flatum, ex argenti viui ac minii, mineralium exhalatione praecipue coaceruatum, omni solertia euitandum. Quare non temere, qui minium effodiebant, vel ex eo hydrargyrum, et huic addito sulfure cinnabarim decoquebant, ne exitialem hunc vaporem aut puluerem inspirarent, laxis vesicis faciem obligabant. Nec est quo mireris, peculiares hydrargyro inesse vires, quibus praecipue cerebrum ac dentes oblaedat. Natiua namque, et congenita pharmacis quibusdam, insitaque facultas est, qua certa membra, velut ipsis dicata, laedant, aut iuuent. Sic eupatorium epa ti affecto, myrobalanos et asplenium lieni, betonicam et saxifragam renibus mederi experimur. At leporem marinum. Indici aequoris animalculum, solum pulmonem: et cantharides solam vesicam, caeteris interaneis illaesis, exulcerare videmus. Et perinde ac rhabarbaricum choleram ab epate, agaricus pituitam a pulmone, congenita proprietate, per inferna alui viscera expurgat: sic pariter hydrargyrum inunctum externe, a membris et vlceribus pituitosos ichores ad collum, fauces, adenes saliuales, ac dentes et gingiuas regerit, perque illorum poros superne expurgat,

et ad dentes ac pulmonem protrudit. Vnde aliptae Hispanorum et Italorum, ex hydrargyro, cerusa et minio vna maceratis, fucum praeparant: qua cum mulieres earum genas quacunque inunxerint, his dentes breui marcescunt, anhelitus male olet, fronteque corrugata, oculi caligant, et senescentes asthmate pereunt. Nil igitur mirum, quorundam fontium haustu, qui ex metallorum montibus scaturiunt, dentes excidere: quippe teste Victruuio, ex his montibus, in quibus argentum, aurum, et horum parens hydrargyrum latet, vberrimi scaturiunt fontes et herboso cespite virent. Nam qui solerti industria horum venas scrutantur, mane mensis Maii sereno nebulas in vertice montium emergentes, ac instar lanae vel cotti gossypii, supra cespitem pendulas velut fontium ac metallorum indices, dedita opera obseruant, ibique argenti viui venas subesse coniiciunt quandoquidem aquarum scarurigines per metallorum venas, ac praecipue in alpibus erumpunt. Has virosa metallorum qualitate dentibus noxia, imbui, credere par est. Vnde Plinius scribit, in Ger mania trans Rhenum castris a Caesare Germanico promotis maritimo tractu fontem fuisse, cuius potatoribus dentes intra biennium deciderent, compagesque in genibus soluerentur. Et Victruuius: Susis, inquit, quae erat Persarum metropolis, fonticulus erat, ex quo qui bibebant, dentes amittebant. Diximus paulo ante, hydrargyrum non modo pituitam ab infernis partibus ad colli glandulas et caput regerere: sed etiam congestam in capite, ad partes capiti subiectas, ceruicem, guttur praecipitare. Hinc, qui has hydrargyro

medicatas bibunt aquas, iis choeradibus et bronchocele, tumore a gutture ad pectoris furculam fere pendulo, collum tutget. obidque Victruuius erudite mehercule, ex membratura et et habitu corporis incolarum pulchro vel deformi, naturas aquarum illius regionis explorare praecipit. Vnde in Senensi comitatu, ad Lucam, celebrem Italiae ciuitatem, vitio aquarum incolis in collo scyrrhos, scrophulas, et strumas nasci tradunt. Et Victruuius auctor est, Equicolis, olim bellicosis Italiae, de natione Medullorum prope alpes, populis guttura bronchocelis turgere. Nil certe mirum, quum Alpes metallorum venis, per quas aquarum scaturigines emanant, abundent: earum accolas gutturosos fieri, praecipue Noricos, vltra Saltzburgium, Oenospontem, et Curiam Rhoetiae oppidum, ac eos qui Styriam et Carinthiam incolunt, quondam Carni et Taurisci a Tauro monte appellati: quorum montes etiam nostro aeuo ferri, auri, argenti quoque mineris, et olim quoque fuisse locupletes, Aeneas Syluius tradit. Nec id tantum illic natis incolis vernaculum est vitium, sed etiam aduenis: qui si collo etiam anserino graciliore aduenerint, et aliquot annos de his fontibus potauerint, guttura eos, veluti taurorum colla, quibus pallearia dependent, referre videbis. Et quod omnem superat admirationem, nec hoc corporis vitium tantum homines, sed ligna etiam siue virgulta in fontes quosdam proiecta afficit: quibus, viribus aquarum, intortis, tubera velut in oleis arboribus, adnascuntur. Caeterum id tumoris genus quondam in collo tantum concreuerat. At nostro aeuo Florentinae mulieri, cui

nomen erat Oline, struma pondo sexaginta librarum, coxae innascebatur: cuius pondus quum progressum defatigaret, mulier totum quinquennium in lecto decumbens, tandem industria Antonii Beneuenii medici, arctissimis ligaturis, et ferro candenti, curata fuit. Struma quoq, haud multo minoris ponderis Ambergae, superioris Palatinatus metropoli, circa genu Michaelis aurifabri (qui cum auro argenteam supellectilem obduceret, non semel hydrargyri vapore fuerat laesus) concreuerat: sed is mortem subire potius, quam cum cauteriis et sectione curam ferre, maluit. Postremo illud quoque, tanquam parergon, in Epistolae huius colophone addere libuit: bron chocelem, id est gutturis herniam, longe diuersum a struma fuisse veteribus tumoris genus. est namque Cornelio Celso struma, tumor, in quo subter concreta quaedam ex pure et sanguine, quasi glandulae oriuntur, quae praecipue medicos fatigare solent: quoniam et febres mouent, nec vnquam facile maturescunt, siue ferro, siue medicamentis curentur. nam plerunque circa cicatrices ipsas iterum resurgunt. Nascuntur maxime in ceruice, sed etiam in alis, inguinibus, et in lateribus.

In mammis quoque foeminarum se reperisse, chirurgus Meges auctor est. Has Graeci a [gap: Greek word(s)] , petris e mari prominentibus, et porcis natantib. dum capite eminent similibus, aut [gap: Greek word(s)] , id est scrophis et porcis, qui hoc malo circa adenes colli frequenter affliguntur, Choerades: Latini vero ab eodem animali multipari, Scrophulas, dicunt. At bronchocele, pendulus circa guttur

tumor, a bocii ventrosi poculi similitudine, bocium appellatus, inter cutem et asperam arteriam, auctore Celso, increscit: in quo modo caro pituitosa, modo humor aliquis melli, adipi, aut pulti similis membranula includitur: interdum etiam pili minutulis ossibus mixti reperiuntur. At quum praestet viuere moribus praeteritis, ac vti verbis praesentibus, consuetudoque dicendi magistra ita inoleuerit, bronchocelen et choerades, strumas quoque appellari, parum refert: modo de substantia rei nobis bene constiterit. Vale.

DE PLVMBEIS AQVAEDVCTVS canalihus, et aquae salubris indiciis. Epistola XLIIII.

LAETOR ex animo commilito fidissime, quouis Achate mihi charior: principem tuum, de quo vniuersa Christianorum respublica spem maximam concepit, non desidia et compotationibus vires corporis eneruare: sed opportunis, pro temporis ac negotiorum ratione venationis et aucupii ex ercitiis et oblectamentis: animum, corporisque robur reficere. id quod erat olim peculiare Persarum regibus institutum. Accepi namque a tabellario tuo, Principem tuum, omni virtutis splendore illustrem, generosis aulae suae proceribus concomitatum, sub hoc Caniculae aestu, mane sereno intra montes, qui stadiis vix tribus a castro suo distant, in valle quadam, arboribus variis, riuulis pisculentis, concentuque auium amoena, deambulare solitum: in qua alios turturum scrutari nidos, alios sciuros de arbore,

in arborem desultorios iaculari, hos mira canum sagacitate lepores circa vineta inuestigare: alios infixis hamo lumbricis pisciculos inescare defessos tandem, suoque defunctos officio, non adeo procul a Principe sub vmbrosa quercu considere: et tandem singulos suam venationis praedam, vt milites bellorum imperatori spolia, principi offerre: quarum partem archimagirus cocum opipare praeparare iubet, alteram vero in penu frigidum et siccum refert. Et quod reliqua oblectamenta longe superat, aiebat, circa hanc quercum, non ex loco palustri, musco et iuncis obsito, sed ex petra versus orientem, fonticulum leni susurro vbertim scatutire: cuius aqua limpida, pondere leuis, et omnis qualitatis gustu vel olfactu perceptibilis, expers, adeo defecata, vt in versicoloribus lapillis, per quos ebulliret, nihil limi relinqueret: et quae hasta, nec circa praecordia moraretur, nec ea infflaret. Affuisse quoque tum cocum dicebat, qui situlam ex aere Corinthio conflatam, ea aqua plenam in culinam detulerit, eamque celeriter calefactam, ocyus ob tenuitatem deferbuisse, et legumina quaeque, praecipue pisa, citius (vt aiunt) asparagis decoxisse, nullamque in vasis aerei fundo vel maculam vel limum apparuisse. et cum singula salutaris aquae indicia in ea apparerent, tum principem, solertem in rebus naturalibus causarum exploratorem, accersitis suis architectis seuere edixisse, vt hanc per elices ac euripos, quos Graeci [gap: Greek word(s)] appellant, exsalubri materia praeparatos, et firmiter sibiipsis in sertos, in culinam deriuarent. Tum aiebat tabellarius, ingentem inter architectos fuisse obortam

contentionem alios, canales ex aere aut plumbo conflatos: alios, ex pini arboris trunco, torno excauatos; plures vero, fictiles tubulos a plaste bene vitreatos, praetulisse. Addebat postremo, me hac in re clementiam et beneuolentiam tanti principis maxime demereri posse, si meam sententiam illi explicarem: quam ob id te non celabo. Constat sane, sulphur et hydrargyrum esse primogenia metallorum omnium principia: quare singula eorum virus pro gradu perfectionis resipiunt. aurum namque calore naturali exactius concoctum, et a sulphure depuratum, magna tamen eius cum hydrargyro sympathia in deaurandis poculis videtur. Proinde Albertus: Verum est, inquit, de omni metallo, quod propter sulphuream substantiam, aliquid habeat acuitatis: quamuis sapor in plumbo et stanno id minime indicat. probatur tamen per illud, quod aqua quae diu currit vel stat in fistulis plumbeis, aut stanneis, efficitur intestinorum siue vifcerum excoriatiua. vnde Galenus lib. de Medic. general. septimo, [gap: Greek word(s)] . id est: Aqua quae per plumbeas solenas deducitur, fugienda. sordes namque et limus plumbi, his adhaerent. ob id qui illius subsistentiam bibunt, dysenterici fiunt. Vnde Vitruuius ait: Aqua per blumbum ducta, ideo videtur esse vitiosa, quod ex cerusa fit et nascitur. Cerusa namque, Graecis [gap: Greek word(s)] dicta, auctore Nicandro, pota, ac dentibus et gingiuis, quas albo colore inficit, impacta, linguam et paristhmia aspredine exulcerat, tussim siccam et singultum commouet, et ex ventriculo nauseabundo perniciosum

halitum eructat, ea caligine oculos suffundit, corpus veterno algere, membraque et crura torpere ac vacillare cogit: et quum soboles parentis referat vitia, et plumbum cerusam, dum aceto infunditur, euaporet, aut cum sulphure decoquitur, parturiat; quis plumbum eadem cerusae virulentia participare negabit? cuius solo viroso vapore, dum funditur, artifices plumbarios pallere, artus et sanguinem exuri, Vitruuius asserit. Proinde Plin. Dum plumbum, inquit, coquitur, munienda sunt spiritus foramina. alioquin plumbi e fornacibus halitus noxius sentitur, et pestilens, ac canibus ocissime. Quare tam praeclaris testimoniis et ratione fretus, fistulas aut siphones ex plumbo, ad aquaeductus non probo: sed fictiles tubos, a plaste diligenter vitreatos, ne aquarum limus illis adhaereat, longe prae fero. At ii si defuerint, aut superingestam terrae molem ferre non potuerint, tum praecipue, si sub terra defodiendi erunt, canales ex pini arboris trunco torno oblongo excauatos, ob insitam illis resinam, qua ipsorum et aquarum putrefactioni resistunt, non improbarem. Haec vt ad principem tuum diligenter referas, obsecro: cui omnem meam operam animumque spondeo.

DE VENTRICVLI IN NEPHRITIDE anatropa, et crurum stupore. Epist. XLV.

AESTATE praeterita, dum Sirius flagraret aestu, ac Caesar Carolus, eius appellationis quintus, visurus comitia Augustae imperij proceribus indicta, Spiram appulisset, ac illustrem principem Fridericum, Comitem Palatinum, sacri Rom. Imperii

electorem, variis conflictari morbis intellexisset: tandemque sacrae Caesareae maiestatis iussu, de tanti Principis morbis consulturi, in templo Deiparae virginis conuenissemus: benigne rogabas, ob quamnam colligantiam ventriculus renibus, calculo, arena, phlegmate viscoso, aut sanguine grosso obstructis, tanta [gap: Greek word(s)] , id est subuersione stomachi compateretur, vt omnem fastidiret cibum, et ingestum eructaret. Deinde, qua nam lege consortii, in omni diuturna nephritide pes aut crus reni affecto [gap: Greek word(s)] , id est e directo subiectum, stupore torperet Verum in hoc de variis morbis colloquio, tantam esse tuam in re medica eruditionem singulari experientiae, sed non citra rationem et prudens iudicium, coniunctam, cognoui, vt haec te latere suspicari non possim. Sed cum praeclara doctorum hominum ingenia, pleraqueita comparata esse videam, vt quae ipsi probe nouerint, aliorum suffragio approbari velint: et quum has renum cum ventriculo et cru ribus colligantias et sympathias, vulgo medicorum ignotas animaduertam, vt illorum studio subueniam, paucis explicabo. Primum operaeprecium est scire, ventriculum duabus tunicis vario fibrarum plexu contextis constare: ac tertia, omnibus a peritoneo, interiori epigastrii membrana natis, crassiore, et ab eodem in confinio diaphragmatis, qua id stomachus penetrat, prognata, veluti operculo, ab elatiori ventriculi ostiolo, ad piloron vsque vestiri, in quam omnes a vena portae, et a magna arteria, ventriculi venae et arteriae, ac a sexto neruorum cerebripare, nerui eius primum propagantur: quibus ventriculus fouetur et incalescit.

Deinde vero renes serosum ac biliosum sanguinis humorem, lotium per venae chilis ramos illis insertos emulgentes, quem colatum per [gap: Greek word(s)] , neruosas vrinae elices illis agnatas, in vesicam praecipitant vltra ilia proxime sub iecore et liene, alter altero tamen paulo altius, infra septum transuersum vertebris spinae accumbentes, duabus quoque velari tunicis, quarum interna tenuis, illis cognata, nullis venis, nulla denique pinguedine obsita, sexti paris neruorum ramulis, sub costarum radicibus enascentibus intexitur. Externa vero tunica multis venis et arteriis instar omenti referta, a peritoneo, qua infernam diaphragmatis circa extremas costas partem ambit, nata, veluti pingui inuolucro renes circunuallat: vnde non inepte renum fascia vulgo dicitur. Accipis ne modo, excellens mi domine doctor, ventriculum ob mutuam per peritoneum colligantiam, renum affectibus compati oportere? Vtrunque enim viscus, panniculis ab eadem fere peritonei parte productis vestitur, qui ab eodem sexto pari neruorum ramulis implicantur. Quare renibus aut horum vretheris, his neruosioribus, arena, calculis, aut quouis lento aut grosso humore infarctis, necesse est humorum alluuione panniculos renum distendi: quo dolore non ferendo, quo et ventriculum velut in coli cruciatu vellicari, ac ad vomitum prouocari, Hippocrates et Galenus in Epidemiis, his verbis testantur: [gap: Greek word(s)] . id est, Per ventrem superiorem excretio aut

vomitus, commune colicis ac nephriticis symptoma. nam renes colo intestino, et colon renibus continue, mediante peritonaeo, adaptantur. Cur autem nephriticis pedes aut crura ac coxae narcotico dolore torpeant, ( [gap: Greek word(s)] , inquit Hippocrates) in promptu causa est. id enim fieri Gal. tradit, ob magna venae chylis descendentis, ac arteriae magnae vasa, spinae dorsi substrata: a quibus insignes rami primum in renes ac lumbos, tandem in coxas et crura multifariam diuaricantur: quorum repletione, quae obstructis renibus vretheris, venis emulgentibus accidit, neruos et musculos, spirituum sensitiuorum meatus quoque obstrui, vel saltem coarctari necesse est. Atqui, cum renum dolores, podagricis longe atrociores, ex sanguine grosso in venis renumque panniculis coaceruato, cum phlegmone et vrinae difficultare crebro coincidant, ad detergendas illorum oppilationes, ac exhauriendas vasorum repletiones, sectionem venarum poplitis, aut iuxta talos, multis nominibus vtilem Hippocr. censuit: excrementorum quoque cibi euacuationem dolores renum compescere, et calculos ad exitum promouere, docuit. Proinde non satis admirari possum quosdam nostri seculi medicos in curanda renum obstructione ennematum vsum damnare. Sed de his oblata occasione vberius agemus. Modo vero vicissim te, ob tuum erga me amorem, obtestor, vt quae sit vesicae cum ventriculo colligantia, mihi declares. Nam aliquam esse non dubito, cum Cor. Celsus, medicorum alter Cicero, orto in vesica cancro saepe affici stomachum, cui cum vesica quoddam consortium sit,

scripserit: ex quo fieri, vt neque retineatur cibus, neque si qui retentus est concoquatur, neque corpus alatur, ideoque nec vulnus purgari aut ali posse: quae necessario mortem maturare ait. Sit sane iste qualiscunque stomachi cum vesica consensus, maius tamen et arctius illi cum renib. affectis esse consortium e perimur: quippe vesica lithiasi laborante, nec stomachus adeo subuertitur, et cibum nauseat, ac cum calculus in sinu renum, qui sensum obtusum habent, delitescit. Sic affectos plures, plus quam annuo ciborum fastidio tabescere vidi nec vnquam esuriisse, in quorum cura, cum alii medici ventriculi imbecillitatem, alii venarum mesenterii et epatis, siue splenis, nihil achoris in stomachi orificium effundentis, obstructiones causarentur: nihil aliud assecuti sunt, quam quod quotidiano medicaminum insipidorum vsu et fastidio nauseam stomachi adauxerint, et aegros ex atrophia corporis marasmo pene confecis sent. Quos ego pharmacis lithotropis, aut froquenti haustu aquae fontis natura acidi, calculis dissipatis, ac tandem a renibus expurgatis, pristinae sanitati, Deo auspice (qui te a crudeli hoc calculorum tormento liberum diu Caesari nostro, semper Augusto incolumem conseruet) feliciter restitui. Vale.

DE ARDORIS IN VRINAE STILlicido causis. Epist. XLVI.

SCRIBIS Antoni philiatrorum amantiss. nuper tibi epistolae meae de ventriculi in nephritide nausea, et eius cum renibus colligantia, factam fuisse legendi copiam, quam omnes docti, qui tum

aderant, concordi suffragio approbassent: tibique datum negocium, vt ob quam causam praecipue senes a Pleiadum occasu, dum hibernum ingrauescit frigus, ardore et stillicidio vrinae discoquerentur: aliorumque vesicae symptomatum et affectionum causas perscrutareris, de quorum catalogo est Stranguria, Latinis vrinae stillicidium dicta, quam hac hyeme vterum ferentibus. et puerperis, ob recti intestini et vteri phlegmonem crebro accidere vidi. vnde recte Hippocrates libr. 5. Aphor. 58. inquit: recto intestino aut vtero inflammationem patiente, et renibus purulentis, vrinae aduenit stillicidium. quod etiam fit, dum ob vesicae ex frigida dyscrasia imbecillitatem, vrina guttatim defluit, aut ob eius acrimoniam, et in collo vesicae ardorem sensim destillat, quae ob varias causas et humorum affluxum, exardescit. Primum quando, teste Galeno, ob membrorum concoctionis dyscrasiam, sanguis nimium serosis ac nitrosis humoribus permixtus conficitur, quos cum renes per venas emulgentes attraxerint, et per vretheras in vesicam manauerint, fit vt lotium his exacerbatum, vesica ad maturum excretionis tempus ferre non possit, sed continue guttatim etiam sese excernere satagit. accidit id quoque ob acredinem puris, quod a suppuratis renibusper poros vrethides, aut a rupto iecoris abscessu per venas emulgentes a renibus attractum: aut etiam ab empyemate, purulenta pulmonis vomica per lenem arteriam in sinistrum cordis sinum, et inde in magnae arteriae descendentis ramos, qui renibus inseruntur, in ipsos et vesicam destillans, sua mordacitate eam adeo

vellicet, vt ad lotii, cum hac sanie exacte commixti, excretionem intempestiuam proritet: quod Diocles metlicorum paucis secundus his verbis testatur: [gap: Greek word(s)] . Vnde non temere inquit Hippocrates, Quibus intra ventriculum et septum pituita reposita est, his per venas pituita in vesicam versa, morbus soluitur. Natura enim, siquidem robusta fuerit, per meatus sensui reconditos, ac non raro per ipsa ossa expurgationem molitur. Quis obsecro crederet, nisi venae in temporibus sectae sterilitatem facerent, genitale sperma per tantos arteriarum et venarum anfractus, a cerebro ad testiculorum variciformes chremastiras deriuari posse? Nunquid pariter a cerebro, praecipue senum serosos pituitae humores per varios venarum meatus ad vesicam defluere, eamque ad vrinae stillicidium, pituitae salsedine lacessere, in hyeme praecipue experimur? nam tum frigore hyberno caput incalescit, pituitaque calore dissoluta facile ad vertebras spinae, lumbos et pectus diffluit. Vnde Hippocrates: Vrinae, inquit, multum emingitur, vbi caput nimium incaluerit. liquescit enim in ipso pituita, et liquefacta secedit partim ad nares, et coryzam facit: partim ad guttur, et bronchum, ac tussim, ac raucedinem efficit: partim per venas ad pudendum defertur, ac stillicidum vrinae cum ardore commouet. incalescit autem, inquit Hippocrates, caput a cibis, et sole, et frigore, et laboribus, et febrili calore. Hic certe merito quispiam inertem quorundam de schola medicorum ignorantiam detestetur,

qui catarrhos a cerebro ideo hyeme frequentius et affatim in subiectas capiti partes destillare nugantur, quod tum coarctatis externo frigore cerebri membranis, pituita velut per manus complicaras a cerebro exprimatur: quum tanto ad cerebri panniculos penetrante frigore pituitam potius condensari quam liquescere par esset. Sed quid multis? nec hanc panniculorum cerebri coarctatio nem citra conuulsionem fieri posse, in confesso est. Proinde longe vero similius est, id quod Hippocrates tradit, quod obstructis pericranii a frigore poris, nec calor exhalare possit: vt ventres hyeme calidiores fieri, ita quoque cerebrum incalescere credamus, et pituitam cerebri calore eliquari Vnde homines in hyeme frequentius tussire, ac catarrho laborare, frigidisque et pituitam fluxilem ingrossantib curari experimur. Horum quoque omnium, aut etiam singulorum acrimonia vesi cam exulcerari, ac purulenti lotii acredine, in quo sanies cruenta non exacte commixta est, ad stillicidium irritari, nihil mirum. Vnde Hippocrates: Si, inquit, sanguinem aut pus mingat, aut renum aut vesicae vlcerationem significat. Verum cum senes nitrosa humorum acredine natura abundent, eos quoque stranguria citius quam iuuenes corripi: sed eriam aegrius curari videmus. Proinde mi Philiater, quum iam tacito pede tibi obrepat senectus ab omnibus quae humorum salsedinem adaugent, tibi cauebis. Habes hic igitur magis reconditas ardoris et stillicidii vrinae causas. Alias vero vulgares quae ob arenularum asperitatem, et lapidis qui in vesica concreuit, confricationem incidunt, vt tibi notas, libens praetereo. Vale.

EX CANTHARIDVM POTV STRANguria, et earum virulentia et vsus. Epist. XLVII.

PETIS mi Philiater, vt tibi historiam de Galli amatoris stranguria conscribam: quam vt veram, ita quoque non illepidam, vt acciderit, ita paucis accipe. Erat Bonomae ex Gallia adolescens diuitiis et stemmate nobilis, gallo quouis gallinaceo salacior: qui puellam non adeo longe ab aede diui Dominici habitantem deperibat. quae quum illi noctem condixisset, illius amore inescatus, consilio sui commilitonis, ne in Veneris conflictu succumberet, ad coitus illecebram cantharidum puluerem in iusculo quodam absorpsit. postea quum ad primam noctis facem pruritum circa pudenda sentiret, laetus, ac ratus esse libidinis ex pharmaco tentiginem, amicam adiit. in concubia vero nocte, quum punctionibus corpus vellicaretur, et in ore cedrini picis saporem perciperet, nec mente sibi probe constaret, ac animae defectu et vertigine pene concideret, tristis, auxilii et consilii inops, domum rediit. vbi cum cruento vrinae stillicidio ac ardore continuo distorqueretur, deûm hominumque, et praecipue Ludouici de Leonibus, mei in re medica praeceptoris, opem implorauit. quem quum eius ex Gallia conterranei noctu consultum accessissent, (nempe cui noctu egredi, ob quorundam Bononiae factionum insidias, tutum non foret) mihi accersito negotium visendi aegrum dedit: iussitque, vt dato ad sorbendum oleo, vomitum prolicerem: ventrem clysteri ex mercuriali, maluarum, radicis

altheae decocto, in quo cassia addito liliorum ac violarum oleo, dissoluta esset, eluerem: et vt singulis horis plenum lactis caprini aut bubuli cyathum patiens ebiberet. Quod si hoc deesset, lac ex nucleis pinearum ac melonum et cucurbitae ac papaueris seminibus contusis, cum stillaticio maluarum ac halicacabi liquore, aromatarium per colum emungere iuberem, ac id loco ve ri lactis patienti, etiamsi in solio aquae calidae desideret, affatim potandum praeberem. Postquam istis remediis Gallus sanitatem recuperasset, et tam temerarii consilii auctor, supplex culpam deprecatus, medicinae administrationem in perpetuum abiurasset: tum omnes qui tum aderant, vno ore quaerebant, quae nam esset tam atrocis et saeui cantharidum virus causa, vt caeteris interaneis corporum visceribus non adeo multum oblaesis, solum vesicam exulceraret, et cruentae vrinae ardore emaceraret: Quibus tum respondi congenitam esse quibusdam pharmacis a forma specifica proprietatem, qua vt ferrum in compasto pendulum, magnete confricatum poli arctici sidus: sic illorum virus, certa corporis viscera, quasi illis per sympathiam naturalem ex coelesti in fluxu dicata, peteret: idque non solum intra corpus assum pta, sed etiam foris applicata. Nam et Barthol. Montegnana, non vulgaris Italorum olim medicus, refert, quendam Franciscum Braccam, ciuem Paduanum cum genui cantharides applicuisset, plus pondo quinque librarum sanguinis eminxisse. Idem quoque accidisse qui eas ad vnguium leprosarum [gap: Greek word(s)] vel scabriciem tollendam, pollici pedum applicuissent. Sic pariter crebro expertus

sum quum sordidis in genu ac iuxta talos vlcerib. Mercurii praecipitati puluerem paulo frequentius inspargerem, illius virus, caeteris membris illaesis ad dentes penetrasse, et os ac pharyngas, diurno nocturnoque saliuae effluxu maduisse. Ex his certe constat, cantharidibus non temere, vt vulgus medicorum afsolet, esse vtendum. Tradit nempe Plinius, Cossinum Romanum equitem, singulari amicitia Neroni principi deuinctum, lichene peculiari olim Aegyptimorbo, correptum, a medico ex Aegypto per Neronem Caesarem accersito, potu cantharidum interemptum. Ego vero potius Cossinum externa cantharidum applicatione, quae sua virtute caustica lichenas, psoras, lepras, et duros atque callosos in plantis pedum et digitorum clauos extirpare solent, interiisse, quam interna cantharidum potione, quae nihil ad lichenis curam prodest, suspicarer. + Caeterum in qua corporis earum parte virus illud vesicae noxium lateret, teste Plinio, nec inter antiquissimos medicos conueniebat olim. Hippocrates quippe in libro de Mulierum morbis, ad proritandum mestruorum effluuium, ex solo cantharidum corpore addito thure et myrrha, pessaria conficere docet: et ad excutiendos foetus in vtero emortuos, ac contra steriliratem et hydropa, ex solo cantharidum ventre, ablatis capite, cruribus et alis, ac tribulis marinis potionem conficere docet. Non defuerunt medici, qui abiecto illarum ventriculo, solis pedibus et aliis vtebantur: quas esse illarum malefici virus alexipharmacum crediderant vna cum Dioscoride. At Galen. noster integras pharmacis miscuit, quae illarum virus

obtunderent: sicque eas innoxie tradi posse passim docet. Ego vero illarum ex adustione puluerem, addito cerasorum gummi, vt magis salutarem ita minus noxium in electuariis diureticis, cum apozemate morbo conuenienti dissolutum, crebro expertus sum. Verum nusquam illarum vsum commodiorem comperi, quam si crudum illarum puluisculum pomis, aut prunis, ficubus, persicis quoque venustioribus ab ima arbore pendulis inserueris, fissuramque reducto putamine celaueris: quae si pomorum fures decerpta degustauerint, intolerabilis vrinae ardor et stillicidium, furtum illos redarguit, et grauitate supplicii compensat: vt hocremedio, melius Lampsacenorum deo, fures pomorum ab amoenissimo horto tuo in suburbio arcere et deprehendere possis. Id te celare nolui. Vale.

DE HYDROPE ET QVARTANA FEbre et huius encomium. Epist. XLVIII.

MIRARIS Nicolaum fabrum ferrarium, vicinum tuum vt fidum, ita quoque officiosum, hydrope a quartana laborantem, ita breui tempore humanis excessisse: quum Phauorinus febrem quarto quouis die reducem, vt salutarem, argutae orationis lepore collaudauerit: eiusque declamationis thema, Platonis testimonio, qui a quartana conualescentes, recuperatis viribus constantiori valetudine dixerat victuros, corroborauit. et deinde non illepido Graecorum adagio approbauit:

Ita hanc quartanam febrem biduo sanitatis medio interuallatam, eo ait esse fortunatiorem, quod in ea esset [gap: Greek word(s)] : id est, vna nouerca, duae vero matres. At mi Patrocle non ita facile Gellius, tuus amasius, excercendi ingenii gratia hac [gap: Greek word(s)] de febre quartana [gap: Greek word(s)] , Phauorinum lusisse, mihi persuadebit, quin serio id eum censuisse credam: quum multis ante Phauorinum et Platonem annis, Hippoc. alter medicorum Apollo, statuerit hanc febrem natura sua esse securissimam, et ob exacerbationis intercapedinem toleratu leuissimam, quae noxios depasceret humores, ac plerosquea magnis, Herculi etiam ineuincibilib. morbis liberaret. quod in sex to Epidemiarum libro, his verbis luculenter quoque affirmat: [gap: Greek word(s)] . id est, Qui quartana corripiuntur, a magno epilepsiae morbo non infestan tur: si autem hoc primum corripiuntur, si quartana superuenerit, tum cessat. Vter que enim morbus ex atra bile, aut lento et frigido humore, in cerebro aut splene coaceruatis, frequenter oritur: quare, quod alter in alterum degeneret, et alterius materiam insumat, nihil mirum. Proinde scite Galenus inquit: Melancholici magna ex parte comitiali morbo afficiuntur, et contra epileptici fiunt melancholici. Caeterum si quartanae male curatae hydrops accesserit, aegros ea commori. Galen. crebro vidit: quod et vicino tuo contigit. et tum maxime accidere solet, si aegrotus in vi ctu aberrauerit, et intempestiuo frigidae potu caloris

lenimen quaesiuerit: quo humores ingrossati obstructiones et scirrhum in epate ac liene pariunt: et tum praecipue, si detecti in paroxysmo particulari, caloris putridi exhalationem externo quaesito frigore cohibuerint, qui impulsus vtrumque hypochondriorum viscus adurit et indurat: et quandoquidem splen sit quartanae febtis, et ex ea hydropis domicilium, et altera sanguinis perficiendi ac depurandi officina: ideo animalia exanguia splene quoque carent: et vitiato a quar tana splene etiam, primogenia affectione subnasci aquam intercutem, et in omentum defluere, Hipp. libr. de Mul. mor. attestatur. Si, inquit mulier, splene ipsius aqua turgente, aqua inter cutem laborauerit (quod tum accidit, cum febris hominem detinuerit., et patiens aquam affatim ingurgitauerit, et eam non reuomuerit, nec per vesicam aut sudorem excolatur) tum splen rarus et spongiformis, a tergo ventriculi situs, eam attraxerit, quo repletus et intumescens per venas in omentum effundit. At si epar primaria affectione, ex aquae, niuis aut glaciei liquore vitiatae potu: aut per consensum ventriculi, renum, pulmonis, lactium meseraicarum, habituali intemperatura frigida vitiatum, vel obstructum fuerit, tum aqua intercus ex epate non in omentum, sed intra peritoneum in lumborum et ilium caua prorumpit et distillat. quod Galenus in septimo Aphorism. Hippocr. commentario, aperte his verbis declarat: Si, inquit, aliquando contingit hydatidas, vesicas epatis aqua plenas, disrumpi. effunditur aqua ad locum membranae abdominis interioris epigastrio respondentem,

in quo etiam hydropicorum aqua congregatur. ad omentum enim, quod est instar marsupii, solidum et firmum vndiquaque, nisi versus epar arrosum fuerit, effluere ab epate non potest: nisi ex ventriculo, colo, ac liene, a quibus partibus enascitur. Ex hoc humorum et vaporum flatulentorum ab vtroque viscere intra peritoneum et omentum defluxu, duas hydropis species nasci videmus: alteram ab vtris similitudine asciten, alteram vero a tympani tympaniten dictam. haec flatulenta, illa vero humidura. Sed ascitis a splene vitiato eadem esse accidentia cum illo quae ex epate affecto enascitur, Hipp. libr. de Morbis quarto fatetur, dum inquit: Manat potus ex gula in ventriculum quo expletus splen de ipso sugit: clauiculae, collum, pectus ac brachia, quibus obstructis venis alimentum irrogari non possit, extenuantur: ac humor aqueus pervenas in omentum et in decliue ad crura, tibias, pedes vergit: quibus morbo inueterato ruptis, aqua instar roris destillat, qua scrotum adimpletum, fit instar vesicae aqua referrae perlucidum, vnde herniae species Graecis, et Cor. Celso hydrocoele, ab aqua dicta enascitur, pueris et senibus cachecticis communis morbus. Vnde Hipp Pueris hydro pes in testiculis et ostheo fiunt, quamdiu parui fuerint, deinde in aetatis progressu euanescunt. id quod pueris nuper genitis etiam in bimatu atque trimatu crebro accidere vidi. Sed horum causae symptomatum sunt omnib. obuiae. At istae non aeque, ob quas nempe hydropici sicca tussi et anhelitus difficultate, pulmone illaeso, torqueantur, et maiori siti quam apud inferos Tantalus ille, excrucientur:

adeo vt quo plus sunt potae, plus sitiantur aquae, quibus totus venter tumet prius. Tussis quidem aridae et difficilis spirationis in hydrope causam, recte in pulmonis et diaphragmatis a substrata tumidi iecoris splenisque mole, coarctationem recte referimus: quae cum, ventriculo flatibus pleno, praecordiis incubuerint, tum aeque ac in saturis et oboesis, pulmonem, spirationis fol lem: a thoracis musculis et diaphragmate ad aerem hauriendum distendi non posse, quiuis coniicere poteft. Quare plerique sedentes, non nisi recta ceruice spirare coguntur. dorso enim incubantes, facile suffocarentur. Hanc praecordiorum et septi angu stiam, pulmo voluntario et naturali motu percitus, tussi excutere laborans, dum nihil promouet, aut ex pulmonis cauernulis excreare potest, tussire quoque cunctatur. Vnde Hippocrates: Quibus, ait, a iecore aqua inter cutem oboritur, tussire quidem desiderant, sed nihil effatu dignum excreant: Verum quum sitis sit appetitus frigidi et humidi et in hydrope vniuersi corporis habitus, ac praecipue epar intemperatura frigida et humida laboret et langueat, ipseque venter tanquam vter, humore frigido distentus, veluti aqualiculus sesquipede prostet: quae sit intolerabilis hydropicorum sitis causa, exactiori scrutinio eget. Primum, quam sitibunda insit sali siccitas, vel ex hoc coniicere potes, quod plerique nautarum aequoris salsi aquam bibentes, inexplebili siti iuterie rint. Modo constat, omnes secundae digestionis in epate splene ac venis humores, et illorum excrementa, vt sudorem et vrinam, salem resipere, ac indigestos facile putrescere. Atqui cum in hoc morbo

venae peritonei, omenti, et quae a porta in splenem vergunt, ac fundum ventriculi, eiusque orificium, sitis subiectum, multifariam amplectantur et nutriant, his hum oribus refertissimae sint, necessario illorum salsedo in ventriculum resudabit: quo rum etiam vapores putridi, interna viscera ac ventriculi osculum, aeque ac vini veteris. vel in quo dipsas serpens submersa fuit, siccabunt, et lethali siti ex cruciabunt. Accedit ad hoc, quod cum aeris in spirati refrigerium, sitim quoque alleuiet, vt ob impeditam et coarctatam in hoc morbo in spirationem, cor et pulmonem siti quoque aestuare oporteat. Ex his quoque haud obscure causam elicere possis, qu are mulierib. vt Hippocrates ait, [gap: Greek word(s)] , id est hyposcara, aut cachexia laborantibus mensium effluxus cunctetur, vel sistatur: quippe cum sanguinis conficiendi officium in epate infrigidato vel obstructo langueat, nec nisi sanguis aquosus, crudus et viscidus generetur, qui suo lentore venas vteri potius obstruere, quam erumpere possit. Atqui quum haec omnia tam saeua accidentia in hydrope ex quartana coincidere possint, nil certe mirum, aegrum in tam violenta huius morbi spiratione, animam quoque efflare. Sed magis quispiam fabri vicini tui socordiam mirabitur, qui cum praesentissimum indurati splenis remedium, quotidie in officina sua ferro ignito consiceret: quod eo in morbi principio vtineglexerit, quod Cor. Cels. in lienis mor bi cura his verbis summopere laudat: Potui, inquit, ieiuno dari debet absinthium incoctum, et post cibum aqua a fabro ferrario, in qua candens ferrum subinde tinctum sit. Haec enim vel praecipue

lienem coercet. Quod animaduersum est in his animalibus quae apud hos fabros educata, exiguos lienes habent. Hac sola aqua, et capparorum esu, Anton Beneuenius Florentinorum ciuem septennio splenis scirrho laborantem, se curasse gloriatur. Qua si dextre vsus fuisset, forsan auxiliares fidelis vicinus manus adhuc tibi porrigeret. Sed fata nos susque deque ferre oportet. Vale.

DE STERILITATIS SCRVTInio, et veteri obstetricum officio. Epistola XLIX.

CONQVERERIS mihi duabus epistolis, non certe perfunctorie scriptis, quae acre tuum ostendunt ingenium, te ob vxoris sterilitatem, sine liberis vitam degere: qui tibi silicernio, vt ciconiae parentibus eorum senio eneruatis, sustentaculum praeberent, et [gap: Greek word(s)] , gratam beneficiorum remunerationem referrent, aut alimoniae [gap: Greek word(s)] redderent. Deinde quod vetus obstetricum officium in republica vestra exoleuerit, arsque illarum vna perierit, quae non modo aegre parturientibus opem ferebant, sed vt peritus agrorum colonus, qualem agrum quoduis semen poscit, optime nouit: sic illae tanquam pronubae in conficiendis nuptiis, in confoederandis coniugiis, quam cuique ad generosae prolis procreationem iugare oporteret, optime callebant. quarum officium eo nomine institutum fuit, quum crebro in aliquo stemmate, ad quod sacerdotii vel regni dignitas spectabat, haeres desideraretur ob

vxorum sterilitatem, ne tanta dignitate stemma illud priuaretur, facto diuortio, aliam coniugem foecundam in sterilis locum sufficiebant. Ve rum quod liberis te carere conquereris, temere id quidem illorum hominum more facis, qui nun quam sua sorte contenti viuunt. Nam si ex vxore tua liberos sustulisses nescis vt inexpertus, quanta solicitudinum mole obrutus fuisses. ptimum vt enutritos recte educares, educatos honesta dote elocares: deinde ne ab auita stemmatis tui virtute degenerarent, et lenocinio congerronum seducti, paterna bona multo sudore parta ob ligurirent et mille alia incommoda, quae prudens praetereo: vt Euripidem recte dixisse fatear, carere liberis bonum esse incognitum. quod Autome don hoc lepidissimo epigrammate approbauit:

Felix quidem primum, qui nihil debet: deinde, qui vxoris expers: tertio, qui sine liberis est. Quod si quis insaniens vxorem duxerit, gratia illi contingit ingens, si statim vxorem humauerit, et dotem acceperit vberem. Deinde scias, alteram obstetricum officii partem exoleuisse: artem vero nondum nobis subductam, sed eruditis Hipp. ac Arist. monumentis concreditam extare. Nam quae vteri muliebris vitio steriles sunt, has diuinus Hipp. suo oraculo ita perstringit: Quaecunque frigidos et spissos vteros habent, et quaecunque praehumidos vteros habent, non concipiunt: extinguitur enim in eis genitura. et quaecunque siccos, et magis adurentes.

nam ex defectu alimenti corrumpitur semen. quaecunque vero ex vtrisque mediocrem ha bent temperaturam, hae foecundae sunt. Vides ne Hippocratem eisdem rationib. matricis foecunditatem, quib. agricola sui agri fertilitatem metiri? Nam vt seminis foecunditatem frigiditas, et agri spissitudo, vt emergere non possit, coercet: sic per angusta frigore inspissati vteri vasa, ad incrementum embryonis non nisi sanguis serosus perlabi potest, quibus nec secundae aut cotyledones cum vmbilico foetus firmiter adnasci possunt: et perinde in vteris humidis genitura, vt in palustri solo cerealia semina extinguuntur et suffocantur. Et vt in agro sicco et calido defectu alimenti sementa marcescunt, sic arida matricis caliditate prolifici seminis humo rem insumi et aduri par est. Necessaria igitur est ad foecunditatem commensurata materni vteri et virilis seminis temperatura. Nec tamen inficiamur, dispares in qualitatib. vtriusque coniugis intemperaturas, mutua actione corrigi, et foecunditati non obstare. Vnde crebro viduas in primo coniugio steriles, aliis vero maritis nuptas, leporibus (vt aiunt) foecundiores vidimus. At quibus signis hae sterilitatis causae in mulieribus explorentur, Arist. et ante eum Hipp. ea non celauit: qui mulierem pannis vndiquaque circumseptam thuris, storacis, silphii aut cyphei, delicatissimo deorum in templis Aegyptiorum suffumigio, desubter suffire, in Aphor. suis iussit: et si odor tum videatur per corporis meatus internos, ad nares et os penetrare, tum mulierem id ex se ipsa, non sterilem esse, approbare. Et in lib. de Sterilib. netopum vnguentum, lana exceptum, obstetricem vti pessum vtero imponere

iubet: ac si subditi odorem per os mane olfecerit, mulierem foecundam fore, et concipere posse affirmat. Aut (inquit) caput ailij derasum et depurgatum, integrum ad vterum apponat: et si per os postridie olfecerit, concipere poterit. At qui cum oculi spermaticis a cerebro poris affines, qui adeo coitu alterantur, afficiunturque, vt genituram emissuri plerique conniuere vel nictari cogantur: quid obstare poterit, vt illitis eorum cum vnguento ex croco angulis, foecunditatem, et an seminales pori obstructi sint, experiri non possimus? id quod certo fieri posse, Plin. naturalis historiae autor testatur, dum ait: Foecunditatis in foeminis praerogatiuam accepimus, inunctis medicamine oculis saliuam infici. At Aristotel. haec de oculis, in librode Animalium generatione, cum vberius ac apertius declaret, ac in latina Theodori versione, verbum Extremum, pro Excremento, falso vel interpretis, aut potius chalcographi errore scriptum sit, libuit verba Aristotelis graeca adscribere: [gap: Greek word(s)] . Id est, vt Theod. vertit: Mulierum foecunditatis probatio suffitu fit, vt odores subeuntes vterum, efferantur ad locum spirandi,

et afficiant halitum. atque etiam illitu: vt coloros oculis impositi, saliuam oris inficiant. nam nisi haec ita fiant, meatus corporis, per quos + excrementum decedit, conclusos, obseptos et obcaecatos esse significatur. sedes enim oculorum maxime omnium capitis locorum seminalis est: quod patet, cum sola ipsa per coitum venereum manifeste im mutetur, et immodico rei venereae vsu oculi aperte langueant et subsideant. Causa est, quod natura geniturae similis cerebro est: aquosa enim materia eius est, et calor aduentitius. Et ne tibi molestus sim, multa vtriusque sexus sterilitatis signa consulto praetereo. vnum tamen adhuc de galbano, pro colophone huic epistolae adiiciam: quam si igni emollitum, sericoque inclusum, muliebris vteri stomacho nocte indideris, et caput mulieris pure lotum, linteolo et reticulo, inodoratis tamen, obligaueris, mane si vertex mulieris galbanum redolet, mulierem probe purgatam, et esse foecundam ne dubites. Sed iure dubitare posses, per quosnam meatus odor illorum ex vtero ad olfactus organa et capitis verticem spiraret. Et mehercule nisi axungia porci genibus illita, vel alligata, sapore, eius os ita imbueret, vt exspui videretur; et hydrargyri virus etiam per se, et cuius axungia potest esse vehiculum, cruribus aut plantis pedum inunctum, ad os et cerebrum regur gitaret: odorem aromatum a virtute specifica, quae in rebus dubiis estcommune medicorum asylum, petere caput asseuerarem. Sed hos meatus, veluti in Daedali labyrintho, imperscrutabiles, anatomiae peritis explorandos relinquamus. Illud tamen plus quam centies expertus sum, in hystericarum

et quauis vteri affectione, verticem capitis, prope suturam coconalem, qua glaciei frigus et pondus se sentire fatentur, vtero affecto, lege quadam consortij condolere. Quod si obseruaueris, ad discernendum, quando caput per matricis consensum doleat, tibi plurimum proderit. Vale: et de his omnibus secure periculum facere ipse poteris, et obstetricum opera in considerandis coniugiis melius carere potes: quarum officium quod desierit, partim culpam in mulierum pudorem, partim in sordidam magistratuum stipendiorum parcitatem refero. Iterum vale.

DE VETERI BALNEARVM FABRIca et vsu. Epist. L.

DISPEREAM, si Romanorum luxus et deliciae vllo in opere magis et clarius spectentur, quam in magnificis balnearum fabricis, ob quas olim consules, aediles: et Caesares quoque, totos et solidos excauarunt montes, vt tam feruentem quam gelidam aquam, per rubulos et euripos in balnea deriuarent: quorum pauimenta vitreatis tesserulis, versicoloribus lapidum crustis, caemento aut maltha compactis radiabant, quae Graeci a variegato lapillorum colore lithostrata, et quod coenae analecta non scopis conuerri, sed manu colllgere, ac spongia detergi oporteret, ob mundiciem asarota appellarunt. Parietes sectili et omnifario marmorum genere, Phrygio, Carystio, et Porphyrite incrustati, ac staruis ex aere Corinthio conflatis, insertis quoque gemmis adornati fulgebant. Haec pauimentorum pigmenta

(vt prona sunt luxuriae vitia) M. Agrippa aedilis, quamuis vir ingenio subrusticus, vt vulgi gratiam demereretur, in cameras suarum thermarum transtulit: Vitreas dubio procul (inquit Plin.) facturus, si vitri vsus tum repertus fuisset: et ne in amoena prospiciendi locus deesset, porticus triplices miliarias, marmoreis suffultas columnis, et ad pilae ludos trigona quoque balneis astruebant. Quid vero tibi argentea balneorum vasa et epistomia commemorem? quib. Ethruscum ciuem Rom. sua adornasse balnea, Papin. ita scribit:

Effulgent camerae, vario fastigia vitro.
Nil ibi plebeium: nulquam Temesaea notabis
Aera, sed argento felic propellitur vnda:
Argentoque cadit labrisque nitentibus instat.

Qua vero industria balneorum fabrica, pilis, columnis, cameris, apodyteriis, hypocaustis praefurnio, miliariis, vaporariisque caldariis, et additis ad natandum piscinis, olim construebatur. Victru. in sua Architect. et Palladius in sua Agricultura, ita obscure verbis depingunt, vt ne Daedalus, quamuis Vulcano adiutus, aut quantumuis nostrae aetatis ingeniosus faber, quamuis balneorum in Galliis et Romae fragmenta, et vetus etiam illud in Hispaniis Granati, regum Mauritaniae balneum, in arce Alhambrae viderit, ad illorum normam construere possit. Taceo, quod aegre vel architectum aut grammaticum reperias, qui Suetonium intelligat, dum scribit, Neronem Caes. nouam aedificasse domum tanta laxitate, vt porticus triplices miliarias habe ret. Et quamuis iniuria temporum et bellorum hae balnearum aedes conciderint, ita vt de illarum fabrica potius diuinare quam exacte tradere aliquid quispiam

possit: vt tamen praecepta veterum medicorum de balneis et gymnasiis melius assequi pos simus, illorum partes et vasa tibi vtcunque describam. Fuerant olim non in balneis modo, sed etiam in porticibus ac diuitum areis columnae positae, non tantum vt aedificium sustentarent, sed etiam decoris et neceslarii vsus ergo constructae: qualis erat aurea in capite Romani fori sub aede Saturni columna, miliarium aureum dicta, cui omnes Italiae et Romanae vrbis ad singulas portas, numero 34. viae erant insculptae. Et C. Gracchus postquam vias incussis lapidibus, et sabuli aggeribus inspersis strauisset, teste Plutarcho, dimenso viarum spacio singulis miliariis, quae octo fere stadiis constabant, columnas lapideas, spacii signa praeferentes, constituit: vnde columnas nihil sustentantes, miliarias dictas arbitror. quales etiam olim in balneis prope solia, insertis ex aere aut plumbo tubulis, vt in horum anfractu, aqua substratae fornacis feruore incalesceret, construebantur. Vnde Palladius: Miliarium plumbeum cui aerea patina subesset, inter soliorum spacia forinsecus in balneis statuere iussit, fornace tamen subiecta. In quem vsum, facere (inquit Seneca) solemus dracones et miliaria, et complures formas, in quibus aere tenui fistulas struimus, per decliue circumdatas, vt saepe eundem ignem ambiensaqua, per tantum fluat spacii, quantum efficiendo calori sat est. Frigida igitur intrat, effluit calida ita quoque Empedocles, thermas igne sub terra cooperto incalescere credebat. in quib. vero balnearia sine igne calefiunt, spiritus in illa feruens loco aestuanti infunditur: hic per riuos lapsus

non aliter quam igne subdito parjetes et vasa balnei calefacit. omnis enim frigida transitu mutatur in calidam: nec trahit vaporem euaporatio, quia clausa perlabitur. Veteres enim nec ignem, nec ad exitum fumi spiracula in cubiculis, sed conclauia, zetas a [gap: Greek word(s)] , id est ferueo, dicta habebant: quibus hypocaustum suberat, in cuius pauimentum calida aut frigida pro temporis ratione aqua diffusa, illius vapor per meatus et tubulos parieti inclusos zetas calefaciebat. Vnde Paulus iurisconsultus, tubulos esse definit, per quos paries torretur. Habebant enim in domibus iuxta columnas balnearia, et praecipue Lacones, ad sudandum hypocausta, [gap: Greek word(s)] , id est, succendere dicta. Habebat enim hypocaustum sub pauimento locum vacuum, in quo ignis succensus, calidis vaporibus sudorem eliciebat. cui ex vno latere praefurnium, parua fornax adstructa erat, in quo ignis inclusus, partim hypocaustum calefaciebat, partim aquas. supra quam tria aenea vasa diuersis graduum fastigiis, vt aqua ex vno in alterum defluere posset, collocata erant. In superiori fastigio erat frigidarium, ex quo frigida: in medio tepidarium, ex quo tepida: postremo caldarium ex quo aqua calida [note: In cellarum alueolos defluebat.] hauriebatur. quantum enim aquae calidae a caldario exibat, tantum ex tepidario in caldarium, et ex frigidario in tepidarium influebar. Vnde Cicero: In balneariis, inquit, hypocausta, in alterum apodyterij angulum promoui: propterea quod ita erant posita, vt eorum vaporarium, ex quo ignis erumpit, esset subiectum cubiculo. Erat apodyterium conclaue, ante balnei aut hypocausti ingressum,

situm, [gap: Greek word(s)] , id est, exuere dictum, quod balneaturi in eo vestes exuerent. Erat et aliud in balneis hypocaustum temperati caloris, vnctuarium dictum: quod in ea homines ante et post sudorem et lotionem, pro diuersa corporis habitus ratione, inungebantur. Erat in publicis quoque balneis locus, a triquetra vel triangula figura Trigon, qui hyeme temperato calore tepebat, ne homines ad trigonalis pilae ludum exuti rigerent, aut ludendo exerciti minus aestuarent. Pilae vero mentio, me quoque admonet pilarum, quas Victruuius et Palladius in balnearum structura describunt, quas alii esse sphaeras ex stupa pice sulphure illita compactas contendunt, quibus in hypocausti praefurnium coniectis, ignis succenderetur, vel extinctus repararetur: quum tamen vterque auctor pilas balneorum laterculis argilla cum capillo subacta construi non ex pice, iubeat. Proinde ego pilas fuisse puto, in superna vaporarii parte casulas, aut vasa concaua: in qua flamma a succensis piceis pilis, vnde nomen obtinuerunt, reflecteretur. Quare vel vtrumque significare, nonnegauerim. vnde Statius de Ethrusci balneis inquit:

Quid nunc strata solo referam tabulata? crepantes
Auditura pilas, vbi languidus ignis inerrat,
Aedibus, et tenue voluunt hypocausta vapore?

Camerae enim siue testudines alueolorum ex communi hypocausto calefiebant: nouo quodam inuento, vt Seneca ad Lucilium testatur: Quaedam, ait, etiam nostra demum prodiisse memoria scimus: vt suspensuras balneorum, et impressos parietibus tubos, per quos circumfunderetur calor, quo simulima et summa fouerentur aequaliter.

Sed maior certe luxus in conficiendis piscinis a Romanis impendebatur, quas balneis aestiuis ad septentrionem spectantibus astruebant. has Graeci a natando [gap: Greek word(s)] appellarunt: qualis piscina fuit Hierosolymis illa probatica, sed diuiniore vsu ad curam aegrorum quinque porticibus vallata. At in istis inenarrabili impendio, marmore Thasio ac porphyrite constructis, et circumseptis, corpora natando exercebant, ac multa sudatione languida reficiebant, et corroborabant, quae Paulus Aegineta [gap: Greek word(s)] , Sidonius a mergendo Baptisteria appellat. Vnde Plinius ad Apollinarem inquit: Apodyterium balnei laxum et hilare excipit cella frigidaria, in qua baptisterium amplum et opacum ingredior. In has piscinarias cellulas ex fontibus, riuis, ac lacubus, per varios euriporum anfractus et ductus, veluti per maeandros, aquam per fistulas vnguenta et crocum redolentes deriuabant. Vnde Seneca ad Lucilium inquit: Vtrum sapientiorem putas, qui inuenit, quemadmodum in immensam altitudinem crocum latentibus fistulis exprimat, et qui euripos subito aquarum impetu implet, aut siccat? et Aelius Lampridius refert, Heliogabalum, in euripis vino plenis nauales ludos circenses exhibuisse, nec vnquam nisi vnguento nobili aut croco piscinis infectis natasse. et Orosius Neronem tam effrenatae luxuriae fuisse prodidit, vt frigidis et calidis vnguentis lauaretur. Et vt paulo clarius intelligatur, miliarium fuisse vas instar columnae rotundum, altum et angustum, ad quod fistula frigidaria dirigebatur, et ab hoc ad solium similis magnit udinis fistula procedebat,

quae tantum calidae duceret interius, quantum fistula illi frigidi liquoris intulerat: in fine hic, de balneorum apparatu, corollarii loco ver ba Palladii de enecandis aut capiendis inter aluearia papilionibus asscribam: Vas aeneum, inquit, miliario simile, id est altum et angustum, vespere inter aluearia collocemus, et in fundo eius ponamus lumen accensum. illic papiliones conuenient, et circa lumen volitabunt, et angustia vasculi ab igne proximo interire cogentur. Et ne quid balnearum deliciis deesset, Sergius Orata primus pensiles excogitauit balneas: quarum illecebra, et lectulis pensilibus, quorum leni succussione vel morbos alleuiarent, aut somnium allicerent, Asclepiades medicus aegros sibi deuinxit. at olim Troiani belli heroes et Romani consules, dum habenas totius terrarum orbis moderarentur, non in tam magnifico balnearum apparatu, sed in pyelis et asamintis, id est labris et scaphis ex lapide aut ligno excauato factis, corpora labore fessa lauarunt. vnde Homerus inquit:

Vnde et Scipio, terrificum illud Aphricae fulmen fertur corpus suum rusticis et militaribus laboribus squalidum, in Linterno, sua in Campania villa, in exili balnei ergastulo abluisse. Et quum olim in ergasteriis Tyrrheni vniuersas corporis partes pilis obsitas raderent ac Abanres, gens bellicosa, Euboiae incola, ne capiendi ansam hostibus crine praeberent, primi sinciput abradere instituissent, vnde Curetes dicti: Romani tamen,

quum primum psilothris, vnguentis depilatoriis, pro nouaculis vterentur, sero tamen, nempe ab Vrbe condita anno 454. tonsores admiserunt, quos tum P. Ticinius Mena ex Sicilia primum Ro mam adduxit. Cogitarunt sane, barbam viros decere, hirtasque in pectore setas. Tandem vero auctis Romanorum opibus balneorum quoque luxus et deliciae vna creuerunt, quibus virile animorum robur eneruabant: sed corporis habitum paedotribae, gymnastae, his et palaestrae exercitiis, adhibitis frictionibus apotherapiae, inunctionibus olei et vnguentorum in bona valetudine conseruare, et per insensilem pororum euaporationem expurgare, et quaslibet corporis lassitudines cura re apotherapia studebant Est namque Apotherapia, et erat olim, omnis exercitationis probe peractae pars postrema, quae frictione, et olei inunctione ante et post balnei ingressum fiebat: cuius duo erant scopi, nempe excrementa corporis per halitum expurgare, et corpus a lassitudine leuare, praecipue quae exercitiis successisset. cuius praecipua pars erat balneum, quo recte administrato ab exercitio, frictione sudorem et puluerem gym nasiorum eluebant, artus corroborabant, induratos laxabant. Vnde Homerus speculatores a Troia redeuntes, laboreque fessos, sudorem aqua marina abluisse, corpusque oleo vnxisse ait:

[gap: Greek word(s)] . Vnde nouerunt, inquit Athenaeus, Troiani belli heroes [gap: Greek word(s)]

[gap: Greek word(s)] : id est, lauacra esse omnifaria lassitudinum pharmaca: quas aqua marina, quae neruis maxime est accommoda, soluebant, ac musculorum distensiones [gap: Greek word(s)] , lauacri insessione laxabant. postea ne aquarum aspergine corpora rigerent, oleis et vnguentis acopis inungebant: in quorum catalogo vnguentum gleucinum, irinum, amaracinum, et abietinum censentur, et nobile illud ex nardi spicis vnguentum, cuius libram diua Maria Magdalena in sacrosanctos Christi pedes lotos effudit. Eadem ratione frigida loturi ante balnei ingressum frictione, et olei munctione (oleum enim corpus a frigore munit) et post exitum balnei curabantur. Sed annis viginti quatuor natu minoribus psychrolusia vti, id est frigida lauari, non licebat. Ob id merito Galenus grauiter Germanos et Celtas increpat, qui (teste Strabone) matris pudicitiam exploraturi, infantes nuper editos in Rhenum frigidum velut adulterii vindicem mergebant, cuius vorticibus spurii suffocabantur: legitimo vero thoro conceptos Rhenus, intemeratae pudicitiae restis, tranquilo suspendens alueo, in tremulas genitricis manus subuehebat Vnde apud diuum Gregorium, Nazianzi episcopum, Nicobulus cecinit:

Vt spurium generosi Rheni iudicatum fluentis. Nec hi tantum, sed et Lacedaemones quoque aqua frigida, quod Lacedaemonium ceroma appellabant, puerorum corpora ad tolerandos aestus atque algores obdurabant. Vnde Virgilius cecinit,

Id quod Lacones, id est Lacedaemonios fecisse, Seruius tradit: qui et balneum sudatorium ab eis Laconicum dictum asserit, quod erat testudo siue fornacula ad hemisphaerij rotunditatem ex tegulis mammatis, argilla tomentoque compactis constructa, quae incluso igne per spitacula parua calefiebat, in qua (vt Celsus ait) sicco calore sudor eliciebatur, et in qua clypeus aeneus catenis pendebat, cuius reductione et demissione (vt Victru uius tefert) sudationis temperatura perficiebatur. At post Asclepiadem mutata medendi ratione, sub Antoninis imperatoribus dum Galenus medi cinam profiteretur, haec balnearum publica aedificia, excepto apodyterio, quatuor casulis constabant: in prima non frigido, vt Auicenna tradit, sed ingredientes calido aeri temperato obuersabantur: qualis erat Cypri in metallorum scaptensulis, vbi (inquit Galenus) [gap: Greek word(s)] . id est erat in vniuerso descensu caliditas tepida, similis calori pri mis in domib. balneorum, quas Promalecteria appellant. Primae calore domus, corporis humores calefacti liquescebant: at adaequati, vt sub cute rarefacta euaporare possent, deinde vncti et derersi, in calidam secundae domus aquam descendebant, qua corporibus macilentis vtilem madorem ingerebant. ab hac in frigidam tertiae casulae aquam ingrediebantur, qua totum corpus refrigerare, et cutim densare, viresque firmare studebant. in quarta domo corpus per sudores expurgabant,

et eos citra refrigerationis noxam, frictione et oleis detergebant. Habes, mi fide Achates, ea quae de veteri balneorum fabrica, ex veterum lectione, et vsu, coniectura assequi verius, quam demonstrare potui. Quem vero in marasmo, et febribus tam putridis quam ephemeris, curandis vsum praestare possit, in aliud tempus differemus: quando et medicatas thermarum vires, et a mine ris scaturigines conscribere, nobis animus est. Vale.

DE VETERI PALAESTRAE, ET IN EA balnearum structura, ac olei et strigmentorum vsu. Epist. LI.

ID quod omnibus architectis, mi compater, accidere solet, qui aedificiorum amoenitate capti, vel ea instaurare, aut noua illis annectere non cessant aut dum vnum instaurant, alterum collapsum praeter spem reficere coguntur: id quoque mihi accidit, qui dum veterem balnearum fabricam meditor, en mox hac nedum absoluta, altera veterum palaestrarum structura, medico certe scitu aeque necessaria, sese offert: quam tibi, quantum calamo assequi possum, libens depingam. Scis nempe, principium omnium artium esse rude: at temporis successu et experientia adaugeri, et excoli. quod certe Medicina, omnium mortalium voto expetita, ac toties immutata, indicat. Hanc ante et sub Troiani belli temporibus Aesculapius, et tandem eius liberi Machaon et Podalirius, ac celebris ille Achillis praeceptor Chiron, vulnerum medelis et pharmacia exercebant, solisque his duabus partibus, nempe Chirurgia et pharmacia,

tum medicina constabat: quarum alteram, nempe pharmaciam, sapientes Indorum medici, vt maleficam despuebant: ac tertiam eius partem [gap: Greek word(s)] dictam, quae salubri victus ratione absoluebat morbos, impense obseruabant, quam aetate Homeri et apud veteres Asclepiadas non fuisse adeo excultam, Plato et Hippocrates testantur. Nam inquit, De diaeta veteres medici nihil memoratu dignum scripserunt, et tam magnam medicinae partem praeterierunt. At Hippocrates ex Coo insula natus, succenso in Epidau ro Aesculapii templo, in quo pharmaca morborum longo vsu comperta, inscripta erant, sibique cognita, haec velut e tenebris eruta, et ab igne vin dicata inuulgauit, et his diaeteticen, reliquasque medicinae partes locupletauit, ac lecto decumbentium medicinam, Clinicen dictam, instaurauit. Gymnasticen quoque salutaribus praeceptis breuiter, primus vere conscripsit: quamuis Plutarchus Homerum in sua rhapsodia omnes medicinae partes insinuasse contendat, Galenus tamen gymnasticae artis nomen Homeri aetate non extitisse, Thrasybulo indicat. Haec exercitiis omnifariis, frictionibus, apotherapia, balneis, inunctionibus, inculpatum corporis sani habitum, quem Graeci [gap: Greek word(s)] appellant, conseruare, aut defectum instaurare, lassitudines curare, et corpus ab excrementis subtercutaneis et musculorum expurgare docuit: non certe postrema salubrioris medicinae prophylacticae, id est sanitatis conseruatricis parte. Nam vt medicus coco salutaria praescribit fercula, sic gymnastes paedotribis et athletis exercitii, frictio nis, balneorumque modum dictabat olim. Hanc

post Hippocratem aetate Pompeii Magni, blandiori balnearum pensilium, frictionum ac gestationum lenocinio, Asclepiades adauxit, mutata veteri medendi ratione. Et ne quid ad sanitatis conseruationem reliqui fieret, primum Graeci, deinde Romani illorum in deliciis aemuli, incredibili impendio palaestras construxerunt: intra quarum duplices porticus, in medio Ephebeum. i. exedra amplissima erat, in qua rhetores, philosophi et alii liberalib. studiis addicti, sedentes disputabant, huic a dextro Coryceum, deinde Comisterium, ab exuendis vestib. apodyterium dictum. ab eo in versura porticus erat, frigidarii cella, [gap: Greek word(s)] Graecis dicta. proxime vero ad sinistram Ephebei erat elaeothesium, et alipterium Graecis, vnctuarium Latinis dictum, in quo aliptae athletas vngebant, constructum. Hoc continuo ordine excipiebat frigidarium alterum a quo erat iter in propnigeum hypocaustum, et eius praefurnium, in quo carbones accensi hypocaustum calefaciebant. At eregione frigidarii introrsum erat concameratum sudatorium collocatum, duplo sua latitudine longius, quod habebat in versuris ex vna parte Laconium balneum, et ex aduerso Laconici calidum lauacrum. Praeterea erat in palaestra porticus amplissima Xystus dicta, in qua athletae hyberno tempore sub tectis stadiis exercebantur. et ne aliquid amoenitatis luxui deesset, erant quoque intra duas porticus viridaria ex platanis, lauro, buxo, acantho, roremarino, hedera et aliis arbusculis, opere topiario in variis animalium ac nauigiorum effigies graphice detortis, consita: quae quoque Xysta dicebantur. Vnde Plin. ad Apollinarem: Ante porticum, inquit,

Xystus violis odoratus, et concisus in plurimas species, distinctusque buxo erat. At prope Xystum et porticum duplicem erant hypaethrae, id est sub dio deambulationis loca designata, quae Graeci [gap: Greek word(s)] appellarunt, in quae per hyemem sereno coelo ex Xysto athletae prodeuntes exercebantur: quos prius frictione praeparatoria, quae modice calefaciendo, tenues corporis meatus recluderet, excrementaque intercuranea fluxilia redderet, solidasque corporis partes, olei vnguine emolliret, ad colluctandum aliptae praeparabant. Exercitatos vero in balnearum cellulas demittebant, egressos in alipterio frictione apotherapia curabant, quae pluscula olei pinguitudine administrata, corpora humectabat, distenta relaxabat, et frictione vapores in ha bitu corporis detentos in halitum digerebat: et postremo, ne corporis robur nimium difflare tur, corpora athletarum psychrolusia in frigidario, aut baptisteriis, vel piscinis astringebant.

Et non athletas modo, sed quosuis labore, venatione, peregrinatione fessos, ideo ea ratione curabant, quoniam exercitiis membra similaria exsiccarentur, et colliquescerent: et ne vapores intra cutem et musculos coaceruati, lassitudinem aut musculorum distentiones parerent, aquae dulcis lauacro et lubrica olei frictione corpora humectabant, et subtercutaneas excrementorum reliquias euaporabant. His remediis gymnastes non macilentos modo habitiores reddebant, sed paulo oboesiores, pro sanitatis ratione, macilentiores facere nouerant. Ad id Graecia solers, et omnis luxuriae au ctor, magna

industria ex oleo et terrarum puluere ceromata conficere docuit, et vnguenta acopa, lassitudinum expultricia excogitauit. At non ex quauis terta, sedvt plurimum ex alba illa fullonum cymolia dicta, aut illa pertenui ex Albano agro allata, aut Baiano puluere, quin iuxta ardentem montem Vesuuium colligebatur, constabat. his enim corpora fieri ad tolerandos aestus et algores firmiora, arbitrabantur. Profecto non vulgarem esse vnguinis ex oleo virtutem, id celebre Romuli Pollionis responsum testatur, qui a D. Augusto Caesare rogatus, qua ratione victus, illum corporis decrepiti ac animi vigorem centum annos illaesum conseruasset? respondisse fertur; intus mulso, foris oleo, Et Democritus consultus, qua ratione quis sanus perseueraret: respondit quoque, Si interna viscera melle, externa vero oleo irrigaueris. auctor Plin. libr. 22. cap. 24. Athenaeus libr. 2. Diphn. Oleo enim vtebantur, quod natura membra tepore foueret, et contra algores muniret, et ad agilitatem artus redderet lubricos. oleo vero terrarum puluis, teste Hippocrate, admiscebatur, vt suo frigore et siccitate olei aestum et humiditatem temperaret. Vnde erat et Graecorum corporis exercitium, [gap: Greek word(s)] dictum, quo oleo delibuti in puluere se volutarent. Proinde non temere Patrobius Neronis libertus, magnis impensis tenuissimam Nili arenulam ex Aegypto, ad conficienda athletarum ceromata, Romam asportari cutauit. Ob hunc luxum Plinius excandescens: De terrae vsu in ceromatis, inquit, non Hercules magis dicturus sum, quib. corpora nostra inuentus exercendo, vires animorum

perdidit. Sagina quidem corporis, athletarum ingenii acumen obtundit. vnde Gal. Thrasybulo scripsit, [gap: Greek word(s)] . i. Venter crassus ingenium non parit subtile: nisi, inquit, puluis solus sapientiam athletis donasset. aut quis suspicetur, lutum in quo volutantur, sapientiae esse opificem? videns et sues in luto diuer fari. Peractis itaque in palaestra exet citiorum ludis ceroma de corporib. athletarum oleo illitis, vna cum sudore et coeno concretum, in balneis sudoriferis, strigili destringebatur. Vnde hae balnearum sordes strigmenti appellationem obtinuerunt. est enim destringere, lacinia, aut incuruata fricantis manu, vel strigili, sudorulentas corporis sordes detergere. Et quamuis Hippocrates mauult spongia quam strigili sudores in balneis abstergi, Menelaus tamen, aliique Graecorum heroes, et Romanorum proceres, conuiuia ingressuri, corpus prius inunctum et lotum strigili ex auro vel argento facta, expurgabant. Nam et Aristot. ait, [gap: Greek word(s)] . id est, indecorum erat sudorulentos et puluere conspersos conuiuium ingredi. Vnde Persius ait:

Et Strabo refert, Indos, et eorum reges, corpora strigili ex hebeno facta abstersisse. Veteres quoque medici, solliciti morborum exploratores, sudorem in balneis concauitate strigilis excipiebant: ex cuius colore et sapore, qualis esset humorum in venenoso vasorum genere miscella, facile dinoscebant. Nec adeo mirum haec olei in balneis, gymnasiorum parietibus et statuis coaceruata strigmenta, magistratus ludorum octingentis

sestertiis vendidisse, quum illorum vsus in depellendis morbis non esset vulgaris. Calefaciunt enim (inquit Dioscor.) quae in balneis colliguntur olei strigmenta: molliunt, discutiunt, aniragadia et condylomata his vtiliter inunguntur. quae vero ex palaestris concretum puluerem habent, concretis in digitorum articulis nodis, coxendicisque dolori, malagmatis vice imposita, prosunt. At quae in gymnasiorum parietibus, et illic statuis, vnguinis sordes adhaeserunt, pannos aegre supputabiles disiiciunt, desquammatis et inueteratis vlceribus quoque accommodantur. Erat praeterea in palaestris terra athletarum et deambulantium pedibus conculcata, sudoreque illorum vel olei aspergine irrigata, [gap: Greek word(s)] dicta, quae fere eundem cum strigmentis vsum in molliendis et discutiendis bubonum et lactantium vberum, et aliis tumoribus praestabat. Caeterum quum raro aliquod aedificium sine podij ad prospiciendum appendice absoluatur, libuit et nostrae de balneis fabricae, et hypocaustis, ex Plinio iuniore appendicem addere: vnde clarius reliqua balnearum aedificia prospici possint. Erat nempe hypocaustum in thermis locus concameratus, cui praefurnium (Graecis propnigeon dictum) annexum erat, in quo succenso igne hypocaustum incalescebat: per cuius spiracula, veluti per fenestras, calor pro temporis ratione etiam per tubulos et intra parietes fornaceos in cubicula, sudatorium, vaporarium, et balnei cellas, subibat. Vnde Plin. ad Apollinarem: Cohaeret, inquit, cubiculo hypocaustum, et si dies nubilus est, immisso per angustas fenestras calore, vicem solis

supplet, et suppositum calorem, vt ratio temporis exigit, aut effundit, aut retinet. Erant autem parietes fornacei, ex terra, et fornacum modo intra duas tabulas infracti lateribus crudis, ex albicante et cretoso solo in vere compactis circumsepti, imbribus, ventis igneque incorrupti. omnique caemento firmiores, per quorum tubulos illis insertos ex hypocausto in aedificiorum conclauia calor penetrabat. Erant in balneis tres, vt accepisti, cellae, frigidaria, tepidaria et calidaria: qua solo olim vtebantur, donec Anto. Musa, Caesaris Augusti medicus, et eius frater Euphorbius, instituerunt, a balneis calidis, quas thermas appellabant, corpora in baptisteris, piscinis, frigidoque lauacro rursum astringi et corroborari. Vnde Plin. Thusculi et Laurentinae villae delicias Gallo suo praedicans: Inde, inquit, a cubiculo, balnei cella frigidaria, spaciosa, et effusa: cuius in contrariis parietibus duo baptisteria, velut eiecta, sinuantur, abunde capacia, si nare in proximo cogites. adiacet vnctuarium, imo hypocaustum: adiacet et propnigeum: mox duae cellae magis elegantes, quam sumptuosae. cohaeret et calida piscina mirifica, ex qua natantes mare aspiciunt, nec procul abest sphaeristerion, in quo pila trigonali ludebant. His, mi compater, arbitror singula veterum balneorum aedificia, et veluti membra, absoluta: in quibus si veterum more in hyeme hora planetatum inaequali et diurna nona: in aestate vero octaua laueris, postea ad vesperam mihi conuiua lautus eris: vbi tandem lactuca ex acetariis, et ouis sorbilibus, vinoque saturum te mollis excipiet lectus. Vale.

QVIBVS TRIA ILLA APVD HIPPOcratem exercitia acrochirismus, chironomia, et corycomachia et alindesis constabant. Epist. LII.

FRVSTRA quidem miraris, mi Nicobole, tam salutaria conseruandae et reparandae sanitatis exercitia desiisse, cum in horum vsum magnis im pendiis parata aedificia etiam corruerint, vt horum vix nobis relicta vestigia, illorum vero nomina non facile agnoscamus. quotus enim quisque, obsecro te, medicorum est, qui haec Hippocratis de diaeta ventriculi plus aequo calidi et humidi exercitiorum nomina ex integro intelligat: dum ait: [gap: Greek word(s)] . id est, Sed ne frictio multa applicetur, sed modica: acrochirisis, et chironomia, et corycomachia, et alindesis sunt accommodata, sed non multa. De horum nominibus quid mihi perspectum sit, te non celabo. Erant enim acrochiristae, athletae, qui citra corporis complexum, summis tantum apprehensis manibus concertabant. Veteres Graeci et Hippocrates, a scapulis ad extremos digitorum vngues, brachium, cubitum, et ipsam manum, [gap: Greek word(s)] simpliciter appellabant. et id quod a cubito ad extremum digitorum apicem protenditur, [gap: Greek word(s)] , id est extremam manum dicebant. inde [gap: Greek word(s)] , est consertis tantum manibus certare. Vnde Possidonius libro Historiarum vigesimotertio, [gap: Greek word(s)] , inquit, [gap: Greek word(s)] . id est,

Celtae Galli aliquando a coena singulare certamen committunt, aut inarmati vmbratili pugna congrediuntur, et inuicem summis tantum manibus concertant. Erat et alia corporis exercitatio, a Cicerone palaestra, sed Graecis a manuum gestu chironomia dicta, qua praeceptores et paedotribae ingenuos pueros motus gestusque corporis docebant, ne status corporis indecorus, aut manus et brachia inepte proferrentur, et ne caput et oculi ab aliis corporis partibus dissiderent, et pedes apposite proferrentur. Horum ignaros apalaestritas nominabant. Hac gestuum industria Persas, generosae idolis pueros exercuisse plurimum et eorum corpora quasi sormasse, Xenophon auctor est. Nec Cic. hanc gestuum, et pronuncia tionis solertiam ab Aesopo et suo Roscio tragoedis discere erubuit, quem adeo attente in theatro agentem spectabat, vt etiam in oratione sua populum Romanum obiurget, quod Roscio gestum agente tumultuarit. Hunc L. Sylla dictator aureo annulo donauit, cuius tanta apud aediles fuit gratia, vt mercedem diurnam de publico mille denarios, sine gregalibus solus acceperit. et Aesopus ex pari arte ducenties sestertiûm filio reliquisse traditur. Verum cum haec potius oratorum quam medicorum intersint, alteram chironomiae speciem percenseamus, quae laeta saltationis species, a varia et versatili manuum gesticu latione, chironomus quoque dicebatur. quam Hispanorum mulieres, in earum chorea, dum digitorum ad pollicem allisione obstrepunt, referre videntur. Sed qualis lucta Hippocrati fuerit

corycomachia, non satis liquet. Si Hesychio creditur, tum corycidium fuit olim concauum ex pellib scurum vel inuolucrum, quod sagittantes sinistro cubito apponebant. Erat et corycos cistula pannaria aut vasculum, vtri vel folli similimum, ex pellib. consutum. Fuisse quoque nauiculam. et lanceam, plerique testantur. Verum vt credam fuisse follem grandem, qua in corycino balnei aedificio colluderent, veluti pila, verbis Galeni adducor. Superest, inquit, vt de exercitiis dicamus, quae celeritate peraguntur, citraque robur et violentiam. id genus sunt, cursus, et vmbratilis armorum meditatio, et cum duo summis manibus concertant, [gap: Greek word(s)] Graeci vocant, tum quae per corycum et pilam exercitatio fit, vtique cum a distantib. et currentib. administratur. Alindesin vero fuisse in puluere volutationem, prius diximus. Vnde et loca puluerulenta in quibus equi se volutabant. [gap: Greek word(s)] Graeci nominabant. Si plura exercitiorum palaestrae genera et illorum nomenclaturas ac commoda scire desideras, Iurisconsultorum de his in Pandectis conscriptas leges, et Galeni De salubri victus ratione, et Plutarchi aliorumque historias legito: quibus si te exercueris, ea corporis excrementa per insensilem ex poris halitum digeri, robur membris accrescere, caloremque naturalem, omnis concoctionis opificem, adaugeri percipies. Vale.

DE ORIGINE ALCHIMIAE, DISTILlationis aquarum, et olei modis, ac illorum vsu. Epist. LIII.

QVAS tuus tabellarius nudiustertius attulit literas, fronte hilari excepi: quae impendio probabant, quod omne bonarum artium principium esse rude dixerim. Sed cur non in nostro hoc tam praeclaris omnifariae eruditionis ingeniis foecundo seculo expolirentur, quaerere videbantur. Quibus facile respondere possum, esse quosdam ventricosos lurcones, nescio quibus Bacchi sacris initiati, qui veluti ignaui fuci mella apibus, sic isti stipendia eruditis praeripiunt, et cum suis meretriculis obliguriunt: de malis quidem loquor, bonos omni honore dignor, Deinde cum contraria in eodem consistere subiecto non possint, nil mirum, quosdam inertes aulae proceres, doctos ferre non posse. Deinde quod vulgus sol licitus futurorum explorator, et percunctator, ac auidus lucri auceps, eas acceptat artes, quae tam infirmis fulciuntur fundamentis, vt nihil duraturum diusuperstrui possit: quales sunt vatidica illa astrologia, et spe diues alchimia. quorum prima rudimenta, Aegyptii primi omnium artium auctores excogitarunt: ad quos ob id Pythagoras et Plato nauigarunt, et quib. non inepto aenigmate Moses Aegyptum egressurus, populum Israel aurea et argentea vasa, id est reconditos scientiarum thesauros surripere iussit. Magnas nempe arte chimica opes sibi parauerant. Vnde Diocletianus Caesar, postquam Achillem Aegyptiorum ducem octo menses in Alexandria Aegyptiobsessum

profligasset, omnes chimicae artis libros, diligenti studio requisitos conflagrauit: ne reparatis opibus Romanis repugnarent. Nec sane chimia, [gap: Greek word(s)] , quae metalla cruda in meliora transformat adeo noua ars est: nec temere poetae finxerunt, Lasonem a Pelia patruo ex Thessalia cum Ar gonautis ablegatum in Colchos ad afferendum [gap: Greek word(s)] id est aureum vellus, ab igniuomis draconib. custoditum, nauigasse: quod Medeae astu acquisitum, in Thessaliam attulit. non erat sane [gap: Greek word(s)] vel lus aureum, sed liber, vt olim fieri solebat, [gap: Greek word(s)] id est pellibus compactus: in quibus ars conficiendi aurum conscripta fuit. Huius artis beneficio, metallorum formas substantiales, chimeutica quadam admiranda metamorphosi transmutare satagebant. Ad id, illis aquis causticis, ex calcantho et sulphure oleis, ex metallorum mineris, salibus, et plerisque aliis empyreumatis, sicco calore eliquatis, opus erat, quibus metalla dissoluerent, et fluxilem Mercurii substantiam fixam sisterent, ac elixir suum ab omni faeculentia expurgarent. Cogita, obsecro, quanto vel hodie sublimationis studio et impendio, ex optimo vino et omnibus terrae nascentibus, quintam essentiam, quam suum appellant coelum, Mercuriumque vegetabilem, elicere per alembicum laborant: quam tandem, vt lento putredinis calore defaecatior reddatur, intorto vitrei vasis inuolucro, aut pellicano Hermetis vase exceptum, in acinorum aceruos, vel olearum recrementa, aut si diis placet, in fimo diutius quam mensem recondunt. Tali quidem chimistarum artificio pleraque pharmaca, aquas salutares et causticas, ex aromatibus olea odorifera,

leniterque edaces ex hydrargyro pulueres, putridi vlceris sordes abstergentes, quib. momento auri addito, temere pestis virus expiare audent, et pleraque alia magni in cura morborum vsus, confici posse non abnego. Sed cur stillaticii per alembi cum aquarum liquoris vsus, tam sero a Graecorum et Arabum medicis acceptus sit, admiratione non caret: quippe quod ego sciam, primus, sed fere etiam postremus Graecorum medicus Actuarius, aquae rosarum meminit, dum ait: Stillaticii rosatum liquoris, quem Rhodostagma nominant, libra vna, cum saccharo ferueat, donec euanescat. At inter Arabes Mesue, sublimationis aquarum absinthii et rosarum meminit primus: Aqua, inquit, sublimationis absinthii fit sicut aqua rosata, et similia quae fiunt in vasis sublimationum. At postquam Rasis, Serapio, et Auicenna, alchimiae animum adiecerunt, tum illarum vsus sero quidem, sed prope nimis cito dixissem, in medicinam ideo irrepsit, quod stillaticius ille ex herbis, stirpibus, radicibus, et aliis terrae nascentibus liquor, longe a suorum parentum virtutibus ideo degenerat. Certum enim est, terrae nascentia cuncta ex diuersis et fere insectilib. elementorum frustulis, velut atomis, esse coadunata: ac in illis diuersas et contrarias, sub vna tamen totius compositi forma residere virtutes. Vnde illa decantata rhei barbarici radix aluum laxat, eandem astringit, et epatis obstructiones tamen aperit. En rosarum succus ventrem a cholera expurgat, quem illarum aqua et sicca substantia astringit. sed vicissim illarum in vnguibus amaritudo reserat, pulmonisque vlcera consolidat. Nunquid externa

vrticae superficies prurit, et vrit: internus vero eius succus arteriis applicitus, febrilem cordis aestum infrigidat? nunquid et quotidie videmus, ex eadem venae subterraneae minera in furnibulo diuersa plumbi, argenti, vel cupri et auri simul eliquari metalla? quorum tamen non parua pars in fumum resoluitur. Quum igitur faeculentiores partes in fundo alembici subsideant. aereae vero in spiritus fatiscant, ac humidiores cooperculi frigore ingrossati, ex illius alueolo in subiectum vasculum guttatim destillent: nihil certe mirum erit in stillaticio aquarum liquore aliarum partium virtutes, odores quoque et sapores, paucis exceptis, desiderari, ac immutari. vnde Mesue: Aqua inquit, rosarum, per sublimationem facta multum roborat: nec tamen vt illarum succus, vel per infusionem recentium dilutum purgat, quia subtilis earum caliditas est igne dissolura: adde quod recondita formae specificae virtus, vt in magnete, colocynthide, et scammonea, et aliis, per totam aequaliter sui subiecti substantiam diffusa, disperditis aliarum subiecti partium viribus, suum robur retinere non potest, quin illius actio quoque dispereat. vnde aqua per alembicum de colocynthide aut rheobarbaro extracta, aluum subducere nequit: quum tamen illarum dilutum, in quo saltem aliquot horas macerantur, id facile praestabit. Non certe quaelibet forma sua virtute illaesa, in quouis mixto et [gap: Greek word(s)] , aut temperatura subsistere potest. Nil igitur mirum, aquas, praecipue sicco empyreumatis calore destillatas, a suorum parentum virtutib. degenerare. Quod certe plus doctos quam

imperitos terruit medicos, effecitque vt illarum vsum serius acceptauerint. alii vero, vt illarum defectum resarcirent, varios per varia organa distillan di modos excogitarint. Est enim distillatio, humoris per calorem in vaporem resoluti, ac frigore rursum inspissati eliquatio. Si enim absque calore solis, ignis, aut putrefactionis, fit, nempe per licium, penicillum, spongiam, vas figulinum crudum, humoris expressio, aut per Cyssibium, vasculum ex hedera factum, relicta intus aqua, vini per poros resudatio, non proprie distillatio appellatur: sed dum ex vase virreo super arenam posito, ac florib. referto, aprico solis calore in aliud oblongum humor elicitur, hunc tum distillare recte dicimus Si vero de vase fictili, stanneo, aut vitreo, supra furnibulum posito, ac fundo eius arena vel cinere ita circumsepto, vt collum eius instar cucurbitae oblongum, capitello rostri oblongi simili nasoresimo coopertum promineat, ignis succensi calore vaporulentus humor extenuatus, et rursus frigore capitelli et aeris ambientis ingrossatus, in ampullam rostro capitelli appensam guttatim defluxerit, id quoque distillationem appellamus. Sed habenda est ratio vel maxima, ne ignis de lignis semiputridis, graueolentib. aut prunis in scrobe suffocatis aut carbonibus de terra erutis, quos [gap: Greek word(s)] appellant, succensus, suo virulento vapore vasa distillationis inficiat, et liquores coinquinet. Quam noxius. n. horum vapor sit, cubicula, et hypocausta, et balnea his calefacta testantur: quae in his diuersantes, non ferendo capitis dolore affligunt, vomituque et lipothymia prosternunt: id quod in balneis

Oenosponti ipse cum illustrissimo principe Palatino grauiter expertus sum. Vnde Galenus merito redarguit Erasistratum, qui ob aeris densitatem aut subtilitatem perire arbitrabatur inhabitantes, [gap: Greek word(s)] : id est, pestiferos in Charone barathros aut domos nuper calce oblitas, aut carbonum odores: quum potius noxia horum qualitate vapores interirent. Verum in hoc distillationis genere, etiamsi ea quae natura sunt frigida, solatrum, intybus, lactuca, et id genus, distillentur: empyreuma tamen, id est calorem siccum accidentarium, velut adusta concipiunt. de quibus Galen. ait, [gap: Greek word(s)] . id est, Adustorum nullum perfecte est frigidum: relinquitur enim in eis igneitas quaedam, quam Aristoteles empyteuma appellauit. Sic atra bilis quoque quamuis terrestris et natura frigida, quae ex sanguine adusto gignitur, caloris non est expers: aeque ac cinis, et acetum. quare peritiores chimistae, vt ille caloris feruor mitescat, et quasi mulcebrior fiat, minusque vires euaporent, vasis in aquam feruentem suspensis, quam balneum Mariae vocant, distillationem hanc moliuntur, quam a priscis Graecorum myropolis didicerunt, qui ob easdem causas olea, vnguenta, ex nardo, spica, lasere, aut folio odorifero in diplomate, etiam sub dio sereno, lignis [gap: Greek word(s)] , id est non fumantibus, et carbonibus prius incendio purgatis, leniter decoquebant. Qua ratione etiam medicamenta arteriaca, et stomarica quae vulgus Arabice Loch

appellant, quoque olim decoquebant, quod Gal. scite his verbis, quae ob Atticismi leporem adscribam, inquit: [gap: Greek word(s)] . Est et tertia quoque distillationis species, quae fit vasis distillatoriis medicamento refertis, et in acinorum aceruo aut olearum recrementis, vel fimo obrutis. Horum enim calore putredinali, de medicamentis diu in vase aliquo olei vel vini ardentis liquore maceratis, chimistae suam quintam depurgant essentiam, ac salutares instaurandae iuuentutis et prorogandae vitae aquas, et nescio quae non depultricia pestis ac veneni pharmaca alexiteria elicere promittunt: quibus vt ab auro nomen imponunt, ita auro quoque compensari ea volunt. Hanc vero distillationis rationem, plerique medici eruditione et rerum peritia clari, ob caloris putredinem et foetidam fimi euaporationem qua pharmaca infici verentur, abhorrent: quippe [gap: Greek word(s)] , id est, foetida esse semper perniciosa. Verum hi non perpendunt, ea de vasis putrefactionis exempta, dum tandem per alembicum destillantur, ab hac putredinis contagione expiari, cum ignis calor veneno resistat, et id corrigat. Nam et Hera ex Cappadocia medicus, medicamenti sui stipticitatem correcturus, id tres menses sub terram defodit, et quasi computrescere sinebat: eo ingenio medicamenti substantiam fieri [gap: Greek word(s)] , id est, subtiliorum partium, credebat. Haec vero destillationum

genera, ob vaporum in sublime ascensum, Sublimationes recte dicuntur. At est alia apud chymistas per descensum Alberto dicta destillatio, quo olla vitreata, in scrobem terrae defossa, huicque alia medicamentis referta, in fundo foraminibus pertusa, inseritur, terraque obruuntur: supra quam lignis siccis ( [gap: Greek word(s)] ) accensis, medicamenti liquor per ollae fundiforamina in ollam inferiorem destillat et descendit: qua ratione plerique oleum ex assulis lignorum iuniperi, et aliorum, conficiunt. Fere iam colophonem huic epistolae addidissem, nisi prius hoc problema explicandum occurreret: nempe ob quam causam iura caponum, et alia pinguia, quum sint fluxilis et aereae substantiae, aegre sublimentur? An quod pinguedo supernatans, humori subiecto pelliculam iuducit, per quam subditus humor vix euaporare potest: sic oleum vino aut aquis odoratis affusum, ea exhalare non sinit: et raphanus quoque cum oleo comestus, de ventriculo eructationes, quas solet, ciere non potest. Ita tibi, quam breuissime, potui, vetustam distillationis et alchymiae originem recensui: cuius artis perfectionem si quaesiueris, eius ministri vt plurimum fugitiui, pro carbonibus cineres, pro metallis et auro cinerum fauillas micantes, tibi in furno relinquent. Vale, et caue.

DE SIRIASI FEBRILI CAPITIS infantium ardore, et cordis a cerebro aestu et refrigerio. Epistola LIIII.

GAVDEO certe ex animo, optime Patrocle, patronorum meorum vere gloria et decus praecipuum,

et gratulor, ex eleganti vxore tua elegantiorem tibi natum esse puerum Theodorulum, id est Dei donum: quem tamen siriasi contabescere, conquereris. Itaque ne inscitia empericorum, et obstetricum temeritate, tam praeclarum coniugij pignus pereat, quid sit, et vnde nascatur siriasis, et quibus remediis extirpetur, paucis declarabo. Hic morbus, etsi non raro post Pleiadum occasum, cum capita destillationibus pituitae exercentur, praecipue taman Sirio ardentis leonis astro affulgente, et (vt Statius ait) dum calido latrauit Sirius astro, infantium corpora infestat inflammatione circa cerebri membranulas, ex putrescente illic coaceruato pituitoso sanguine oborta, cui subest leuis febriculae feruor, quem Plin. ob id capitis infantium ardorem recte appel lat, graece vero [gap: Greek word(s)] ( [gap: Greek word(s)] , id est inflammor et exsiccor) dicta, cuius symptomata ob eius feruoris siccitatem, sunt, syncipitis et oculorum cauitas, pallor, et totius corporis ariditas, et cum insomniis, vigilia, ac ex cholerae impetu per feruorem ex acerbitate diarrhoea. Nosti sane, in capitibus puerorum largiorem coaceruari pituitam, quae aestu recalescens, membranas cerebri feruefacit, somniferosque dissipat vapores. Vnde Alex. Aphrod. verus ille a philosophia medicus, ait: [gap: Greek word(s)] . id est, vt Theodorus Gaza vertit: Feruor deinde per arterias descendens ad sedem cordis, et spiritum vitalem feruefaciens, febrem sine putredine accendit. At vero bilis

per febrem adaugeri solita, aluum mordens, profluuium ventris mouere potest. Causam enim et originem mali esse in cerebro, inde accipimus, quod omnia infrigidantia, vt oxyrhodinum, succus solatri hortensis, cucumeris, syncipiti, fronti, temporumque arteriis, cum otthoniis applicati, hunc siriasis feruorem extinguunt: id quod et cucurbitae ramenta, domesticae praecipue, praestant. Vnde Diosco. [gap: Greek word(s)] . id est, Ramenta cucurbitae contra capitis infantium ardores, quos siriasim vocant, vtiliter emplastri mo do syncipiti imponuntur. Hunc vero feruorem a capite per arterias ad cor defluere, id certis argumento est. Nutrici prius diaeta frigida et humectam te indicta, postquam vrticas in mortario contusas, addito momento vnguenti [gap: Greek word(s)] quod populeon vocant, arteriis temporum ac metacarpii applicueram: singulis vero quaternis horis innouaram, ille siriasis feruor plus minus biduo extinguebatur citius Quandoquidem his argumentis et Ale xandri testimonio Gal. conuinci potest, coripsum ce rebri feruore incalescere videmus quoque, cum pituita aduentitio cerebri calore liquefacta, supra corporis molem destillat, febrem ephemeram in spiritib. cordis succendi. Proinde dic quaeso Galene, quid obstare possit, quamuis cerebrum vt sacra Palladis arx, ingenii et sensuum domicilium, in sublimiori corporis loco, velut in specula, ob sensuum organa collocatum, longo interuallo a corde distet, vt non congenito eius frigore etiam natiuum cordis calorem temperare possit: Quippe quum calor naturalis, cuius cor est infurnibulum,

opera naturae promouere non possit, nisi pro formae specificae ratione contemperatus fuerit. Natura, inquit Aristoteles, idcirco aduersus cordis sedem et calorem cerebrum molita est, quod calorem feruoremque cordis moderatur, et temperiem affert. Non quidem haec scribo, vt tanti medicorum principis aut oritatem eleuare velim, sed vt veritati patrociner: simulque ostendam, ne minem in omnib. nec horis omnibus, sapere. Galenus certe mihi non persuadebit, aerem per pulmonem inspiratum, aut per arterias pulsatiles cor dis diastole attractum, quouis tempore et in quauis regione suo refrigerio, nisi et cerebri tepor conspirauerit, cordis aestum satis contemperare posse. Ideo cum in macrocosmo terra quoque solis calore siccata et calefacta, solo ex aere ventorum flatu refrigerari non posset: a natura in sublimi constituta est media aeris regio gelida, quae vapores de terra et vndis in altum sublatos, suo frigore in pruinam aut imbres congelaret, et harum asper gine terram irrigaret, et nocturno lunae frigore refrigeraret: ita quoque natura, sapiens omnium et praecipue in humani corporis fabrica, architectrix, in capite cerebrum frigidum, veluti lunam, in sublimi collocauit, vt alteratis suo frigore spiritibus per arterias cordis, veluti luna et media aeris regio, solis aestum; sic quoque cordis feruorem in microcosmo temperaret. Sed de hissatis, superque. Noui quidem, quam indecorum sit mortuis conuiciari. Graecorum enim adagium est [gap: Greek word(s)] . et Plancum tra dunt Pollioni respondisse, cum mortuis non nisi laruas luctari. Solon quoque lege cauit, ne quis in

defunctos maledicta coniiceret. Ego quoque quantum fert veritas, nec viuis nisi coactus, vel lacessitus, obtrectare soleo. Noui tamen quoque esse sanctum et pium, pro iustitia, pietate et veritate, ac salute proximi, tanquam pro aris et focis depugnare. Proinde miseret me puerorum, et tui Theodoruli, qui solo vagitu et lacrymis supplices medicorum et matris opem implorant: quos medicorum auxilio destitui, vel eorum ignorantia perire, esset quidem facinus flagris dignum. Ne id accidat, Auicennae de puerorum siriasi errorem detegere cogor. Vtinam vero (quod et Galenus noster optat) ne quis nisi propria inuenta, et a se experta conscribere auderet: tum profecto Auicenna nec vastum illum canonem aliorum inuentis, nec quidem ab eo, nedum ab eius interpretibus intellectis, ex Rase, Galeno et AEgineta locupletasset: nec salutarium herbarum descriptiones, cum lethalium miscuisset, et permutasset: aut omnia apostematum genera pestifera, cum minus noxiis, illorumque curas et nomina, magno mortalium periculo confudisset. qui omnia a Rase et Paulo AEgineta de infantium siriasi conscripta, in capitulum de Erysipelate cerebri ad verbum congessit, ac erysipelas in cerebro esse definiuit. Sed quis nescit, Siriasim capitis ardorem cum erysipelate ex diametro pugnare? Siquidem est erysipelas ex flaua bile circa ceruicem, vterum, crura, et alias quoque corporis partes, cum inflammatione abscessus, aut vt Graeci dicunt, [gap: Greek word(s)] . qui si partem affectam exulcerauerit, tum et nomen naturamque herpetis esthiomeni sibi vendicat, et

cum febre ephemera non raro coincidit. Verum si cerebrum, vt Auicenna arbitratur, obsederit, febre ardentissima corpus affliget: et vt cerebri sphacelus, id est morticinium, tertio aegrotum die perimet vt plurimum. quorum singula siriasi non competunt. Nam siriasis longe est erysipelate mitior capitis morbus et ardor, qui sanguine pituitoso, vel ipsa pituita circa panniculos cerebri putrescente, ac spiritus in arteriis inflammante, cum leui febricula, vt plurimum in aestatis feruore, infantibus accidit: adultis vero his, quibus, vt Alexander Aphrodisaeus ait, [gap: Greek word(s)] , id est, Accidit etiam firmae aetati siriasis, cum pituita redundat in capite aut flaua bilis parumper colligitur, vel etiam putrescit, et per inspirationem aerei feruoris, spiritualia calore febrili incenduntur. Sed video quid tibi obstet, quo minus mihi assentiaris: nempe quod ea remedia, quibus Dioscorides et Paulus Aegineta siriasis feruorem extinguunt, cum ftigida sint et humida, erysipelati morbo calido et sicco, aeque censes profutura: ob idque eundem quoque esse morbum suspicaris. Sed falleris, certe falleris. Ratione enim concoctionis morbi, quae (vt Galen. ait) est alteratio faciens cessare putredinem, remanente substantia, eadem exigunt medicamenta: si sane frigida praedicta syncipiti, arteriis temporum, et metacarpii ac frontis, in quarum conceptaculis calor siriasis delitescit et feruet, tum extincto vel alterato in panniculis cerebri et arteriis calore externo, qui putredinem incendere potuisset, certe eam iam prohibuisti,

et morbum concoxisti. Hoc idem eisdem remediis in erysipelatis cura praestare poteris. Sed quantum ad causam et morbi substantiam spectant, longe diuersis opus est remediis: quae morbi substantia, et interna illius causa, tibi indicabunt. Atque vtinam haec neoterici nostri seculi medici, qui de puerorum morbis scripserunt, quos Auicenna suis erroribus implicuit, perpendissent: tum fortasse puerorum saluti, et tuo Theodorulo melius consultum foret: quem Deus tibi, vt spero, breui sospitem reddet. Vale.

AN PRANDIVM COENA FRVGAlius esse expediat. Epist. LV.

QVID Romani imperij proceres in Augustanis comitiis, de Magdeburgensium expugnatione decreuerint, nondum diuulgatum est. Verum illud te latêre nolo, plerosque ducum ac Caesareae maiestatis archiatros illic apud pharmacopolam Schelleberger conuenisse, et cum datis dexteris alter alterum plurima salute impertiisset, tum vnus illorum infit: Dextrae iunctae amicitiam spondent. et quandoquidem conuiuium esse amicitiae philtrum, a teneris audiui, expedire ad amicitiae confirmationem vt collatis symbolis, vna apud pharmacopolam coenaremus. Tum alius, vt vna potius pranderemus, suadebat. nam tolerare, inquit Auicenna, famem, stomachum malis replet humoribus. Tum ego: Prandendum quidem sobrie coenandum vero esse liberalius, aiebam Tum omnes, Auicennam et Conciliatorem Petrum de Appano aliter statuisse, vno ore

testabantur. At ego id eos contra Hippocratis et Galeni decreta, et vetustissimam nec minus salubrem heroum Troiani belli victus rationem praecipere aiebam. Verum quibus testibus et rationibus id asseruerim, paucis accipe: Nempe si Philemoni creditur, Troiani belli temporibus Graeci experrecti vtebantur mane [gap: Greek word(s)] , id est ientaculo, frugi quidem, quod a surgendo [gap: Greek word(s)] appellarunt. Deinde vero ab ortu solis hora diei tertia [gap: Greek word(s)] , id est prandio. ad vesperam vero [gap: Greek word(s)] , id est merenda, deinde post solis occasum [gap: Greek word(s)] , coena vtebantur: quam etiam [gap: Greek word(s)] nominabant: quoniam [gap: Greek word(s)] prandio succederet. Haec veteres. Praeterea coenam ita frugi instituerunt, vt in acratismate solo pane in mero macerato vescerentur. Nam teste. Athenaeo, acratisma dicitur [gap: Greek word(s)] . Athletae quoque palaestritae, pancratiastes et pugiles, a Graecis [gap: Greek word(s)] dicti, quamuis omnifariis palaestrae exercitiis valentioris alimenti victu, oboesiorem corporis habitum et robur sibi comparare studerent, interdiu tam en a variis ferculis, quorum natura et concoctio dissideret, sibi cauebant: et in prandiosolum panem coliphium edebant. At in coena liberius genio indulgebant: et praecipue carne suilla, quia copiose nutriret, vescebantur. Horum panis ex flore tritici siligineo, addito fermenti mo mento, modice pistus, habebat panis colibi teretem et instar passali oblongam formam. Sic ientaculum et prandium quoque antiquorum solo pane et modico vini constabat. Proinde Cor. Cels. ait. Hyeme plus esse conuenit, sed minus et meracius bibere. Si prandet aliquis, vtilius est

exiguum aliquid, et ipsum siccum sine carne, sine potione sumere. et Iulius Capitolinus refert, Antoninum Pium Caesarem, senem iam et silicernium, mane antequam salutatores venirent, solo pane sicco robur virium sustentasse. Est certe tam praesens panis alimentum, vt solo eius recentis ex furno odore Demetrius Cydonius multorum dierum famem facile tolerauerit: et eius, ac mellis odore cocti, Democritus iam moriturus, vitam, donec thesmophoria Cereris sacra finirentur, prorogarit. Et Aristoxenus perhibet, Pythagoricos non aliud quam panem cum melle Attico prandere solitos. Erat nempe placentae genus quod ex butyro, semidale, et melle conficiebatur: gratum palatui obsonium. At apud Homerum Eumaeus, quamuis subulcus, Vlyssi aduenienti, et nondum cognito, duos mactat porcos, et carne suilla in veru tosta illi coenam, addito optimo vino, instruit: ex quibus constat, veteres longe maiori ferculorum apparatu, et magis opipare coenam quam prandium instruxisse. Nouerant sane aethereo Apollinis et Veneris, solis pedissequae, ac Mercurii spiritu et radiis, qui mane nostrum obsident hemisphaerium, nostras quoque ingenii vires illustrari: quapropter antelucana solis et diluculi tempora ingeniorum exercitus, et sapientiae studiis dicata, sobria esse voluerunt, ne crapula ingenii acies obtunderetur. Est namque [gap: Greek word(s)] , id est, sobria victus ratio est omnium virtutis bonorum dispensatrix. Animus quippe adipe et sanguine suffocatus, inquit Galenus, nihil coeleste meditari potest. Vnde sacer ille vates, et omnipotentis

Dei tuba Dauid, nunquam vesperi, sed semper mane et in diluculo Deum in cithara ac psalmis collaudare praecipit. Nam vtmens ingeniique acumen mane est longe expeditius, ita nocturna ferculorum coenae concoctio est diurna longe vegetior, et multis nominibus magis exacta. Primum, ratione nocturni et humidi lunae splendoris, quod his verbis Daphnus apud Athenaeum medicus scite declarat: [gap: Greek word(s)] , id est: Conducibiliores sunt, ô amice, omni corpori nocturnae epulae. nam lunae astrum ad cibariorum concoctiones multum confert: est enim putrefactiuum. concoctio enim quaedam putrefactio est. Victimae sane noctu in sacrificiis mactatae, sunt digestibiliores, nam et ligna ad lunae splendorem caesa, citius putrescunt: et fructus quidam maturescunt. Deinde plura et valentiora alimenta in coena, quam in prandio, ratione caloris naturalis, qui concoctionis opifex, nocturno frigore et somno augmentatur, esse offerenda, aduersarium hac ratione conuincemus. Nam perinde vt integer annus proprio solis per duodecim zodiaci signa motu dimensus quatuor qualitatibus discreta habent tempora: sic pariter naturalis dies, motu solis per duodecim animalium circuli signa commensuratus, quatuor quoque disparia habet tempora. Aurora quidem leni tepore vernat, meridies solis aestu incalescit, crepusculum

instar autumni qualitates aeris euariat: deinde nox, altera hyems, frigore torpet, quo pori corpotis, ne calor naturalis diffletur, constringuntur: qui diurnis vigiliis, corporis ingenij, sensuumque laboribus dissipatus, a solis occasu, ingrauescente frigore, interna praecordia et ventriculum, primariam concoctionis officinam, subit. Quare recte Hippocrates inquit: Ventres hyeme et vere natura calidissimi sunt, et somni longissimi. quare per ea tempora alimenta copiosiora sunt exhibenda. Etenim tum calor innatus plurimus est: vnde et pluribus egent alimentis. Atqui cum nox, somno dicata, frigore hyemi correspondeat, quis ad noctem copiosius coenandum esse, quam prandendum, inficiabitur? Nemo. Accedit ad haec somnus, quo vt interna omnia magis calent, virtutes quoque et spiritus naturales plus vigent: quae etsi nullas habent ferias, tamen cum virtutes et spiritus animales, ex his nati, suo funguntur officio, in vigiliis magis dissipantur. Ad exactam quoque coenae digestionem, temporis longitudo ab ea ad prandium vsque plurimum confert: quippe quae duplo prandij ad coenam vsque interuallum superat. Vnde Gelenus de Conualescentium victu: Semper, inquit, studebimus, vt valentius alimentum vesperi exhibeamus: quoniam non solum quies et somnus, sed etiam longius tempus naturalem huius concoctionem excipit. rationabile est igitur, vt valentiores ciborum hoc tempore offerantur. Quod athletae omnes, ratione et experientia edocti comprobarunt. Ex his clare perspicis, hanc prandendi, vberiusque coenandi

victus rationem, vt sanis et a morbo conualescentibus salutarem, veteres medicos, paedotribas ac gymnastas summopere approbasse: nisi a teneris alia edendi consuetudo, quae validas et nullo modo negligendas indicationis diaetae vires habet, obstitisset. Qualis vero aegrotis victus ratio competat, patientis vires natura et tempora morbi aperte indicabunt. Quorum diaeta, in hoc vno cum sanorum conspirat, quod hi dum corpus quiescere possit, illi dum morbus quiescit, remittitur, vel dat aliquas inducias, commode cibari ac vires reficere possunt. At in valetudinariis longe diuersa est victus ratio, quam in sanis. Sunt namque valetudinarii quidam, quorum ventriculus ob imbecillitatem, aut sensus neruosi eius orificii acuitatem, [gap: Greek word(s)] , id est inediam non fert. Postquam enim epar et splen per venas portae et mesenterii ex eo chylum suxerint, tum ipse alimenti indigus, ieiuniique impatiens conuellitur: aut per easdem venas de prae cordiis rursum noxios, in sinum suum humores allicit, quorum ad cerebrum exhalatione vertigo, scotomia, aut nisi intempestiue pastus fuerit, ob stomachi cum cerebro consensum, epilepsia accersitur. Sic Diodorus grammaticus, si irasceretur, aut ludi litterarii negotiis aut forensi actione occupatus, paulo diutius inediam sustineret, morbo comitiali corripiebatur, donec Galenus illi suaserat, vt ad roborandum stomachum quouis mane [gap: Greek word(s)] , ientaculo, scilicet pane in vino subacerbo macerato, vteretur: quo stomachi subsidio, vir ille 20. annis integra inculpata que valetudine vitam transegit. Et quibus venter

imbecillis et frigidus copiam ciborum concoquere noctu non poterit, si postero die ventriculus cibariorum odorem eructauerit, et hypochondria flatu suspensa turgent, Hippocrates his diu ob humorum cruditatem dormire, ac corpus straguli tepore fouere ac exerceri, et plus meri bibere, parciusque isto die coenare suadet. Et quibus ob venarum in visceribus obstructiones alimentum non distribuitur, ac cibi recrementa in stomacho relicta, humida et cruda per aluum deiiciuntur, hos panem bene in furno tostum, ac vino intritum comedere, et vinum bene temperatum bibere, ac [gap: Greek word(s)] , semel tantum comedere, vel vno tantum cibariorum genere vesci, et a cibo quiescere iubet. Quibus vero semel, bis, aut crebrius in die parum vel plus cibi offerendum, id valetudinis natura, anni tempus, edendi consuetudo, aetas, ac naturales hominis vires medico perito facile indicant. nam si hae imbecilles, vt in senio effoetis, et conualescentibus extiterint, illis quidem crebrius, sed pro vna vice parum cibi offeretur: quoniam in his calor naturalis exilis, congesta alimentorum copia, vt ignis coaceruata lignorum strue, suffocaretur, nec eam ventriculi vires conficere possent. Proinde Galenus a morbo conualescentes, ad recuperandas vires ter in die cibare consueuit. Sic Antiochus medicus, plus quam octuagenarius, ter in die comedebat: nec tamen desidem vitam domi egit, sed quotidie in forum ad ciuium concilium, et ad visendos aegros, ad trium stadiotum iter pedes conficiebat si quo longius progrediendum erat, tum in sella deferebatur, aut in vehiculo vehebatur. postea, deiecta

prius aluo, in aliquo fori loco, remotis arbitris, circa horam diei tertiam vel quartam, panem cum melle Attico edebat. Deinde aliquid legens ipse, aut cum aliis de rebus grauioribus communicans, vsque ad hotam sextam diei inforo perseuerabat: deinde in balneo publico, frictione et exercitiis senili aetati opportunis curatus, domi mediocriter prandebat, primum his acceptis quae aluum laxant: post haec piscibus maxime quos saxatiles vocant, vel qui in alto mari degunt, vescebatur. at in coena a piscibus abstinuit, et aliquid boni succi, quod non facile putresceret, vt alicam ex mulso, et auem iure simplici incoctam edebat, merumque bibebat. Hac ratione victus Antiochus in senio vsus, sensibus illaesis, membrisque omnibus integris, ad extremum vitae durauit. At Telephus grammaticus, Antiocho aetate prouectior, centum annos natus, diebus quibus non lauabatur, circa tertiam diei horam, cum exigua fricatione oleo inunctus, mox mel optimum crudum, alicae in aqua coctae permixtum, edebat: eoque solo pro ientaculo contentus fuit. prandebat hora septima, aut paulo citius, primum oleribus, demde piscibus, aut auibus comestis. Vesperi tantum panem vino diluto madidum edebat, vinumque senilis aetatis nectar bibebat. Quamuis vterque senex fere magis sobrie coenauerit, quam pransus sit: non tamen id euertit, quod sanis liberalius coenare quam prandere, salubrius esse dix erim. Nonenim haec sunt sanorum, sed valetudinariorum victus paradigmata. Nam, vt Aristoteles ait, senectus ipsa morbus est: et Graecorum paroemia [gap: Greek word(s)] , senes bis pueros asserit. Decrepitos

igitur, vt pueros quoque, pauco alimento, sed crebrius reficere, instar ellychnii in lampade oportet, quod frequentem exigit olei suffectionem. quam si confertim affuderis, ellychnium extingues. Sunt et in hac valetudinariorum victus classe, qui cerebeum infirmum, frigidius et humidius, quam tem peramentum exigit, habent. Cum enim, vt Aristoteles inquit, alimentum per venas sursum respirat, excrementum eius, ob loci vim refrigeratum, fluxiones pituitae mouet, quae illic instar imbrium in aere generantur. Cum enim ex terra vapor exhalat a caloreque effertur in sublime, vbi supernum aerem subierit, frigidum, consistit: denuoque in aquam, propter refrigerationem, et in terram defluit. Aut si magna paruis conferre licet. quemadmodum in Chimica mineralium, aromatum et herbarum destillatione, illorum vapor vi ignis in sublime cooperculum effertur, et eius ac aeris ambientis frigore in liquorem condensatus, in subiectum receptaculum defluit: si de vberiori coena vapor per venas in cerebrum sublatus, quem cum naturales cerebri vires ob copiam eius concoquere non possunt, illius excrementa frigiditate cerebri in liquorem condensatae, ad oculos, aures, et in subiectas capiti partes destillant: vnde ophthalmia, tabes, et mille ex catarrho morbi nascuntur: in quibus parcius coenare quam prandere, non dissuaderem. Habes modo quae obiter de veteri prandii et coenae vsu illis recensui. Illud tamen velut corollarium coenae adiicere, et te admonere volui, vt ab amicis in conuiuium accersitus, omni ab animo excusso moerore, alacris intersis. Nosti sane, ventriculi orificium,

quadam lege consortii, per consensum cordit affectibus quoque affligi: quod et veteres, et nostrates quoque vel hodie, ob id cor appellant. cum quibus et cerebrum, tertius huius foederis collega, quoque conspirat. Vnde Diodorus gram maticus ita percitus, epilepsia corripiebatur: et tristes non modo fastidire cibum, sed acceptum quoque rursus euomere, vidi. Vale.

DE SILIGINE, ET EX EO PANE, et azymo. Epist. LVI.

TABELLARIVS tuus mihi retulit, te non tam quibus ferculis coena illa a pharmacopola medicis condicta, opipare instructa sit, quam quo aenigmatum ac problematum sale et lepore a tam rarae eruditionis viris fuerit condita, scire magnopere desiderare non enim eos in tacita Pythagoraeorum schola, aut cum Areopagitis (qui Athenis in templo Martis tacentes iudicabant) coenasse. Et quidem recte arbitraris. nam silen tium cubiculum, non conuiuim decet. quum enim animus moestus cibum abhorreat, conuiuas esse alacres, ad cibi concoctionem non parum expedit. At verba, inquit Ma crobius, non minus quam vini dulcedo exhilarare conuiuium. vnde nobile illud vinum Nepenthes, quod Helena prop nauit Telemacho praeclarum moeroris pharmacum, non erat radice Oenopiae ex AEgypto allatae, vel aliquo aromatum ex India succo, sed lepida de heroum Troiani belli stratagematibus confabulatione conditum, qua moerorem ex animo Telemachi sustulit omnem. Sic coena nostra non tantum

ferculorum apparatu, et aromatum illecebra, pollucibilis: sed eruditorum virorum colloquio iucunda. Quum igitur primum esu nasturtii ex acetario stomachum languentem incitassent, et ferculis primae mensae pene saturi, animumque mero exhilarassent: his sublatis, symposiarcha noster mala cottonea, citria, arantia, illorumque cortices, pira, mespila, condita quidem, et varia quoque ex sacharo et melle confecta [gap: Greek word(s)] , quae Latini secundae mensae bellaria, appellant, in phialis vitreis et argenteis apposuit. et ne illorum dulcedine lingua imbuta, vinum insipidum appareret, Critobulus ex Thuringia medicus, panem ex purissima siligine confectum poposcit. Tum Grimaldus, ex Austria medicus: Nequaquam, inquit, ex siligine, sed panem ex optimo tritico, quem robum appellant, in clibano pistum, artopoeus nobis afferat. Ignoras, inquit, Critobule, clarissimos ex Hispaniis medicos nobiscum discumbere, in quorum terris siligo non seritur, et qui ob id non atro ex siligine pane, sed ex tritico tantum vescuntur? Tum Critobulus: Sane, inquit, ô Grimalde, intelligo quid veteribus sit siligo, te plane ignorare. Veteres enim siliginem non modo alteram tritici speciem, in quam triticum in vliginoso loco satum tertio anno degenerat, sed esse quoque a furfuribus depuratissimam ex tritico [gap: Greek word(s)] , id est, generoso farinam putarunt, quam Plinius tritici delicias appellat. vnde Cornelius Celsus: Ex tritico, inquit, firmissima siligo. et idem Plinius ait, Ex siligine lautissimus panis, pistrinarum opera laudatissima. Summa enim laus

panis, siliginis bonitate, et cribri tenuitate constat. Similago, inquit, ex tritico fit laudatissima, quae Graecis [gap: Greek word(s)] dicitur. vnde Galen ad Glauconem ait, [gap: Greek word(s)] : Quoddam triticum plurimam semidalim habet, quod generosum appellant. ex hac exquisite a furfure depurata, panis pistus silignitis: qui vero parum ab illius puritate defecerat: semidalitis dicebatur, id est simila. Vnde vel hodie adhuc Lembergi, in meo natali Schlesiae oppido, panis triticiu ssemel appellatur, atque hic inter genera panis primas obtinet. Vnde Psellus inquit panis ex polline tritici siliginaceus recens, odore omnes capitis sensus recreat, spiritus confirmat, et vires reficit infirmas. Conficiebatur et panis ex tota tritici molis exactius fracta substantia, non discretis cribro furfuribus, [gap: Greek word(s)] a Celso et Galeno dictus, [gap: Greek word(s)] . Iste quoque panis, ob farinae cum furfuribus commixtionem, Dioscoridi syncomistus dicitur: Ex tritici, ait, fimilagine panis valentius eo nutrit, a quo nihil furfuris cribro excussum fuerat, quem syncomiston appellant. Sed panis qui ex trimestri tritico fit, leuior erit, et facilime digeritur: Trimestre namque triticum Martio mense seritur, rusticis pergratum: et tertio mense metitur. Hinc apud Philillium comicum seruus inquit, [gap: Greek word(s)] . i. e. Ipse adsum afferens trimestris tritici soboles: id est, panes. Concors certe est medicorum sententia, panem ex pura tritici siligine, silignitim plus alere, sed meatus quoque obstruere: syncomistum vero, vt Triphon Alex. ait, [gap: Greek word(s)] ,

id est, melius subducere aluum. Accipis ne igitur Grimalde, ait, classicos vtiusque linguae autores exquisite puram triticifarinam et ex ea tamen siliginem, similaginem, et semidalim dicere, vnde panis [gap: Greek word(s)] , id est siligineus conficiebatur? Tum Grimaldus respondit: Si erraui, ignosce. seductus a Platina, autore non proletario, erraui. is enim, Siliginem (inquit) Aphricanam, cuius panem veteres laudabant, nequaquam similem huic crediderim, qua nostra aetas vescitur, cum nullum genus panifici hoc sit insuauius, et quod auiditatem edendi minus vtiliter comprimat. Tum Critobulus: Non errat, inquit, Platina. ex Aphricana enim tritici siligine panis longe, quam ex nostra illa vulgari Germanorum siligine Italis et Hispanis fereincognita, delicatior conficiebatur: quam alii esse antiquorum typham, alii olyram contendunt. Theodorus Gaza fidus Aristotelis ac Theophrasti interpres, pro olyra substituit siliginem. At esse diuersa, vel hac ratione constat. Triticum quidem et siligo ac hordeum, teste Plinio, in area exteruntur: zea vero, cuius species est olyra, mola exteritur, et cum suis folliculis seritur. nostra vero siligo a gluma, vt triticum, depurata soritur. At olyram Aphricam esse siliginem, Plinius his verbis affirmat: Ex ea dulcissimus, inquit, panis fiebat. ipsa spissior est quam far, et maior spica eadem, et ponderosior. raro modius granorum eius non XVI. libras farinae adimplet. exteritur in Graecia difficulter, ob id iumentis dari Homerus tradidit. Haec enim est, inquit, quam vocant olyram. Olyra vero Italiae copiosa, a Gallis arinca dicta, ipsis et AEgypto peculiaris.

Vnde Herod. li. 2. ait: [gap: Greek word(s)] . Olyrinis vero panibus ex olyra ponderosa factis, post triciceos, deinde ex typha typhinis, dum adhuc calerent, praecipuam laudem veterum palatus tribuebat, Est namque typha, teste Galeno, et vt Ruellius Parisiensis medicus vertit, cereale frumentum: cuius granum gluma velut triticum et hordeum vestitur: pinsitumque totum in panes densatur. color illi tritico flauior: corpus eius frigosum, tritico exilius, vnde et paruum triticum Graeci appellarunt. Grana typhae cum sapa aut defruto cocta, adiecto salis momento, vt triticum manduntur: adeoque esse vesca constat, vt Homerus typham Hectora suis equis obtulisse tradiderit, cum reliquum triticum equis valde noceat. Sunt enim, ait Theophrastus illa duo, semen et typha, tritico perquam similia. His persuasus, nostram vulgarem siliginem potius esse typham, quam olyram suspicor. Tu vero Grimalde, si quid rectius docere poteris libenter tibi lampada tradam. Tum Grimaldus aiebat, hanc de frumentorum speciebus disceptationem ideo esse valde ambiguam, quod (vt Plinius refert) non eadem vbique sint frumenti genera: et si eadem, neque tamen vbique iisdem nominibus appellentur. et ideo se deliberaturum: ac si quid rectius inuenerit, id in proximo conuiuio se quoque dicturum promittebat. Aderat tum quoque Philotheus, Augustanae vrbis parrochianus, satis eruditus, qui: Appropinquat, inquit, solenne non Iudaeis tantum, sed etiam Christicolis venerabile azymorum festum, ob an geli et Iudaeorum ex AEgypto pertransitum. quum

enim angelus afflictionis vniuersa Aegypti primo genita caede lustraret, ac domos Israelitarum in superliminaribus sanguine agni immolati tinctas solum praeteriret, Paesa, id est transitus, vulgo Pascha dictum est. Quod Moyses et Aaron moniti Dei oraculo instituerunt, vt quotannis 14. die mensis Martii, quem Nisan appellarunt, initiumque anni statuerant, et qua die populus Israel duce Moyse Aegyptii Pharaonis seruitutem egressus erat: vt ad vesperam singulae domus, cuius incolae ad esum agni sufficerent, agnum immaculatum et anniculum, illaesis ossibus, mactarent: et tostum stantes calceati et baculis innixi hac nocte totum celeriter ederent: et si quid relictum foret, mane adurerent: ac vna cum lactucis amaris, nec alio pane vsque ad 21. Martii diem quam azymo vescerentur. his enim diebus septem, fermentum habere in aedibus nephas erat. Et addidit parrochianus: Quamuis Pascha nostrum im molatus est Christus (ipse enim vere est agnus, qui abstulit peccata mundi) verum quum Paulus iubeat Corinthios, vetus expurgare fermentum, vt sint noua conspersio, et azymi sinceritatis: et nullus Theologorum hactenus, quod ego sciam, docuerit, qua panificii industria panes azymi conficerentur, id (ait) a vobis medicis scire magnopere desidero, qui tam docte de aliis panis spe ciebus disseruistis. Tum Critobulus: Panes, inquit, illos infermentatos, quos Hebraei septem diebus in festo azymorum edebant, de placentarum censu fuisse bellaria, quae Graeci [gap: Greek word(s)] vocant, suspicor. Verum cumin Germania nusquam locorum, quantum ego comperi, ex melle, semidale,

ouis, butyro, et casei detrimentis, placentae, itria lagana, rhyemata delicatius, ac panes quoque in veru tosti obeliti conficiantur, quam in Schlesia: praecipue omne ex melle, siligine, addito pipere et zinzibere liborum genus: aequum esse arbitror, vt Langius noster, ex Schlesia medicus, de his disserat. Tum ego, ne asymbolus coenasse iudicarer: Longe, inquam, ô parrochiane, illa Hebraeorum agni Paschalis coena, hac nostra adiiciali fuit sacratior, in qua lege Mosaica cautum erat (teste Suida) vt omnes panis fermentati reliquiae, hora sexta, diei mensis Martii decimae quartae, qua festum azymorum auspicabantur, quam primum clangor tubae obstrepuisset, comburerentur, et solis panibus infermentatis vescerentur. Et recte, inquam, sentis Critobule. panis nempe ille absque fermento dulciarius, de genere placentarum ex farina tritici caseo et melle in clibano sub testaceo cooperculo coctus, inter Graecorum pemmata censebatur. Vnde Galen. libro. 1. Alimentorum: Quaecunque inquit azimorum pemmata in clibano coxerint, exempta statim in mel calidum coniiciunt, vt penitus melle imbuantur. et haec, inquit de placentarum genere sunt. et li. de alimentis boni et mali succi: [gap: Greek word(s)] (ait) [gap: Greek word(s)] id est, omne ex tritico pistorium sine fermento opus, pemma dictum, praecipue addito caseo, lentos crassosque humores generat. Illud quoque pemmatum genus veteres rei agrariae scriptores libum appellabant, cuius compositionis exemplar M. Cato nobis tale praescribit. Libum, ait, hoc modo facito: Casei pondo ij. in

mortatio bene disterat. vbi bene distriuerit, farinae siligineae libram, aut si voles tenerius esse, selibram similaginis solum eodem indito, et permisceto cum caseo bene. ouum vnum addito, et vna bene permisceto. inde panem facito, folia subdito, in foco calido sub testa decoquito leniter. Nec Hebraei tantum Pascha celebraturi, sed etiam in pagis Graecorum agricolae sacris operaturi, pane azymo vescebantur. vnde Galenus libro 1. de Alimen. viribus, [gap: Greek word(s)] : id est, Panis exquisite azymus, nec vnivtilis, praecipue si caseo participauerit: quemadmodum circa Pergamum agricolae festa celebrantes, praeparare solent. Fermentum enim suo feruore mazam panis friabilem, insumpta eius viscositate, efficit: illiusque dum turget flatus, discutit, faciliusque digeritur. Quare saluberrimus est panis, qui plurimum salis et fermenti participiat: cuius maza primum manibus bene subacta, ac depsita, tandem probe in clibano aut furno decocta fuerit. at panis infermentatus, quamuis corpus impinguat, si bene digestus fuerit, quo et athletae ob id saginabantur: viscidos tamen humores generat, aluumque et viscera obstrut. Omnes tamen panes azymi, vt in Geoponico Didymus ait, [gap: Greek word(s)] , venerem torpentem excitant. Sed quia iam, inquam, hesperus nostrum conscen dit hemisphaerium, his ferculis et panibus saturi, quisque domum concedat. et symposiarches velim, vt a parrochiano nullum symbolum conuiuii

hac conditione exigeret, vt in proxima concione de panibus primitiarum ac propositionis, azymis quoque (quibus Abimelech sacerdos Dauidem fugitiuum cibauit, quos sacerdotes edere tantum fas erat) nos certiores reddat. Ad haec omnes, iam somnolenti, capite oculisque annuebant: et accensis taedis, quilibet laetus domum redibat. Caeterum de his conuiuij problematibus quid tu quoque sentias, proxime rescribere poteris. Vale.

DE PTISSANA, OMELYSI, ET Polenta. Epistola LVII.

QVAM saluberrimus ptissanae cremor ab omnibus medicis in salubri victus picrocholorum ratione, ad acutorum morborum febriumque cura decantetur, adeo vt nulla sit in libris medicorum ptissanae sorbitione magis protrita, et cuius praeparatio sit magis ignota, et vsus pene exoleuerit: quaeris, qua causa id acciderit: quod breuiter docebo. Olim enim, vt Plinius tradit, vulgata erat ptissanae conficiendae ratio, et omnibus ita vel cocis obuia, vt illius confectionem conscribere nulla necessitas vrgeret. Quum vero obliuio, vetusti temporis filia, inuenta antiquorum nisi monumentis concredita fuerint, facile obliteret: euenit, quoque vt ptissanae praeparatio, a nullo exacte conscripta, memoria et vsu hominum exciderit. Quare operae pretium me facturum arbitror, si tergeminae hordei sobolis, ptissanae, omelyseos, ac polentae progeniem descripsero. Est sane ptissana ex hordeo in pila contuso et decorticato pulmentarium, sorbitio, vel cremor: id est,

lac vel succus ex grano in aqua macerato elicitus. Vnde in conuiuio Dipnosophistarum de ptissana griphus spargebatur, [gap: Greek word(s)] : id est, succum hordei decorticati manib depsitum bibe [gap: Greek word(s)] , inquit Athenaeus [gap: Greek word(s)] id est tundere, [gap: Greek word(s)] : id est, vt Hesychius interpretatur, hordeum aqua maceratum a gluma purgare et eluere. Genuina enim olim erat confectionis ptissanae ratio, vt hordeum maturum medulla plenum, non strigosum, sed adhuc crudum, aqua irrigatum, manibus chirotheca ex cannabi vel sparti tela (ex quo et iumentis, ne vngulae attererentur, calcei nectebantur) vestitis fricarentur fortiter: donec exteriot cortex, relicto tamen adhuc interno eius acere, quo farina continetur, bene abstergeretur. Hoc tandem sic, vt Didymus docet, bis subactum manibus, ac sole siccatum, in pilam coniectum, velut in mola trusatili pinsebatur: et sic contusum cum suo polline, ad necessarios vsus in vase fictili condebatur: ex quo ptissanae sorbitiones, pultem, et cremorem decoquebant, quae singula medicorum Arabiae interpretes aquam hordei appellant. Apud quos erat gemina ptissanae decoctio. vnam nempe, hor dei sic praeparati libram in olla vitreata cum aquae salubrioris libris XX. donec huius pars dimidia, vel partes duae insumerentur, decoquebant: et hanc aquam hordei lenitiuam, et ob interioris corticis acredinem abstersiuam, et medicinalem potum appellabant. Alteram vero tali artificio concinnabant. accipiebant hordei decorticati, ac cum panni rigidi frictione depurati libram 1. quam in olla quoque vitreata lento ignis calore, prius tamen aqua

calida pluries lotam, in X lib. aquae vnica ebullitione decoquebant: qua diffusa, alias XX aquae lib. affundebant: et donec dimidia pars aquae euapcrasset, deferuere sinebant. Hanc non, vt priorem, abstersiuam, sed quia asperitatem pectoris demulceret, ventrem lubricaret, praecordia humectaret, sitimque leuaret, Graeci [gap: Greek word(s)] , Arabes cibum medicinalem et hordei apozema, id est, elixationem appellarunt. Prima vero hordei simplex decoctio per colum traiecta, a Graecis [gap: Greek word(s)] succus ptissanae colatus, a Latinis vero cremor ptissanae recte dicitur, alteram vero, in qua grana hordei colo vel cribro ab eorum succo discreta non sunt, Galen. et Hippoc. [gap: Greek word(s)] , id est, hordeaceam et integram dicunt: Latini vero differentiae causa, recte sorbitionem appellarent. Erant quoque aliae operosiores et lautiores ptissanae cum aceti et olei, porri anethique conditura de coctiones, quas Apitius (qui arte culinaria paterna obligurierat bona) ac Galen. passim docent. qualem et Paul. Aegineta lib. 1. conficere ita docet: Ptissana, inquit, sic coquitur. vni eius parti, aquae partes XV. adiicito, paululumque olei, et post ebullitionem acetum quoque adde. et cum exacte cocta fuerit, parum salis friabilis inspergatur. Sunt quoque, qui porrum et anethum addunt. At Oribasius in Euporistis, minus aquae accipit: vnam nempe hordei praeparati heminam in decem tanrum aquae heminis decoquit, donec medullaris hordei viscedo eliquata fuerit. tum mel, acetum ac salem iniicit: et postquam in ebullitione hordeum detumuit, porrum et anethum quoque addere solet. Nec ex hordeo tantum, verum ex tritico et

oryza quoque pari ratione ptissana fiebat. Caeterum vulgarem nostram aquae ex hordeo integro decoctionem, qua in cura febrium vtimur, Galeno fuisse ignotam, inde suspicor. Nam dum Hippocrates in quarto reg. acut. libro, febre correptos, vt sitim sedarent, potum [gap: Greek word(s)] , id est aquae hordeacei bibere iuberet: id Galenus declaraturus inquit: Quod hordei poculum [gap: Greek word(s)] id est sitis extinctiuum sit, manifestum est at debuisset quoque docere Hippocrates qua ratione hordeum praepararetur. an id simpliciter aqua macerari, an vt hi qui ex hordeo [gap: Greek word(s)] decoquunt, praeparare oporteat. At Oribasius, Iuliani Caesaris medicus, id docere videtur. Febrientibus, inquit, non oportet hordeum in pila tundere, sed gra na compressa dilatare, et coquere in aqua, et hordeum in aqua tepida prius bis abluere: deinde illius hordei hemina in decem aquae heminis vsque ad hordei crepaturam coquatur, inde coletur: et id bibant, in quib. humor cholericus dominatur. Succedit et alia hordei proles Omelysis dicta, quae nihil aliud Dioscoridi et Galeno significat, quam puram hordei crudi farinam, a furfurib. castratam, et ex ea in hydreleo cum butyro dissoluta cataplasma, phlegmonum et synanchiae suppuratiuum. Vnde Galenus de Compositione medicamentorum ait, [gap: Greek word(s)] . Haec quidem non ex hordeo, vt polenta immaturo, nec cocto aut manibus ad ptissanam depsito, sed ex hordeo crudo excernebatur, ob id cataplasma ex hordei crudi farina in hydreleo dissoluta praeparatum, [gap: Greek word(s)] nomenclaturam retinuit. Et quia ad phlegmonum mutationem accommodabatur,

farinam hanc virtutis abstersoriae esse expertem oportuit: quae tam efficax inest hordei furfuribus, vt [gap: Greek word(s)] , mancipiorum ven ditores, naeuos in vultu mancipiorum crudi hordei cum furfuribus farinae illitu absterserint. Succedit huic postrema quidem et praecox hordei im maturi soboles, polenta Latinis, Graecis vero [gap: Greek word(s)] nominata. vnde Hesych. [gap: Greek word(s)] , inquit, [gap: Greek word(s)] . Vnde Pallad. hordeum (ait) semimaturum, cui adhuc aliquid su perest de virore, per manipulos ligabis, et torrebis in furno, vt facile mola possit infringi: et in mo dio vno salis aliquantulum, dum mollitur, miscere curabis. Certe qui id diutius seruare volebant, siraeo, id est sapa et vino mulso conspersum, et siccatum, cum suo polline et furfuribus in nouis fictilibus condebant, et ad varios ac praecipue sacrificiorum quoque vsus: quando nulla sacra non modo Ethnicorum, sed etiam Hebraeorum, sine mola salsa conficiebantur. Itaque Dominus Mosi edixit, vt quicquid sacrificii offerret, sale condiret: In omni, inquit, oblatione sal offeres. si autem obtuleris munus primitiarum frugum tuarum Domino de spicis adhuc virentibus, torrebis eas igni, et confringes in modum farris. Sic Graeci quoque, teste Theophrasto, quia antequam cerealia frumenta sale condire didicissent, integris hordeis vescebantur. In huius rei monumentum, sacerdotes in frontem victimae [gap: Greek word(s)] , id est hordeum sale commixtum, effundebant. Vnde Homerus de Graecorum sacrificio inquit:

Itaque si veteres irata deorum numina mola salsa litando placarunt: spero me quoque illius enarratione tuam beneuolentiam demeruisse. Vale, et boni consule.

QVID SIT CYCEON, ET IVS ALBVM, ac de cerebro nonnulla. Epist. LVIII.

IN vere anni praeteriti, mi Geralde, a senatoribus reipublicae Nurbergensis, prudentia singulari ac virtutum integritate praeditis, accersitus fueram, vt optimo eorum ciui Christophoro Kress ciuitatis in comitiis imperialibus et ad Caesarem Carolum oratori, grauiter renum lithiasi affecto, mederer, aderant tum quoque Doctores Ioannes Schucz, et Magebuchius, viri eruditione, multarumque artium, et in remedica in primis peritia praestantes: qui, postquam communicato consilio, pleraque morbi pharmaca conscripsissemus, me solatii causa ante coenam extra moenia, in pratum Hallerense, quod ab vno latere flu men Pegnicium alluit, ab altero varia hortorum amoenitate est circumseptum, deducebant. Et cum subvmbra arborum deambularemus, en coetum iuuenum illic conspeximus, qui cursu decer tabant, ita vt victus lampada victori traderet, captiuusque reduceretur. Tum Magebuchius a me sciscitabatur, An ego vnquam, pro conseruando sanitatis et virium robore, tale currendi exercitium a medicis veterum institutum legissem. Tum ego respondi, me apud Philochorum et Aristodemum legisse, Athenis in festo Scirados Palladis, Atheniensium ephebos palmites vitium botris

onustas deferentes, quas Graeci [gap: Greek word(s)] appellant, ex Dionysii sacrario vsque ad Palladis templum, quod currendi scopus erat cucurrisse: ac victori, qui alios anteuerterat, datam calicem pentaploa dictam, quam ipse petulans cum iuuenum choro saltans circumferret. Ideo autem pentaploa dictam, quod potum ex quinque rerum mixtura, vino, melle, caseo, polenta, et olei momento concinnatum contineret: quem Cic. cinnum, Graeci vero [gap: Greek word(s)] appellant. Vnde Gal. in 6. Epid. Hippocratis librum: Vinum, inquit, absque cibo ieiunis obesse, experientia comprohat. ob id [gap: Greek word(s)] ex cibo et vino potus, ieiunos non offendit. Erat enim hoc poculum, vt Didymus ait, ob polentam [gap: Greek word(s)] , sitis remedium, quale Circem sociis Vlyssis praeparasse Homerus refert:

Vnde Gal. de notha ptissanae decoctione: Quidam, ait, cyminum et mel iniiciunt, cyceona potius quam ptissanam praeparantes. Qunm haec dixissem, vterque inquit: Nullas tibi, ô Langi, pro cyceonis poculo et potu, quem nobis reddidisti, gratias modo referre possumus: nisi nobis ad coenam conuiua adsis: tum enim poculis musto aut vino ex Creta vel Candia plenis, cyceona tuum compensabimus. Tum ego: Libens, inquam, vobis morem gererem, nisi a Florentinis mercatoribus, qui libros mihi ex Italia attulerunt, dudum coena esset condicta: qui cerebrum suillum bene tostum et elixos in albo iure asellos, quos secum attulerunt, rara Germanis fercula, pararunt. Ad haec Magebu chius: Non insuetae, ait, modo, sed etiam incognitae

sunt haec nobis dapes. Quare si nos illarum praeparationem docueris, perinde erit, ac si vobiscum coenassemus. Tandem ego respondi, Hippocratem et Galenum marasmo tabescentes, aut ex spirituum defectu syncope languentes, harum alimonia reficere solitos. Vnde Galenus: Dabis, inquit, his et oua, praecipue eorum vitellos (albumen enim eorum aegre concoquitur) praeterea gallinaceorum, qui lacte alti sunt, testiculos: itemque suillum cerebrum, sed vel diligenter assum (quando, si detur crudum, summopere laedit) vel in albo iure legitime elixum, porro et anetho iniectis. Albi autem iuris praeparationem facile elicies ex secundo de Comp. medicam. lib. vbi ex mero craepala affectis, iubet testiculos et alas gallinaceorum ac pullos columbarum, in albo iure decoquere: Elixentur, inquit, haec omnia sine garo et vino in albo iure, simplici in aqua, solum cum oleo anetho, et modico porri: salem vero non ebullitionis principio, sed quum haec fuerint decoctione facta friabilia, postremo iniieias. Nec in eo tantum carnem et volatilia, sed etiam pisces, veteres de oxerunt. Vnde Gal. de laborantib. phlegmonode, tertia lassitudins specie: His, inquit, saxatiles quoque pisces, vel [gap: Greek word(s)] , id est asellos, in albo iure bene elixos dabis. Voco autem ius album, cum sine garo, magisque etiam cum sine superuacua conditura, quam Graeci [gap: Greek word(s)] appellant, praeparatur, anetho saleque cum oleo et porri exiguo, in aquam coniectis. Erat autem carycia, ius Lydorum, ex sanguine ferarum, aut volucrum, sumptuosis tragematis, et aromatum deliciis condîtum. Aselli vero pisces, quos Romani scarmos et merlusos dicunt: Graeci vero ob minutulas squamas

et colorem subcinericlum, quibus asellis vermib. multipedibus, sub ollis et saxis in penu latentibus, assimilantur. [gap: Greek word(s)] , id est asellos appellant: qui sub canicula latent, aliis vero temporib. ore denticulato et pa tulo, ac capite compresso, sine compare vagantur: de quorum capite lapis exemptus, et adalligatus, febrem arcet. Erat quoque antiquorum medicis in frequenti vsu ius nigrum, Graecis [gap: Greek word(s)] dictum, quod ex sam guine et [gap: Greek word(s)] , id est sapa vel defruto conficiebatur. Verum si vobis cordi sunt diuersa conficiendi iuris albi artificia, quibus vel hodie Romae praeparantur: ea vos Platina in libro sexto de Honesta voluptate, perbelle docebit. His verbis eos saturos dimisi: et quoniam aduesperabat, ne cocus meam absentiam causaretur, ad coenam acceleraui: in qua et te quoque affuturum confido.

DE GARO, MVRIA, ET ALECH. Epist. LIX.

DEDIMVS satis strenue, in Bononiensi gymnasio, Theobalde, celebri Musarum Lycaeo, medicinae operam. Quum vero omnia veris amoe nitate vernarent, conuenerat inter nos, ex Germania medicinae commilitones, nocturnis (vt aiunt) ad Cleanthis lucernam lucubrationib et interdiu visendi aegros labore defessos, quo aliquando ingenii neruos remitteremus, vt Paduam proficisceremur. Et postquam illic, quae aegros curandi methodus obseruaretur, explorassemus: inde per mare Adriaticum, in quod Padus se exonerat, Venetias appelleremus. Vbi cum in forum

piscarium venissemus, en piscator scombros retibus implicitos, oblongos exilesque pisciculos, colore sulphureo sub aquis conspicuos, afferrebat. ex quibus Veneti in vere, quo tempore obesiores sunt, delicatiora praeparant obsonia, opipare condita. Ob id Heliogabalus imperator (inquit Aelius Lampridius) pisces semper quasi in marina aqua cum calore suo coctos, conditura Veneta, comedit. Tum ego inquam: Si vos, ô commilitones, expensarum non poeniteret, ex scombris vos garum, celebre Graecorum Romanorumque luxus obsonium, conficere gratis docebo. Annuebant ergo omnes. Itaque pisces emptos cum reliquis [gap: Greek word(s)] , id est, paruis pisciculis, ad gari lenociniumaptis, in xenodochium, ad Fistulam dictum, diuertentes deferebamus, et piscibus exenteratis: O socij, Garus (inquam) associorum fuit olim praecipue ex piscibus, et aliquando ex carnibus sale maceratorum, putrilaginis liquamen. Nam teste Suida, [gap: Greek word(s)] , id est, sale conditorum putredo. Quamuis enim sal reliqua a putredine conseruat, ingeniosa tamen gula ipsum ad gari, alecis et muriae liquorem tabescere multifariam coegit. Ob id scite Plinius tradit, esse etiamnum aliud exquisiti liquoris genus, quod garum vocauere, ex intestinis piscium, caeterisque quae abiicienda essent, sale maceratis: vt sit illa putrescentium sanies. Hoc olim conficiebatur ex pisce, quem Graeci garon vocabant. Vnde Martialis:

Expirantis adhuc scombri de sanguine primo
Accipe faecosum, munera cara garum.

Nam nec vllus liquor, praeter vnguenta, maiori precio constiterat, singulis millibus nummûm

permutantibus congios gari pene binos. Et hic de piscibus liquor ita conficiebatur. Viscera scombri, aut scari, ac vna teneriores pisciculi, [gap: Greek word(s)] di cti, triglia, maenidia, lycostomi, in vas coniecta, sale affatim conspergebantur: ac in vere in apricum solis cooperta, et crebro rude agitata, exponebantur. deinde in aestate, quum solis calore, sal pisciumque pinguedo eliquesceret, in medium opsaridiorum vas, canistrum aut cophinus, vt promineret, oblongus, lentisque de salice viminib. arctissime plexus, statuebatur: in quem salsus piscium liquor sensim destillabat. quem sic colatum Graeci quoque [gap: Greek word(s)] appellabant. Vitium huius, inquit, Plinius, est alex, gari imperfecta, nec colata faex. Vnde Apitius, maximus ille nepotum gurges: Sumen (ait) elixum, vel in furno aut craticula assum, cum alece aut sinapi manducatur. Est et alec longitudinis pedalis aut spithami oboesus pisciculus, qui ex Cimbricis ac Daciae et Norvuegiae Borussiaeque littoribus, vasis inclusus, et sale condîtus, haringa quoque dictus: aut sale fumoque inueteratus, tum haringa passa appellatus, cratibus aut sportulis impositus ad nos perfertur. In Bithynia vero taliter garum praeparant. Coniiciunt maenidas paruas aut magnas, siue lycostomos, aut sauros, siue scombros, aut horum piscium omnium miscellam, in mactram, vas excauatum pistorium, in quo farina in massam subagitur, quod Graeci [gap: Greek word(s)] dicunt. et in modium horum piscium, salis sextarios duos Italicos inspargunt: et quum noctem vnam ita sale ma cerati fuerint, tandem eos in vas fictile coniectos et bene coopertos, per duos aut tres menses soli exponunt: eosque crebro, sed tamen ex interuallo, rude

vel baculo agitant. Quidam et vini veteris sexarios duos in singulos piscium sextarios affundunt: et sic, vt [gap: Greek word(s)] praeparatum, in varios vsus reponunt, ne vires eius difflentur, bene coopertum. De garo ex locustis id quoque memorabile fertur: quemadmodum pulices ad sangninem caprinum assiliunt, sic locustas ad garum in fouea sepositum, sturmatim aduolare aiunt. Qui vero garum celeriter citra insolationem, sola decoctione conficere student, hi in muriam [gap: Greek word(s)] , in qua iniecta stagnent, vel supernatent, piscem coniiciunt: et olla noua cum origano, donec aliquantulum muriae euaporauerit, decoquunt. Et quemadmodum nostri gulae nepotes lampretam piscem, vino Cretico ebriam et submersam, inserta eius ori nuce myristica, obduratis externe cum gariophyllis infixis, ex vttoque latere colli septenis fistulis, ne vinum absorptum regerant, enecare solent: sic Apitius, artis culinariae ad omnem luxum archimagirus, mullos pisces in garo enecatos, sapidiores fieri docuit. Vnde et Plato comicus inquit, [gap: Greek word(s)] . id est, In putrido garo submergentes suffocant me. His gari specieb. longe celebrior erat garus ex piscium cruore compositus, ob id Haematicus dictus. Accipiebant. n. viscera thynni aut scombri, cum embrochiis: eorumque liquore et sanguine ac sale conspersa, in vase fictili menses vt plurimum duos tabescere sinebant: deinde fundo vasis pertuso, liquorem in aliud vas substratum illi destillare sinebant. Vnde Martialis in Xeniis:

Expirantis adhuc scombride sanguine primo
Accipe faecosum, munera cara, garum.

quilibet coniicere potest, quo Gal. lib. 3. de Medicamentis locorum affectorum compositis, ad male olentia et depascentia aurium vlcera vtitur, [gap: Greek word(s)] . Garus certe non sociorum, sed associorum crapulae lenocinium Asoti enim dicebantur prodigi helluones, qui cibariorum et potus luxuria paterna decoxerant bona, quorum catalogum Vlpianus apud Athenaeum recenset. Quare gari cognomen apud Apitium, Plinium ac Martialem abiecta litera a, mutilasse credo librarios. Quod vero ad muriam attinet, vt varios eius ad salgamorum vini et salsamentorum vsus, ita tres ipsius species reperio. Prima ex aqua coelesti vel fontana, sane et melle vna maceratis, constabat: qua solum in vindemiis vina, vt fierent defaecatiora, condiebant: cuius praeparationem in epistola De vini cum sale mistura, ex veterum Commentariis abunde docuimus. Altera vero muriae species, qua veteres ad olerum, radicum, pomorum, salgamorumque omnium condituras vtebantur, Graeci [gap: Greek word(s)] , muriam vel salsilaginem colatam, et a faecibus depuratam; Columella vero aridam appellat, quam hac methodo conficere docet: Dolium patentissimi orificij in aprica parte villae qua plurimum sol feruet, locato, et id aqua coelesti repleto, aut fontana: tum indito sportam iunceam, vel ex sparto plicatam, sale candido, quo muria candidior fiat, repletam. Cum salem per aliquot dies videris liquescere, nec dum muriam esse maturam intellexeris, tum subinde alium salem ingeres, donec integer in sporta permaneat, nec diminuatur amplius quod muriae maturitatem indicat.

et si meliorem habere volueris, hanc in vasa pi cata diffundes, et opertam soli exponito: omnem enim mucorem vis solis auferet, et odorem bonum praebebit. Est et aliud, inquit, maturitatis muriae experimentum: vbi dulcem caseum in eam dimiseris, si pessumibit, immaturam: si vero emerget, maturam esse scito, Et quoniam ex sale candido fiebat, illius praeparationem vt ex M. Catonis lib. de re Rustica adscribam, esse operae precium arbitror. Salem, inquit, candidum sic faciro. amphoram defracto collo puram impleto aquae purae in sole ponito: ibi fiscellam cum sale populari suspendito, quassato, et identidem suppleto. id aliquoties in die facito, vsque adeo, donec sal desierit tabescere bidu um. id signi erit: maenam aridam vel ouum demittito: si natabit ea, muries erit, quo carnem vel caseos vel salsamenta condias. Porro, ait, muriam in labella vel patina ponito in sole: et vsque adeo in so le habeto, donec concreuerit: inde flos salis fiet. vbi nubilabitur, sub tecto ponito. quotidie cum sol erit, in solem reponito. Eadem quoque ratione Constantinus Caesar in Gaeoponico sibi dicato, muriae maturitatem explorare docet: [gap: Greek word(s)] , ait [gap: Greek word(s)] : id est, Ad gari decoctionem accipe muriam stactem colatam, sic probatam, vt si quod in eam coniectum fuerit, super natet: si vero subsederit, muria non satis salis habebit. Eadem ratione oua, et alia in aqua marina salsa, non facile subsident. Dicitur quoque postre mo muria, quum de salgamis, carnibus ac piscib. sale sicco maceratis, illorum madore sal tabescit, liquamen. Vnde Hesychius inquit, [gap: Greek word(s)]

Anttpolitani fateor sum filia thynni:
Essem si scombri, non tibi missa forem.

Haec tibi, Theobalde, de gari alecis, ac muriae praeparatione ex Gaeoponico Constantini Caesaris, ac veterum rei agrariae scriptorum monumentis, referre libuit. Quae vero commoda aegris haec afferant, ac praecipue muria salsorum piscium ac oliuarum salsilagine conditarum, quas Graeci [gap: Greek word(s)] dicunt, in curandis aurium ac gingiuarum vlcerib. nomis, et contra exulcerata intestinorum tormina, vetustosque coxendicum dolores, clysteri infusa: id quidem praeter Dioscoridem, et eius interpretem C. Plinium, Galenus quoque et ingeniosa ipsius simia Paulus Aegineta, te docebunt. Vale.

DE PISCIBVS SAXATILIBVS. Epistola LX. AD GEORGIVM WIRT consobrinum, Medicum Caesareum.

ACCEPI, crede mihi, Georgi consobrine, non absque moerore, comitia ab inuictissimo Cae sare Carolo Augustae indicta, non prius solutum iri, quam Parthenopolis ciuitas, duorum Saxoniae et Marchionatus ducum obsidione aut liberata, aut expugnata fuerit. Quum igitur euentus belli dubius sit, aduentum tuum quoque fore dubium vereor. Scribit Andreas frater tuus, vos longitudinem temporis comitiorum pertaesos, illius fastidium amica tamen et sobria conuiuiorum philothesia deuorare. ac nuper vestrum symposiarcham, anonymum vobis ex Mosella piscem apposuisse,

quem Carpionem appellant: ac ex arenoso flumine inter saxa captos fundulos, petcas, salmulos et labracas, pisces saxatiles, in albo iure, cum modico porri, anethi, olei, et et sale (vt Galenus praecipit) decoctos praebuisse edendos. Verum carpiones, trottis similes, et sapidiores oleo suffrixos, et modico sale ne marcescant conspersos, assulis abiegnis inclusos, ex Benaco Myncii fluminis lacu captos, a Tridentinis per Oenospontum tum ad vos perferri Augustam, facile credo. frixa enim diutius, quam elixa, conseruantur. At vos pisces, comedisse saxatiles, frater tuus mihi non persuadebit. Augusta enim Vindelicorum metropolis, a maritimis scopulis, inter quos pisces alti et capti, Grae cis [gap: Greek word(s)] , Latinis vero saxatiles dicti, ni mium distat. Si namque pisces in flumine per saburram et saxa delabente capti, a veteribus Medicis [gap: Greek word(s)] , dicti fuissent, tum certe rectius mustela piscis, a lambendis petris lampreta dictus, ac murenulae, osculis saxis vt aegre diuelli possint adhae rentes, in censum saxatilium referrentur. Sed, vt Columella ait, optime saxosum mare nominis sui pisces nutrit, qui quod in petris stabulentur, saxatiles dicti sunt, vt merulae, turdi, nec minus melanuria: quos Galenus in libro de alimentis recenset, et perspicue ita definit: Scaros, cottyphos, cichlas, iulidas, phycidas, percas, petraeos nominant pisces, a locis in quibus inueniuntur, et diuersantur. non enim in lubricis, arenosis, aut terrestribus aequoris littoribus, sed vbi petrae et saxosa sunt littora, sese illa tebrant, et parturiunt. Alimonia ex ipsis non modo concoctu facilis,

sed humanis quoque corporibus saluberrima. sanguinem enim constitutione substantiae mediocrem generant. ob id Athenaeus ex Diphili medici Commentariis inquit: [gap: Greek word(s)] . et paulo post inquit, [gap: Greek word(s)] . Hos ob id Galenus in esculento piscium iure albo elixatos, marasmo aut syncope ex spirituum inopia languentibus, et lassitudine vlcerosa defessis, salutares esse statuit: quibus vires effoetas reficere nouit, nec illorum esum febre vel pleuritide laborantibus a morbi statu denegauit. Adde hos et alios quoque maritimos pisces fluuiatilib. esse calculosis longe innocentiores. salsus enim aequoris liquor, et fluxus inter saxa collisio, illorum viscidum mucorem et attenuat et digerit. Proinde Cor. Cels. Leuior, inquit, piscis est inter saxa editus, quam in arena: leuior in arena, quam in limo. quo fit, vt ex stagno vel lacu eadem piscium genera grauiora sint, leuiorque qui in alto quam qui in vado vixit. quod Galenus paulo vberius his ver bis testatur: Volucres, inquit, et pisces, paucis exceptis, omnes boni succi sunt, praeter eos qui in stagnis ac paludibus et fluuiis limosis ac turbidis viuunt, nam minus natant, aereque et victu deteriori vtuntur: ac maxime si in eorum lacum, aqua ex magnis ciuitatibus, Iatrinas, balnea, macellum ac culinas, et fullonum, qui vestes et lintea eluunt sordes expurgans effluit. pessima enim, in tam feculenta aqua degentibus, caro nascitur:

quae comesta, et corporis nostri alimoniam conspurcare posset. et quemadmodum pisces marini saxatiles, in alto aequore degentibus sunt salubriores: sic quoque fluuiatiles, qui aduerso torrentium impetu exercentur, et fatigantur, atque occurrentibus abruptis vadorum petris illiduntur, his qui in stagnis et limosis lacub. tranquille degunt et torpent, castigatiora habere sumina, et in salubri victus ratione praef rendos censeo. Esse vero priscorum pisces saxatiles, aut in illorum censu habendos, pernegabo: donec tu pro singulari tua eruditione, meliora docueris. Faxit Deus, vt te propediem bonis auibus reducem videamus. Vale.

DE CARNE SVILLA, HIPpocratis sententia. Epistola LXI.

VIR prudens, Geralde, fatis cedere, et tempori se accommodare nouit: cuius te plurimam rationem habere, ex xeniolis mihi missis coniicio, quae puer tuus Euangelus decimoquarto Calendas Ianuarij, tuo mihi nomine obtulit: quo die Romani et Cyrenenses togis exuti, ac curta synthesi veste induti, ficulneisque ramis coronati, vna cum seruis pileo coopertis, Saturnalia celebrantes, epulabantur: amicus quoque amico grata munera mittebat, tum varia ex frugibus obsonia et bellaria, tum praecipue ex melle placentas, quorum inuenta Saturno accepta referunt. Hic certe solennis mos, nec apud Christianos omnino exoleuit. nam his Calendis Ianuarij, quibus CHRISTI ex Deipara virgine natalis celebratur, in quibus plurimum

sues oboesas sagina, mactamus: amicus amico strenam, vicinus vicino, de carne suilla offam, aut farcimina, pro felici noui anni auspicio mittere solet. Et vt ego quoque tibi pro tuis xeniis aliquam vicem rependere videar, en mitto de meo pridie mactato porco, ex carne eius minutatim dissecta, addito pipere, isicia, et tomacula, ac de suillo latere, tergoque sale macerato, et suffito, succidias: quorum esum perfida gens Iudaica temere infamauit. Nam, si modo ea quae Iustinus et Cornelius Tacitus memoriae prodiderunt vera sunt, quum haec gens in Aegypto diis hominibusque inuisa, foeda scabiei porrigine, et tabe laboraret, eiusque contagio totam Aegyptum inficeret, Iupiter Hammonius de remedio per Bochorim, tum Aegypti regem, consultus Iudaeos Aegypto arcendos respondit. horum exulum Moses dux designatus, memor quam foeda scabies et vitiligo illorum corpora deturpasset: simulque quod porci grandine, reconditis in carne viuentium iunctis, et scabie eadem infestarentur (vnde porci grandinosi chalari dicuntur) Iudaeis suillae carnis esui interdixit. Verum haec sunt Ethnicorum qui arcam diuinae legis non intelligunt, deliramenta. Rectius haec Mosis decreta Eusebius intellexit, qui tradit Moysem sub hoc de esculentis legum aenigmate, populum Israel tum durae ceruicis, et effrenem, ea docere voluisse, quae ad iustitiam et pietatem pertinerent. Nam animalia et volucres raptu et morticinio viuentes, non alio nomine edere vetuit, quam quod huius legis symbolo eos a spoliis et caede deter reret. Suilla vero carne vesci prohibuit, quo Iudaeos admonuit, quum sus sit amicaluto. et locis vliginosis,

in quibus se volutat, et oblectat, vt ea quae externe corpus, intus vero animam coinquinarent, sedulo cauerent: et sobrie, non vt sues, in crapula et sagina viuerent. Nec ex vllo animali nume rosiores ganeae dapes praeparantur. vnde Cicero: Sus, inquit, quid habet praeter escam: cuius quidem ea ro, ne viuenti putresceret, animam ipsi pro sale datam dicit esse Chrysippus. qua pecude, quod erat ad vescendum hominibus apta, nihil genuit natura foecundius. et M. Varro: Suillum, ait, pecus donatum a natura dicunt ad epulandum: itaque huic animam datam pro sale, qui seruaret carnem. Non igitur eius esum vt insalubrem Moyses vetuit. nam Galenus exquisita febre tertiana affectis praeter testiculos et alas gallorum, et vitella ouorum sorbilia, porcorum pedes et cerebra ac porcellorum carnes [gap: Greek word(s)] , in iure albo liquefactas, praebet, et effoetas a morbo conualescentium vires illius esu reficere, his verbis praecipit: Tum, ait, suillas carnes esse a pedibus in ptissana elixis incipient: post vero etiam imum crus recte sument. ab hoc etiam reliquas partes primum quidem iuuenis porcelli: qui si hyems sit, etiam pridie mactetur: nam hesternum quam recens necatum facilius concoquitur. aestate sat fuerit, si mane immolatus porcellus sit, ac circa solis occasum comedatur. nec ab re hoc praecipit: quippe omnium esculentorum, quae nouimus caro porcina valentissime nutrit, si modo concocta fuerit: adeoque magnam habet cum hominis carne affinitatem, vt non modo nostro Parisiis, sed etiam tempore Galeni Romae, scelerati quidam pandochei et caupones, carnem humanam cum aromatibus

in pastillis coctam pro suilla, magni vendiderint. nec comestores alteram ab altera odore, sapore aut colore discernere poterant: donec huma nus digitus, per negligentiam cum suo vngue coctus, et repertus, atrox coci facinus prodidit: qui et meritas supplicio in furca pependit poenas. Cae terum haec tibi de carnis suillae alimonia dudum perspecta esse arbitror. Verum illud Hippocratis, in libro 4. de Ptissana, de suillae carnis differentia, multorum ingenia torsit, vbi [gap: Greek word(s)] , carnes porcinas vituperat: [gap: Greek word(s)] vero, suillas commendat: [gap: Greek word(s)] , ait, [gap: Greek word(s)] . id est (vt Copus Basiliensis, ex Germania Francisci regis Galliarum medicus vertit: Porcinae carnes, siue subcrudae, siue ambustae malae sunt: nam et bilem pariunt, et turbationem. Suillis nullae aliae meliores sunt: idque, si non admodum pingues, neque etiam pertenues sunt. ac neque veteris victimae aetatem sint assecutae at vero reiecta pelle, et subfrigidae edendae sunt. Verum nisi quispiam Graecorum de suibus nominum, et aetatis victimarum, ex veteri pontificum iu re peritus fuerit, haec explicare non poterit. Quare ea tibi paucis perstringam. Epicharmus enim suem masculum, quem Latini verrem dicunt, delphaca vocat. at scrophas caeteri Graeci genere foeminino, proprie delphaces nominarunt: quod delphyas, id est matrices, porcellorum (quae delphacia dicunt) conceptacula haberent. inde ex eodem vtero fratres, adelphos nominarunt. At [gap: Greek word(s)] , vtriusque porcorum

sexus genus, praecipue qui adoleuerant, sus dicebatur: et addito, [gap: Greek word(s)] quoque recte proferri, Vlpianus tradidit, [gap: Greek word(s)] : quia, dum e terra radices scirporum, arundinum, et aquatilis syluae, ac lumbricos rostro eruunt, aut inter se colluctantur, tumultuarie collum caputque conquassant: vnde et apros Graeci syagros appellant. Sues igitur Aristophanes gramma ticus in delphaces ac choiros ita diuidit: [gap: Greek word(s)] . id est, De genere suum qui corpus robore compactum habent, et adoleuerunt, delphaces: qui vero adhuc porcelli, corpus tenerum, molle et humidum habent, choiri dicuntur. Quam differentiam apud Homer. Eumaeus subulcus Vlyssis, quem ex bello Troiano et naufragio sibi tum igno tum, reducem hospitio excepit, obseruat dicens:

ac si diceret: Ede ô hospes, nam haec choerea, porcellorum carnes, debentur et supersunt famulis: proci vero Penelopes oboesos et spumantes sues ad ultos edunt. Constat igitur, veteres Graecos, porcellos lactentes et adhuc subrumes [gap: Greek word(s)] quoque appellasse, quorum esum ob viscidos ac crudos car nis humores, Hippocrates improbat. et Galenus de Alimentis: [gap: Greek word(s)] , ait, [gap: Greek word(s)] : id est, Merito porcelli tanto magis excrementiciam praebent nobis alimoniam, quanto sunt magnis suibus humidiores, et minus quoque nutriunt. Nuper enim editi, quouis animali terrestri, quo homo vescitur,

carnem humidiorem habent, sanguinis a phlegmate viscosi fomitem. Teterrima vero antiqui porci caro, quae aegre concoquitur, et concocta sanguinem atra bile conspurcat: optima vero ad gulae illecebras et corporis alimoniam est, porcorum mediae aetatis, qui veteris victimae vel non excesserint, vel nondum assecuti sint annos: caro non nimis oboesa, nec macra. haec enim facile concoquitur, et optimum generat sanguinem. Sed vt paulo exactius intelligamus, quae fuerit olim in pontificio sacrificiorum iure iuuenilis aut veteris victimae porcorum aetas, historia eorum paulo altius erit repetenda. Sus enim sacrum olim erat Praisiis et Cretensib. animal, quod Iouem infantem a Rhea matre, ne a Saturno parente deuoraretur, abscon ditum in Creta sus lactauerat: et ne pueri vagitus a patre audiretur, grunnitu suo obstiterat. A suillo certe pecore immolationes in sacris prima duxerunt initia. Nam et Argiui in festo, a sue Hysteria dicto, porcum Veneri mactabant: et in mense Maio mercatores Maiae Mercurii parenti, porcum impraegnatam immolabant. Legimus quoque, pri ma omnium Cereris mysteria sue, quod rostro repando segetes eruerat, caesa, fuisse celebrata. Vnde Pelignus ille olor Ouidius cecinit:

Prima Ceres auidae gauisa est sanguine porcae,
Vlta suas merita caede nocentis opes.

Adde quod foedera pacis et nuptiarum in Ethruria, Latio et Graecia, sue mactata confirmabantur. Vnde M. Varro: Sus, inquit, Graece dicitur [gap: Greek word(s)] , olim [gap: Greek word(s)] , a verbo [gap: Greek word(s)] . quod est immolare. a suillo enim genere immolationis initium coepit. Ob id etiam Hippocrates et Galenus, a verbo [gap: Greek word(s)] , sacrifico,

suem [gap: Greek word(s)] , id est victimam, passim vocant, ac praecipue Galenus in Methodo, et de Temperatura, vbi ait: [gap: Greek word(s)] : id est, Si iuuenilis porcelli carnem edere voles, aut dissecans contemplari, mucosam et flaccidam eius carnem inuenies, et vniuersum ossium genus caseo iam primum coagulato simile, ita vt nec edendo nuper genitorum animalium corpora, pro pter superfluam humiditatem sint gustui grata. Quare recte Hippocrates, [gap: Greek word(s)] carnes, porcelli iam editi ac subrumi, quas in deliciis cibariorum olim habebant (vt modo Hispani hinnulos, ex ceruarum vtero caesos) vt insalubres damnat. Quae vero iuuenilis victimae erat aetas, ex Plinii verbis facile coniicere poteris: si modo perpenderis hostiam mutilam, aut morbidam, aut quouis modo defectam, velut impuram, offerre, ingens fuisse piaculum. Ob id ait: Suis foetus, a partu sacrificio die quinto purus est, pecoris die septimo, bouis tri gesimo: Marcus Varro tamen iunenilem suilli pecoris victimae maturitatem ad decimum vsque diem a partu prorogarat: Cum, inquit, porci depulsi sunt a mamma, a quibusdam delphacia appellantur. neque enim iam lactentes dicuntur, qui a partu decimo die habentur puri: et ab eo appellantur ab antiquis Sacres, quod tum ad sacrificia idonei primum dicuntur. Amisso autem nomine lactentis, appellantur nephrendes: quoniam nec dum fabam frendere, id est dentibus frangere aut attetere possint. Coruncanus vero ruminales

hostias, donec bidenes, id est biennes (inserta inter duas vocales litera d), vt in verbo redire, redamare, redarguere fite fierent, puras esse necauit: id pontifices de veteris victimae aetate statuisse par est. P. autem Nigidius, in lib. quem de extis composuit, bidentes appellari ait, non solas oues, sed omnes bestias bimas. Vnde Pompon. festiuus Attellanarum fabularum poeta, in Galliis transalpinis ita scripsit: Mars tibi voueo facturum, si vnquam rediero, bidente verre. Hipp. igitur sues bidentes, qui ad bimatum, veteris victimae aetatem, non excessissent, porcellis et vetustioribus esse salubriores docet Erant et alia quoque de hostiis praecidaneis sacrificia, quas ante sacrificia solennia pridie caedebant. Vnde porca etiam praecida nea appellata, quampiaculi gratia ante fruges nouas immolari Cereri mos fuit. Caeterum non arbi tror fore absurdum, si in huius epistolae coronide, auctarij loco addidero, quale Romani gulae proceres ex suilla vulua conficiebant ferculum, ab Apicio et Horatiolaudatum: -- cum sit oboeso

Et Cor Celsus de sue ait: Stomacho prosunt vngulae, rostra, aures, vuluae, sterilesque Vulua enim in animalib. est interior foetus conceptaculi cauitas, quam in homine vterum et locos appellant, ac matricem. cuius 3. erant apud culinae antistites differentiae, quarum delectum Plin. his verbis indicat: Vulua suis eiecto partu melior, quam edito: Eiecticia vocatur illa, haec porcaria. Primiparae suis optima: contra effoetis, a partu, praeterquam eodem die suis accisae, liuida et macra Nec nouellarum suum, praeterquam primipararum,

probatur, potiusque veterum, dum ne effoetarum, nec biduo ante partum, aut post partum, aut quo eiece rint die, proxima eiecticiae est, occisae vno die post partum. huius et sumen optimum, si modo foetus non hauserit: eiectitiae deterrimum: Vulua vero de virgine porca, sterilis dicta lasere Cyrenaico, pipere, mentae siccae foliis. addito liquamine, melle, et aceti modico condita, in muria tamen prius cocta, caeteris praeferebatur, de qua Martialis ait:

Te fortasse magis capiet de virgine porca,
Me materna graui de sue vulua capit.

Si stomachus tuus haec tibi de suilla carnem missa Apophoreta, botellos, isicia, pernas ac petasones fastidierit, poteris Apitii conditura, sterilem tibi praeparare vuluam, quae languentis stomachi vires refi ciet. Vale.

DE LASERPITIO, BELZOIN, ET myrrha. Epist. LXII.

SIgnificasti literis tuis non tantum dictionis, sed et officiosae humanitatis lepôre ornatis, apud vos quoque in cal. Ian. Saturnalib. sues quidem oboesas plures mactari. Proinde perlecta mea de suilla carne, et conditura vuluae, Epistola, et cum Antiphanes scripserit, [gap: Greek word(s)] , id est, Vuluam quidam vendunt carnem suauissimam: cocos vestros omnem impendisse operam, vt ea recte elixata, vel fricta in sartagine, recte quoque laserpitio, id est silphii succo pipere et cymino, et reliquis aromatib. condiretur: quemadmodum et Apitius docuit, et Archestratus opsodaedalus, dum ait,

At pharmacopolam vobis pro lasere, quod Graeci silphium appellant, geminas assae species misisse: quarum altera foetida, quum graue virus redoleret, ac putrilaginem resiperet, viroso odore, qui stomachum facile subuerteret, vuluam infecisse: alteram vero odoriferam, quum praestantiori myrrhae esset similima, veritos ne in ea opocalpasum, homini lerhale venenum, subesset, vos quoque abiecisse. At Geralde mi, pharmacopola a mercatoribus falsus, vos quoque (vt arbitror) inscius fefellit. Laser quippe planta est quotannis crescens, quae radices nigras, caulem ferulae similem, sed succi plenam, folia appii, semen vero latum et foliaceum profert: cuius natales loci olim fuerunt, Syria, Armenia, Media, et Libya. Sed omnium praestantissimum Cyrenis, in Pentapolitana regionis Africae ciuitate nascebatur. Vnde Victruuius: Si, inquit, terra non esset generib. humorum dispar, nec Cyrenis in ferulis laser tantum nasceretur: quod ob eandem causam Hippocr. nec in Ionia, nec in Peloponneso crescere, sed in Libya prope Cyrenas absque cultura sua sponte nasci, ac quatuor stadiorum quoque rura occupasse tradit. Liquor vero ille preciosus, suaui fragrans odore, ex radice silphii in cisa collectus, rhizias, ex caule scarificata resudans, Caulias dicebatur: et aere veluti olibanus aut mastix concretus, [gap: Greek word(s)] nominabatur, cuius varias in re medica vires Theophr. et Dioscorides et Galenus commemorart. et Nicander poeta medicus in Alexipharmacis asserit, silphii radices et succum his qui cum coagulo lac biberent, et eo in ventriculo in grummos concreto aegre spirent, praesens ferre auxilium, si quis radices poculo suo intriuerit, aut dissolutum biberit succum.

Nec silphio ad medicamenta tantum vtebantur, et ad intinctus, quos Graeci [gap: Greek word(s)] dicunt: sed eo esculenta et salgama condiebant. Vnde Columella docet, supra olus atrum, ferulam, et foeniculum, duas partes, et vnam durae muriae vsque ad summum fideliae labrum affundere: dein paucas radiculas laseris, quod Graecisilphium dicunt, adiicere iubet. Non certe vulgaris erat vsus eius. adeo enim magni constabat, vt singulae laserpitii librae pondo argenti rependerentur. nec id Cyrenis, nisi clam, impune efferre licebat. Vnde Carthaginenses, et aliarum regionum mercatores, ad Caraxem portum, non longe a Syrtibus et Cyrenis distantem, vina deferebant, vt inde silphium clam referrent. Et Plin. C. Valerio et M. Herennio Coss. a Cyrenis aduecta Romam publice laserpitii pondo triginta, maximi facit: et adhuc pluris, quod Caesar dictator initio belli ciuilis inter aurum et argentum laserpitii pondo CXI ex aetario, velut Ro. reipubl. thesaurum, protulit. Erat quippe adeo magnificum, et diis hominibusque gratum munus, vt Graeci olim et sycophanta Aristophanis, rem magnae aestimationis significaturi, Batti silphium dixerint, [gap: Greek word(s)] . negat sycophanta se facturum, etiamsi Plutonem diuitiarum deum, aut ipsum Batti silphium ei daret. Erat enim Battus rex, qui Cyrenas anno vrbis Romanae 143, in Libya condidit. Municipes igitur eorum conditori gratificaturi alterum numismatis latus Ammonis facie, alterum silphii figura insculpebant. Batti quoque effigiem annulo,

quo publice literas obsignarunt, his characterib. insculpere solebant, qui ciuitatem Batto silphium offerre indicarent. Adde quod Ampeliotae, gens Libyca, quotannis exagri sui opibus aliquot silphii ferulas Delphis Apollini offerebant. Accipisne modo, quam preciosum, rarum, ac carum fuerit veteribus laserpitium? At nostrum in officinis aromatariorum, laseris gummi, quod belzoin appellant, nec ita rarum inuentu est, nec adeo magni a pharmacopolis venit, et cortices satis lati et densi in eo agglutinati, non plantae, aut oleris (quale silphium est) sed arboris esse lachrymam produnt. Nec tanta laserpitii copia, quanta belzoin in officinis reperitur, nostro seculo suppeditari potest: quum ante mille annos in Cyrenis et Libya crescere desierit. Quum enim Nomades, gens ex Aethiopia fera, pecorum pastu viuens, in Cyrenas (vt Stra bo refert) irruissent, silphium radicitus in pecoris sui pabulum exstirparunt. est. n. omne pecus huius pabu litam auidum, vt nisi ab eo (teste Arriano) in Africa arceantur, eius pastu ob dulcedinem, donec disrum pantur, facile impleantur. nam et serpentes vini aui das, admistum si sorbuerint, flatu disrumpi aiunt: et pecora sane quae eo vescuntur, carne admodum iucunda pinguescunt. Ob id publicani, vectigalium publicorum conductores maius ex pecorum pastu lucrum quaesituri, silphium pecorum pabulo depopulabantur: adeo vt vnus tantum caulis, inquit Plin. nostra repertus memoria, Neroni prin cipi missus sit. Quam vellem autem, vt nostri pharmacopolae vnum nobis proferrent silphii surculum: vnde saltem eius inenarrabilem odoris iucun ditatem, vel vnicam eorum belzom lachrymulam

emungere possemus. At dices, Ludouicum Rom. patricium, qui vitam mille periculis exposuit, vt ea quae in nouis Insulis, liberalitate regum Portugalliae a Vesputio et aliis naucleris repertis, continerentur, aut adolescerent, mercimonia, metalla, gemmas, ac aromata exploraret, verum xyloaloem et laserpitium vidisse. Nam Tharnasari, inquit, dum defunctorum comburunt corpora, omnifariam odores in rogum coniiciunt, aloen videl. et id genus arboris gummi, quod elegantissimum illud vnguentum gignit, quod vulgo Belzoi nuncupat, eruditiores vero laserpitium ab arbore laseri appellant. At laser non esse arborem, sed [gap: Greek word(s)] . i. herbam, plantam aut olus, Hipp. Aristot. Theophr. et veteres medici (praeter vnicum Serapionem, male versum) fatentur omnes. At quum Ludouicus nascentem silphium non viderit, facile ei id erroris condonamus. quemadmodum et facile ei credimus, quod ait, in Sumatra insula, apud mercatores Christianos, duas vncias aloes, et aliquantulum laserpitii se reperiisse, quorum aloes frustulum cum in pugno incaluisset, laserpitii vero ad quantitatem nucis iuglandis incensum, vtrumque seorsum adeo ineffabilem suauitatis odorem spirasse, vt nusquam locorum fragrantiora senserit suffimenta. quib. quum reges et sacerdotes, illic daemonum cultores, in sacrificiis et rogo defunctorum, ac in vitae deliciis plurimum vtantur, ac vna libra aloes decem aureis veneat, ea ob id ad nos perferri negat. Cui ego libens assentior. nam vtrumque in aromatariorum totius Europae officinis desiderari video. Sed quid sit illud officinarum belzoin, ab aliis ben Iudaeum dictum, scire

haud dubie malles: quam esse ex Troglodytide praestantiorem myrrham electam arbiror, quae item ex arboris in Arabia, Aegyptiae spinae similitudine nascentis, lachryma, cuius cortice inciso, in substratas palmeas tegetes liquor eius defiuit, aut in trunco arboris adeo tenaciter concrescit, vt vna cum cortice auellatur, quem in belzoi cre bro quoque conspicimus. Habet saue omnes myrrhae electae proprietates. est namque friabile: et fractum, in eo candidae humanis vnguibus similes maculae effulgent, ac (vt ecclesiastes ait) fragrantissimum suauitatis odorem spirat, vnde fragrantissimum deorum in templis suffumigium Aegyptii ex tali myrrha et bedellio, humani vnguis colorem referente, componebant: quod Damocrates [gap: Greek word(s)] appellat. At nostra vulgaris myrrha incensa plane viroso odore foetet: quam adeo ab optima myrrha degenerem, a Dioscorid. Ergasimen dici arbitror. Sed enim haud ignoro te amaritudinem myrrhae in belzoi requirere quod masticatum plus dulcescit quam amarescit. Verum scias, amaritudinem illam non omnib. myrrhae speciebus inesse. nam troglodytica leniter in ore lentescit, et (vt Dioscorides ait) erosione quadam linguam pungit. Nec ob id quod amaritudinis expers sit, inferre poteris, belzoin esse assam dulcem: quum haec apud Serapionem et Auicennam a Graecorum laserpitio nihil differat: quod non amplius extare, satis superque probauimus. Quod si officinarum belzoin myrrham dulcem appellare voles, nil moror. solet enim natura saepe in reb. eiusdem speciei ad voluptatem, contrariis saporum qualitatib. ludere. Nam si poma et mala Punica, atque arantia tam dulcia

quam acetosa, amygdala item tam dulcia quam amara procreat: quid obsecro obstare poterit, quin etiam myrrham tam dulcem quam amaram procreet? Nihil certe proinde obsecro, vt meam de silphio, assa dulci, myrrha et belzoin censuram, ad commilitones referas: illorumque iudicium quam primum ad nos rescribas. Vale.

DE NOVIS AMERICI ORBIS INSVlis, antea ab Hannone Carthaginense repertis: et Geographiae vtilitate. Epist. LXIII.

AD MICHAELEM WIRTH IVRISconsultum consobrinum.

NVPER dum Pleiades cum veris amoenitate prodirent, atque ego vt moerorem ex fratris mei obitu concoeptum animo excuterem, prope amnes intra montes deambularem, en repente grues ex Thracia per pontum Euxinum aduenas, clangore suo obstrepere audiui: ac literato, ad Palamedis vel Pythagorae characteris Y effigiem, ordine, sensim a tergo se dilatante cuneo, vt aeris flatu promouerentur, et obuias ventorum procellas agminis rostro facile infringerent, in sublimi aera sulcare conspexi. Tum hominum desidiae pertaesus, tacite mecum cogitaui: En grues, anseres, olores, ciconiae, et inter minores volucres coturnices, per mare, per terras, ex Europa in Aphricam, et ad extremos Gangis fluuij accolas Pygmaeos, peregrinantur: proh dolor, inquam, quum homo sit animal diuinae mentis capax,

natus vt erecto ad sidera vultu, ineffabilem huius orbis fabricam et arcanam contemplaretur, et inde diuinam illius opificis sapientiam, qua syluas, aequora, terras, pecora campi, ac volucres coeli condidit, agnosceret, et pie collaudaret: quae (cogitaui) est ista ignaua hominum desidia? quum haec animalia rationis expertia terrarum orbem perlustrent, hominum vero vix centesimus quisque vltra suum natale solum, pedem proferre audet, vt in alienis terris varias naturae diuitias, vrbium situs, et regionum mores cognosceret? quod olim erat praecipuum praestantis viri praeconium, qualem sibi ostendere Homerus Calliopen suam orat:

Dic mihi(ait) Musa virum captaepost tempora Troiae,
Qui mores hominum multorum vidit et vrbes.

Nam et haec scire medicos, et bellorum duces, magni refert. Etenim si dux belli, regionum situs, oppida, nemora, fluminum vada et semitas ignorauerit, qua solertia sua expediet stra tagemara? aut vnde exercitui commeatum afferet: aut copias suas per fluenta secure traiicere poterit, ne hostium insidias incidat? plane ignoro. Xerxes Persarum rex, et totius Graeciae fulmen, quamuis tam numerosum aleret exercitum, vt equi et milites Humina exhaurirent, spiculis emissis solem obumbrarent: dum tamen prope Thermopylas, to tius Graeciae propugnaculum, a Graecis occupatum,

exercitum traiicere crebro frustra tentasset, ac bis terque obsistente Leonida, dubio martepugnatum fuisset, Xerxes ab incoepto bello turpiter desistere coactus fuisset, non sine ingenti clade exercitus, nisi Epialdes Trachynius regem, iam consilij inopem, occultum tramitem, qui per iuga et anfractus montium Thermopylas duceret, docuisset: quae res Leonidae et Graecis omnem victoriae spem ademit. Quis res ducum regumque strenue gestas sine regionum et vrbium situs peritia recte conscribere, aut conscriptas recte intelligere poterit? Nemo. Medicum quoque oportere omnium horum esse gnarum, integro libello Hippocrates docuit. Nam quum corporum constitutiones, et affectus animorum, secundum climata orbis, ac pro situs regionum, vrbium et aquarum natura variantur, victus et remediorum rationem quoque variare necesse est. Vt cuique loco peculiaris est Genius, ita quoque proprij sunt locorum morbi, et sua cuique medicamenta. verum quum non tantum remediis domi in pomoerio natis morbi curentur, sed crebro exoticis opus sit: praestat medicorum horum natale solum scrutari, quam domi in scholis (vt Medicos Alexandriae) consenescere, quam Seplasiariis ista concredere, qui horum defectum succidaneis resarciunt, quum veris praestaret vti. Nec Galenum, vt chalcitidem amisi et sory aliaque metalla dinosceret, in Cyprum nauigare taeduit: qui deinde ob asphaltum, ludaici lacus bitumen, in Syriam Palaestinam profectus, et in Lemnum insulam quoque appulit, Vulcano sacram, vt quantum hircini sanguinis Lemniae terrae sacerdos admisceret, ipse

praesens videret, et caprae signo obsignari: et vt plura alibi remedia nata exploraret, ex Asia pedes per Thraciam et Macedoniam rediit. Euphorbus, Iubae regis Mauritaniae medicus, herbam sui nominis (cuius lacteo succo oculorum caligo illustratur, et virus serpentum obtunditur) non in suburbio quaesiuit, sed impiger, per abruptos scopulos, altissimi montis Atlantis coeliferi cacumen conscendit, vt euphorbium inter saxa natum erueret. Lysimachus vero et Gentius reges hic gentianae radices, ille lysimachiam herbam, non minori studio quaesiuerunt. Pulchrum enim et immortale decus censebant, si eorum nomina regia herbarum nomenclatura ad posteros propagaret. Summos quoque philosophos, Democritum et Pythagoram, ob herbarum cognitionem ad Persarum, Arabum, Aegyptique magos profectos constat. Vnde Homerus, nobile illud Nepenthes, oenotherae radicem, moeroris pharmacum, aliasque herbas, quib. Polydamna, Theonis regis Aegypti vxor, Helenam donat, non inter extrema xenia recenset, quae Menelaus ex Aegypto domum detulit. Nec sua laude fraudandi sunt, illustris Fernandus Castiliae, ac Ioannes et Henricus ac Emanuel inclyti Portugalliae reges, quorum opera et expensis saluberrimum illud lignum Guaiacum, quod nuper ab Australis Oceani insulis nobis allatum est: quo vno plus commodi miseris mortalib. attulerunt, quam om nes illi auaritiae cuniculi, metallorum argenti et auri fossores: qui dum in viscera terrae omnium parentis saeuiunt, plus expendunt et insumunt, quam eruunt. Tanti est, vel vno morborum remedio

medicinam locupletare. Quare, Geralde mi, tuum nauigationis propositum summopere laudare cogor, qui cum sis sacris Apollineae artis dogmatib. praeclare initiatus, ne tamen pharmacopolis nostris credere cogaris, instituisti hoc veris initio proficisci in Calechut, celeberrimum totius Asiae et orientis emporium, ad quod ex Aethiopia, Aegypto, Arabia felice, et Niliaca vrbe Cayro, olim Babylon dicta, ac Indici Oceani insulis, praecipue ex Zello, praeter gemmas et vniuersa aromata, et ex serico pannos, auro netili intertextos, ac Tyrio murice vel cocco infectos, mercatores etiam ea quae in censu pharmacorum habentur, saccharum, ebur, ambram, muscum, vtrumque aloes, masticen, cassiam, myrobalanos, ac caphuram, et id genus pharmacorum deferunt: quae nummis ex auro obryzo, quos zaraffi appellant, vendunt. Deinde statuisti ad Taprobanam insulam Gangetici aequoris, nunc Summatra dictam, sub aequatore sitam, appellere, gemmis, ebore ac xyloaloes et laserpitij odoramentis locupletissimam, olim alterum orbem terrarum, Antichthonum appellatione, existimatam: cuius incolas longissimam, sine vllo corporis languore, traducere vitam, Arthemidorus refert. Petis igitur, vt te certiorem reddere velim, vnde commodius ad has et nouas illas ante 50. annos a Lusitanis repertas insulas, an ex Venetiis per mare Adriaticum, an a Lissibona et Herculis columnis, per mare Hyperboreum aut Atlanticum, oram soluere possis. id quod te non celabo: simulque docebo, et ratione testibusque conuincam, Phoenices et Carthaginenses plus minus 2000. ann. ante Vesputium, et alios regum

Portugalliae naucleros, per mare Atlanticum, etiam vltra Fortunatas insulas, meridiem versus, ad has nauigasse, ac ab occidente orientem versus totam plagam illam intra tropicum capricorni brumalem ac circulum poli antarctici sitam, Ptolemaeo tamen incognitam perlustrasse: quam tamen, aeque ac nostram illam, intra tropicum cancri aestiuum et circulum poli arcticum sitam, esse temperatam, ac versus austrum ad 48, aut 50 gradus latitudinis habitabilem, philosophi ac astrologi multa ante secula, hac ratione docuerunt. Conuenit enim inter omnes, inter extrema contrariae qualitatis loca, vt circulos polorum frigidos et solis tropicos incalescentes, medium necessario esse temperatum, ac sub oppositis parallelis et climatibus, ab aequatore pari interuallo dissitis, eandem esse aeris temperiem ac dierum quantitatem. Vnde Pomponius Mela: Terra, inquit, zonis quinque distinguitur, mediam torridam aestus infestat, frigus vltimas: reliquae duae habitabiles, paria agunt anni tempora, verum non pariter. Antichthones alteram, nos vero alteram incolimus: illius situs ob ardorem plagae intercedentis incognitus, sed tamen non incultus. His rationibus Auerroes in libris Aristotelis de coelo et mundo, ac Albertus de naturis locorum, freti, tantum terrae a tropico capricorni versus polum antarcticum esse habitabile, quantum ab altero ad arctum, nempe ad 50 ab aequatore latitudinis gradum, recte asseruerunt. Quod verum esse, Hanno ille Carthaginensium dux expertus est: qui cum per continentem Aphricae, ob torridae zonae aestum, syrtes et

cautes, deserta et ferarum lustra, ad extremam Aphricae oram et meridionalis Oceani insulas penetrare non posset: cum 65. remib. quas Graeci [gap: Greek word(s)] appellant, annona et tribus hominum vtriusque sexus millibus onustis, a Carthagine mare mediterraneum emensus, ad columnas Herculis appulit, vt inde insulas in Athlantico aequore et Oceano olim a Phoenicib. conditas exploraret, aut nouas conderet, et a Gaditano Herculis freto per Aphricae ambitum et meridionalis Oceani flexum, in Arabicum sinum enauigauit: quam nauigationem [gap: Greek word(s)] dictam, a seque conscriptam, Carthagine, vt esset posteris suae nauigationis monumentum, in templo Saturni consecrauit. Cuius vestigia sequutus Polybius annalium conditor, accepta a Scipione Aemiliano classe, bella tum in Aphrica gerente scrutandi orbis gratia, totius Aphricae ambitum in Oceano circumuectus est. Vnde Martianus Capella: Ab ipsis, inquit, columnis Herculis, quae in Gaditano sunt litlore consecratae, vsque in Arabicum sinum, meridianus omnis permeatur Oceanus: quod plurimis asseueratur exemplis. nam eius magnam partem Alexandri sulcauerunt victoriae: et in eodem Arabico sinu constituto Caio Caesare Augusti filio, Hispanarum nauium eiectae naufragio fragmentorum reliquiae apparuerunt. vt Hanno, dum Punicum floreret imperium, Mauritaniae circuitu, ac dehinc meridiani flexus Oceani excursu, in Arabiae terminos, prolixa admodum nauigatione peruenit. Cornelius auctor quoque affirmat, Eudoxum quendam, fugientem regis insidias, ex Arabia in Gaditana peruenisse refugia. Caelius

quoque Antipater affirmat, se hominem vidisse, qui negotiationis gratia, ex Hispania in Aethiopiam nauigasset. Harum quoque nauigationum plures, Aristoteles in libro [gap: Greek word(s)] commemorat. Ferunt, inquit, in pelago vltra columnas Herculis, repertam a Carthaginiensib insulam desertam, a Gadibus multorum dierum nauigatione distantem, fluminibus nauigabilib. irriguam, omnifariis arborum fructibus frugiferam, et amoenam: cumque in ea Carthaginienses eius foecunditatis frugum illecebra capti, cunctarentur, illius accessum mortis supplicio vetuerunt. Et cur Carthaginienses a Phoenicibus orti, haec extra Gades aequora, et Oceanum ipsum ita longe dissiti sulcauerint, ac insulas in eo Libyphoenicas dictas condiderint, ita paucis causam accipe. Phoenices olim maritimam Syriae oram incoluerunt: gens in obeundis pacis ac bellorum naualium muniis solers, praeclara inuentionis literarum, siderum, naualium ac bellicarum artium gloria celebris. Hi in Aphricano littore Vticam, Thebas in Boeotia, a Rubro quoque mari profecti Sidonem ac Tyrum vrbes in Syria opulentissimas condiderunt: ex quibus aurum et purpura ad templi Salomonis cultum, regi suppeditabatur. Tyrii vero Carthaginem condiderunt, de qua Plinius inquit: Tyrus quondam insula praealto mari septingentis passibus a continente diuisa: nunc vero Alexandri oppugnantis operibus, coaceruatis arenarum aggeribus continens facta: olim partu vrbium clara genitis ex ea ciuitatib. Lepti, Vtica, et illa Romani imperii aemula terrarum orbis auida, Carthagine, etiam a se Gadib. extra

vrbem conditis, Mos enim erat Phoenicibus, non tantum mercandi gratia, sed etiam propagandae ditionis corum causa, a domo, magno subditorum comitatu, per mare, per terras, in peregrinas regiones et loca proficisci. et cum incolarum animo, ignotis ipsis muneribus conciliassent, tum illorum loca armorum viribus occupare, aut illic noua condere, vt Gades, Tartessum, et plures alias in Atlantico aequore et Oceano insulas. Libyphoenicas ab Hannone dictas. Vnde Aristoteles: Aiunt: inquit, Phoenices Gadira incolentes, extra columnas Herculis diebus quatuor [gap: Greek word(s)] vento orientali nauigantes, in locos palustres, vlua, iuncis et alica refertos, deuenisse, quae maris defluxu subsidebant, affluxu vero emergebant: in quibus thunnos pisces captos, saleque maceratos, et vasis inclusos, Carthaginensibus velut eorum cognatis misisse. Verum in his, quas Hanno Carthaginens. et Phoenices explorarunt insulis, non tantum psittacos, simias caudatas, ac catoblecta animalia odorifero zcibeti vnguine turgida, et elephantos, ac admiranda in genere humano naturae ludribia, homines caninis capitibus, oblatrantes Canibalos, anthropophagos etiam, humana parentum carne saturos, Nomades sine domibus, pecorum pastu diuites, Aethiopes [gap: Greek word(s)] inhospitales, Troglodytas equis velociores, homines ferarum pellibus aut connexis volucrum pennis coloris varii vestitos: mulieres toto corpore hirtas et efferas, Gorillas dictas, de quibus Hanno pelles duas abstractas, cum viuas domare non posset, Carthaginem misit, sed etiam praeter aromata et gemmas,

Phoenices magnam auri et argenti copiam secum efferebant teste Aristotele: qui dicit, [gap: Greek word(s)] . Quin et illud vetustatem insularum occidui et meridiani Oceani valde approbat, quod Aelianus ex Theopompo historiographo refert: Olim Silenum semideum Midae re gi Phrygum dixisse, Europam, Asiam ac Libyam esse insulas Oceano circumseptas, extra quas esse terram continentem, magnitudinis immensae, quae homines nostris duplo maiores et viuacioret aleret. in ea esse duas amplissimas vrbes, alteram [gap: Greek word(s)] , id est piam dictam: cuius incolis, eximiis deorum Pacis et Iustitiae cultoribus, esse ob id cum diis commercium, et tellus sponte sua cuncta produceret, nec vitam morbis defecti, sed laetitia et voluptate transigerent. alteram vero Machimum dictam, ducentas hominum myriades incolere, pugnaces, auro argentoque abundantes: qui quum in bellis ferro vulnerari non possint, lapidibus, aut fuste trucidantur. Proxima illis loca Meropes obtinent volucres, qui genitores suos senescentes, in cauernis terrae reconditos, vt ciconia quoque suos, studiose alunt. Illic quoque ingens patet vorago terrae [gap: Greek word(s)] dicta, quia nemini inde reditus patet. Acdixit, duobus fluminibus irrigari: altero, cui Tristitiae nomen, in cuius ripa arbores procerae crescunt. quorum fructus quicunque ederint, horum corpora

moerore et luctu diffluere, ac perpetuis lachrymis tabescere dixit. in alterius vero fluminis ripa, cui Laetitiae nomen est, arbores frugiferas adolescere, quarum fructuum comestores exhilarant, ac iuuenescere cogunt. Accedit ad hoc, quod Plato insulam Atlanticam, extra Gades sitam, Asia Libyaque maiorem fuisse tradiderit: verum ex terrae concussione subuersam, ibi relictum esse coenum etiam nautis inuium. At fortasse haec a Sileno relata, quispiam poetarum esse mystica, de inferis et campo Elysio, figmenta suspicaretur: nisi Americus Vesputius, anno a Christo ex deipara virgine nato 1497, ex Callicii portu, ad Fortunatas Atlantici aequoris insulas a Lissibona 280. leucas distantes, quas vulgus Canarias vocat, et ab his ad terram firmam immensae magnitudinis, nondum penitus exploratae, his 75 gradib. occidentaliorem, appulisset: et postea impensis Emanuelis inclyti Portugalliae regis, innumeras meridiani ac orientalis Oceani insulas, austrum versus, ab aequatore 50 gradus: ad orientem vero versus a Gadibus Oceanum vltra Taprobanam, et auream Chersonesum, ad extremos vsque Indos, explorasset: quae iure illustrissimis Portugalliae regibus accepta referimus, quorum nauigationibus effectum est, vt non modo Europa gemmis auroque splendeat, aromatibus cibos suos opipare condiat, odoribus peregrinis fragret, vnguenta et noua morborum medicamenta redoleat: sed quod longe pluris aestimo, quod atroces in nouis insulis daemonum cultores, suaui Christi iugo colla submittere coegerint, et quod sacrosancti verbi sonus in toto terrarum orbe increbuerit.

quod certe festiuis carminibus Picus, non ille Martius, sed Musarum coetu comitatus, doctissimus Mirandulae Comes, ita nobis decantauit:

Quin et Vlysseo nuper de littore soluens
Nauta, per infidum pelagus per Atlantica regna
Discurrens, viridique iugo post terga relicto,
Arctoi relegens contraria sidera c urrus
Pertulit eoos tua rex vexilla sub Indos:
Et mox, insani qui bruta animalia diuos
Credebant, tetris oculis nunc luce corusca
Purgatis, spectant rubro pendentia ligno
Membra, Deum censent, hominem regemque fatentur.

Accepisti sane, Geralde, ante multa secula Phoenices, Carthaginenses quoque, a Gadibus ad extremas Arabici et Indici Oceani insulas traiecisse, quod Americus Vesputius ac Aloysius Cadamustus, auspiciis et subsidiis regum Castiliae et Portugalliae ante quinquaginta annos quoque fecerunt. Si igitur inde in Calechut opulentissimum Indici sinus emporium oram soluere cupis, horum Commentarii ac Hispanorum Pilottae et Lixitae iter te docebunt. Est et alia ex Venetiis in Calechut longe compendiosior nauigatio, vnde soli Veneti ante triginta annos Euroropae occidentali exoticas merces et aromata, minori quoque precio, suppeditabant: qui primum ex sinu Adriatico per mare mediterraneum in Alexandriam, iuxta Nili ostia sitam appulerunt, deinde vbi Nilus se in mare exonerat, Cayrum, veteris Babyloniae reliquias, conscenderunt. Postea emenso aliquo in Syria per Damascum, in qua sanctus Paulus et Mesue medicinam

professi sunt, et alias quoque praeclaras Phoe niciaevrbes, Aegypti Arabiaeque loca peragrantes, per mare Rubrum (a Graecis Erythraeum, ob rubeam arenam dictum) in sinum Indicum, in cuius littore Calechut situm est, vela ventis dabant. Tu vero, si me audis, ex Lissibona cum Hispanis in Calechut traiicies. Inde vero per mare rubrum, et Felicis Arabiae aut Aegypti loca, ac Syriae vrbes, Damascum, vel Tripolim, ad Alexandriam proficiscere: quae loca omnifariis fructibus aromatum, et variis medicamentorum generibus abundant. Alexandriae enim optima conficitur theriaca, a qua per maris mediterranei insulas in sinum Adriaticum, qui Venetias alluit, facile traiicies. Et nauigaturus caue, ne a tergo ad natale solum respicias: sed illud Ouidianum crebro in animo tuo repetas,

Eia igitur, aude aliquid viro magnanimo dignum: et oram soluenti Neptunum, qui siccis pedibus mare sulcauit, fore propitium tibi precabor. Vale.

DE EXOTICIS MEDICAMENTIS Arabum, sero a Graecis cognitis. Epist. LXIV.

GAude quidem mi Critobule, et plurimum quidem: ego quoque gaudeo, Geraldum nostrum spectatae indolis et eruditionis adolescentem, per maritimam exterioris Africae oram, ad Orientalis Oceani insulas transfretasse: quem in decemmestri spacio, nisi maris aestus obstiterit, Deo Auspice per mare Erythraeum, aut (si illi placuerit) etiam sinum Arabicum ac Damascum,

et alia amoena Syriae et felicis Arabiae oppida, ac veterem Aegypti Babylonem, et tandem ad Alexandriam venturum spero: quem deinde per maris mediterranei insulas et Adriaticum sinum Venetias appulsurum confido. Et quum non sit medicamentorum imperitus, spero eum nobis allaturum, verum xyloaloes, quod alii agallochum Dioscoridis esse credunt: veram myrrham, stacten, cassiam, schinantum, ampram, moschum: verum turbit, sennam Alexandrinam, antiquorum rheum barbaricum, recentes myrobalanos, et zizipha: ac verum draconis sanguinem, et sandaracam nobis allaturum. Verum quum haec in barbarorum regionibus et insulis nascantur, nihil mirum est Graecorum medicos haec sero, aeque ac saccharum et mannam Arabum cognouisse. nec tam sero, vt ipsi arbitrantur: quippe qui tria mellis genera, a Graecorum ac Latinorum philosophis et medicis descripta nouimus. Primum illud vulgare passim in toto terrarum orbe, in Europa praecipue, Polonis, Ruthenis, ac aliis Sarmatiae incolis notum, quod apum mellificio ex floribus myricae, thymi ac arborum tiliae succo in aluearibus elaboratur: quale bonitatis censu optimum ac dulcissimum Hymettus Atticae regionis mons, Sardinia ex apum absinthii pabulo amarum, Heraclea Ponti ob herbas noxias virulentum profert. Alterum vero mellis genus, Plin. ac Gal. saccharum vocant, Dioscoridem imitati, quod Indiam et felicem Arabiam ferre tradunt, nempe mel in arundinibus concretum, gummi aut salis modo candidum, dentibus friabile, arundinibus nucis auellanae magnitudine accrescens,

ad medicinae vsum tantum. Vnde Megasthenes Graecus, Indiam in arundinibus mel sine apum opificio gignere tradit: et id mellis [gap: Greek word(s)] in emporiis Erythraei maris esse venale, Atrianus refert quod et Alexander Aphrodisiaeus agnouisse videtur, dum in Problematib. ait: Quod sachar Indi appellant, mellis in arundinibus coagulum est, sole cogente rores ad mellis dulcedinem. quod idem in monte Liba no quoque fieri certum est. Fit sachar id proximum salis glebulis candidum, fragile, vim tergendi pur gandique melli similem habet: hoc ob cannas, quib. innascitur, aut salis candorem, Paulus Aegineta medicus salem Indum, alii sachar candi appellant: quod ad nos ex India, non amplius affertur, sed Veneti decoctionis artificio, eius succidaneum praeparant. Illius naturalis cognitionem et vsum prope Galenum nouisse, nemo dubitabit, dum in Methodo inter melicratum et oxymel opportuna ex obstructione febricitantium pocula recenset: apomeli, quod a melle elutis aqua fauis conficiebatur, praecipue in Peloponnefo, medium habere locum, et sachatum inter haec merito numerari arbitratur: ex cuius parte vna, additis aquae partibus duabus, hydrofachar decoquebant: sicut ex succo vel stillaticio rosarum aut violatum liquore, et sacharo, zulapia conficere Actuarius docet: Simplicissimum, inquit, in potionibus febricitantium medicamen est, quod ex sachare et aqua coquentes temperamus. Secundum locum tenet, quod ex violarum succo et sachare facimus, a violis [gap: Greek word(s)] nominatum, quod lentos de pectore humores expurgat, ac bilis acrimoniam

obtundit. Quod vero ex nymphaeae floribus et sachare paratur, vehementioribus febribus multo magis subuenit, cruciatus a bile ortos, ac capitis dolores sopit Nec haec et alia medicamenta tantum ex sacharo Indo, puriore arundinum lachryma, conficiebantur: quippe cum illis nucis auellanae magnitudine tantum, instar salis grumi accrescant, vnde illis ad tot medicamenta sachari copia suffecisset? quum numquam nec hodie, eius tanta fuerit copia, vt mercatores ex opulentissimis Arabiae et Indiae emporiis aliquot saltem fragmenta ad nos pertulissent. Quare facile credo non Arabum tantum, sed etiam Graecorum medicos, et ipsum Galenum etiam, vulgari sacharo vsos, qui olim quoque, vt nunc in Medera et Syria ac Indiae insulis, ex succo radicum cannarumque medulla, instar sambuci, molli et succi plena, in subiectam peluim expresso, in aeneis caldariis donec concrescat, aut instar crystalli coalescat, decoquitur. Quum igitur in regionibus orbis quae sachar ferunt, arundines sachari sint eiusdem speciei, natura soli differentes, nemo mihi persuadebit, sacharum, quo modo vtimur, ab antiquorum per decoctionem facto esse diuersum. Hanc sachari decoctionem, M. Varro Narbonensis, cum Caesar Iulius ante Christi aduentum habenas Reip. Romanae administraret, fuisse consuetam, ita lepide indicat:

Indica non magna nimis arbore crescit arundo,
Illius et lentis premitur radicibus humor,
Dulcia cui nequeant succo contendere mella.

Sed praeter Strabonem et Solinum, Statius Papinius, qui sub Nerua imperatore vixit, Arabes

Eadem igitur apud veteres, quae nunc et ex eisdem arundinibus erat sacchari conficiendi ratio. Antiquorum igitur saccharum modo desiderari, vel a nostro esse diuersum, nisi melioribus rationibus conuictus, non credam. Vidi quoque ex Medera in Hispaniam allatas arundines, quibus saccharum purum accreuerat: quod separatum, ne reliqui decoctio vilescat, non nisi magni veneunt. Tertia mellis species Graecis ab aeris rore [gap: Greek word(s)] : id est, mel roscidum aut aereum, ab Hebraeis manna, et Arabibus thereniabin, et Latinis ros Syriacus dicta: quoniam interdiu sublato aestiui solis vapore in aera, qui tandem serenae noctis frigore concretus, in Syria et monte Libano, Neapolis in Oenotria campo, ac Calabria, antelucano tempore supra saxa, aut laricis arboris, aut thymi, aliarumque plantarum folia destillat. quod Iohan. Franc. Picus Mirandulae Comes, his eruditione plenis, versibus expressit: ---Nubes, inquit,

Sed placidum rorem verno liquefacta tepore
Gignit, si pulsis nebulis nox ipsa refulsit.
Haec etiam semen coriandri imitata rotundum,
Cogitur, et ramis frondosae stirpis adhaeret:
Flauam corporibus bilem eductura sed olim
Dum Iudaea cohors sitientibus exul arenis
Degeret, in pastum cecidit diuitus. inde
Attonipatres Manhu, dixere vetusti.

Auerrois hanc Galenum, et alios ante cum Graecorum medicos ignorasse, nugari non erubuit: quum is totam aerii mellis historiam, abunde

depingat: et longo ante Galenum temporis inter uallo, Amyntas, Graecus auctor, in primo de Asiae ponderib. libro, mannam sub aerii mellis nomine exacte describat. inquit enim: [gap: Greek word(s)] : id est, Mel aerium cum foliis decerpentes, inque massas Syriacas, aut in globulos effingentes, seponunt: quumque eo vti voluerint, fracta de globulis fragmenta in vasis ligneis dissoluunt, et colatum ebibunt, melle ipso suauius. Ac nullo iure ipsum Mesue calumniatur, qui Galenum scammoneae miscuisse mannam, et ex ea pharmacum cholagogum composuisse asserit: quum sine dubio pleraque Galeni opera, quae modo desiderantur, in Arabicam linguam fuisse translata, in quibus Galenus de manna haec docuerit, a veritate non abhorreat. Decidua quoque elisi cum corticibus thuris fragmenta Plinius et Gal. passim mannam appellant. Veruntamen quamuis Ioachus Martyro politus Graecus, Galeno senior, gari sui confectionem sachare (vt ipse ait) [gap: Greek word(s)] et moscho, ac ampare orthonio illigatis, condiat, et auctor [gap: Greek word(s)] , moscho vretheri inserto, dysuriae medeatur: et Actuarius quoque cassia et aliis Arabum medicamentis crebro vtatur: Arabes tamen medicamentis semper Graecis fuisse opulentiores, fateri cogor, quae non ab Arabibus et Phoenicibus tantum, sed etiam ab Aegyptiis, Democritus, Orpheus, et Pythagoras conquisiuerunt. Proinde

ego aerumnosi curandi in Germania aegros laboris pertaesus, non ero Galeno nostro pigrior: qui vt verum carpesium, cubebas agnosceret, in Pam phyliam profectus, et multas Orientis regiones ob medicamentorum cognitionem, perlustrauit. Primo igitur vere Bononiam proficiscar, deinde Ferrariam: et sciscitabor, an illa erudita Leoniceni medicorum progenies, Manardus et Brasauolus, aliquid noui medicamentorum a suis acceperint mercatoribus. Deinde Venetias adibo, et a pharmacopolis perconctabor, an eis ex Alexandria, Damasco, et aliis Syriae locis, ac felici Arabia, prius nobis incognita, medicamenta allata sint. Praeterea spero Geraldum nostrum, interim Venetias quoque venturum: et quicquid aromatum, medicamentorumque thymiamatum, et pigmentorum, ex Indici australisque Oceani emporiis, ac Fortunatis olim Atlantici aequoris insulis attulerit, de his te certiorem reddam. Vale amice, et valeant omnes qui inter nos dissidium quaerunt.

DE SANGVINE DRACONIS, ac cinnabaris speciebus. Epistola LXV.

INGENS tibi, ô Critobole, gaudium, quod mihi subito accidit, enarrabo. Quum a Ferraria Venetias appulissem, et istic nauicula liburnica intra canales oppidi vectus, vna cum eruditis Venetorum medicis aegrotos inuiserem, egressus nauiculam, vt ab agyrtis quaestum medicina parantibus, aliquid nugarum audirem, in foro iuxta

aedem diui Marci deambulabam: ibi tum nauem grandem [gap: Greek word(s)] eminus, vt omnes ex nauigii signis diuinabant, ex Alexandria aduenientem conspeximus. Animus certe tum mihi in pectore gestiebat, et in ea Geraldum nostrum aduehi prae sagiuit. Nec sane spe frustrabar. Nam iacta anchora et naue continenti alligata, en egreditur nauem Geraldus, pronus capite obstipo littus aspiciens, ac pedibus velut primum e compede solutus vacillans, sarcinulam in scapulis deferebat. Quem quum dextris iunctis fronte hilari excepissem, ipse quoque gauisus, genas lachrymis rigabat: quippe qui maritimis ventorum procellis iactatus, olentisque in fundo nauis sentinae odore languidus, gaudebat se portum attigisse. quem ita de fessum, ablata de humeris a ministro meo sarcinula, eum in xenodochium deduxi. vbi postquam quiete et somno aliqualiter vires recuperasset, eius monitu a coena ad [gap: Greek word(s)] poculum conuenimus, quo Graeci olim quoque veterem instaurabant amicitiam. Quum igitur vnum aut alterum philothesiae poculum libassemus, Geraldus disligata sarcinula, ex ea gummata purpurei coloris, nucis auellanae magnitudine, depromsit: En, inquit, amici hoc gummi, verus est prope Erythraeum mare, ex regione thurifera et Atlantici maris Sanctae portus insula, sanguis draconis: cuius vsus in antidotis et colliriis salutaris, et inspersus vulneribus haemorrhagiam sistit. cinnabaris quoque dictus Indica: sed non illa mineralis, minium dicta, quae nascitur in argentariis metallis vena siue gleba, arena coccinei coloris circumsepta, ac ob carbunculi fulgorem [gap: Greek word(s)] dicta: quae

ferreis malleis aut cuneis fissa, et elisa, argenti viui lachrymas destillat: et halitum tam exitialem spirat, qui metallorum fossores, nisi faciem vesicis perspicuis obducerent, in ipsis scaptensulis suffocaret. Ex hac, praecipue in Cilbianis agris, supraque Ephesum reperta, vstionis et lotionis artificio, hydrargyrum ac purpurei coloris minium conficiebatur, quod in picturis proprie sanguinis colorem reddebat. Nascitur quoque, inquit Theoph rast. minium [gap: Greek word(s)] naturale, et sua sponte natum, circa Hiberiam, et in Colchis, quod incolae rupe de inaccessa iaculis decutiunt. Hoc Graeci Miltum, quidam cinnabarim vocant: Artificialis quoque cinnabaris arte, chimeutica, vna sulphuris parte, cum duabus argenti viui adusta, Venetiis praeparatur. Tradit quoque Plin. sanguinem siue saniem draconis, pondere elephantorum, cum quib. luctantur, succumbentium elisi, et oppressi, Indicam appellari cinnabarim quoque. pro qua nominis homonymia decepti medici, minio, quod ob argenti viui virus venenum esse constat, temere vtebantur. quod idem Plinius medicis exprobrat his verbis: Comperi vulgo pro cinnabari Indica in medicamenta minium ad di, inscitia nominis, quod esse venenum inter pigmenta docebimus. Quanto rectius quispiam nostros redargueret medicos, qui in antidotis ac catapotiis contra pestem et coxendicum dolores, puluerem ex hydrargyro, aqua chrysulca in alembico emacerato, per sublimationem praeparatum, aegrotis praebent, quem ob causticam aquae chrysulcae vim minio esse virulentiorem, nemo mineralium peritus negabit: quemadmodum has

praedictas omnes cinnabaris species, hydrargyri, et pestiferae draconum saniei germina. Atqui cum sanguis draconis sit salutaris Indorum cinnabaris, nullam praedictarum esse arbitror, sed instar sanguinis rubentem arborum Indiae et insularum Athlantici aequoris lachrymam, quam nec Dioscoridem, Theophrastum, aut ipsum Plinium exacte cognouisse certum est: cum nullus eorum cinabarim Indicam esse arboris lachrymam vel gummi tradiderit. Sed Arrianus de maris rubri nauigatione inquit: [gap: Greek word(s)] . id est: In sinu Erythraei maris est regio thurifera, Sachalitis nominata. nascitur in ea cinabaris Indica, ab arboribus vt lachryma stil lans congregata. Quod et Aloysius Lusitanorum nauclerus verum esse comperit, qui tradit, incolas insulae Sanctae portus, stato anni tempore, cortices arborum ferro incidere: de quibus anno futuro gummi vbertim destillat, quod in ahenis ad sanguinis concreti colorem et spissitudinem decoctum, sanguinem draconis ob similitudinem appellant. At vereor plurimum, ne noster sanguis draconis, qui in officinis pharmacopolarum venalis est, sit sanguis caprinus, cum minio vel sorbis contritis decoctione inspissatus, quibus etiam olim adulterabatur: quem pictoribus magis, quam medicis vsui esse suaderem. Haec quum dixisset, vt nobis non modo auditu iucunda, sed etiam grata fuisse testaremur, illi philothesiae poculum, vino Trebiano semiplenum, propinaui. Poculo exhausto, Geraldus ait: Vt plenam vino

phialam, ô Langi, demerear en tibi oboeso, et aestate nimia pinguedinis sarcina grauato, laccam gummi, a Graecis canchamus dictum non illam quam vestrae officinae sordibus plenam et inodoram habent, affero: sed gummi illud fulgore, vt vides, rutilum et syncerum, quod in Nabbathaeis Arabiae et Taprobanae insulae arboribus, nostris quae iuglandes ferunt similimis decerpsi, myrrhae non dissimile, viroso gustu: odore tamen placido, quo ad suffitus vestium, et earum ac lanae tincturam, olim infectores vtebantur: cuius in medicina vsus Arabibus et Graecis non erat vulgaris. Nam hoc triobolari pondere ex aceto mulso aliquot diebus potum, oboesum adipe nimia corpus onere leuat: pingues eius vsu emacescunt: lienem, fel, et epar aqua inter cutem aut ictericia affectum et obstructum deoppilat: menses retentos aqua mulsa potum cit, oculorum caliginem illustrat, gingiuas destillatione erosas reficit. Vt igitur synceram laccam ab adultera et eius sordibus discernere possitis, haec laccae legitimae frustula vobis dono. Attuli quoque mecum quosdam de Nilo terrestres crocodilos quos Graeci et Romani scincos appellant, quibus iratas vobis vxores conciliare, et in veneris conflictu victoriam obtinere poteritis: quos si cras mecum pranderitis, libenter vobis ostendam. Quos etsi libenter modo vidissemus, noluimus tamen Geraldo longae nauigationis taedio defesso, diutius esse molesti. Tum ego: O Geralde, respondi, cras, quandoquidem hospes nobis deest, tecum ea conditione prandebimus, vt vnusquisque symbolum suum conferat, te vno excepto, qui nobis veros scincos

pro symbolo tuo ostendes, quib. et nostrum et coniugum nostrarum fauorem demereberis. quoniam et primum cratera sitis et sanitatis ergo, et secundum quoque amori et voluptati dicatum, ebibimus singuli: et quia tempus somni appetit, reliquum est, vt tertium quoque cratera Somno et Mercurio, somniorum auctori, consecratum libemus: quartum vero ad ebrietatis insaniam, amentiae poculum, quod medicorum philothesiam dedecet, non gustabimus. Quare vt fuauiter hac nocte quiescas, bono tuo Mercurio, id est Genio tuo defensus, in illius honorem, tertium quoque cratera, quem Graeci ob id [gap: Greek word(s)] appellabant, vna ebibemus. haec sunt Critobole, quae Venetiis in prima aduentus Geraldi philothesia tractauimus. Quaecunque vero cras in prandio de exoticis Arabum aut Graecorum pharmacis nobiscum communicauerit te non celabo. Vale.

DE SCINCO, SALAMANDRA, MYrohalanis, iuiubis, et sebesten, ac sericis. Epist. LXVI.

RELIQVVM est, Critobole amicorum integerrime, vt quod proximis recepi literis, ea de quibus in prandio, mihi et Veneto medicis a Geraldo condicto, communicauerimus, tibi significem. Conuenimus igitur in xenodochio, antequam hospes fercula instruxerat, cum Geraldo pransuri. qui tum ait: Ne igitur dum prandii apparatum expectamus, huius diei tempus (vt fertur) sine linea elabatur frustra, antequam discumbamus, scincos, salaces Nili quadrupedes, vobis pro meo

spectandos symbolo, vt petiistis, apponam: non quidem illas exitialis veneni lacertas, quas in hor tis prope scaturigines fontium in riuulis captas, vestri seplasiarii pro scincis vendunt: sed quos Mauritania, et mare rubrum ac Nilus, foecundissimus Aegypti fluuius, dum alueum suum effluit, producit. quos, ob similitudinem, terrestres crocodilos appellant, sed cute crocodilis longe tenuiore et molliore et squammulis albicantibus candidiore: maculis tamen nigris modico interuallo dissitis, per transuersum conspersa: corpore crocodilis longo minore et contractiore, spithami non excedente magnitudinem. a crocodilo tamen aquatico, qui etiam est animal amphibium, squamarum seta, a cauda ad caput versa, dinoscuntur: lacertis ventricosiores, sed cauda breuiori, et adnatandum anguillis ampliori. Horum de lateribus propinquae renibus, carnes drachmae pondere cum vino sumptae, virorum venerem, cum magno libidinis pruritu accendunt. Ex his quoque praesens contra sagittas toxico infectas antidotum, Appelles tradidit: ac horum carnib. pocula imbuta vires veneni extin guere, Albertus ex Solino docuit. pro quib. pharmacopolae, de censu et genere lacertarum, salamandras virulentas, et paruas illarum soboles, has in dorso nigras, illas versicoloribus maculis va riegatas, vtrasque vero emicantibus a temporibus oculis, in ventre imo fuluo colore flauescentes, et sine squammis lubricas (heu facinus flagris dignum) noxia pro salubribus, virus letale pro antidoto nobis offerunt, similitudine quam salamandra cum scincis veris habet decepti. Est

enim salamandra, vt refert Nicandri in Alexiphar macis interpres, animal quadrupes paruum vt [gap: Greek word(s)] , id est, lacerta, terrestri crocodilo similis, natura frigidum, qua ignem extinguit, nec cutem nec squammas habet. vnde Nicander eam [gap: Greek word(s)] appellauit, quod cute deficiat aut quod per tenuem eius corporis pelliculam lentus ac viscosus humor resudat, cuius frigore ignem extinguat. Vnde eam in igne viuere, et si magnus fuerit, eius ardore non concremari, falso suspicati sunt. paruum quidem ignem, frigidi eius sanguinis viribus imparem, extingui constat. Vnde Andreas Graecus auctor inquit, [gap: Greek word(s)] : id est, Si sanguine vel mucore salamandrae manum aut vestem illeueris, ab igne non offendentur. At si in arboribus poma et plantarum fructus perreptans, sua humoris lubrici viscedine infecerit, homini fient lethale venenum. Haec. vt vobis a falsis pharmacopolarum scincis cauere possitis, vos ientaculi loco admonere volui et quoniam (inquit Geraldus) prandium apparatum video, reliquum est vt discumbamus: et postquam iratum ieiuni stomachi genium his ferculis placauerimus, si quis plura de scincis aut salamandris scrutari voluerit, penes illum sit arbitrium. Non enim in Prytaneo cum Areopagitis, qui tacendo iudicabant: aut in schola Pythagorae prandemus, vt totum prandii tempus tacendo nos transigere oporteat. Tum ego respondi: Recte ô Geralde sentis: Verba, si aliquid eruditionis aut salis habuerint, plus vini dulcedine conuiuium exhilarare certe solent. proinde postquam iusculum hoc pisorum sorbuero, ilbenter

a te de netili ex salamandra lanugine, aut pennis perconctarer: an verum sit, ex hac lintea contexta, et ad eluendas sordes in ignem proiecta, non comburi, sed illaesa niueque candidiora euadere. Tum quidem Geraldus humaniter respondit: Langi mi, de huiusmodi ex salamandrae plumis tela incombustili, nihilin Australib. aut orientalibus noui orbis insulis comperi: verum dum Romae agerem, aiebant Tartarorum regem summo pontifici linteum ex salamandra misisse, in quo sudarium sacrosancti Saluatoris vultus effigie insignitum, ab omni incendio tutum conseruaretur inuolutum. Praeterea fama est, Carolum Caesarem semper Augustum, eiusque fidelem a consiliis de Nassa Comitem, habere [gap: Greek word(s)] , quae in ignem coniecta, tandem a sordib. purgata, illaesa eximerentur. Verum haec ex salamandrae pennis, vel lanugine, quum vtrisque careat, contexi non credo. Sed illud quidem probe noui, olim in Aegypto, et Arcadiae montibus, ac prope Charystum Euboiae oppidum, lapidem nasci, quem (vt Strabo ait) pectunt, nent, et texant, ac inde mantilia conficiunt, quae sordida in flammam proiecta non secus emundantur, quam si lauacro maculas elueris. Sic quoque nostra aetate, in Noricorum et Saxonum metallis, ac in quodam monte regionis Chynchyntale, quae ab aquilone deserto confinis est, magno Cham subdita, erui amiantum lapidem, et mineram quam incolae salamandram appellant, in capillamenta instar aluminis schisti canescentia, vna cum terra quam amplectitur concretum, quem Graeci obid Gaeoden appellarunt. huius mineram sole siccatam, in

mortario aeneo contusam, a terra eluunt, et carminatam in fila tenuia pectunt, et nent, ex quibus lintea incombustibilia texunt, quae Plin. ob id linum Asbestinum quoque appellat: Inuentum est, inquit, linum, quod ignibus non absumitur, viuum id vocant: ardentesque in focis conuiuiorum ex eo vidimus mappas, sordibus, exustis splendescentes, igni magis quam possent aquis: regum inde funebres tunicae quae corporis fauillam a reliquo separant cinere. Nascitur in desertis et sole adustis Indiae locis, ex quo Brachmanes, Indorum philosophi, autore Hierocle, sibi conficiebant vestes. Asbestus quoque inextinguibile linum dicitur quoniam ab eo etiam in lampadibus accenso. ignis nihil depascit. Ex eo quoque factae thryallides, aut ellychnia, non nisi oleo defecto extinguuntur. Hinc Pausanias refert, Athenis in aurea Palladis lucerna, quam Callimachus consecrauerat, ex lino Charystio thryallidem perpetuo arsisse. assuescit enim viuere ardendo. Huius amianti capillamenta et lanuginem, etiam in nostra vernacula lingua Salamandrae capillos appellamus. Albertus vero Magnus ille philosophus tradit, quod magnis ferri, dum fabricatur aut eruitur, massis disruptis, vaporem fusci aut albi cinereive coloris erumpere incombustibilem: qui manibus obuiis exceptus, pannis, aut tecto fabricae instar lanuginis adhaereat. et hanc salamandrae lanam dici testatur. Accedit ad hoc, quod de monte regionis aquilonaris Chynchyntale, salamandrae minera etiam cum chalybe et ferro eruitur. Constat igitur, netilis amianti lapidis capillamenta, fuisse quoque salamandrae non

illius animalis virulenti, sed salamandrae fossilis, pem nas dicta. Haec a Geraldo nobis explicata, omnes vno ore approbant: simulque in quam perniciosos errores nomina aequiuoca medicos praecipitarent, cognoscebamus. Praeter vnum Georgium Lembergium, meum consobrinum, qui scincos veneris tentiginem coercere, Sestio authore probabat, qui eorum decoctum cum melle venerem cohibere tradiderit. Ad haec inquit Geraldus: Ne mireris amice, eadem medicamina diuersa ratione praeparata, diuersos quoque producere effectus. primum sane, brassicae, lentium, ac cicerum decoctum, aluum lubricare: quo diffuso, alterum decoctionis eorum iusculum aluum lubricam sistere videmus. Sic rutam et mentham virides, flatus et veneris pruritum excitare: siccatas vero vel frictas, praecipue eorum semina, flatus discutero, et veneris impetum compescere, ac profluuium seminis (quod gonor rhoeam vocant) sistere experimur. Vnde eruditus vir ille Nicandri interpres: Ruta, inquit, graece dicitur [gap: Greek word(s)] . id est, Ruta, quia sperma fluxile condensat, peganon graece dicitur: ideo et ea ad castitatem seruandam mystae sacris initiati vtuntur. Nec impossibile videtur, cum scincorum in laterib. carnes circa renes, venerem incendere, Dioscorides et Galen. asleruerint: cum aliarum partium decoctum, eadem (vt Sestius vult) coercere possit. Ad haec consobrinus meus Georg. Wirth paulo seuerius respondit: Has Geralde de medicamentorum facultatibus contradictiones, earumque conciliatores,

Petrum de Appano, ac Gentilem semper exosos habui, qui nimium arguti, plus pro versatilis ingenii ostentatione, quam pro veritate, depugnant quos (vt Plin. ait) prae dignitate indagare vera pigeat, ignorantiae vero pudore mentiri non piget: nullo proniore fidei et veritatis lapsu, quam vbi falsae rei grauis autor extiterit. Sic quum medicinae herbariae scriptor nulli secundus Dioscorides, internam illam, et fere corneam gallinaceorum ventriculi membranam elixam, aut aridam contritam, cumque vino potatam, vires ventriculi, et eius orificii nauseabundi corroborare (ex aliis forsan auctorib. edoctus) scripsit: mox nullo facto periculo, Auerrois id de omnibus fere volucrum stomachis, perdicum et mergorum, asseruit: et Galen. id testificari (falsa forsan Althabarith Arabis, Galeni interpretatione deceptus) nugatur Auicenna: cum id falsum esse, Galenus (vt ipse ingenue fatetur) comperiit. Plinius tamen membranam ventriculi gallinaceorum inueteratam, aut recens tostam, ac potioni inspersam, destillationes pectoris et tussim humidam lenire, sicut Dioscorides veteris galli ventriculum sale inueteratum, et in vmbra siccatum, ventris a pharmaco profluuium sistere tradidit. Nec medicorum de apio controuersiam tacere possum. aiunt enim, si apium puerpera ediderit, foetum. qui vbera suxerit, comitiali morbo fore obnoxium, ideoque apium foeminam inter nefastos frutices damnari. vnde Mesue eo audacius scribere audet, Dioscoridem tradidsse, rutam prodesse epilepticis, apium vero epilepsiam excitare: cum Dioscorides nusquam hoc nos admonuerit.

An igitur fortasse rectius Sereno poetae medico crederemus, qui apium epilepticis mederi docuit? Quis inquit, vestrum hoc definiet, Tum Anonymus, medicus Venetorum: Medicamentorum, ait, vires non ratione tantum, sed experientia scrutari oportet. Nam vt Plin. tradit, vera cuiusque simplicis medicamenti natura non nisi medico effectu praenosci potest. est enim ingens, occultumque diuinitatis opus, quo nullum possit reperiri maius. Nec temere veteres medicamentorum repertores in album deorum retulerunt. Proinde qui vxores aut pellices habent, quid terrestres crocodili in veneris conflictu possint praestare, periculum faciant: de apio veritatem casus fortuiti experientia indicabit. Quid vero interna ventriculi gallinaceorum, et aliarum volucrum mem branula, ramentis cornu similis, roboris stomacho conferre possit Gale. dudum expertus est: cuius experientiae subscribo, ac interim pro ea gallinaceorum pulpa vescar. Exacta. n. horum contemplatio potius Medicorum scholas, quam conuiuium decet. Quare velim, vtsublatis primae mensae ferculis, hospes nobis secundae mensae obsonia et bellaria, si qua secum Geraldus attulisset, apponeret. Confestim itaque hospes iussa capessens, apposuit nobis praeter varia generis itriorum pemmata, lagana, rhymmata et tortellas de seni, panem nauticum biscoctum, quem Graeci [gap: Greek word(s)] dicunt, etiam myrobalanos emblicos ac cepulos conditos, etiam zizipha, serica, ac myxas, quae ex Aegypto, Syria, Damasco, et id genus prunorum Geraldus secum attulit, quib. Graecos carere dixit. Atqui hos, inquam

ego, arborum fructus vt Aegyptiis, Arabibus, Indis ac Syris vernaculos, Graecos, qui longius ab eorum natali solo abessent, serius quam Arabum medicos cognouisse fatemur: ita eosdem, vna cum omnibus myrobalanorum generib., inter Graecos Aristotelem, Theophrastum, et Galenum ac Dioscoridem, et inter Latinos ipsum Plinium (locupletissimam, velut alterum Copiae cornu, veterum authorum bibliothecam) ignorasse, nec Auerrois, nec Geraldus noster mihi per suadebit. En tibi myrobalanos Phoenicis, palmae in Aegypto et Palaestina Syria arboris fructus pal mulas, quas a praelonga gracilitate articulis digitorum similima Dactylos: a caro, grauedine, qua comesti caput onerant, Caryotides: has quoque ab arbore, aut postquam maturuerint a colore phoeniceo, Phoenicobalanos, id est, puniceas aut vermiculas glandes dicunt: et a succi vbertate, qua sitim sedant, et vt glandes fagi inebriant, [gap: Greek word(s)] appellantur. Nam Thebaicarum decoctum, etiam in causone, febre ardenti, sitim arcet: et Orientis incolae ex his vinum in destillationum morbis, cruenta eructantibus, coeliacis, et cibum euomentib. saluberrimum, [gap: Greek word(s)] dictum, infusione dactylorum praeparant, quae multis seculis ante Auerroim Theophrastus, Dioscorides, Galenus, ac inter Latinos Plinius memoriae prodiderunt, et Leontinus Graecus in Geoponico suo. Quid vero tibiillam, de censu myrobalanorum quoque glandem vnguentariam, Graecis [gap: Greek word(s)] dictam, referam? quae ex Troglodytis, Thebaide, et de Petra, oppido, quod Arabiam a Iudaea disterminat, ac ex ipsa denique

Aethiopia in Europam quoque defertur. ex cuius glande triangulari, Ponticae nucis magnitu dinem non excedentis, medulla cum cortice contusa, oleum balaninum, clarum, inodorum, ac insipidum emungebant, quo myropolii institores ad preciosa ex malobathro, amaracino et spica, vnguenta conficienda vtebantur. Quod vero de oleo, vna cum cortice contuso, expresso, magma reliquum erat, [gap: Greek word(s)] dicebant: quo medici, ac praecipue Galenus in cataplasmatis ad scyrrhos lienis et epatis discutiendos, et ad vulnera conglutinanda vtebantur: cuius historiam ac vires Theophrastus inter plantas, Dioscorides et Galenus inter simplicia medicamenta, ac ipse Plinius perbelle conscripserunt: quam Mesue sub nomine been, in suis de simplic. medicina canonibus, a Graecis acceptam, reddidit. At haec Galeno et aliis Graecis Latinisque rei medicae scri ptorib non ignota fuisse sponte concedunt. At has de numero quinquenario myrobalanorum, cum cortice careant, verius pruna quam glandes, quo nomine olim omnes esculentos arborum fructus significabant, Citrinos, Indos, belliricos, emblicos, ac his omnibus, maiores chepulas, Galeno, et ante eum Graecis antiquioribus fuisse cognita pernegant: obliti scilicet, Dioscoridem chepulas ex Arabia myrobalanos, cum phoenicobalanis comparare, dum ait: Nascitur in Aegypto palma phoenix, ex qua in autumno, antequam maturuerint, colliguntur palmulae, nascentibus in Arabia myrobalanis similes. Atqui constat, phoenicobalanos, quos dactylos quoque dicimus, cortice, vt pruna, carentes, oblonga gracilitate

rotundos, in gustu leni stipticitate dulces, cum triquetris glandis vnguentarii nucibus, auellanis non maioribus, nullo pacto conferri posse quum ex his oleum ad alia vnguenta inodorum et insipidum, ex illis vero aqua maceratis non oleum, sed vinum aegrotis et sanis salutare conficiatur. Reliquum igitur est, vt Dioscorides alicui de quinque speciebus myrobalanorum sibi noto, quod ex Aegypto, vel Syria, aut Arabia ad nos perfertur, contulerit: nempe emblicis, vel chepulis, quae figura et magnitudine, ac fere nucleo dactylis respondent: quos secum ex Damasco conditos Geraldum Venetias attulisse credo, non vt nobis vel Graecis ignotos sed vt quantum recentium conditura a siccorum differ ret, simulque quam placida sint myrobalani astrictae alui lenimina, ac cerebri, neruorum viriumque ingenii robora, cognosceremus. Quinam enim, obsecro te, fieri potest, vt haec tam praeclara medicamina Graecos latuerint, cum Aristoteles, alter Graecorum scholae coryphaeus, myrobalanorum arborem, et eorum fructuum temperaturas in libr. de Plantis tam scite descripserit, vt nemo Arabum causam stiptici et amari, a principio tamen dulcis, myrobalanorum saporis exactius reddiderit: [gap: Greek word(s)] . et reliqua quae latine ita redduntur: Myrobalanorum arborum ftuctus, quando principio apparent, sunt dulces: communiter tamen acerbi, vel stiptici, et pro ratione temperaturae eorum amari. Causam

autem horum esse, porosam, et raram arboris ramorumque substantiam. Principio enim quando calor frigidam et humidam myrobalanorum cruditatem maturare pergit, ipsi dulcescunt: quae cum per arboris poros tempore concoctionis vna cum calore difflatur, ex derelicta cum frigore siccitate, myrobalani stipticitatem acquirunt: qui tandem, accedente per latos arboris poros calore solis, interno et congenito eorum calori, plus aequo concocti, amarescunt quoque, et quadam fuscedine vel nigredine inficiuntur. qualis fructuum temperaturae constitutio, et saporis principio quidem dulcis, tandem vero insigniter stiptici et amari qualitas ac color, quum nec phoe nicobalanis, nec glandis vnguentariae nucib. communis sit, necessario Aristoteles hic de tertio my robalanorum genere loquutus videtur. Quod vero illis non tam frequenter vt Arabes vsi sint, id eo nomine factum arbiror, quod exotica non nisi diu perspecta, cum vernaculis commutare voluerint: quorum vsum postea Actuarius et Aetius non quidem neglexerunt. nam et Alexand. Trallianus Graecus, [gap: Greek word(s)] a Mesue dictus, myrobalanos spleni affecto prodesse testatur, Mesue multis annis senior. Tum Georg. Wirth Schlesita medicus meum interpellans colloquium: Langi, inquit, consobrine, quae obsecro est dementia et inurbanitas, vt repertis frugibus, adhuc glandibus vescamur? quin potius rogemus Anonymum Venetorum medicum, vt myxaria, serica ac zizipha a Geraldo allata, quae dulci saporis lenocinio glandes stipticas et acerbas longe superant, degustet: et quibus Arabicis ac

Graecis Latinisque nominib. in officinis aromatariorum inscribantur, nobis significare velit: et quam aegrotis opem ferre possint, ostendat. nam plerique hos sanis et aegrotis noxios esse contendunt. Tum Anonymus: viri Germani, ait, ne asymbolus conuiuio interesse videar, quicquid de istis Arabum fructibus ac prunis, quorum magna copia quotannis ex Damasco et Alexandria Venetias perfertur, exploratum habeo, libenter vobis communicabo. Iuiubas certe Arabum, esse Graecorum Latinorumque zizipha, et Plinii tuberes, quae Sex. Papinius consul nouissimis diui Augusti Caesaris temporibus ex Syria Romam attuliti: quae ob id a natali solo Galenus serica appellat, quae in castrorum aggeribus sata, baccis quam malis, mucilaginoso succo plena, fuerunt similiora: quae aegre concoquuntur, et exiguam corporibus alimoniam sufficiunt: quorum vsus an in salubri victus ratione, aut quib. morbis arcendis sit salutaris, Gal. testisicari non potest: sed ea solum insidentib. et effrenatis compescendis pueris, ac ab impraegnatis, quos pica infestat, in muliebri malacia ea desiderari et expeti refert. Seruntur haec, et auulsis quoque ex media arbore surculis, sorbis implantantur, et tum zizipha teneriora nascuntur: quae, vt Didymus in Georgicis refert, [gap: Greek word(s)] : i. zizipha vino mulso iniecta, diu seruantur, aut ipsis substra tis vel cooptis arundinum foliis. En q his adhuc ad hae rerevidetis: reliqua in hac patella, condita vino mul so fuerunt. At myxa sunt arboris in Syria fructus prunis Damascenis populares, sed corpore exiliores;

ex quibus in Aegypto vina fiebant, viribus Damascenis proxima et aequa. Crescebant olim circa Sebastam Samariae metropolim, vnde patrium nomen Sebesten habent. Crescunt quoque in Aegypto, vbi Nilus septem ostiis circa Alexandriam, Memphim, et Cayrum, nouae Babyloniae portum et emporium, sese in mare mediterraneum exonerat: vnde Diodorus Siculus: Aegyptij, inquit, vatta myxaria dicunt: circa Nili ostia nascuntur: quae quia suauia sunt gustu, pro tragematibus praebentur. Quod et Geraldus in hoc prandio, excomposito fecisse videtur, vrbium quas vidit mores imitatus. Hos fructus conuiuiorum lauticiis adhibere veteres non erubuerunt: quos quidam de medicorum nostri seculi collegio, quia ventrem constipent, parum alant, aegre concoquantur, ex medicamentorum albo proscribunt: cum tamen ratio formalis medicamentorum non alimoniam exigat, sed alterationem et humorum quibus natura oneratur, adiuuamine caloris naturalis concoctionem, et expurgationem, ac naturae robur requirat. Quum igitur haec Arabum myxaria, et Aegyptiorum zizipha, sua congenita mucoris dulcedine, tussim et gutturis asperitatem, ac pulmonis et pectoris, ex distillationibus vitia leniant, ac illorum decoctum suo frigido et dulci lentore vrinae in vesica et vretheris ardorem et stillicidium extinguat, renum vesicaeque scabriciem sanet: quumque Galenus de his non fecerit periculum, etiam (vt ipse ingenue fatetur) an sanis aut aegris prosint, testificari non potest: Sed horum vires commemoratas, praeter Auicennam, Rasim, ac Serapionem, esse efficaces, ipse

crebro sum expertus. Tam praeclaros igitur fructus in morbis pectoris, ac vrinae vel vretherum morbis curandis, nullius esse frugi, quis nisi inexpertus credet? Vale.

DE MALOBATHRO ET VNGVENTO foliato, netopo, et oleo spano, malis Persicis et citriis. Epistola LXVII.

QVAE in prandio tractauimus, Critobole, haec, vt acta sunt, tibi significaui. verum ne seiuncti iucundo Geraldi colloquio priuaremur, quum Geraldus ob aquae dulcis penuriam, diu non lauisset (aqua enim maris, ob congenitam illi pinguedinem, nec vestium nec corporis sordes eluit) omnibus placuit, vt Paduam ad dulcis aquae lauacra proficisceremur, vt etiam marinis flatibus et balnearum tepore prandii crapulam concoqueremus. vnde nec temere, quamuis contra medicorum decreta, ille, quem Satyrographus incessit, turgidus et crudum pauonem in balnea portabat. Mane vero loti, quum exemplo Pollionis Romuli, aut vt Athenaeus vult, Democriti, corpus intus vino, foris oleo curassemus, Venetias ad coenam, a me Geraldo et aliis de medicorum sorte conuiuis condictam, reuertimur. De naue igitur in xenodochium egressi, quum hospes omnia laute adornasset, tum ego: ô hospes, inquam, tu vt bonus et frugi paterfamilias probe nosti, quae extra domum sunt officia, mercari, pro patria pugnare, agrum colere, viris esse alacrirer obeunda: et negocia, quae intra domus septa fieri oportet, vt pecora mulgere, pensa de colo ducere,

nere lanam et linum pectere, caseos ex collustris coadunare, penu ac culinam curare, ad matremfamilias et eius ancillas spectare. Iube igitur has, vt quae sunt earum munia, expediant, de Graecorum more. En itaque ad nutum hospitis confestim venustae indolis et spectati pudoris ancillae aderant, calamistratis circa tempora capillis, et in vertice coronis ex rosis versicolorib. consertis redimitae. quarum altera, vt Homerus ait.

Vna igitur afferebat in gutturnio aquam stillaticii rosarum, et florum lauendulae liquoris, quam ne illotis manibus discumberemus, illis in subiectam peluim inspargebat: altera vero linteo succincta candido, chiromactram et coronas por rigebat: et vt de more Graecorum a balneo inungeremur, vnguentum pholiatum ex malobathro, et netopum quoque fragrantissimi odoris, offerebant. Tum ego: Quid, inquam, ancilla nobis muliebre hoc vnguentum, quod galbani virus, vnde metopii nomen habet, redolet: quod Hesychius nescio quam recte [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)] appellat, quo Hippocrates passim in vteri affectibus ad induratas matricis cotylaidonas emolliendas, et obstructas aperiendas, et ad secundas eiiciendas, pessariorum loco potius, quam ad conuiuiorum delicias vtitur. id matrifamilias tuae seruabis: nobis vnguentum ex malobathri folio, inuentu rarissimo, sufficit: de quo libenter Anonymum Venetorum medicum audirem. Qui respondit: Praeterita hebdomada cum ex Alexan dria nauis aromatib. onusta Venetias appulisset,

accurrebam: et dum nauis a mercatoribus exoneraretur, numeratos in manu marcellos proferebam pro quibus malobathri folia petii. At illi quaedam glabra, non tamen inodora gariophyllorum arboris folia offerebant, fibris velut arnoglossae latioris folia, neruosa: nec aliud in tota India reperiri affirmabant. At huic Plinii descriptionem non competere aiebam, qui: Dat (inquit) et malobathron Syria, arborem folio conuoluto, arido colore, ex quo oleum ad vnguenta exprimitur, fertiliore eiusdem Aegypto: laudatius ex India venit in paludib. ibi gigni tradunt, leritis modo fluctuans folium, nulla radice nixum, odoratius croco, nigricans, scabrumque, quodam salis gustu. minus probatur candidum, celerrime situm in vetustate sentit. Sapor eius nardo similis esse debetsub lingua, odor vero in vin o sufferuefacti antecedit alios. Haec vero singula indicia in nostro officinarum malobathro desiderari, quisque nouit. At vero vtrunque tam arboreum quam palustre malobathrum, non tantum in mediterraneis Indiae locis, vnde folium Indi appellatur, sed etiam circa maritima Erythraei aequoris, quod syluis abundat, littora et stagni nasci, salis eius sapor indicat, qui herbis maritimis est peculiaris. Sic brassica marina, quam soldanellam vocant, cretanus marinus, et ipsa corallina, muscus marinus dicta, salem resipiunt. Vnde Androsthenes vere de Tylo insula Rubri maris narrauit, aquas salsas fluentes plus quam coelestes iuuare, tam arbores, quam reliquum omne genus plantarum: quia ob raritatem imbrium, pluuiali aqua non assueuerunt plantae. Proinde

ego mercatoribus fideliter suasi, vt deinceps non in India, nisi in Gangis fluuii emporio, sed potius in Thina et Tylo, aliisque Erythraei maris insulis quaererent: in quibus Arrianus historiographus, dum rubri maris littora et oras legeret, magnam malobathri copiam se reperisse gloriatur. ait namque, in fine Erythraei maris, in extrema ora, esse ciuitatem mediterraneam, quam Thina appellant, velleribus et ex serico aulaeis diues, ad quam quotannis gens ex Arabia vicina, vna cum vxoribus et liberis proficiscitur, quam Setas, homines latiori vultu, loripedes, attamen robustos, et crudeles, appellant: qui in vicinis Thinorum recessibus delitescunt, nocte sarcinulis odoratis, quas secum attulerunt, incubant: postquam raptu ditati discesserunt, ciuitatis Thinae incolae sarcinulas, quas Gesatae liberis substrauerunt, malobathro plenas colligunt: et auulsis de calamis, quos [gap: Greek word(s)] appellant, et de foliis fibris, ea in globulos complicant, quos ex maioribus foliis [gap: Greek word(s)] , ex mediocrib. foliis [gap: Greek word(s)] , ex minorib. vero foliis compactos [gap: Greek word(s)] malobathron dicunt, quae sic compacta in Indiam deferunt, et magno vendunt. Vnde Plin. malobathrem esse folio conuoluto dixit: et Dioscorid. probat id, quod ob fibras frangenti contumax est nec facile discerpitur, dum ad globulos compingendos, ne succus et odor exhalet, praeparatur. Quum haec a me dicta omnes approbarent, tum ego hospitem admonui, vt conuiuas iam lotos et vnctos discumbere iuberet: et primum omnium, quo alacriores forent, et stomachi appetitum excitarent, illis in acetario cardamum, siue nasturtium in aceto

passularum, et oleo ex Italia Sabino maceratum, offerret. et ne vteretur oleo spano, quod ex Hispania et lberia affertur, ob stipticitatem vlcerosae lassitudini noxium, indixi. Tum Georg. Wirth meus consobrinus: ô Langi, inquit, quoniam frequens fit apud Gal. et chirurgos olei spani mentio, per communes vtriusque nostrûm auos et atauos te obsecro, vt illius praeparationem nos edoceas. Tum ego: Nimis serio Georgi a me precib. efflagitas, quod ad incrementum studii sponte mea facturus eram id certe Damogeron in Georgicis suis ita conficere iubet: nempe vt oleo ab amurca defaecato, et feruenti, triplum aquae tepidae vna cum sale contuso iniiciatur, vt exactae commisceantur, diuque agitata stent, tanto temporis in eruallo, donec aqua vna cum sale in amurcae locum subsederit: tandem oleum supernatans, lebete vel cochleari excipito. quo exhausto, iterum affusa aqua tepida bene commisceto. et quicquid olei puri, postquam aqua pessum iuerit, supernatat, vasculo excipito. Postea succum de foliis, aut tenerioribus olearum surculis (quos Graeci [gap: Greek word(s)] vocant) expres sum, vt oleum acuitatem et amaritudinem acquirat, quibus stipticitas interna subire poterit, illi addas: et si hoc tibi paratum defuerit, et in oleo veteri virescentes olearum thalos decoxeris, iis expressis oleum spano vel etiam omphacino succidaneum habebis vnde Gal. [gap: Greek word(s)] . Et si vna decoxeris, oleum spano vel omphacino succidaneum habebis. Postea vna cum aliis opipare instructis ferculis, ancilla maior natu roseo genarum

rubore decora, leporem tostum apposuit, quam Euangelus adolescens ita affatus est: O ancilla mi, per tui chari amasij nomente obtestor, dicamabo, si intra septem dies de lepore comedisti? At illa pudoris rubore suffusa: Non vides, inquit, Euangele leporem, ita vt de veru auulsus est esse integrum? Ego enim, et perchara meorum laborum consors Vrsula, non mures sumus, qui inscio domino escas arrodamus. Tum Anonymus: Geralde, inquit, quamuis natura mures et felium aspectum abhorreas, dic quaeso, si in lecto tuo huiusmodi mures inuenires, expauesceres ne? et ad quem proripere velles? Certe, respondit, quantumuis benignum esset noctis frigus, lecto non cederem. Vrgebat Euangelus, vt ancilla veritatem confiteretur. Tum illa inquit: Veritatem nos fateri non pudet, si modo causam cur haec sciscitaris, nobis quoque dixeris. Nudiustertius domina nostra hic praesens, vt clemens, ita erga suam familiam quoque liberalis, aliquot leporis frusta in nigro iure et siraeo et leporis cruore elixa nobis impartiuit, quae satis auide comedimus. Tum Euangelus: Iam aequum esse arbitror, vt causam scrutinij mei explicem. Video vos lepido ingenui pudoris rubore et vultu decoras, nec vt quasdam, quae praecordia contra naturam fasciis coarctant, nimis graciles, nec plus aequo habitiores: verum ille tam elegans corporis habitus, et color, vobisne a natura, an comoticae artis fuco, aut esu leporis comparatus sit, dispicere non potui. Tum ambae: Satis, aiunt, scommatum et ludibrij ob inopiam, quae nos miseras vobis ludibrio exponit, et ridiculas facit, audiuimus. Tum Euangelus:

Certe, inquit, non ludo. nam grauissimi auctores, qui rerum naturalium historiam conscripserunt, et poetae quoque tradunt, esu leporis venustatis decorem in septimum aut nonum vsque diem prorogari. Vnde facete Martialis Gelliae anui deformitatem ita exprobrat:

Cum leporem mittis, semper mihi Gellia mandas,
Septem formosus, Marce, diebus eris.
Si verum dicis, si verum Gellia mandas:
Edisti nunquam, Gellia, tu leporem.

Tum materfamilas vna in primo tabulae subsellio discumbens: Nolite, inquit, vos omnes per deos immortales obsecro, has leporum vires publicare. est namque mihi anus vicina, quae nuper adolescenti nupsit, zelotypa, quae omnem muliebrem mundum pro tali lepore expenderet. quanti vero arbitramini in his Augustanis comitiis venundari posse leporem? Aedepol, quamuis leporibus, quia superfoetat vt erque sexus vix vllum animal, et ipsis cuniculis est foecundius, tamen tota Bauaria, et ipsa Astypalaea insula, in qua vno anno sex leporum millia capta feruntur, satis leporum nobis suppeditare non posset. Tum Euangclus: O mulier, inquit, venustate nulli secunda, tu lepore non eges. Tum hospes: Et tute lepus es, et tamen pulmentarium a puella quaeris? Deinde Euangelus. Ista sobrius non quaero. Sed ne fabulam me dixisse arbitremini, historia, et non illepidum de Alexandro Seuero imperatore (qui quotidiano leporum esu corporis venustatem aucupari dicebatur) hendecasyllabum, vulgo notum et frequens, id verum esse testatur:

Pulchrum quod vides esse nostrum regem
Quem Syrum sua detulit propago,
Venatus facit, et lepus comesus.
Ex quo continuum capit leporem.

Sed Alexander Seuerus Imperator, vt non erat amusus, ita scomma illud lepido hendecasyllabo reprehendit. inquit enim:

Pulchrum quod putas esse vestrum regem.
Vulgari miserande de fabella,
Si verum putas esse, non irascor.
Tantum, tu velim comedas lepusculos,
Vt fias, animi malis repulsis,
Pulcher, ne inuideas liuore mentis.

Nam C. quoque Plinius cerebro leporis perunctis gingiuis pueros facile dentire: et leporum cibo somnolentos fieri, Cato arhitratur. Vulgus vero et gratiam corpori in nouem dies, sed ioco friuolo, conciliari censet. Cui tamen, vt Plinius ait, in tanta persuasione aliqua subesse debeat causa, quam nobis Langius, qui crebro venationibus Palatinorum interfuit, explicabit. Tum ego: Euangele, inter omnes medicos conuenit, colorem a sanguinis bonitate, cuius index est, dependere. Videmus enim quotidie in hyposarca, retentione mensium, febribus, et spleneticis, quibus lien vel epar, alterum vel vtrunque procreandi aut depurandi sanguinis organum, induratum vel obstructum, aut quouis modo affectum est, liuore vultus pallescere: qui melam cholicis peculiaris, in corpore hirsuto, est color. Atqui cum caro leporum, omniumque animalium oblongas habentium auriculas, sanguinem melancholicum (vt Gale. refert) gignat: qua ratione igitur fiat, vt ex leporum

esu, puellarum genae rubore rosarum effloreant, assequi non possum. Hoc vero Geraldus hac ratione confutabat: Quaecunque, inquit, animalia dulcem ac delicatissimum sanguinem habent, quî potis est, vt horum esus in alienis corporibus sanguinem grossum et obscurum gignat? At talis est leporum sanguis, quem aliis omnibus bonitatis alimonia praestare, Galen. his verbis fatetur: [gap: Greek word(s)] . id est, Leporum sanguis, omnibus aliis, vt suauissi mus praefertur: quare plerisque consuetudo est, hunc cum epate et aliis leporum visceribus decoquere. Tum Georgius Wirth ex Schlesia medicus: Viri, inquit, coepulones, non recto examine hunc purpureum in ancillarum vultu colorem expenditis. Iubeat hospes illas pallescentis grana cymini, aut allium edere: tum si color hic natiuus est, durabit. si vero ex fuco aliquo cerusae, hydrargyri, aut vnguenti citrini vnguine acquisitius: tum ille rubens in candido vultu nitor statim obsolescet. Tum ancilla subirata. Vos temulenti, ait, quid nostrae naturae dotes, quas Deo acceptas referimus, vestra intersunt? quin potius de vestrarum in Schlesia mulierum pulchritudine, de qua cum Venere ipsa contendere audent, his periculum facite: quandoquidem esu asinorum sunt famigerae, lactene asinino rugas frontis explicuerint: an vt vultus nitesceret, eo faciei naeuos eluerint. Sicut et Poppaea Domitij Neronis vxor, quingentas secum duxit et aluit asinas foetas, vt illarum lacte in pleno balnearum solio corpus erugaret, cutisque lactis candore nitesceret. Tum mater familias

his laedoriis offensa: Tace, inquit morosa: non hic de pulchritudine Paris ille Phrygius pastor iudicat. istae sane contentiones magis forum, quam conuiuia decent. Quin potius nobis ad secundam mensam bellaria afferas. quid ociosa cunctaris? nisi hospites reuererer, testudineum illum tuum gradum verberib. accelerarem. Tum Vrsula: Quaeso te domina, inquit, vbi sunt reposita? Tum illa: En, garrula, tibi claues, sublata aulaea in rhisco reperies: an haec ignoras? quae vero ad choream spectant, probe nosti vbi sint seposita. Ibi illa accelerans, nobis in phialis apposuit persica diuersa, Aegyptiaca, Romana, Duracl na, Armenia, ac odorifera illa Medorum mala citria, partim melle despumato condita, partim solis vel leni furni tepore passa. At Anonymus: Quid persica, inquit, modo, quae principium ferculorum plus quam secundas mensas decent, nobis, contra Galeni et omnium medicorum praeceptum catholicon, ancilla offert? inter quos omnes conuenit, ea fercula, et praecipue obsonia mali succi, cocohyma, humida et lubrica, vt alia per aluum vna deducant, qualia sunt persica, ante alia esse edenda. Vltimo enim comesta supernatant, aliaque computrescere cogunt. Atqui cum ex Persia ad nos translata sint, cur Aegyptiaca appelles, rationem nobis reddito. Tum ego: Libens id certe faciam, inquam quidni enim hospiti meo charissimo morem gererem? Rholus quidem Democritus, vt Nicandri interpres testatur, in libro de sympathia et antipathia rerum, tradit, Persas letiferae arboris perseae surculos, ex veteris simultatis et vindictae affectu, in Aegyptum

misisse, sperantes plures noxiis perseae arboris pomis interituros. at deorum et fertilis soli, Nilo irrigati, benignitate factum esse, vt huius virulentia, in salutarem fructum sit commutata. id quod Columella etiam testatur:

Stipantur calathi pomis quae barbara Persis
Miserat, vt fama est, patriis armata venenis.
At nunc expositi paruo discrimine laeti,
Ambrosios praebent succos, oblita nocendi.

Verum id si de nostri orbis aut Romanis persicis intelligatur, falsum esse Plinius ita conuincit. Persicae arbores, inquit, sero et cum difficultate in alias terras transferuntur, vt quae in Rhodo nihil ferant, quod primum ab Aegypto erat earum hospitium. Atque hoc Theophrastus ita clarius explicat: Discrimen, inquit, ad foecunditatem sterilitatemque summum, vel locorum natura facere potest, ceu in Perseis palmisque patescit. Persea enim in Aegypto et locis ei finitimis tantum fructificat, et in Rhodo tantum floret: sicut palma, apud Babylonem foecunda, translata in Graeciam sterilescit. Et subiungit idem Plinius, falsum esse, venenata cum cruciatu in Persis gigni, et poenarum causa a regibus translata, et in Aegyptum terra mitigata. id enim de Persea diligentiores tradunt, quae in totum alia est, et myxis rubescentibus similis, nec extra orientem nasci voluit. eamque peritiores negauerunt ex Persi de ad supplicia translatam, sed a Perseo Memphi satam. Semper autem folia habet, et poma, subna scentib. aliis. nouus. n. fructus anniculi maturitatem semper praeoccupat. materies eius robusta, ad mensas et lectos, ac nauigia compingenda, peraccommoda: coloro atra, et contorta, caetera vero

piro similima. Quum igitur persea sit Aegypto, in qua solum fructificat, peculiaris, quis non merito eius poma Aegyptiaca appellauerit? et quia roto anno viret, fructibus semper aliis subnascentibus foecunda, nec folia ei decidant, quis mentis compos perseam Aegypti a nostra persicorum arbore non plurimum distare negabit? Nemo arbitror. Aristoteles tamen in libro de Plantis, id persicorum genus [gap: Greek word(s)] appellat. inquit enim: [gap: Greek word(s)] : Belenium in Perside deleterion, transplantatum in Aegypto aut Syria Palaestina, fit salutaris cibus. Nostra quoque persica vulgaria olim Grae ciae et Italiae peregrina, ex Persia, vnde nomen habent, Romam aduecta, in Aprili vna cum amygdalis, sed flore rubicundiore, in vineis florent: aqua in qua persicae flores amarulenti septies macerati sunt, cum sachare ad spissitudinem zulapii decocta, vermes vna cum astrictae alui excrementis protrudit. Haec si variis insulpta characteribus nasci velis, tum ossa eius septem diebus terra obruta, postquam dehiscent, nucleos exemptos cinabari exarato et rursum intra testas diligenter compactos sub terra reconde, et persica suis inscripta characteribus nascentur. De horum genere sunt duracina, a quorum nucleis, dentibus aut cultro caro eorum aegre auellitur: quae detractis ossibus solis, vel furni tepore siccata, vel melle condita, aut oxymelle vel muria, etiam si vmbilicum pomi gutta picis calentis oppleueris, vt sic in vase concluso innatare saepe cogantur, diu ea saporis iucundi conseruabis. Sunt

quoque de persicorum classe ex Armenia poma, praedictis minora, stomacho tamen salubriora: et quia illa sero in autumno, haec vero in aestate maturescunt, praecocia quoque dicuntur. Sunt et alia plura persicorum genera, quorum quaedam in censu prunorum numerantur, vt Galeno, [gap: Greek word(s)] : de quib. Aristophanes grammaticus ait: [gap: Greek word(s)] . Sunt quoque rei agrariae scriptores, qui nuces a malis ita discernunt: vt nuces dicant omne pomum, quod foris duro cooperitur cortice, et intus latet quod edendo est: malum vero, id quod esui est foris habeat, durum intus includat. Secundum hanc definitionem, persicum, quod Sueuius poeta in suo Moreto inter nuces molluscas, id est molles recenset, Cloacius lib. 4. rectius inter mala enumerat: quae tamen quia vobis omnib. digitis vestris notiora arbitror, satis erit Graeca Latinaque illorum nomina et natale solum significasse. Tum Geraldus: Langi, inquit, quandoquidem Cloacius citreum pomum, et Oppius, inter mala persica enumerant, de his et Virgilium haec dixisse verisimile est:

Media fert tristes succos, tardumque saporem
Felicis mali, quo non praesentius vllum
Poculasi quando saeuae infecere nouercae, etc.

Quare vt totam persicorum historiam nobis explices, aequum censeo, vt de citriis et arantiis quid tibi compertum sit, enarres. Tum ego: ô Geralde, inquam, non tantum Cloacius et Oppius, sed ipse quoque Dioscorides, citria inter mala Persica enumerat, dum ait: Postremo, quae Medica Persicave aut citromala, a Romanis vero citria

vocantur. Generantur enim, inquit Oppius, in Perside omni tempore, mala citria. alia enim praecarpuntur, alia maturescunt. quod Pontanus vester in Hortis Hesperidum eleganti carmine ita testatur:

Mala nitent virides primum referentia frondes,
Hinc rutilant, fuluoque micant matura metallo.
Flore nouo semper, semper quoque foetib. aucta.

Vnde Theophrast.: Media, inquit, regio et Persis tam alia plura malafecit, quam malum persicum, ab aliis medicum quoque vocatum. habet arbor eius folia similia et fere aequalia lauro, portulacae, ac iuglandi: aculeos quales pyrus syluestris, aut oxyacantha, sed leues, acutosque vehementer, et validos. pomum eius non manditur, sed odore praecellit. eiusque arboris folium odoratissimum est: et si in scriniis pomum eius intra vestes ponatur, a tinearum rosione inoffensas conseruat. Anhelitus graueolentiam arcet, si decocto pomorum eius os colluitur. Comeduntur et poma eius, in praegnantium malacia, quam Graeci cissam vocant. Praesens quoque remedium, si quis deleterium pharmacum biberit et semina cum pomorum succo contusa cum vino biberit: per ventrem enim pharmacum extrudit. vnde Oppius inquit: Citreum est odoratissimum, quod vesti interiectum rineas necat. Vnde Homerus, et Naeuius poeta vestes citrosas cognominant. Refert et venenis esse ita contrarium, vt tritum cum vino, purgatione virium suarum bibentes seruet. Tempore Theophrasti ac Plinii pomum non edebant, sed veluti thesaurum (Athenaeo teste) in scriniis cum vestimentis reponebant.

Quam vero efficax sit contra omne virus remedium, vel ex hac Athenaei de duobus latronibus sicariis historia, coniici potest, quos ad virulentas bestias condemnatos in Aegypto refert: verum cum ad supplicii theatrum, bestiis virulenti atrocitate efferatis plenum deducerentur, mulier cauponaria illis obuia, ac horum miserta, citrium quod manu habebat illis edendum praebuit. quo comesto, cum illaesi et citra noxam cum draconibus colluctarentur, accersito a praeside carceris praefecto, Ecquid alexipharmaci praebibissent, vel edissent, perconctatus, nihil praeter citrium respondit. praeses igitur de viribus citrii certius periculum facturus, alteri tantum de citro praebuit, cui item bestiarum virus nihil obfuit: alter vero ab aspide morsus, quam primum in theatro concidit, et exspirauit. Nec dissimiles vel impares contra toxica vires Theopompus rutae attribuit, qui refert, Clearchum Heracleoti tyrannum multes aconito interemisse, veneno quod in Aconis iuxta Heracleam locis nascitur hoc cum subditi resciuissent, nullus antequam rutam comedisset, domo egrediebatur: quo ab aconiti virulentia sospites euadebant. Martialis asserit, citrum arborem in Assyria nunquam pomis carere. Vnde Plin. eius poma mala Assyria appellat. quod verum esse, Palladius in Sardinia, et in suis Neapolitanis fundis quoque comperit. Ea vero dum matura sunt colore aureo fulgent. Vnde Chrysomela dicuntur, et Arantia, et ab Athenaeo mala Hespe rica, quae Hercules, subacto dracone qui ea in hortis Hesperidum custodierat, fertur in Graeciam et ad Eurystheum regem aspottasse. His dictis accurrebat

hospes anhelus, et sibi cras ex Alexandria affuturos hospites annunciabat, qui quouis biennio totam Aegyptum perlustrarent, secumque ex ea tam salubria quam noxia pharmaca afferrent. Quare vt de illis possemus singula perscrutari, et non temere quicquam statuere, suasit vt tempestiue somnum capesseremus, et illis cras in prandio adessemus. Placuit id omnibus summopere. quare incoeptam de venenis Aegyptiorum, et illorum antidotis disputationem, in crastinum distulimus. Quicquid ergo ab illis explorauero, eius te Critobole participem quoque reddam.

OBSCVRA DE VENATORIIS GALlorum et Aegyptiorum venenis problemata, et nomina. Epist. LXVIII.

ALTERo vero die, mane in diluculo, in aede diuo Marco consecrata, a Deo peccatorum veniam supplices deprecati, vt hesternae coenae craepalam dissiparemus, in littore maris, prope fo rum piscarium deambulauimus, donec fessis iam tempus prandii appetetet. Cumque in xenodochio pransuri conuenissemus, ibi ad focum, Philiatrum, Crateiam, ac Botanophilum, medicos herbarios, considere vidimus. Tum in amicitiae symbolum iunctis, capite prius detecto, dextris: Saluete, inquam, viri, vt hospes nobis refert, multarum rerum peritia nobiles: nobis tamen ob natalis soli forsan interualla ignobiles, nisi quod sermo vester vos esse Ethruscos, vestitus vero ex Aegypto aduenas prodit. quum igitur Ethruria et Latinus ager, quem Circe venefica incoluit, copia

medicamentorum tam salubrium quam viru lentorum adeo abundet, vt Aeschylus isto elegiaco testatur,

Dicite vos obsecro, quid vos compulerit, per loca deserta, serpentibus, crocodilis, draconibus snfesta, Aegyptum adire ac perlustrare? Tum Crateias: Vir optime, boni consule, inquit: nescio enim quo alio quam amici nomine te digner. nos quidem non vt mercatores auri sacra fa mes adegit, sed quia et veterum monumenta testantur, Democritum et Pythagoram ad Persarum Aethiopiae et Aegypti magos, primos astronomiae et Magicae artis medicamentorum auctores, profectos, vt ab illis magicas herbarum vires explorarent, de quibus Democritus et Pythagoras omnium primi volumina Apollini et Aesculapio dicata condiderunt: et Theophrastus Aegyptum Nili effluuio foecundam, salubrium ac delibutoriorum medicamentorum copia, Ethruriam longe superare, Homeri testimonio probat, qui Menelaum et Helenam, nobile illud Nepenthes, omnis luctus et moeroris pharmacum, multaque alia quae Polydamna Thonis Aegypti regis vxor ei dono dederat, ex Aegypto in Graeciam attulisse tradit:

Vidisse vos (subiunxit) arbitror, et legisse mea et Metrodori volumina. in quibus herbarum effigies, subscriptis effectibus depinximus, plerasque

nobis inexpertas Atqui, vt Galenus refert remerarium sit facinus tantum lecta, et non experta conscribere. decreui itaque et Aegyptum, deleteriis foecundam, peragrare. vnde nos, Dei auspicio, tot pericula emensos reduces videtis. Tum ego. Nos inquam saustum ac felicem, vobis ad patrios natalis soli limites reditum precamur, et congratulamur: cuius nos quoque fore participes confido. poteritis enim nobis magnum eximere scrupulum, qui nos diu torsit. Nostis haud dubie, ferocem illum Turcarum imperatorem, truculentissimarum gentium, Parthorum, Scytharum, Arabum, Aegyptiorum, Dalmatarum ac Dacorum subsidio, nos Christicolas oppugnare: qui non modo, vt Galli et Hispani ad occidendas feras, sed vt nostros milites quoque lethali veneno perdant, tela eorum toxico inficiunt. quae quum ex composito hactenus nos celarunt, quis obsecro iustis alexipharmacis, nostris militib. sauciis medicam ferre opem potest? Quoniam igitur, vt hospes nobis significauit, et nomen ipsum incidat, Philiater Polyclas, vt haec exploraret, multa permare, per terras iactatus et alto, passus, sudauit denique et alsit: eum omnes vno ore supplices obtestamur, vt ob salutem Christianorum, quid in hac peregrinatione de illis compererit, nobis communicet: ac hisne gentibus omnibus vnum commune toxicum, an vnicuique sit proprium: quodque huius sit denique antidotum. Tum Polyclas: ô Langi, inquit, quamuis ardua, et quae ingenij mei superant vires, ob Christianorum tamen salutem magno atque praeclaro quidem nomine exigis, tibi ea conditione

gratificabor, qua olim Orpheus theologus, Orus Mendesius, Aratus, et Heliodorus, poetae Graeci, toxica coinscripserunt non vt scelerati his impias manus coinquinarent: sed vt innocentes, suis antidotis tueri se, horumque vires obtundere possent. Haec enim omnia generali nomine toxica appellabant: quia barbari sagittas telaque sua, quae toxeumata dicunt, his inficiebant. proprium tamen Parthorum et Scytharum toxicum, quo sagittarum aciem inungebant, humano sanguine, et viperina sanie constabat, irremediabile scelus, quid mortem leui tactu, ea qua sagittae celeritate accelerat: quod poetae ideo finxerunt ex Lerneae hydrae ab Herculis sagitta occisae cruore enatum, vnde et toxicum appellarunt. quod Scythicum etiam ideo dicitur, quoniam (vt Arist. refert) Scythae viperas iam enixas venantur: quas captas, dies aliquot donec in saniem comprutuissent, contabescere sinebant: deinde toto vnius hominis sanguine in ollam effuso, eam exquisite coopertam, fimoque obrutam computrescere sinebant: cuius tandem supernatans sanguini ichor, vel serum, cum viperina sanie permixtum, lethale Scytharum toxicum erat. Qui hoc potarunt, his lingua labiaque intumescunt, necmente sibi constant, sed rabie efferati, instar luporum vociferantur. His autem passum cum oleo rosaceo potum, raporumque semen ex vino haustum ac crebra vomitione redditum auxiliatur. Cottonea quoque mala concisa, ac cum pulegio comesta, eos ita iuuant, vt reliquum tamen vitae artoniti degere cogantur. At Aegyptij cum suis toxicis, et Arabes, cautius egerunt: ac ne illorum confectiones temere inuulgarentur,

eas saltem per manus posteris tradiderunt, vt olim Gallorum Druides sacra sua ex visco pharmaca. Quis enim modo nouit, an Pharicum AEgyptiorum venenum simplici medicamine, an composito constabat: nisi Hesychius, [gap: Greek word(s)] , dixisset, [gap: Greek word(s)] ? cuius quidem nomen et noxias vires Dioscorides et Nicander posteris prodiderunt, sed compositionem vterque penitus obticuit, Nicander quidem ita nos in Alexipharmacis admonet,

Poculum certe eius vno die homines mente attonitos, conuulsos, ac furore percitos interemit. huic malo exitiali medetur vinum absinthites, cum momento cinnamomi, et ex Cilicia nardo, potum. at efficacissima eius antidotus fertur esse malum cottoneum, Struthion appellatum: cuius etiam vires solus odor cottonii, etiam rhisco inclusi obtundit, eneruat, et ab eius virulentia praeseruat. Vnde Philarchus in sexto Historiarum libr. ait. Cottonia mala suo odore omnium deleteriorum vires obtundere. Nam et Pharicum, inquit, pharmacum rhisco, quod cottonea olet, impositum, emacescit, eiusque vires omnino dispereunt, manifesta quadam [gap: Greek word(s)] . Hoc quidem venenum Praxagoras, a pharmacopola quodam eius inuentore, Pharicum: alii quod in [gap: Greek word(s)] Arcadiae reperiatur, dictum esse contendunt. alii in Pheris Thessaliae, alii circa Pharim Laconiae oppidum repertum asserunt. Nec defuerunt, qui medicum ex Colchide Medeae veneficii poculum, Pharicum quoque appellarunt:

nec nomen a Pharo excelsa illa in portu Alexandriae turri deducerent, quae nocturnis chorusca facibus, nautis, ne scopulis illiderent, tria, sed angusta, quasi alueos, Alexandrini portus vada indicabat, vt Statius in Syluis ait:

--- Sed trepidis vbi dulcia nautis
Lumina noctiuagae tollit Pharus aemula lunae.

Sed qui exactius Pharici virus nomenclaturam scrutanrur, a Pharo insula nomen obtinuisse contendunt, quae olim tantum vnius diei et noctis velifico nauigiorum cursu, a terra aberat, mo do Alexandriae ponte coniuncta, diuersis iobolis et aspidib. infesta: quibus Canopus intoxicatus, Menelai nauclerus, ibi interiit. Sed vt natura horum perniciem certis remediis compensaret, pharmacis foecundam effecit, quae Menelaus vna cum Helena viginti dies in ea detentus, plurima secum in Graeciam detulit, partim noxia, partim salutaria. Sic Asclepiades ex vino et porri succo ad mellis spissitudinem decoctis, electuarium sanguinem excreantibus salubre conficere docuit, quod pharos quoque nominabat. Verum enimvero nimis prona ad veneficia videtur animalium natura. Bruta quidem intra se virus habent, quib. sese tueantur: at homo plura reperit, maleuola quadam solertia, toxica, quibus hostes suos in bello oblaederet, quale est dorychnii agrestis plantae, candore, sapore, et odore lacti similis virus, quod quia eo [gap: Greek word(s)] , cuspides in bello inungebantur [gap: Greek word(s)] Romani ac pariter Graeci appellarunt: Crateias halicacabum solani furiosi

succum dicit, qui intoxicatos continuo stomachi singultu et tremulo ceruicis motu conuulsos sanguinis eructuatione concussos interimit: nisi quis Asclepiadis consilio fretus, illos lac bubulum, dulce ac esculentum, conchularumque ac maritimorum crustaceorum, nempe carabi et astaci ius, affatim ingurgitare coegerit. Ac olim quidem certe quouis modo vel armis vel veneficio interimere hostem phas erat. sic Mithridates rex Ponti, vt hostes prosequentes necaret, aquas veneno infecit: Iugurtha quoque fontes et pabula veneno corrupit in Africa, quo stratagemate quamuis scelerato, et Iuba rex fertur vsus. at Aquilio Romano, magno crimini est adscriptum, quod impuris medicaminibus in Asia Romana polluisset arma. Praeclarius est autem fortitudinis specimen, hostem armis, et robore corporis, quam veneno prosternere. Quare Galli et Hispani maiori praeconio sunt digni, qui vel hodie toxico non ad interimendos homines, sed ad occidendas in venatione feras, vtuntur. Sic venato res in Gallia Narbonensi aconito, quod thoram appellant, lupos et capreolas capiunt: cuius radix glires et pantheras quoque enecat, ob id Myoctonum et pardalianches dicta. Habent et Galli herbam limeum dictam, qua sagittas in venatione tingunt, quod venenum ceruarium vocant. Vnde Aristoteles refert, Celtas Gallos habere pharmacum, quod [gap: Greek word(s)] vocant, tam praesentis veneni, subitoque putrefacientis, vt quamprimum animal aut ceruus eo laesus conciderit, confestim accurrant venatores, antequam virus penitius disper

gatur, aut putrescat, carnemque sauciatam telo virulento excidant, ad spithami circa vulnus latitu dinem. Huius antipharmacnm esse tradit folium querci, et fagi: aut aliud folium, quod a coruis, qui eo sibi medentur, coracinum appellant. et quia folia quercus Nicander et Dioscorides asserunt esse ephemeri veneni a Medea in Colchis reperti antidotum, plerique hoc Celtarum toxicum esse ephemerum suspicantur. Alii vero syluestre elleborum, aut Columellae consiliginem: quod A. Gellius tradat, Gallos in venatib. tingere elleboro sagittas, quod iis ictae et exanimatae ferae, teneriores ad epulas fiant: sed propter ellebori contagium, vulnera ex sagittis facta circumcidere latius dicuntur. Et Pl. Galli, inquit, sagittas in venatu tingunt ellebo ro, circumcisoque vulnere, teneriorem fieri carnem affirmant. Nec solum Galli, verum et Hispanorum agricolae in regno Nauari et Portugalliae, ex elleboro, quem pedigambram aut ysambram appellant toxicum conficiunt quo ceruum, vix quarto a Granato oppido amplissimo, lapide interemptum, citra noxam comedimus. Non desunt, qui coniectura haud dubia affirmant, hanc ellebori speciem esse, non illud aromaticum helenium, sed Aegyptiacum, et Graecorum quoque helenium virulentum: quod quia optimum in Helicone nasceretur, Dioscorides veratrum heliconium appellauit. de quo Paulus Aegineta ex Galeno ita scribit: [gap: Greek word(s)] . id est, Ferunt Dacas et Dalmatas, spicula helenio, quod Ninum vocant,

illinire, quae cum sanguine in vulnere commixta virulenta sunt, atque interimunt: gustatum vero ab illaesis, est innoxium: nec quicquam mali, nisi cruori commixtum, affert. Vnde Cornelius Celsus: neque Hercules, inquit, scientiam praecipuam habent hi qui Psilli nominantur, sed audaciam, vsu confirmatam. Nam venenum serpentis, vt etiam quaedam venatoria venena, quib. Galli praecipue vtuntur, non ingestu, sed in vulnere tantum nocent. ideo colubra ipsa tuto estur, ictus eius occidit, ergo quisquis, modo in ore, palato et gingiuis sit illaesus, exemplum Psilli sequutus, vulnus exsuxerit, et ipse tutus erit, et tutum hominem praestabit. Ego tamen ob affluxum cruoris insperatum, helenio non libenter vlcus humidum et sordidum purgarem, vt Gal. suadet, qui passim hoc helenium inter herbas acuti vigoris enumerat. vnde Nicandri interpres refert, Arabes Gerrae ciuitatis incolas, intoxicatos curaturos, eorum alexipharmaca ita probare: aliquam pedis eorum partem, scalpro incisam, et cruentam toxico illinunt, et quamprimum per sanguinem discurrit, aut dispergitur, ne virus cor subeat, ocyus antidotis toxicum detergere. Nec vllum huius toxici remedium, cottonei mali succo praesentius, Hispani nouerunt: quo etiam scammoneae virus et corrigitur, et obtunditur. Tum his dictis, omnes gratias Philiatro egimus, quod virulentum Galeni helenium, omnib. medicis modo ignotum, ac reliqua venatoria Gallorum toxica nos docuisset. Verum cur ea non gustata, sed cruentis illita vulneribus tantum occidant, a Botanologo, herbarum, pertitissimo sciscitabamur. Tum

Botanologus: Viri, inquit, multarum rerum peritia clari, vereor vos dudum explorata perconctari: tamen quid sentiam, vos non celabo. Ex Theophrasto probe nostis, Thrasiam quendam, historiae radicum consultissimum, ac quosdam pastores, integros ellebori facisculos citra noxam deuorasse: et tamen eo Gallorum Hispanorumque venatores occidere feras: ceruos, et homines quoque saucios, vel solo eius contactu, et experientia, et praeter Gellium Plinius quoque et Celsus testatur. Sed id de Galeno, altero rei me dicae AEsculapio, non satis admirari possum qui de theriaca ad Pisonem, empericos grauiter incessit, quod hos admirandos pharmacorum effectus cognoscere gaudeant, causas vero scrutari cnnctentur: quas tamen nec ipse nobis satis clare reddidit, nisi quod aeque admiranda nobis obtrudit, nempe morsus, ictus, ac virulenta iobolorum vulnera, eisdem a quibus inflicta sunt curari: crocodilorum morsus, eorum seuo aut pinguedine inunctos, sanare Aegyptios: et murem araneum, quem Graeci [gap: Greek word(s)] appellant, ac scorpionem, letales eorum ictus, inspersos, et oleis quoque in quib. macerati sunt, recte curari asserit. sicut cocoethes Telephi vulnus etiam non, nisi auctore vulneris Achille ipso curari potuit: quod rubigine ab hasta sua detersa sanauit Achilles. Sed horum omnium causam vel sponte obticuit, vel saltem dissimulauit. quam tamen in libro de Temperamentis multis ambagibus scrutatur, dum ait: Vt summatim dicam, nullum pharmacum intus assumptum, et externe applicitum, pariter operatur: neque viperae virus neque rabidi canis spuma, nec aspidis

venenum, intus quidem sumptum, sicut sinapi, caepe, et allium, ac alia quae exedendi acrimoniam habent, dum intra corpus concoctricis facultatis vires sus tinere coguntur, alterantur quidem, discernuntur, et purgantur, aliisque multis commiscentur humoribus: sic dispartita, passimque per corpus dispersa, in nulla particula ita continue morantur, sicut foris cuti applicita, vel vulneribus infixa. Sed hanc causam plus ponderis habere arbitror, qua traditur, quorundam deleteriorum vires quibusdam rebus et succis obtundi: vt pharici veneni, helenii, ac Colchici virus, pulegii, nepete, ac cironiorum succo eneruari, et vicissim aliis succis vegetari et exacerbari. Sic certe ex putrida viperarum sanie toxici vires, admixto humani cruorisichore, redduntur vegetiores. Quid enim quaeso obstare poterit, quin humanus cruor helenio commixtus, in vulnerib. non idem praestare queat? vt eo citius sanguinis ac spirituum infectorum vehiculo, cordis aut aliorum membrorum, quae hoc venenum respicit, penetralia irruere possit? Non enim certe quoduis venenum primum cor petit: sed habent sua, ex congenita et coelesti virtute membra sibi dicata, quae etiam foris applicata primario affectu infestant. Sic cantharides manu detentos, aut genui impositos, cruentum vrinae profluuium proritare: leporem marinum, pulmonem oblaedere: hydrargyrium inunctum, dentes, gingiuas, cerebrum, neruos, et epar offendere experi mur: quorum vires tandem cor quoque perreptare, nemo inficiabitur. Cum haec a Botanologo dicta omnes approbassent: Tandem, inquit Crateias, ô Anonyme, die quaeso, si famelicus esses, auderesne

carnem ceruorum, qui toxico interierunt, edere: aut et pisces, quos Campani aristolochiae rotundae puluere, admixta calce, pacato aequori insperso capiunt, ad quem pisces agminatim confluunt? quem cum degustarint, exanimati, supernatantes manu piscatorum comprehenduntur. Pari autem ratione audio Germanos et Italos, pastillis ex cocculis de leuantho, id est oriente allatis, baccis lauri similibus, cy mino, casei tetrimate, farina tritici cum vino sublimato coadunatis, ac amnibus pacatis inspersis inescatos et horum virulento illicio stupefactos, manu capere. Dic quaeso, an his vesci auderes? et, an edendo arbitraris esse noxia? Tum Anonymus respondit: O Crateia, haec dum cruda sunt, venenosa qualitate participare, vel ex hoc coniicere po testis, quod pardi crudis carnibus, aconito delibutis, capiuntur, vnde Pardalianches appellatur: et pellibus vulpium atque luporum aconito captorum, quantauis industria praeparatis, pili excidunt, vnde Lycoctonum vocant: raphanus infixis veratri albi radiculis, illarum virib. imbuitur: et si crudus comeditur, eadem quae elleborus operatur. Quare venenum per totam corporis intoxicatorum molem crudam dispergi, nemo dubitat: quod dum in veru ignis calore, qui omnia lustrat torrentur, vel elixantur, dissipatur et euanescit. Nam vulnera a venenatis animalibus illata, si candenti ferro vruntur, calore eius virus insumitur. Sic et Hippocrates pestiferam aeris in Graecia luem ignis incendio expiauit. quo aduenticias veneni, in rebus ab hoc alienis, qualitates, facilius cognatis corrigi posse, nemo rerum causarumque naturalium peritus negabit. His dictis,

consobrinus meus Georgius: Certe, ait, quicquid sit, nescio: hoc scio, ex vino Cretico, vel piscibus soporiferis, cocculorum orientalium baccis captis, grauem mihi somnum obrepere. Porro quum et tempusiam, et ratio, ne aduenis molesti essemus exigeret, quisque domum concessit alteram inuitationem expectaturus. Atque vt tu quoque nostri conuiuii esses particeps, haec vt acta sunt, tibi per literas communicare volui, vt spopondi. Vale.

AN VENENO ALTA EDENDO SINT innoxia. Epistola LXIX.

ADERAS nuper Pamphile, quando Comitis Palatini venatores et aucupes, quos quaedam contra iobolorum virulentos ictus antidota docueram, mihi anates, palumbos, hyoscyami pastillis inescatos, praeterea coturnices et sturnos ex ellebori ac cicutae pastu oboesos: ac pisces cocculis de lephanto, vel nuce vomica captos, offerebant: vbi territus, quia venenis alerentur, non minus fideliter, vt ab illorum esu mihi temperarem admonuisti, quam Aristoteles Alexandrum regem hortatus fuit, sibi vt a coitu puellae, omni puellari veneris decore venustae, sed napello nutritae, caueret: quam rex Indorum, vt illius contagione inficeretur, Alexandro dono miserat. Nec enim falso ista ex scintillantibus, et serpentium more nictabundis puellae oculis, Aristoteles praeuidit: nec omnino euentus defuit. nam quicunque cum puella, ab Alexandro repudiata concubuerant, eius contagione infecti perierunt.

At ego Pamphile mi, fidum tuum consilium grato quidem animo amplector: verum de anatibus, coturnicib. ac sturnis, nihil tale vereor. quamuis Aristot. scripserit [gap: Greek word(s)] . Idem asserit Lucretius, de secta Epicuri poeta dicens:

Praeterea nobis veratrum est acre venenum,
At capris adipes et coturnicibus auget:
Quippe videre licet, pinguescere saepe cicuta
Barbigeras pecudes, homini quae est acre venenum.

Fatcor equidem Pamphile, has volucres, coturnices elleboro, sturn os cicuta, quam Arabes ac Auerrois napellum dicunt, vesci. At haec nec ipsis, nec aliis animalibus, aut hominibus, qui horum esui sensim assueuerunt, aut quorum tota congeniti caloris substantia, qua struthio etiam ferrum digerit, fortis est, esse venenum. Nam vt Theophrastus ait, omnium pharmacorum vires debiliores in assuetis deprehenduntur, in nonnullis etiam omnino inertes. Porro fit, vt quaedam ex medicamentis, propter hominis assuetudinem, vim suam amittant, nec amplius medicamina esse possint. Cum enim a natura acceptan tur, deuincuntur, conficiuntur, non amplius inter medicamenta censeri possunt: et vt Thrasias, Mantinensis medicus, radicum peritissimus, naturas singulatim discernens, dicere solebat: Idem medicamen aliis, aliis vero non esse medicamen. Quidquid enim calore, aut congenita vel ex consuetudine acquisita corporis proprietate alteratum, in corporis alimoniam digeritur, id alito

venenum esse non potest. Sic porro puella illa Indica, et anus illa Attica, a momento cicutae, quod natura euincere et concoquere posset, assueuere integros cicutae manipulos innoxie deuorare. Sic modica cicutae sorbitione AEgyptiorum sacerdotes, vt Hieronymus in epistolis refert, se impune castrabant, assueti [gap: Greek word(s)] (inquit Galenus) [gap: Greek word(s)] : id est, plurimum pollere consuetudinem et naturas acquisititias. Sic venena quotidie, praesumptis tamen remediis, hausta, Mithridati a consuetudine innoxia fuerunt: adeo vt captus a Pompeio Magno, in carceribus veneno se interimere non potuerit. Sed cicutae succum non assuetis, et puluerem quoque, esse lethale et soporiferum venenum, Atheniensium supplicia indicant, qui mor te condemnatos sorbitione cicutae interemerunt: quam et Socrates, impietatis condemnatus, in carcere hausit. Sed qua ratione celeriter et sine cruciatu inferret mortem Thrasias Mantinensis, et Alexias eius discipulus, ingenij acrimonia praeceptore pnstantior, ac Chij conficere nouerant. Deinde illud te obseruare oportet, venenosae contagionis seminaria, calore concitata, in viuorum corporibus energia esse longe vegetiora; in defunctorum corporibus, calore extincto, fere consopita. Vnde in veneris cum muliere, morbo Gallico infecta, conflictu, quo corpus et spiritus, veneni vehicula, incalescunt, contagionis seminaria fiunt nocentiora: quae in feris ac volucribus toxico interemptis, praecipue, si ignis feruore in veru torrentur, vel in lebete elixantur, ignis calore dissipata, difflantur et euanescunt. His mi

Pamphile persuasus, si volucres aut feras veneno pastas vel captas, nihil abominaris, precor vt cras coenae, ad horam quintam in aedibus meis intersis: vbi haec cum optimis carbonibus tosta, partim quoque elixata, apponentur: vna cum mero et cottoneis melle conditis, praesentia omnium deleteriorum alexipharmaca. Vale: et da operam, ne tua persona in amicorum symposio desideretur: Iterum vale: et quo minus ista fercula abhorreas, cogita gallinas viperis saginatas, et tandem elixas, labe elephantiasis infectis fuisse salutares.

DE VARIA STIRPIVM, FRVGVM, animalium, et humani sexus metamorphosi. Epistola LXX.

VALEANT tui, Bergkmanne, chymistae spe Croeso ditiores, inopia vero Codro et Iro pauperiores: qui, quamuis natura stirpium et animalium sit ad omnes metamorphoses, ob temporis anni, ex terra et stipitibus alimenti, coeli, natalis soli, ac culturae varietatem, prona: substantiales tamen rerum formas nec ipsi, nec natura, nisi in proximas et congeneres species, transmutare possunt. Nam cum terra imbrium frequentia largiorem alimenti copiam praestat, tunc degenerandi occasio fit, quae virtutem generandi non penitus tollit, sed in aliam alterat. Semper, inquit Theophrastus, ad proximum, et quod congener sit, mutatio prouenit sic triticum in lolium degenerat. nam omne triticum solo vliginoso, inquit Columella, post tertiam sationem conuertitur quoque in siliginem. at quod ad culturam spectat,

mille sunt, quae certa cultura saporem ac colorem, viresque custa vel neglecta alterant. Mala enim punica acida, radicibus arboris suillo fimo obrutis dulcescunt. Sisymbrium hortense, cultura neglectum, in mentham degenerare, Theophrastus tradidit, sisymbrio fere congenerem. Porro eiusmodi mutationes ita Theophrastus accidere putat, vt aliquid similitudinis velut tui chymistae faciant, non vt omnino speciem exprimant alienam. Sic quoque natura soli, vt matrix suos foetus, transmutare stirpes quoque potest. Nam ocymum in aprico loco satum, in serpillum abit: et teste Galeno [gap: Greek word(s)] . id est, Persea planta translata in Aegyptum, ex bona foecundi soli alimonia, fructum innoxie esculentum profert: translata in Rhodum, sine fructu tantum floruit. Populus alba deposito ob senium et alimenti inopiam corticis leuore, succo effoeta in nigram dege nerat. Similes quoque permutationes in animalib. et praecipue eorum generatione accidere, Theophrastus testatur. Ex eruca sane nascitur aurelia, quae mox in papilionem alatum conuertitur. Diomedis quoque de bello Troiano redeuntis socios, multis periculis attritos, vindice sau ciatae Veneris ira, in volucres erodios aut ardeas transmutatos Troiani belli historia refert: easque Diomedis templum in Apulia, prope Garganum montem, incolere, ac admirabili obsequio, rostro aqua pleno, templi arcam aspergere, Graecos aduenas blando alarum remigio applaudentes excipere: Barbaris vero infesti, eorum capita

pertundere rostro. Diuus tamen Augustinus inclytus Christianae fidei et veritatis antistes, sublatis a latronibus Diomedis sociis, alites hos, incolas substituisse, vt his figmentis Diomedis nomen accresceret, suspicatur. Qui tamen dum in Italia diuersaretur, sese audiuisse perhibet, quasdam mulieres stabularias, degustato casei veneficio, via tores, vt earum onera deferrent, in iumenta conuertisse: et Praestantij pater delibato casei veneno consopitus, diu exanimis iacuit: experrectusque tandem sese caballum fuisse, ac onerarias clitellas et annonam militibus gestasse dixit: quod verum fuisse compererunt. At hos mente quidem ratione vero nunquam destitutos, laboribus autem defunctos, pristinam hominis effigiem recuperasse tradit. Sic Apuleius Magiae discipulus, et affectati eloquii obseruator, accepto veneficio, humano tamen permanente animo, sese asinum factum indicauit, aut finxit. Nec enim, ait Augustinus, daemones aliquid, praecipue in animam, operari possunt, nisi is permiserit, cuius iudicia occulta sunt multa, iniusta vero nulla. Nec enim daemones naturas creant, sed specietenus quae a vero Deo creata sunt, commutant: et praestigiator ille phantasmatibus homines, obseratis sensibus illudit. Has terribiles hominum metamor phoses Virg. quibusdam herbis Ponticis, et carminib. Circes Homerus acceptas referunt. inquit enim Virg.

His ego saepe lupum fieri, et se condere syluis
Moerim, saepe animas imis exire sepulchris,
Atque satas alio vidi traducere messes.

Anthei selectum, postquam stagnum suspenso in quercu, vestitu tranauerit, in lupum transfigurari: qui cum citra hominum commercium nouem annos cum lupis diuersatus fuisset, reuersum per stagnum: ac recepto habitu, pristinam recuperasse effigiem, addito IX. annorum senio. Mirum est, inquit Plinius, quo procedat Graeca credulitas: nullum tam impudens est mendacium, quod teste careat. Ego vero non carminum aut herbarum veneficio, sedferinis animi vitiis, ac atrae bilis lupinae morbo, quem Graeci a [gap: Greek word(s)] , id est lupo, lycaonem et lycanthropiam appellant, in lupos mutari arbitror. De qua Paulus ait: Qui lycanthropia correpti sunt, nocte domum egressi, lupos, donec illuxerit, per omnia imitantur, ac circa defunctorum monumenta oberrant. cuius morbi signa pathognomica sunt, faciei pallor, oculi obtusi et sicci, lingua aridissima, nulla saliua madida, nec quicquam expuunt. quin et vlcera ex melancholia tali enata, vulgus chirurgicorum quoque lupum appellat. Equites Comitis Palatini ex proxima contra Turcam, nomine Romani imperii suscepta expeditione, redeuntes, narrabant mihi, se vidisse in Austria hominem, qui latratu ac cursus pernicitate cum canibus contenderet, ac cum illis illaesus in syluis venaretur. Eruditam curandi hunc morbum methodum Paulus ibidem te docebit. Vt vero Varro hanc Diomedis sociorum et Arcadum in lupos metamorphosim, plurib. astrueret exemplis, narrat, Demaenetum, quem Copas in Olympicis, et Plinius, Demarchum Parrhasium appellant, in sacrificio, quod Arcades Ioui Lycaeo humana cum

hostia faciebant, immolati pueri exta degustasse, et in lupum confestim transmutatum. Hac certe sacrificii fabula, Plato refert Arcades tyrannorum mores designasse: qui degustato semel puerorum, id est, innocentium sanguine, quadam luporum rabie concitati in subditos, quos timent, grassan tur: quos tueri deberent. de quo Socrates apud Platonem, in dialogo de iusto, cum Adimanto ita scite disserit. Quaerit enim Socrates, quae nam sit origo mutationis tutoris in tyrannum: an videlicet qui praeest, coepit id agere, quod circa tem plum Iouis Lycaei in Arcadia fieri fabula refert: quod qui humana viscera, cum aliarum victimarum incisa visceribus forte gustarit, lupus fieri cogitur. Nonne fabulam audiuisti? Respondit Adimantus: Equidem. Cui Socrares: Eodem modo et hic, cuius imperio vulgus valde obtemperat, cognato non abstinet sanguine, sed falsis (vt solent) confictis criminibus, in iudicium trahit eos quos timet, et iniusta caede se cruentat: viri vitam extinguens, gustansque lingua impura et prophano ore generis proximi sanguinem: ac nonnullos expellit, enecat alios, causatus scilicet aeris alieni reserationes, partitionesque agrorum. Quare necesse est huiusmodi hominem vel ab inimicis interfici, vel tyrannidem exercere, lupumque ex homine fieri. Vitia quidem non tam corpus quam animam, verum hominem, immutant. sunt enim vitia animorum venesicia, quibus auari et raptores in Harpyias, libidinosi in Satyros, obscoeni in porcos transfigurantur. At illa vttiusque sexus in quibusdam animalibus et hominibus metamorphosis, pluribus

nititur testimoniis De prima quidem classe auctores tradunt, hyaenam animal ferox et astutum, quod humanos sermones assimilare nouit, alternis annis sexum commutare, ac sine mare gignere: quod Aristoteles negat, Ouidius ait:

Alternare vices, et quae modo foemina tergo
Passa marem est, nunc esse marem miremur hyaenam.

Sic lepores vtriusque sexus naturam habere experimur masculum aeque ac foeminam, sine mare etiam gignere, Bigus et Plinius affirmant. At illud maiori admiratione dignum, in vtero cerui, quem illustriss princeps Henricus Comes Palatinus prope Oelwangh ceperat, cornigeri dum euisce raretur repertum fuissae hinnulum, membranulis circumseptum. Ceruos quosdam naturam sexus variare cornua, virilia ceruorum arma, attestantur, quae ceruas quandoque gestare obseruatum est: quali marchio quidam Badensis olim capta, eius cornua regi Gallorum dono miserat, quae Ambasi in regio horto prope ianuam interiorem parieti affixa, subscriptis in tabella testibus qui venationi interfuerant, cernuntur. Sic foeminas mutari in ma res, et vicissim; non esse fabulam, Plinius asserit. et Empedocles Agrigentinus, Pythagoricae philosophiae assecla, inquit:

Licinius Mutianus prodidit, visum a se Argis Arescontem, cui muliebre nomen Arescusae, nupsisse, et confestim a nuptiis barbam et virilitatem ei creuisse, vxoremque duxisse. Plinius quoque

ipse vidit, L. Cossitium nuptiarum die mutatum in marem. quod eleganti epigrammate Ausonius Burdegalensis Gallus, vir consularis poeta et medicus, ita expressit:

Valle Banaeres nota, et vix credenda poetis.
Sed quae de verapromitur historia.
Foemineam in speciem conuerti masculus ales,
Pauaque de pauo constitit ante oculos.
Cuncti admir antur monstrum: sed mollior agna
Adstitit in tenerum de grege versa marem.
Quid stolidi ad speciem notae nouitatis habetis?
An vos Nasonis carmina non legitis?
Caenea conuertit proles Saturnia Consus,
Ambiguoque fuit corpore Tiresias.
Vidit semiuirum fons Salmacis Hermaphroditum,
Vidit nubentem Plinius Androgynum.
Nec satis antiquum quod Campana in Benenento,
Vnus ephehorum virgo repente fuit.
Nolo tamen veteris documenta arcessere famae,
Ecce ego sum factus foemina de puero.

Et recte quidem Ausonius ait, nil opus esse veterum testimonia arcessere, quum abhinc annos paulo minus LX. Volaterranus cardinalis sub Ale xandro, Romano eius appellationis pontifice sex [gap: Greek word(s)] to, Romae duarum virginum prodigia accidisse commemoret, quarum altera ex canis concubitu semicanem enixa alteri vero in nuptiarum die subito mentula erupisset: et vtrunque casum expiationis gratia a Mario Volaterrani fratre reconciliante, ad eundem pontificem fuisse relatum, tradidit. Sed veterum pontificum decreta, has sexus et animalium metamorphoses, vt falsas refellunt.

AN IVDAEI SANGVINE HVmano vtantur. Epist. LXXI.

ACcepisti, vt arbitror, Critobole, problemata, quae Venetiis scrutandae veritatis ergo, ad medicinae incrementum, serio quidem tractauimus: quib. cum triduum in conuiuiis, et sub diui Marci porticu transegissemus, Geraldus congenito natalis soli amore compulsus, cum iam vires peregrinatione fessas, quiete refecisset, in patriam redire constituit. Nos vero cum amicum nobis vernaculum deserere, praeter fidelis amici officium esse arbitraremur: mane collectis in sarcinulas impedimentis, antelucano tempore antequam ingrauesceret calor, itineri accincti per Mantuam, Veronam, Brixiam, ac Tyrolenses alpes argenti et auri metallis locupletes, quae lapide quoque Cyaneo et Armenio vero abundant, tridui iter emensi, Tridentum, Simonis pueri martyrio ac Arno flumine celebre, deuenimus. Tum Geraldus ab hospite sciscitabatur, ob quam causam Iudaei, scelerati Christianorum sicarii, in puerum innocentem tanta atrocitate graslati fuissent? Cui hospes respondit: Aiunt Iudaeos, nisi Christiano sanguine quotannis corpus abluerint, foeda contagionis labe et scabiei foetore pollui. At enim, ait, Langius vetus meus etiam olim conuiua et hospes, Mantuae, Bononiae, Venetiis, Iudaeis, vt illorum vel in ceremoniis, aut medicamentis, si qua haberent, arcana exploraret, diu familiariter conuersatus est. is ergo veram vos causam edocere poterit. Tum ego inquam: Quae mihi hac de re vel auditu vellectione comperta sunt, vobis

amicis bona fide referam. Viginti enim praeterierunt anni, quum ego adolescens Bononiam per Mirandulam proficiscerer. Aderat ibi tum comitate morum et omnifariae eruditionis splendore clarissimus princeps, Ioan. Franciscus Picus, Mirandulae Comes, et Concordiae dominus illustris: qui quum ab hospite accepisset, nos esse ex Germania aduenas: mox a nobis per nuncium accersitis, primum omnium de vita et conditione Ioannis Capnionis sciscitabatur: et an controuersia eius cum monachis studiorum osoribus, per iudicem aut Caesarem transacta esset. Cui respondi: intempestiuam Capnionis mortem contentionem illam diremisse. Tum ingemiscens Mirandulae Comes: Ah quid audio? interiit certe, inquit, triplicis linguae culmen, et Germaniae decus: cuius opera factum, vt Tyberis defluxerit in Rhenum: et sancta illa ac vetustate venerabilis lingua Hebraica, olim vaga et incondita, nunc auctore Capnione certis constricta legibus, certa dicendi scribendique norma facile omnibus facta est obuia. mehercle obitu huius viri Hebraismus multum detrimenti accepit. Tandem ego. Probe, O Comes, hunc virum depinxisti, inquam. Siquidem omnes docti et boni viri, praeter monachos, quibus cum literis vel Musis nihil commune est, huius mortem deplorant: quos tamen et tua, et eius affinis Melanchthonis eruditio non vulgaris, vnice consolatur, quaiacturam illam facile resarciri posse sperant. Sed ô Comes, si fas esset, aduenas tantum territorii huius Principem interrogare, qui eruditionis capessendae gratia dulce natale solum deseruimus, libenter a tua

eruditionis omnifariae excellentia percunctaremur, quae nam sint praecipua Iudaeorum de re medica et secretiori philosophia volumina. Ibi tum Picus, pro sua ingenua humanitate, quae sedula verae eruditionis est pedissequa: Libenter, inquit vobis aduenis, quantum quidem in praesentia licet, gratificabor. Scitote igitur praeter legem Mosaicam, pauca, et fere nulla Hebraeis fuisse volumina: cuius sacratiorem interpretationem, quam Cabalam dixerunt, Moysi coelitus reuelatam, non per literarum monumenta, sed alter alteri, non minus quadraginta annis nato, quasi haereditario successionis ordine reuelabat. Sed postquam Iudaei a captiuitate Babylonica per Cyrum vindicati sunt, instaurato sub Zorobabele templo, ad legem quoque restituendam animum appulerunt. Cui negocio tum Esdras, singulari eruditione et pietate sacerdos, praefectus est: qui sacra diuinae legis volumina expoliuit, in eumque ordinem digessit, quo tandem sub Philadelpho a LXX. interpretibus in Graecam linguam translata sunt. Sed cum Esdras videret, Iudaeos exilio, fugaque assidua fluctuare, et caedibus affligi, veritus quoque secretiorem diuinae legis interpretationem interituram, cuius arcana, veluti thesaurus, saltem in memoria seniorum erant recondita: iccirco septuaginta viros, sapientia et sacrosanctae legis eruditione de gente Israelitica praestantiores, in synedrium conuocauit, vt vnusquis que quae de legis mysteriis arcana memoria teneret, palam referret: quae adhibitis notariis, fideli calamo excepta, Esdras in LXX. volumina digessit, quam Cabalam dixerunt: quae ineffabilem de diuinitate,

et angelicis intelligentiis sapientiam, et de reb. naturalib. exactam traditionem continebant. Quam postea iuniores, praeter artem reuelationis literarum mille magicae artis, quam in Aegypto didicerant, deliramentis, et goetiae vanitatib. conspurcarunt. fingebant enim sibi explorata esse secreta Dei: et spirituum nomina (quale est illud impudens Schemhamphoras) perfricta fronte nugaces affimabant, quibus daemones cogerent, et miracula operarentur: ac CHRISTVM ipsum etiam illorum nominum energia miracula fecisse mentiuntur. Nec impia goetiae mysteria, quae a magis in Aegypto didicerant, quib. spiritus defunctorum ab inferis elicere, et futura praedicere cogerent, celarunt. Nec fuit mediusfidius in toto terrarum orbe gens vlla, vt Plin. ait, contumelia numinum insignior, et in magiae superstitionibus obstinatior: quamquam primum Aegyptum duce Moyse egressa est, a veri numinis cultu, quem Moyses, et Aaron eorum legislatotes instituerant, desciscens, vt canis ad vomitum, sic ad Aegyptiorum idololatriam rediit: omnium beneficiorum, quae in deserto a Deo acceperat, immemor. Nam ex collatis argenteis et aureis vasis et annulis, simulachra et vitulum Iudaei conflarunt: quos Deus per Prophetam Amos, et Stephanus protomartyr in Apostolorum Actis his verbis ob id seuere obiurgat: Num, inquit, victimas et hostias in deserto annis XL. obtulisti mihi domus Israel? Suscepisti tabernaculum Moloch, et sidus Dei vestri Rempham, et figuras quas fecisti ad adorandum eas. Nec vulgus Iudaeorum tantum magicis idololatriae artibus addictum erat, sed eorum

duces, reges et proceres, has optime callebant. Erat enim Moyses, vt Stephanus refert in Apostolorum Actis, eruditus in omni sapientia Aegyptiorum, et erat potens in factis et dictis, quorum lenocinio eius obtrectatores aiebant, si populum Israel, alioqui [gap: Greek word(s)] , durae ceruicis subiugasse: quem et Plinius tradit, vna cum Lotopeo Iudaeo, aliam magicis factionem instituisse: sed (vt Philo Iudaeus in lib. 1. quem de Hypothecis inscripsit, docet) a vera religionis pietate non alienam, quam nec Salomon, sapientiae antistes, ignorauit, auctore osepho: cui Deus singularem praestiterat potestatem, qua daemones malignos profligaret, et morborum tormenta le niret. Refert et idem Iosephus, quendam de gente Hebraica Eleazarum, praesente se et Vespasiano Caesare, magicis annuli viribus sub cuius gemma radix Salomonis suberat, daemonem de naribus obsessi elicuisse. An non quaeso Manaemus, de secta Essenorum Iudaeus, ob magiam Herodi regi percharus fuit? qui Herodi, adhuc sub paedotri ba puero, qui manum ferulae nondum subduxisset, prae dixerat, eum regio diademate insignitum iri, et quot denique annos regnare deberet? At hoc for san aequiori animo ferendum quam illud, quod Saul rex vitae suae periodum perconctaturus, fatidicam in Endor anum, quae Pythonem daemonem subditum fouebat, compulit, per goetiae fascinationes, Samuelis prophetae vmbram verius quam animam, ab inferis ad eius colloquium euocare, vt ab eo suscitaretur, an hoc morbo, quo decubuerat tum, interiturus esset. At proh dolor, haec perniciosa goetiae species a mortuorum spectris et vaticinio,

Necromantia dicta praeter carmina, lapidum vires, aromatumque suffumigia ac herbas, suis daemonib. consecratas, praecipue cruentis hominum et pecorum sacrificiis constabat, quae daemo nes consulti, per suarum sacerdotum oracula in perniciem humani generis suadebant et imperabant. Perhibent sane Aegyptiorum philosophi, et Indorum Brachmanes, daemones nulla re magis ob lectari, et in commercium hominum allici, et irata spiritus maligni numina litari, quam sanguine humano: et ob id eos circa sepulchra, nisi lustralis aquae aspergine arceantur, oberrare. Vnde videmus quoque in nuper repertis insulis daemonum culto res, suos mactare parentes, et liberos immolare, ac coniuges viuas omni muliebri mundo adornatas, in rogum coniectas cum maritis mortuis comburi, quo se daemoni obsequium praestare arbitrantur. Sic quoque Vlysses a Circe venefica et saga instructus, diffuso in scrobem cubitalem pecorum et agnellorum cruore, et melicrato, Achillis et Troiani belli heroum animas, in colloquium accersiuisse traditur. Vnde Homer. omnis magiae peritissimus vates, ait:

--- Scalpere terram
Vnguibus, et pullam diuellere mordicus agnam
Coeperunt: cruor in fossam confusus, vt inde
Maneis elicerent, animas responsa daturas.

Sed pecorum cruore humanus erat daemonibus longe gratior: adeo vt Hostanes magus hominem in sacrificiis occidere, esse religiosissimum, mandere vero saluberrimum, tradiderit. Nec Calchas augur, a daemonibus ex Aulide Graecorum ducibus felicem nauigationis abitum ad Troiam impetrare potuit, nisi consultis extis Iphigeniam Agamemnonis filiam, Dianae immolandam suasisset, vt vrginis cruore iratum Dianae numen litarent. Irrepserunt et haec cruenta sacrificia vltra mare ad extremos orbis Britannos, et inde ad Gallorum Druidas, quos Tiberius Caesar ob id ex Gallia sustulit, memor fortasse veteris senatusconsulti, quo anno ab Vrbe condita DCLVII, sub Cn. Cornelio Lentulo et Licinio Crasso consulibus cautum erat, ne homo immolaretur. Palamque in tempus conticuit prodigiosi sacri celebratio. Sed haec de Iphigenia, forsitan poetarum dices esse figmenta: quae tamen verissima esse magiae veterum inuolucra, fateri cogêris. Age igitur ex philosophis et veterum annalibus verissimas adducamus historias de nefario sanguinis humani abusu. Scribit enim Psellus de magorum secta fuisse Euchetas, qui deprecationibus fascinabant: et Gnostos, quos circumferentes Zoroastris libros, Plotinus editis contra eos libris, haereseos et mendacij conuicit. hi vt daemon in toto conciperent pectore, nefanda sacrificia perpetrarunt. conueniebant enim die quo passus est Saluator vespere, ad locum destinatum, vna cum puellis sibi notis: et sacris peractis, ac candelis extinctis, indiscriminatim cum sororibus aut filiabus vt fors eas obtulerat, coibant. ex hoc nefario

et incesto concubitu infantes aut pueros a maternis vberibus auulsos iugulabant, ac omnibus corporis puerorum venis incisis, sanguinis effluuium phialis excipiebant, corpora exanguia cremabant, cinerem sanguini admiscebant, quo epulas et pocula condiebant, tum sua tum aliorum: quo veneficio existimabant characterem diuinum nobis impressum, daemonia procul arcentem, penitus aboleri, et daemonum furorem fatidicum, et audaciam, ad quaeuis scelera obeunda, concipi. Homicidia quippe spiritib. malignis iter ad animum patefaciunt: quid homicidarum atrox oculorum (qui mentis sunt indices) intuitus, aperte prodit. Quod verum esse, nuper in supplicio cuiusdam pastoris sicarii et homicidae comperimus, qui duos habebat filios, quos sibi in sui facinoris et latrocinii subsidium asciuit. at cum pater iuniorem ad tam saeua obeunda facinora pusillanimum agnouisset, occiso in sylua Otthonis tabellario, qui ab recto itinere deuiauerat, pater panem sanguine occisi madidum, filio esurienti edendum praebuerat. quo degustato, tanquam daemonis oestro percitus, sese ad quaeuis perpetranda flagitia longe audaciorem factum, dum de eo et patre in Beynsem sumeretur supplicium, et frater etiam vna meritas penderet poenas, ingenue confessus est. His quoque sceleratis puerorum homicidiis, Iudaeos se crebro polluisse, Gallorum et Germanorum annales testantur: quos ob id Philippus rex Galliae, cum comperisset eos quotannis die quo CHRISTVS peccata nostra in cruce luit, puerum Christianum in specu subterraneo occidere, tam nefarij sceleris auctores

octuaginta Parisiis viuos combussit: alios vero flagitii conscios Iudaeos, ad vnum omnes confiscatis bonis, e Gallia proscripsit. qui postea leprosorum ministerio, cruore capillisque hominum, ad ditis in fasciculum quibusdam herbis, fontes infecerunt, vnde virulenta contagionis lues in Gallos desaeuiit. Tradunt quoque Heluetiorum annales, Iudaeos Veronae puerum cognomento Ruffum occidisse: cuius execrandi flagitii auctorum corpora rotis confracta, in escam feris et volucribus exposuerunt: reliquos vero proscripserunt, qui collatis opibus Rudolphum regem Romanum in eorum vindictam contra Veronenses sollicitarunt: quos Rudolphus triginta millibus peditum et equitum, bis frustra obsedit, et oppugnauit. At quaeso vos, an non Vberlingensis oppidi magistratus, vt iustus, ita quoque seuerus fuit hu mani sanguinis vindex? qui trecentos Iudaeos, qui puerum ciuis cognomento Frhei, occiderant, vna cum liberis et vxorib. in vnam domum, muro circumseptam, velut in ergastulum coniectos, conflagrauit. Sed haec vetusta, et fere obliterata illis condonemus. At illud quod a CHRI STO nato supra millesimum ac quadringentesimum anno septuagesimoquinto (vt Eusebius refert) in Tridento accidit, longe detestabilius: in quo Iudaei furtim quendam cerdonis puerum bimatem, cui nomen Simon erat, subtractum, et octauo Calendas Aprilis, quo die CHRISTVS passus fuit, perfidae huius gentis ritu et more strangulatum, vt sanguinem innocentem emungerent, ita multifariam perfuderunt, vt corpus pueruli totum Dominicae passionis schema stigmatibus

referret. Nectam detestabile Iudaecrum flagitium (siquidem vox innocentis sanguinis, mirabili facti manifestatione, vindictam Dei implorat) inultum mansit. Nam cum Iohannes Sala iureconsultus Brixianus in huius atrocis sceleris reos, decreto pontificis anquisiuisset, comperti meritas supplicii poenas in rogo pependerunt: puero vero in martyrum catalogum relato, templum satis augustum, ob miracula Tridenti consecratum fuit: in quo pueri corpus exoletum, et nigrum, cras aedituus vobis spectandum exhibebit. Nec tamen his et tantis suppliciis Iudaeorum pertinax, daemonis instinctu, in homicidiis obstinacia, mitigari potuit. Nam quinquennio post, eiusdem impietatis et crudelitatis scelus Venetiis vindicatum fuit. ex Motta oppido Foriiulii, quod Liquentia amnis alluit, occiso a Iudaeis in die Parasceues puero: tres de Hebraica gente sontes, Venetias ad supplicium deportati, meritas luerunt poenas. At, vt audio, non desunt qui Iudaeorum impietati patrocmentur, et haec de Iudaeis conficta fuisse crimina affirment, vt eorum bona confiscarentur, et iudices direscerent. lamdudum enim sublatis eorum holocaustis et hostiis, necvlla amplius esse sacrificia, quae vel humano vel ferarum sanguine ab eis peragantur: nec legem Mosaicam vllam sanguinis humani vsum praecipere, vel docere. Sed ô impiorum patrone, tuorum Cabala, magico Aegyptiorum que incantationis ac diuinationis artificio, literarum que sacrae scripturae sortilegio, et mendaci diuinorum nominum Schemhamphoras et aliorum superstitiosa interpretatione referta,

daemonum culturam et praestigias necromantiae vos docuit, quae sine sanguinis effusione fieri non possunt, vt votis vestris daemones adsint. Vnde decreta pontificum aiunt: Ad suscitandos mortuos cadaueri sanguis adiicitur. Nam amare sanguinem daemones dicuntur. Quum vero haec inagica Aegyptiorum et auita Hebraeorum dogmata, olim successorib. eorum tantum velut per manus tradita, et adhuc proculdubio sint quorundam alta mente reposta: de his periculum facturi, sanguine humano egent. Quare non immerito quispiam Iudaeos per haec execranda puerorum homicidia, in die quo Christus suum pro nostra salute effudit sanguinem, quo nos de potestate daemonum redemit. Iudaeos quoque, vt Euchetas et Gnostos magos, conquirere sanguinem, suspicari poterit. His vel credere, vel fidem derogare, penes te sit arbitrium. Tum Geraldus. Haec quae nobis de Iudaeorum magica impietate et eorum goetiae praestigiis, quae sanguinem, daemoniorum philtrum, requirunt disseruisti, non multum diuersa a Capnione nostro, ex lib. de verbo mirif. accepimus. Verum quid stemmate auorum generosus, et rara eruditione vere admirandus comes Picus Mirandulanus, de Iudaeorum in re medica libris et peritia statuerit, vel tu diuturno (vt hospes refert) eorum vsus commercio comperisti, nondum nobis significasti: quum tamen haec scire Germanorum max. intersit. quorum vt marsupia Iudaei foenore, ita facultates corporis vitales medicamentis exhauriunt, ac experimenta per mortes agunt (discunt enim periculis nostris) Iudaeoque Christianum medicamentis occidere summa impunitas sit. quip

pe cum nulla lex sit, quae in hac arte puniat inscitiam capitalem. Accedit ad hoc auaritia praefectorum et praesidum, qui accepto paruo tributo, data illis, qui Christum et illibatam eius matrem virginem Deiparam blasphemant, maiore quam Christianis immunitate, hos, vt mali pastores, non tondere, sed Hebraicos hos lupos, subditos, vt oues deglubere permittunt. Pudet fateri, solos in toto terrarum orbe Germanos cuilibet apostatae, sacrificulo, agyrtae, carnifici, perfidoque Iudaeo, profitenti se medicum, corpus et vitam concredere. Quare, mi Langi, si quid de illorum medicina comperisti, aut quid tandem sentias, ob communem patriae salutem in lucem proferas, te omnes obsecramus. Cui ego respondi: O Geralde, equo certe sponte sua currenti frustra impingis calcaria. A teneris quippe didici, neminem sibi soli natum: sed potiorem nostri ortus et vitae partem sibi partim amicos, partim patriam vendicare. proinde quicquid de Iudaeorum in medicinis scientia exploratum habeo, vt ab illorum tyrannide et fraude aegroti semel vindicari possint, vt ingenue, ita quoque vere ac citra omne odium vobis referam. Primum gloriantur Iudaei, se quosdam de re medica habere libros reconditos, ac Christianis medicis inuisos: quorum nec Picus Mirandulanus, nec Capnio, Hebraicae linguae antesignani, vlla saltem fragmenta extare perhibebant. Nam Iudaei aeque ac Gallorum Druides, ante tempora Esdrae sacerdotis, cum Cyrus eos ex captiuitate Babylonica in Syriam Palaestinam Hierosolymamque restituisset, nec secretiorem diuinae legis interpretationem,

tationem, nec vllam aliam artem literarum monumentis concrediderant: sed eorum successoribus haereditatio reuelationis iure veluti per manus tradiderunt. Quare neque vlla de philosophiae encyclopaedia monumenta habent, nec proferre possunt, praeter Cabalam et Thalmud, nugarum superstitionibus plena.

Illud tamen fateri cogimur in Syria, praecipue Palaestina, ante et post CHRISTVM natum, quam Iudaei incoluerunt, studium Medicinae plurimum floruisse. Nam in Antiochia diuus Lucas medicus, et Damasco, praeclaris Syriae ciuitatibus, sanctus Paulus ac Mesue medicinam professi sunt: verum eam, quam Graecis, quos Mesue in testes adducit, acceptam referre iure deberent: quemadmodum Rasis et Auicenna, ac reliqui Arabes, Hippocrati et Galeno, quos in re medica vt duces obseruant, et sequuntur. aliam vero medicinam magicis Aegyptiorum vanitatib. defoedatam Aegyptiis debent. Nam cum in terra Chanaam magna annonae caritas et fames incidisset, Abraham cum Loth et Sara eius venustae indolis vxore, et vniuersa prole in Aegyptum profectus est, vbi pecoribus plurimum ditescebant. Siue, vt sanctus Stephanus in Actis Apostolorum refert, quum terra Chanaan magna frumentorum inopia affligeretur, Iosephique auctoritas olim a fratribus per inuidiam Aegyptiorum mercatoribus venditi, apud Pharaonem magni fieret, Ioseph misso nuncio patrem suum Iacob, omnemque cognationem eiuscum septuagintaquinque animabus in Aegyptum accersiuit: in qua praeter idololatriae cultum ex

magia pharmaca et incantamenta didicerunt, quibus morborum curam temerario ausu professi sunt: quibus quoque sacrosanctum Dei donum medicinam prophanassent, si monumentis literarum ab Aegyptiis excepta posteris tradidissent. Sed ne syncerae medicinae puritas, eorum nugis contaminaretur, diuina prouidentia obstitit: cuius nutu accidit, vt Iudaei Iesu duce in Syriam Palaestinam reduces, ac ex captiuitate Babylonica, per Cyrum Persarum regem asserti, vt iterum gens illa effrenis Artaxerxis bellorum cladibus ac Ptolemaei insidiis afflicta, propriis quoque seditionibus pessumiret. Nam imperante adhuc Claudio Tiberio Caesare, oborta Hierosolymis in solennitate Paschae seditione, intra portas templi triginta Iudaeorum millia oppressa traduntur.

Nam a CHRISTO passo haec gens Deo hominibusque exosa, continuis bellorum ac seditionum calamitatibus fuit attrita. Quippe cum in ciuitate triplici discordiae intestinae factione dissideret, illius proceres crebro ante templi portas cruenta intestini belli clade conflixerunt, in qua optimi quique, qui aliquid ex Aegyptiorum doctrina, vel auita maiorum reuelatione didicerant, vel armis, vel obsessa ciuitate, fame intericrunt: qua mures, libros, scutorum coria, et calceorum alutas, ac foenum edere coacti, tam confertim perierunt, vt pervnam tantum portam centum ac quindecim cadauerum millia fuerint elata, vt Egesippus refert. Fex igitur tantum et indocti vulgi colluuies, mansit superstes: quae postquam Titus Vespasianus ciuitatem triplici

muro vallatam ac dirutam solo adaequasset, dispersa, sine pastore et duce, passim per Europam et Indiam, et per aliquam Africae partem oberrauit, nulla illis certa vel tranquilla sede derelicta, in qua literis vacare possent, a CHRISTO nato, vero Messia, semper alieno obnoxii dominio. Id quod illorum dux et propheta Moyses, futurum illis, tali veridico vaticinatus est oraculo: Non auferetur sceptrum de Iuda, et dux de foemore eius, donec veniat qui mittendus est, et ipse erit expectatio gentium. quem ex Deipara virgine natum, obuiis (vt aiunt) vlnis excepimus: quem Iudaei adhuc, sed sero nimis, expectant. De hac vaga gente Israelitica, haec nostra Iudaeorum propago repullulat, omnium bonarum artium et praecipue philosophiae ignara, quae se illicito foenore, quo aeraria diuitum et principum exhauriunt, et medicinae impostura, qua impune Christianos perdunt, alit, et ditescit. non enim si biipsis, suae in medicina ignorantiae sibi conscii, medentur: sed Christianorum (quod Bononiae et Venetiis crebro vidi) consilium et auxilium implorant. Qui enim obsecro medicinam scire possunt? cum prima illius elementa, nempe humani corporis fabricam, non plusquam lanii nouerint? philosophiam ne a limine quidem salutauerint? cuius tamen pauca quaedam seminaria, nunquam fructum productura, Cabala eorum inspersa habet. Pru denter igitur et sancte Pontificum decreta. sub poe na exauctorationis, aut excommunicationis cauerunt, ne quis Christianus sacris initiatus, vel laicus, cum Iudaeis conuiuetur, lauet, aut eos ad infirmos accersat aut medicinam ab eis accipiat.

VETERES EX AEGYPTO PHILOSOphos diuina herbarum medicamenta, magica et anili superstitione infamasse turpiter. Epistola LXXII.

SOLET quidem, sed non immerito, fraudulenta iniquitas omnibus bonis et probe doctis viris mouere stomachum. Quare omnes bo ni te facile venia, imo laude potius dignantur, quod omnibus theologis et logiatris ac Iudaeis malam crucem imprecaris, qui sacrosanctam religionem ac medicinam, execrandis magicae artis vanitatibus defoedarunt: quas dum herbas aut radices, certis prius decantatis [gap: Greek word(s)] , et non sine lustralis aque ceremoniis eruunt, expiant, et consecrant, audire et videre licet: quorum ludibrio cacodaemon mentes mortalium ita perstrinxit, vt graues eruditione et fama totius veteris Latii et Graeciae philosophos, ea docere aut scribere olim non puduerit. Quare vt scias, quibus iuste succensere debeas, paulo altius in re medica et religione magicae vanitatis auctores tibi, et originem repetam. Non adeo magni referret, Hebraeos magiae arcana ab Aegyptiis daemonum cultoribus, et idololatris, olim didicisse: quoniam illius arcana vsque ad Esdrae sacerdotis tempora, non literis inuulgarunt: sed, vt Gallorum Druides, illius sacra alter alteri, veluti haereditarii iuris successu, per manus tradebant. Et postquam Esdras diuinae legis interpretationem quam Cabala dicunt, communicato cum L XX. viris Iudaeis, ex omni eorum tribu doctoribus selectis, consilio, conscripsisset, cui illorum successores

multa nephanda magica de Schemhamphoras, et literarum sacrae scripturae calculatione, et quasi sortilegia inseruissent: ne tamen haec inerti vulgo paterent, lege cauerunt, ne cuiquam fas esset ante suae aetatis XL. annum, quando iudicium, quo sacra a prophanis discernete posset, assequutus esset, Cabalam legere. At quum Hostanes Proconnesius, secundus post Zoroastrem magiae auctor, in bellum quod Xerxes Graeciae intulerat, comitatus, magicae artis ostentatione ab omnibus veluti numen veneraretur, Gtaecorum populos non ad illius auiditatem modo, sed ad rabiem fere illexit. Vnde Graecorum philosophi, vt magicae quoque artis peritia barbaris non inferiores essent, sibique famam, eruditionisque honorem aucuparentur, Pythagoras, Empedocles, Democritus ac Plato, ad hanc discendam exiliis verius quam peregrinationibus susceptis, in Aegyptum nauigarunt. Vnde reduces, hanc illustri praeconio celebrarunt et docuerunt. Ante quos tamen Numa Pompilius, Romanorum rex et pontifex, ex magia quatuordecim libris partim Graecis partim Latinis, Romana iura et pontificia sacra conscripsit: cuius libri ne diuulgata arte, pontificum auctoritas vilesceret, arca plumbeis cooperculis deuincta, intus vero cedri resina oblita, inclusi, inque eius monumento reconditi, post Numae obitum anno DXXXV (qui annus, quum coelum sex menses nulla pluuia terram irrigasset, siccitate et frugum inopia insignis fuit) rursum sunt eruti: eo. n. anno in agro L. Petilii scribae sub Ianiculo, dum cultores altius moliuntur terram, duae (vt ait Liuius)

arcae lapideae, octonos ferme pedes longae, quaternos latae, inuentae sunt; literis Latinis Graecisque vtraque arca inscripta: in quarum altera Numae Pompilii corpus sepultum esse, in altera eiusdem libros inesse, titulus indicabat. quas cum ex amicorum sententia Petilius reserasset, quae titulum sepulti regis prae se ferebat, inanis reperta fuit, sine vllo humani corporis vestigio, per tabem tot annorum ossibus absumptis: in altera, duo fasces candelis inuoluti, septenos habuere libros, non integros modo, sed recentissima specie a tineis et blattis illaesos, septem libri de iure pontificio Latini erant, septem Graeci de disciplina sapientiae: quae, vt Liuius ait, illius aetatis esse potuit: quam Numam a Pythagora non didicisse, Cicero ac Liuius recte asserunt, et hinc, Eusebius, Ouidius, ac Plinius, qui Numam Pythagorae auditorem fuisse asserunt, erroris conuincuntur. Siquidem peragratis Arabiae, Persidis, Aethiopiae, Aegyptique finibus, Democritus, erutis ex sepulchro Dardani, ex Phoenicia magi, voluminibus circa belli Peloponnesiaci tempora (quod gestum est a trecentesimo vrbis Romanae anno, qui orbis conditi 4770 fuit) magiam in Graecia docuit: Pythagoras vero, regnante Seruio Tullio, et plus centum post Numam defunctum annos, in vltima Italiae ora: quae tum vetus Graecia dicebatur, circa Metapontum, Heracleam, et Crotonam, frequenti discipulorum concione magiam professus est: quam et variis symbolis obscurauit, et ne quispiam discipulorum ante assequutam magiae sapientiam de ea quippiam temere effutiret, aut eliminaret, silentium

triennale discipulis indixit. Caeterum si annalibus credimus, in eadem belli Peloponne siaci tempora Hippocrates et Democritus inciderunt: quorum ille salubribus praeceptis medicinam auxit et illustrauit, hic vero eam et religionem ethnicorum arte magica miscuit et polluit. Nam illud magis persuasum erat, neminem, quamuis corpus nullis conspersum naeuis haberet, nec vnquam in mare expuisset, sacris magiae initiari aut rite daemonum sacris operari posse: nec [gap: Greek word(s)] , carminibus vel lugubri incantamento mortuorum manes aut daemones in colloquium aut subsidium, vel ad vindictam arcessere, aut veneficiis, spectris, ac praestigiis mentes mortalium perstringere posse: nisi prius magicas, ac naturales quoque, sed occultas, herbarum, aromatum, lapidum, radicumque vires et suffitus, ac praecipue reconditam rerum naturalium cum daemonibus et astris sympathiam, probe didicisset: sine quorum peritia, nec daemones ad magorum sacrificia et officia cogi posse crediderant. Quare his philosophis magis omnibus vetustior Orpheus (id quod eius hymni, qui adhuc extant, testantur) aliqua de his curiosius scripsit, et post eum eius discipulus Musaeus, et Hesiodus, magicas polii herbae vires et suffitus commendarunt: et Homerus quoque suum Moly, agrestis rutae speciem, Mercuriique contra Circes ex mandragora veneficia, pharmacum ita collaudat:

Post hos longa annorum serie, Andreas et Pamphilus non erubuerunt [gap: Greek word(s)] : id est, in cantamenta, transformationes, et decanorum ac daemonum sacras herbas conscribere. Idem Pamphilus gloriatur, herbam aquilae, Graecis omnibus ignotam, ac triginta sex horoscoporum sacras herbas, ex libro Hermetis Trismegisti magi Aegyptiaci didicisse. Erant autem Decana sacrificia, in quib. ex voto decima pars praedae, Pythio Apollini consecrabatur. Horoscopi erant, qui ex herbarum indicio, quis daemonum quauis hora praesideret, et quid eius auspicio feliciter fieri vel auspicari posset, indicabant. At esse de heliotropiorum genere herbas, quae se motui solis accommodent, horasque indicent, in ficiari non possumus. Nam quotidie videmus molochi et cichoreae flores ad solis ortum dehiscere, ad eius occasum conniuere. En lupinus cum sole quotidie circumagitur, horasque agricolis, etiam nubilo die, dem onstrat: At esse herbas, quae daemones horarum praesides indicent, puerilia esse deliramenta Gal. recte monet. At illud longe impudentius, quod idem Pamphilus herbarum descriptioni aniles fabulas inseruerit: fascinationes, carmina, ac magicas ceremonias in herbarum et radicum euulsione obseruandas, ne daemonis astus, cui herba dicata, euulsori fraudi sit, docet. At illud omnem superat admirationem, etiam graues eruditione testes his magorum nugis non deesse. Euulsori radicum moly imminere morrem

Homeri interpres asserit, Appion grammaticus, Plinio adolescenti visus, prodidit, cynocephalaeam herbam, quae in Aegypto vocaretur Osirites, diuinam, et contra omnia veneficia pollere: sed si ea erueretur, euulsorem statim moriturum. At his periculis, aut potius vulgi terriculamentis, quo herbae pluris venirent, certis precationibus aut obseruationibus obuiam iri, magi docuerant. Sic Druides Gallorum magi, praeceperunt selaginem herbam, sabinae similem, contra omnem perniciem et oculorum vitia efficacem, sine ferro legi: dextra manu per tunicam qua sinistra exeritur, velut furante, candida veste vestito, puraeque lotis nudis pedibus sacro (priusquam legitur) vino et pane facto et vt lecta in mappa noua deferatur. Alias vero plures aeque superstitiosas, magicas in eruendis ellebori, mandragorae ac panaceae Asclepiadeae radicibus obseruationes, Theophrastus in 9. de Historia herbarum refert, et vt nugacia radicidii additamenta floccipendit. Attamen non negamus quarundam, aeque ac hydrargyri, esse ita noxium virus, vt si non flatu auerso eruantur, virulento earum vapore caput, faciem, oculos, ac non raro totum corpus oblaedatur. Sic nemo innoxie thapsiam euulsurus est, nisi faciem vesica obduxerit, manusque et corpus oleo inunxerit. Atqui non tantum hac magica obseruatione in eruendis simplicibus, sed etiam in medicamentorum compositione veteres vsi sunt. Sic Andromachus, in conficienda sua contra calculum antidoto, sementa diuretica in pila lignea pistillo ligneo contundere praecipit: illiusque opificem, annulum ferreum, aut calciamenta

ferreis transfixa clauis, vt Thraces et Pannones solent gestare vetat. At parum visum est cacodaemoni, his nugis irretire animos hominum, et sacrosanctam medicinam defoedare: nisi, vt plus auctoritatis magiae accederet, in eius fraudulentum consortium medicinam et astrologiam asciuisset. Recte mediusfidius, inquit Plin. ille polyhistor, natam e medicina magicen nemo dubitat, ac specie salutari irrepsisse, velut altiorem san ctioremque quam medicinam: ita blandissimis desideratissimisque promissis addidisse vires religionis, ad quas etiamnum maxime caligat humanum genus. atque vt hoc quoque suggesserit, miscuisse artes mathematicas, nullo non auido futura de se sciendi: atque ea verissime e coelo peti credebant. et ita obsessis triplici vinculo humanis sensibus, in tantum magia adoleuit, vt etiam hodie in maiori totius Europae et orientis parte regum regibus imperet. Quod verissimum esse, etiam nostro aeuo Nouarum Insularum exploratores Lusitani compererunt: in quib. rex nulla bella, sa crificia, aut quaeuis reipublicae munia, sacerdotibus, magis, daemonumque cultoribus inconsultis, suscipere audet. Verum haec magorum documenta, aut si mauis, potius deliramenta, meras esse nugas, Nero etiam Caesar didicit, qui nullis ad hanc artem discendam pepercit opibus, nihil quod haec exigeret reliqui fecit: hanc tamen falsam expertus, postremo repudiauit. Quod si haec aliquo veritatis fundamento niteretur, certe libri Numae Pompilii non fuissent publico prudentissimi senatus Romani decreto in foro combusti. Quare sacra pontificum

decreta his verbis praecipiunt et mandant: Vt sacerdotes admoneant populos suos, vt nouerint, magicas artes incantationesque quibuslibet infirmitatibus hominum nil remedii posse conferre, non animalibus languentibus aut claudicantib. vel etiam moribundis quicquam mederi: sed haec esse laqueos et insidias antiqui hostis, quibus ille perfidus genus humanum decipere nititur. Quare qui in collectionibus herbarum carmina dicunt, aut pictaciolas pro quauis infirmitate scriptas, super homines aut animalia ponunt: si hoc clericus exercuerit, degradetur: laicus vero, anathematizetur. Quare age mi Critobole, quum tua eruditio ac fidei integritas magistratui tuo sit dudum perspecta, effice, vt sagae, anus veneficae, Iudaei, ac sacerdotes medicinam professi (quam quidem ne a limine salutarunt, cuius praetextu vita et pecunia miseros aegros impune spoliant) a vobis eliminentur. quos Galenus praedonibus longe nocentiores esse recte affirmat: qui pecuniam tantum viatoribus, sed tamen non impune adimunt. at his, cum vitam et pecuniam aegris ademerint, mercede gratia refertur. Quod si effeceris vt haec reipubl. vestrae monstra, pernicies, calamitas ac lues ciuium, proscribatur: nemo erit, qui te non ciuica corona dignabitur, qui hoc vnico consilio vitam aegrorum a tyrannide imperitorum, medicorumque carnificina vindicaueris. Vale.

DE NECESSARIA ET ERRONEA simplicium medicamentorum ratione. Epistola LXXIII.

QVAM frugifera, quam denique necessaria sit medico, simplicium medicamentorum, suae artis organorum, cognitio: nemo est mortalium tam pinguis Mineruae, qui id ignoret. quam vero praeclara et honorifica, vel ex hoc Demophile coniicere poteris, quod orbis terrarum reges Lysimachum, Gentium, Eupatorem, ac Iubam Mauritaniae regem, non piguit, indefesso herbas scrutari studio, et repertas suis nominibus indigitare. Vnde iam adhuc post tot annorum secula, non in pharmacopoliis tantum, et circa aegros in nosocomiis, sed in toto terrarum orbe, regalia et illustria Lysimachi, Eupatoris, et Gentij regum nomina, sub eiusdem herbarum et radicum nomenclatura, decantantur. Adde quod Euax rex Arabum, de simplicium medicamentorum viribus praeclara conscripsit volumina, quae Neroni Caesari dedicauit: et sub Ser. Tullio Hostilio Pythagoras suos de herbarum efficacia libros, tanquam solis diis digna donaria, Apollini et Aesculapio conse crauit. Hoc praeclarum dignoscendi herbas studium, partim linguarum imperitia ita periit, vt corruptis Arabiae medicorum translationibus confisi, lethalia pharmaca pro salutaribus miscuerint: partim vero ignaua medicorum desidia neglectum iacuit, qui id vesanis mulier culis et indoctis seplasiariis concrediderunt: ipsi vero, vt Erasistratij Alexandrinorum medici, domi desides, ex sola librotum lectione (vt nostrates

ex sola lotij obseruatione morbos, et ex pictura herbas exacte dinoscere temere confidunt) medicorum se officium assecutos putarunt. quos ita me Deus amet, Galenus noster scite, [gap: Greek word(s)] , id est, ex libro nautas appellat, qui ex solis Geographiae chartis nauigationis docti, scopulis, prius non exploratis, nauem illidunt. Vnde Heraclides Tarentinus huiusmodi medicos recte publicis praetoris praeconibus comparauit, qui pro concione in foro seruum fugitiuum, suo vestitu, facie, corporis habitu, capillorum colore graphice depingunt et designant, quem sibiipsis assistentem non agnoscunt. Sic nostrates medici et myropolae, depictas herbarum radices, flores, et semina, ex libro referre, vel etiam transcribere norunt: quas in proprio horto, vel ciuitatis pomoerio crescentes, digito demonstrare non possunt. Verum quam fallax sit herbarum ex lectione et pictura dinotio, Plinius, veterum scriptorum bibliotheca, his verbis testatur: Crateuas, inquit, Dionysius et Metrodorus pinxere effigies herbarum, et effectus illarum subscripserunt: verum pictura fallax est, ex coloribus numerosis in aemulationem naturae depictis. multum enim degenerat sors describentium varia. Praeterea difficile est, singulas earum aetates pingi: cum quadripartitis anni varietatibus faciem mutent. certe alia corporis facie pullulant, alia floribus decora pubescunt, et alia seminibus foecunda senescunt. Oportet sane medicum herbarum peritum, non esse lectorem tantum sed [gap: Greek word(s)] , id est, oculata fide herbarum in quauis earum aetate spectatorem, vt copiose et

fideliter Dioscorides in prologo admonet. Prudenter igitur Antonius Castor Romanus fecisse traditur, qui vt exacte herbarum historiam dinosceret, plurimas herbas in hortulo suo seuisse fertur, quarum subsidio, illaeso sanitatis robore, centesimum transegit annum. Non tamen picturam herbarum historiam illustrare inficior: sed exactam illarum ad amussim cognitionem inde comprehendi posse, vna cum Dionysio et Metrodoro pernego. Hac medicorum desidia, linguarumque imperitia, et perplexa nominum miscellanea accidit, vt non modo virulenta pro alexipharmacis offerantur, sed vt vix dimidia medicamentorum simplicium, aut herbarum, radicum, metallorumque pars recte dignoscatur. Qua ignorantia artifici, qui suae ignorat instrumenta artis, vt nulla est impudentior, ita nec vlla periculosior. Dic mihi obsecro, quis medicorum post Dioscoridem et Galenum saluberrimae alysi herbae historiam et eius germen probe nouit? quae non solum gustata, sed visa etiam, vel tacta, sine febre singultus, virulentosque rabidi canis morsus confestim curat: melle contusa, et faciei illita, lentigines detergit: tam praeclarum contra fascinationes hominum, pecorisque morbos amuletum, vt hac domi suspensa, aut circa caules septaque consita, aut collo alligata, pecoris morbos amoliatur. ideoque et ouillo et caprino pecori salutaris esse creditur. Eius tam praeclarae vires frustra traduntur, quum nemo probe herbam hanc hodie, nec ante multos annos nouerit. Plinius suspicatur esse rubeam minorem: Aegineta et Aetius sideritim Achilleam. At nostrae aetatis medici herbarij,

qui in herbarum pictura et illustranda earum notitia, nec impensis, nec ingenij corporisque viribus pepercerunt, alysum esse hepaticam quam vulgus chirurgicorum Waldmennlein appellant, s...lso [reading uncertain: print faded] arbitrantur: a quo tota alysi historia dissidet. Nam Actuarius in libro de Medicamentorum compositione, ex Galeni Antidotis ita eam describit: Alysum herba marrubio similis est, asperior tantum, spinosioribusque pillulis aut sphaerulis cauli agnatis, flore caeruleo. hanc legere oportet, flagrante caniculae aestu, ac siccam tundere. in cerniculoque cretam, ita recondere, ne quid virium exspiret. in tua vero hepatica, vel gallacio, quam in caule singulari aspredinem, quos verticillos, quos denique flores caeruleos vides? Certe nullos. Verum cum sideritidis historia alyso sunt fere omnia communia, pariterque huic quam Gallorum herbarii rusticam vel syluestrem canabim appellant. Quare non obstante, quod Dioscorides alyso proprium, et a sideritide diuersum dicauerit capitulum (in tanta enim medicae materiae sylua, rem eandem etiam sub diuersis nominibuns bis describere, nil mirum) tuum quoque expectabo iudicium, vtram illarum velis esse alysum. Vale, et quam primum rescribe: aut si nil rescripseris, attamen ipse veni.

DE PAEONIA, SCOLOPENDRIA, ET Sesamoide. Eptstola LXXIIII.

ACCEPI literas tuas, Demophile, in quibus prudenti Iurisconsultorum solertia vteris, qui reo aut creditori suadere solent, vt duplum

eius quod debeat, vicissim ab actore exigat: vt si causa per arbitrum ante litis contestationem trans igi debeat, aliquid (vt arbitro obsecundet) citra sortis dispendium remittere possit. Hac tu videris industria vti: quum ego a te verum alysum peterem, tuvero antequam me voti compotem reddas, confestim a me veram paeoniam masculam, scolopendriam, sesamoidem, aut illius comparem elleborum nigrum, desiderasti. Quamuis Demophile iniqua sit, trium praestantissimorum medicaminum pro vno compensatio: ingens tamen cognoscendi alysi desiderium, et salutares cius, quas de eo Plutarchus in Symposio commemorat, vires, me huic auctioni corollarium addere cogunt. Paeoniae herbae vtrumque sexum, Paeona deorum apud Homerum medicum reperiisse nomen eius testatur: quam Theophr. Glycisidem, ob similem in malis punicis dulcorem, et Rom. Castam herbam appellarunt. Foemina foliis in margine, instar smyrnii serratis decora, radice vero nigra adnata, vt in asphodelo, singulis annis instar glandis oblongae, sobole et stolone foecunda. splendescit calice floris roseo, in lata coloris purpurei folia dehiscente: quibus deciduis, subnascuntur in summo caule, quini folliculi oblongi, lanugine pubescentes, amygdalis similes: in quib. maturitate dehiscentibus, grana punici mali acinis similia, partim nigro, partim coccineo colore rutila emicant: quorum 15. in melicrato sumpta, vires cerebri roborant, vertiginososque vapores digerunt: potantur autem, vel cum passo deglutiuntur totidem, contra Faunorum in somno ludibria, et nocturnas incuborum suflocationes: propter

quod paeoniam etiam vocarunt ephialtion. Haec passim hortos et topiaria decorat. At paeonia mascula promontoriorum et montium potius quam hortorum incola, folia nuci iuglandi in principio similia habet: radicem digitali crassitudine, longitudine dodrantali, colore candido, gustuque stiptico: in summo pediculo, flores instar maluae purpureos, candicantibus tamen intus maculis conspersos, gratum naribus spirantes odorem: quibus tabescentibus, subnascuntur quinque folliculi, suis discreti septis, et granis nigerrimis referti. Et quoniam natale suum solum, supra montium vertices, et intra scopulos (quos ignauos conscendere medicos taedet) sibi collocauit, medicis diu ignota fuit: donec studio et opera medicorum Germaniae, hanc vulgare esse nostrum dyctamum comperimus. et quemadmodum a radicis colore elleborum album aut nigrum dicimus, sic et paeoniam illam nigram, hanc vero albam appellare poteris. cuius radices collo appensas, Gal. et post eum Thadaeus, crebro repetito experimento, epilepticis mederi compererunt.

Proinde recte Iacobus Syluius Parisienfis inquit: Paeoniae maris radix oblonga, altheae aemula, contra epilepsiam et melancholiam recens collo appensa, potius quam foeminae radix iuuat. Tradunt, eruentes eam interdiu, viso pico martio excaecari, radicis vero euulsorib. procidere sedem: quare noctu, etiam silente luna paeoniam eruere, anilia magorum deliramenta suadent. Caeterum, quod ad veram antiquorum scolopendriae historiam et cognitionem attinet, quam nostrae

aetatis medici ambitiosa altercatione magis obscurarunt quam illustrarunt, veteres sane ob scolopendri insecti multipedis (qui teste Nicandro, pedibus suis aequoris stagna, vt nauis remigio perreptat) asplenon herbam, et hemiotiden, scolopendrium appellarunt. vnde Asclepiades, ad pharmaci, tumorem splenis digerentis, compositionem, accipere iubet [gap: Greek word(s)] . et Andromachus, non illaudatus vetustate et eruditione singulari medicus, ad similis effectus pharmaci compositionem accipe repraecepit, [gap: Greek word(s)] . Accipis ne modo, veteres Graecorum medicos hemionitida et asplenon herbas, natura non adeo diuersas, scolopendriam appellasse? quas Arabes, et eorum aemuli, Ceterah nominarunt. Nostram vero vulgarem officinarum scolopendram, verius esse Dioscoridis phyllitin, quam hemionitida, historia eius testatur, quam vides Andromachum quoque et asplenum ac scolopendram, tanquam vnam eandemque herbam, appellasse. nec obstat, quod Dioscorides, vt herbas diuersas, in diuersis capitulis describit. Nam qui praeclarum illud Dioscoridis opus consarcinarunt, crebro capitula, ob nominum diuersitatem, diuulserunt. Et ipse quoque Dioscorides idem simplex medicamentum, vt id magis illustraret, in diuersis capitulis sub diuersis quoque nominibus non raro descripsit. Quam vellem quoque, vt Gerardus, qui semestri praeterito Noui orbis insulas perlustrauit, in Anticyram quoque, elleboro salubriori foecundam,

nauigasset. aut Appionem grammaticum Pythagorica palingenesi reuiuiscere (qui vmbras Homeri, ad percunctandum qua patria quibusve parentibus natus, fertur euocasse) vt nobis quoque manes pastoris et vatis Melampodis ab inferis accerseret, quo nos certiores redderet: quali elleboro aut sesamoide, an horum fructu vel radice furentes Praeti filias in Arcadia apud fontem Clitorium curasset: et an nostrum vulgare elleborum, consiligini similimum, etiam in censum veratri referret, cui Dioscoridis descriptio certe parum competit. nam nec caulis illi scaber nec flores in candido purpurascentes, figurave racemosi sunt: nec semen cnico simile, quod aluum, cerebrum et splenem ab vtraque bile mirabiliter expurgaret. quae minori Anticyrensium elleboro potius competunt, quod iuxta Creutzenach, Palatinatus oppidum, ac intra Ingelheym, Caesaream olim Caroli Imperatoris sedem, et Maguntiam, passim crescit. Hoc effossum agyrtae Italorum Venetias pro vero (vt quoque est) elleboro deferunt, quo veterinarii pecora, et Melampus capras se purgate obseruauit, quarum lacte mentem multis ademptam restituit. Est sane sesamoides minus herba, dodrantales cauliculos ac folio la nigellae aut coronopodis similima habens: et radices nigras graciles, mutuo amplexu implicitas, ex basi caulis velut ex ceposo aliquo capite erumpentes. habetque flores racemosos figura, quorum medium in flauo albicat, semen vero cnico aut sesamo non admodum dissimile: vnde sesamoides appellatur, et vi alui deiectoria pollet. Proinde Theophrastus: Elleborum, inquit,

non solum radice, sed etiam fructu est vtile. siquidem in Anticyra, vt fertur, fructu eius purgantur. fert autem hunc sesamoides. Et Dioscorides in capite de Elleboro nigro, in quo historiam sesamoidis et veratri nigri confundit: Fert semen, ait, cnico simile, quod in Anticyra sesamoides vocatur. vtuntur eo ad purgationes. Et in sequenti capite de sesamoide: Quia (inquit) in purgationibus candido veratro miscetur, elleborum Anticyreni sesamoides hoc vocarunt. Recte igitur Theophrastus, sesamoides minus elleborinam appellat. Miscetur, ait, in potione veratri albi, vt vomitio bene succedat, elleborive semen. Haec, ait, herbula quaedam est, eius sane semine, virus veratri albi suffocans mitescit. Proinde Strabo: In Phocidis, inquit, Anticyra melius quam in Oeta praeparatur, admistione sesamoidis. quare valetudinarii elleborum potaturi, in Anticyram, secedebant. in qua Drusus Romanus, plebis tribunus, ellebori potu a morbo comitiali libera tus fuit. Erat, et est, igitur sesamoides genuinus Anticyrenorum elleborus: quod Paulus AEgineta his verbis testatur: [gap: Greek word(s)] . Et Hippocrates ad Democrit. Sesamoides, inquit, per superna purgat. Potio eius est, drachma dimidia, in aceto mulso trita, admiscetur ei tertia veratri pars: tum minus suffocat, aut strangulat. Semen autem sesamoidis maioris, purgat (inquit Dioscorides) superiorem ventriculum, pituitam, bilemque pondere quantum quis tritum tribus digitis capere possit, bibitur in aqua mulsa, cum veratri albi obolo

et semisse. At sesamoidis minoris semen purgat bilem. pituitamque, acetabuli semisse cum aqua mulsa potum. curatque ea potio quartanas diuturnas, vt perhibet Hippocrates, et diuturna febre, lipyria, mania, melancholia, ac morbo comitiali diuexatos. Ex his, grauissimorum autorum locupleti testimonio clare constat, veterum nigrum elleborum fuisse vtrumque sesamoides: quorum non radicibus, vt modo assolent medici, quas Dioscorides inefficaces asserit, sed seminibus (grato coturnicibus cibo) in potionibus colagogis et flegmagogis vtebantur: quae contrita etiam puluisculo et potionibus ex ellebori albi radicib., vel lenimen, addebant Postremo nostra etiam aetate comperimus, sesamoi des minus non tantum in Anticyra, sed etiam in praefatis locis Rheno finitimis, affatim crescere, illiusque radiculas nigras in signi pollere virtute purgatoria. Praeterque medicos, etiam veterinarii nostri exploratum habent, quod Dioscorides ignorauit: qui hellebori sui nigri historiam, cum sesamoidis minoris, adeo miscuit, et confudit, vt nemo quaenam herba eius vel Mesuae, fuerit elleborus niger, facile diuinare possit: nisi quis esse consiliginis speciem, asserere velit, penes hunc sit arbitrium. Mihi vero interim eius vicem, sesamoidis minoris radices et semina suppeditabunt. Habes Demophile mi. ea quae pro alysio tibi offerri desiderasti. Reliquum est, vt nobis cum alysio respondeas. Vale.

DE GAGATIS ET SVCCINI SVFFITV. Epistola LXXV.

QVOD tam sero, Philadelphe, literis tuis responderim, id certe aerumnosa seruorum in aula equestrium curatio efficit: qua ita distringor, vt fere nihil temporis suffurari possim, quod vel literarum studio, vel amicitiae officiis impartiri possim. Idque sane procerum aulae culpa accidit, qui equum empturi, caput, oculos, dentes, crura, et ipsas denique vngulas adhibito hippocomo contemplantur: at seruum conducturi, nec cuias sit, vlcerosus ne, an aliquo per temporis interualla morbo sontico laboret, perconctantur: quo fit, vt alter alterum sua contagione et lectisternia et stragula coinquinet. Non certe temere Romanorum aediles cutules edicto cauerunt, vt mangones, andrapodocapeli, qui pueros, puellas et mancipia fuco et inani sagina, verum corporis robur mentiente, adornabant: titulos singulis seruis venalibus adscriberent, quo emptor recte intelligere posset, quid morbi vitiive cuique seruo inesset. Vnde praeter Labeonem, Trebatium, veteres iurisconsultos, etiam Massurius Sabinus libro iuris ciuilis secundo, seruos vitiosos aut morbosos posse andrapodocapelo venditori redhiberi, recte statuit. Certe veteres Graeci et Romani in emendis seruis adeo solliciti erant, in quibus conducendis nostrates nihil pensi habent, vt si venditor vel seruus morbum celasset epilepticum, non deeslent illis experimenta et suffitus, quibus morbum explorarent: Accensis enim inquit Plinius vtrisbet

ceruorum cornibus, odore fugantur serpentes, et comitiales deprehenduntur morbi. Vnde praeter Dioscoridem et Plin. L. Apuleius in prima defensione, mirum id refert, incensum lapidem gagatem morbum comitialem facile explorare: Cuius, inquit, odore etiam venalitiarii vulgo sanitatem, aut morbum venalium experiuntur. Ga lenus quoque, aut quisquis remediorum euporist [gap: Greek word(s)] n, id est, facile parabilium, autor extitit, scribit: [gap: Greek word(s)] . Id est: Suffitus, quo cognoscitur si quis est epilepticus: Lapidem incende agaten, et hominem ne odor dispergatur, stragulis circundato: tum, si morbo huic est obnoxius, cadet. Verum quum an tiquissimus poetarum Orpheus hunc lapidem et morbum scite describat, operaeprecium duxi, eius adscribere carmina:

Est namque gagates lapis niger, ex sulphureo bitumine in ostiis Gatis fluuii Lyciae, vbi sese in mare exonerat, concretus: crustaceus, incensus nidorem bituminis spirat, nullius fere ponderis: fossilis tamen, carbonibus ex terra ampelitide concretis similimus: qui ob id indurati et politi, in eius censu habentur. cuius ergo Galenus Lyciam

peragrauit: quem in ea non repertum, tandem in orientali Coelesyriae collis vertice, qui ma re mortuum circundat, et vbi asphaltus nascitur, copio sereperit, qui accensus asphaltum redolebat. Quare nil mirum, eius male olenti odore et suffitu epilepticos deprehendi: quum etiam aromatum odor et exhalatio caput repleat, et cephalalgiam excitet. Sed illud longe magis dignum admiratione, quod quidam logiatri ac Iudaei, et agyrtae, quo pluris succinum vendant candidum, audent, illius per nares attractum fumum homines ab epilepsia et apoplexia praeseruare, profiteri: quarum paroxysmus, quum ex glutinoso in terrae visceribus detento birumine, in Oceano septentrionali statis temporibus scaturiente, nascatur, potius accelerent nam bitumen quidem vstum, vt Plinius ait, comitiales morbos deprehendit. Id quod longe vero similius arbitror, quam quod tradiderunt, ex resina populi nigrae in subiectum mare destillante coagulari. Quod enim formicas, muscas, foliorum aut corticum detrimenta in electro concreta conspicimus, ea aequori aut Eridano innatantia, vndarum maris illisu electro impinguntur. Sed hunc perniciosum errorem inde in medicinam irrepsisse arbitror, quod gagates et succinum vtrumque facile accendatur, attrituque vestium calefactum paleas attrahat, idemque in vernacula Germanorum lingua nomen ab agathe, deflexum, Aidsteyn obtineat: cum, vt olim erant herbaril cultioris latinae linguae imperiti, legissent gagatem suffitu epilepticos deprehendere, id procurare intellexissent, easdem quoque vires succino

attribuerunt: nescii, huiusmodi medicamentorum effectus plus a substantia, quae partim bituminis, partim sulphurea est, quam a manifestis qualitatibus dependere. Neque te mitior succini, quam est gagatis, odor et suffitus decipiat: quoniam etiam fragrantissimus aromatum odor, vt Mesue ex Hippocrate docet, quantumuis mulcebris, caput, nisi prius bene expurgatum fuerit, calidi flatus repletione offendit. Quare Germanis, qui quotidiana gula, vinique meri craepala, capita onerata habent hunc nidorulentum electi suffumigium periculosissimum censeo. A quo si tibi plethorico consultum voles, caueto. Vale: nec temere credas Mesuae, oleum gagatis epilepticis prodesse, cum nullius auctoritate vel ratione id asserat. Sed potius credas Alexandro Aphrodisiaeo, qui libro Problematum secundo inquit: Quanquam male olida vuluis prosunt, tamen comitialibus auertenda omnino sunt. faciunt enim, vt qui eo morbo capi solitus est, collabatur et aestuet. ergo vitent pennas igni iniectas, lapidem gagatem, bitumen, cornu omne, lucernas, lapidem thracium, qui aqua vritur, oleo extinguitur. de quibus Auicenn. lib. 2. tract. 2. c. 117.

DE ABSVRDA ET AFFECTATA MEdicamentorum citra methodum compositione. Epist. LXXVI.

INoleuit, Christophore, nostris temporibus perniciosa quidem apud indoctos pharmacopoeos, et ignarum empiricorum vulgus, opinio,

vt illi ob lucri aucupium, hi vero ob ambitiosam et vanam pluralitatis remediorum ostentationem, ea credant praestantiora esse pharmaca, quae ex vniuersa succidaneorum, radicum, lapidum, metallorum, herbarum, ac florum sylua, nulla certe methodo congesta sunt: praecipue si exotica, et iam fere euanida, ab extremis Indis allata fuerint, quum non raro domi in pomoerio meliora nascantur: quod vt semper sumptuosum, ita aegris crebro noxium est, et periculosum, praecipue si vnicus indicationum scopus fuerit. Vbi vero contrariae diuersorum affectuum indicationes coinciderint, tum miscenda sunt simplicia medicamenta, viribus diuersa, non quae eadem virtute pollent: quae nostri logiatri omnia ad inanem pluralitatis [gap: Greek word(s)] ostentationem, in vnum pharmacum numerosum, veluti in confusum chaos, conglomerare solent: quibus magis pharmacopolas locupletant, quam aegros alleuiant. qualia vt ipsis videntur, magnifica pharmaca, ex numerosis medicamentorum simplicium, ac non raro compositorum fragmentis, scrupulatim consarcinata, Plutarchus in Symposiis irridet, ac Erasistratum quoque in testem accersit: [gap: Greek word(s)] . Cui Plinius ille polyhistor his verbis perbelle suffragatur: Hinc ex terrae nascentib. nata medicina. haec sola naturae placuerat

esse remedia, parata vulgo, inuentu facilia, ac sine impendio, ex quibus viuimus. Postea fraudes hominum, et ingeniorum capturae, officinas inuenere istas, in quibus sua cuique homini venalis promittitur vita. Statim compositiones et mixturae inexplicabiles decantantur. Arabia atque India in medio aestimantur, vlcerique paruo medicina a rubro mari importatur: cum remedia vera pauperrimus quisque coenet. Ita est profecto, magnitudo populi Rom. perdidit ritus, vincendoque victi sumus. paremus externis, et vna artium medicina imperatoribus quoque imperat. Haec eadem Plinius alibi clarius explicat: quae, nisi te obtunderem, libens quoque ascriberem. Veruntamen quia proxime ad scopum collimant, addam ea quoque: Scrupulatim quidem, ait, colligere et miscere medicamentorum vires, non coniecturae humanae opus, sed impudentiae est. nos nec Indicarum Arabicarumque mercium, aut externi orbis attingimus medicinas: non placent remediis tam longe nascentia: non nobis gignuntur, imo ne illis quidem: alioqui non venderent. Odorum causa vnguentorumque et deliciarum, si placet, etiam superstitionis gratia emantur, quoniam thure supplicamus et costo: et reliqua ibidem plura leges. At ego aromata, gummi, radices, et alia Arabum Indorumque medicamenta exotica, si modo mercatores citra imposturam ea sincera ad nos perferrent, non auersarer. Nec medicamentorum compofitiones recte methodo concinnatas despuo, quas cum contrarietatis proportione oporteat morbo esse analogas. Remediorum igitur et medicamentorum compositionis

esse easdem indicationes, Galenus asserit: et recta curandi morbos ratio quae contrariis constat, exigit. Nam vt primus et praecipuus curationis et remediorum scopus, ex morborum [gap: Greek word(s)] , affectus dispositione (quae remedium morbo contrarium, suique ablationem et correctionem indicat: cui et natura corporum, ac situs loci affecti, aetas et aer coindicant). sic eadem morbida affectus dispositio, pharmaci compositionem indicat, et talem postulat, quae cum contrarietaris aequilibrio, morbum quasi ex diametro oppugnat suisque viribus membra principalia et locum affectum corroboret, et sua congenita proprietate vires pharmaci ad eum deferat, eaque contineat, quae pharmaci saporem grata suauitate saporis et odoris, naturae corporis conciliant. Et propterea Alexander Aphrodisiaeus theriacam summopere laudat, quia ex pluribus herbis constet, quae singulae membris principalibus subueniunt singulis. Dyctamus enim cordi accommodatur: quippe qui mirifice cor firmet, atque conseruet. Eupatorium epar adiuuat, scolopendrium lienem petrapium os ventriculi, hyssopus septum transuersum atque pulmonem, inula campana renes, ruta intestinum laxum, gentiana cerebrum, seseli vesicam. Quod si nullum simplex medicamen ex tanta simplicium medicamentorum sylua habere poteris, quod vniuersas remedij vires et proprietates, quas compositionis pharmaci et curae morbi indicationes requirunt, contineat: tum medicus, vt sedulus naturae minister, ita fidus eius aemulus, tale pharmacurn non ex homogeneis, sed ex simplicibus viribus, et natura diuersis,

vt natura facit, conficere debet: quae etiam simplicia medicamenta, ac corporis alimenta, ex diuersis elementorum substantiis et viribus, ac qualitatibus certa mixtionis temperatura refractis, producit. Sic Medicus seligat simplex medicamentum, quale cum rationis indicationes postulant, tanquam basim, et aliorum fundamentum. huius vires si defecerint, additis aliis roborabis, et defectas compensabis: si vero excesserint, aliorum additione franges: additisque his quae locum affectum respiciant, et eundem ac membra principalia roborent, simulque medicamentum palatui gratum reddant, pharmacum conficies, quo in complicatis affectibu, ac indicationibus contrariis defectum simplicium compensabis. Tali methodo Andromachus, Asclepiades, et alii nonnulli composuerunt emplastra, antidota, et alexipharmaca, quibus exitiales depulerunt morbos. At nostri doctorculi pharmacopoei nulla ratione, nulla denique indicationum methodo, coaceruatis scrupulatim omnium electuariorum, quae obscurum illud Luminare maius continet, puluisculis, ad ostentationem pharmaca cuiusuis generis componunt: vnde remediorum bonitas et praestantia, non ab artificio compositionis et medicamentorum viribus, sed saltem a numero simplicium aestimatur: et quo quis plura, vt arena sine calce cohaerentia, in vnum pharmacum vel decoctum congesserit, tanto sibiipsi doctior esse videtur: quum protritum illud testetur adagium, eos grauiter delinquere, ego vero dico desipere, qui pluribus aliquid expediunt, quod pauciorib. transigi posset.

DE EMPLASTRIS BARBARIS ENAEmis. Epistola LXXVII.

ITERVM enixe desideras Christophore, vt quae veteribus dicta sint emplastra barbara, enaema nigra, tibi explicem: quamuis Galenus passim aperte illorum meminit, et compositionis scopum ostendit. Vt tamen mea compendiaria compositionis remediorum methodus vnico illustretur exemplo, scito, ex emplastris conglutinantibus, vt Celsus ait, nulla maiorem vsum praestare, quam quae cruentis protinus vulneribus, deterso spongia sanguine, et labris prius sutura aut fibulis (quas Graeci [gap: Greek word(s)] dicunt) coarctatis iniiciuntur, [gap: Greek word(s)] Graeci vocant. haec enim reprimunt inflammationem, nisi magna vis eam cogit: atque illius quoque impetum minuunt: tum glutinant vulnera, quae id patiuntur: cicatricemque eisdem inducunt. ideo paracolletica dicebantur, et recte quidem. Constant autem ex medicamentis non pinguibus, ideoque Alipene nominantur: quia pinguia relaxant et humectant. Atqui huiusmodi vulnerum diathesis, id est praeternaturalis dispositio, est continui, nulla deperdita parte, solutio, ex humorum affluxu humida per accidens, quae indicat et requirit medicamenta exsiccantia, et quae citra abstersionem astringant: sed tamen pro aetatis et sexus ratione, et loci affecti natura, diuersa: vt quae ex lithargyrio, oleo et aceto ac myrrha praeparantur, imbecillem mollemque puerorum, mulierum, eunuchorumque carnem agglutinant, et illorum qui muliebriter degunt. at validioribus indigent virorum corpora, qui ex virilib. vel agriculturae muniis,

et solis aestu, duriorem corporis habitum contraxerunt: qualia sunt aerugo, pix arida, aloes, resinae, et bitumen: non artificiale illud gluten, sed naturale: qualis est ex Iudaico lacu asphal tus, et quae ex eo concreta sunt, vt electrum, et gagates lapis: quem emplastro barbaro additum, Galenus ait, [gap: Greek word(s)] . id est, recens cruenta vulnera agglutinare. et quod clarius Glau coni his verbis indicat: Sirecens, inquit, cruentum vulnus medicaris, impones emplastra conglutinatiua ex asphalto facta. vocant autem ea, ait, nescio quo pacto emplastra barbara. Ego vero barbara dici ideo arbitror, quia asphaltus, aloes, myrrha, ex Coelosyria, barbarorum terra, afferrentur. Dum Ambergae, Palatinatus metropoli, Medicinam profitebar, quidam aulicus ex Helueti orum thermis glebas nigras, instar pumicis leues ac lapidescentes secum attulit, quae in aqua calida in star bituminis lentescebant: quas ab arena elutas, ac instar ceroti distentas, vlcerib. vulneribusque ap plicabat, quae ea facile consolidabant. haec nobis ar gumento sunt thermarum aquas ex sulphureo bitumine, in viscerib. terrae ab vndarum fluctu calce et halitu accenso, feruere. Nec mirum, quum et lapis Thracius bituminosus, vt gagates, aspergine aquarum accendatur, oleo vero extinguatur. vnde Nicander in Theriacis ait:

Hos versus eo libentius adduxi in testimonium, quoniam apud Galenum a chalcographo

vitiati leguntur. Tali methodo Andromachus emplastrum barbarum conglutinatiuum ex asphalto bitumine composuit, quod Aphrodas medicus admiratus est. Accepit picis aridae pondo libras duas: bituminis, id est asphalti, cerae singulorum pondo libram: guttae ammoniaci, mannae, singulorum pondo vncias sex: cerusae pondo vncias tres, olei heminae dimidium, aceti heminas quatuor. At si velis emplastrum conglutinatorium cephalicum conficere, tum accepta indicatione a loco affecto, qui sui roboris temperamenti, at plasmatis conseruationem indicat, et requirit: tum certe nec gagates, nec asphaltus bitumen competeret: quoniam omnia quae bitumen redolent, cerebro et capiti sunt infesta. Quare commodius pro bitumine asphalti resinam aliquam odoriferam substitueres. nec acetum, quamuis exsiccat, valde competit: quoniam sua mordacitate pericranium, et alia capitis ac cerebri ossiumque velamenta offendit: sed vt in eo et oleo asphaltus et gummi liquescant. aliis vero emplastris, barbaris, quae ex lithargvro, aerugine, et calchante, id est atramento sutorio constant, oleum additur, vt eius lenimine aliorum acuitas mitescat: et lithargyrium, si cera desideretur, vel non competat, in oleo ad lentam et nigram vsque viscedinem decoquebatur, qua reliqua coadunentur. Accipisne iam, mi Christophore, ad medicamentorum compositionem non sufficere tantum ea simplicia, quae morbi indicationes efflagitant: sed opus quoque esse haec admiscere, quae illorum vires et qualitates defectas roborent, et

adaugeant: excedentes vero obtundant, et corrigant. Quare exacta compositionis medicamentorum methodus requirit, vt non emplastra et vnguenta modo, sed etiam alia pharmaca quaeuis composita, ex contrariis coadunentur: quibus simul in aliquo liquore maceratis, vel decoctis, aut fermentatis, tertia quaedam singularis virtus ex horum mixtura prodeat, quam nulli simplicium acceptam referre poteris. Quare praecipue illa magnifica, nuper adeo composita medicamenta, non raro nos suo effectu frustrantur, si non satis macerata, et (vt aiunt) fermentata fuerint. vides quoque quanta sit compositorum medicamentorum simul necessitas et vtilitas: et quantum delirent nostri pharmacopoei, qui ex multis medicamentis homogeniis, ad ostentationem in vnum pharmacum congestis, sibi secretioris medicamentorum eruditionis famam arrogare student: quod certe rectius chaos confusum, quam medicamentum appellabis. Vale.

QVID SIT APVD GALENVM LEX Adrastia, et equi Prasiani ac Venetiani. Epistola LXXVIII.

PRudenter, Didascale mi, mediusfidius suasisti: quandoquidem caniculae aestus studiosis noxius (quem et orygem Aegypti feram, lacrymis fere supplicem deprecari tradunt) ingrauescit, vt seueriores de re Medica hypotheses in aliud tempus transferamus, et modo iucundiora Epistolarum medicinalium lemmata, quae non egeant philosophicis argutiis, sed ex veterum historiis aut legib. declarari

possint, modo tractentur: quale illud est. Cum nullus reperiatur equus natura Venetus, id est eae ruleus, aut Prassinus, id est viridis; quosnam equos ita indigitauerit Galenus in Therapeuticis, dum de bonitate lactis et diaeta asinae ita disserit: Curandum vt quam optime animal concoquat, contemptis videlicet iis, qui, si asinorum quoque victus rationi consulemus, ridebunt. Si enim, qui veneti vel prasini studio tenentur vet erinarij, equorum stercora, quo intelligant quemadmodum alimenta concoxerint, odorant, tanquam ex eo omnem eorum bonam habitudinem cognituri: multo profecto magis nostrum fuerit, pro hominis salute nihil tale non prospicere. Quare veteres medici etiam sudorem in balneis strigili exceptum, degustare non erubuerunt Vt haec sane intelligas, obseruabis (vt Dion in Nerone, et Christophorus poeta Thebanus, tradiderunt) Romae quatuor fuisse aurigarum, qui in Circensibus ludis per varios viarum anfractus, ad metas olim ensibus designatas, in curru decertabant, factiones, colore vestitus et pannorum, quibus vt phaleris equos velabant, distinctas. Cassiodorus colores explicat: Ludi, ait, theatrales et Circenses in vrbe adhuc fiebant, in quibus factionum vestitus colores, quadripartitis anni temporibus accommodabantur. Prasinus, viridis pras sij color virescenti veri: ruber, siue roseus rubescenti calore aestati: albus, autumno pruinis albescenti: venetus autem color, hyemi nebulosae. hic autem color nubilus, et quia marinis fluctibus similis, caeruleus et thalassicus appellatur quoque. vnde Vegetius libro 4. de Re militari Nautas

(ait) veste veneta esse induendos, et vela nauium exploratoriarum colore veneto tingenda. et Aelius Lampridius perhibet, Heliogabalum pisces comedisse, quasi in marina aqua cum colore suo conditura veneta coctos. Ab harum factionum coloribus, non aurigae modo, sed equi quoque, populus, proceres, ac ipsi denique Caesares, prout quisque studio suo factioni affectus erat, aut in Circensibus applaudebat, nomen quoque veneti, vel prasini, aut aliorum obtinuit. Nam harum factionum studio Caesares quidam, Domitianus, Nero, Vitellius, et Antoninus Verus, ac ipse Caligula, ad amentiam fere insanierunt. Vnde Sueton. Caligula, inquit, prasinae factioni ita addictus et deditus erat, vt coenaret in stabulo, maneret assidue in eo, agitatori Cythico, comessatione quadam in apophoretis vicies sestertiûm contulit. incitato vero aurigae, ob equum, cuius causa pridie Circenses, ne inquietaretur, viciniae silentium per milites indicere solebat, praeter equile marmoreum, et praesepe eburneum praeterque purpurea tegumenta, ac monile e gemmis, domum etiam, et familiam, et supellectilem dedit. Idem auctor tradit, Vitellium Caesarem quosdam interemisse ciues, quia palam Venetae factioni maledixissent. Vnde Martialis purpuratos ita admonet:

Si veneto prasi nove faues, qui coccina sumis,
Ne fias ista transfuga sorte, vide.

Vnde Antoninus Verus etiam, vt refert Iulius Capitolinus, assidente M. Antonino, (sub quibus Galenus Romae professus est Medicinam,) magnas passus est iniurias a Venetianis, quod

prasinae factioni contra eos faueret. nam et equo suo prasino, quem Volucrem appellabat, aureum simulacrum fecerat, quod secum portabat: cui quidem passas vuas et nucleos hordei, inuicem in praesepe ponebat. quem sagis fuco tinctis coopertum, in Tiberianam ad se duci iubebat. cui mortuo, sepulchrum in Vaticano fecerat. In huius equi gratiam primum coeperunt aurei equi et brauia postulari In tanto autem equus ille honore fuit, vt ei a populo prasinianorum saepe modius aureorum postularetur. Haec Capitolinus. Quominus mirum veterinarios aut mulomedicos veneti et prasini equorumstercora olfecisse. odoris. n. qualitas aut rei purrefactionem, si male olet: aut si bene, concoctionem quoque significare potest. Alterum vero tuae quaestionis de Adrastiae lege lemma, quia ab ea nemo se subducere potest, ei namque diuina et fatali constitutione omnes sumus obnoxii, praeter nostrum institutum, tuumque fidele consilium, his diebus canicularibus (qui merito feriis Palladis dedicarentur) arcana Platonis sapientiae sacraria adire et introspicere cogor, vt quae sit apud Platonem Adrastiae lex et regula, exactius cognoscamus. Adrastus enim ille, non erat Argiuorum rex, Polynicis Thebani socer, qui in Cadmaeo praelio solus superstes mansit: sed ille ex Mysia, qui Adrasteam vrbem in Hellesponto, prope Aesepum amnem, non longe ab Abydo condidit, quam Lampsacum fuisse alii contendunt. Hic ex demoliti Parii oppidi saxis fertur templum Nemesi deae, scelerum vltrici, bonorumque retributrici, aedificasse: quam deam Nemesim Antimachus, ob id Adrastiam vocat his versibus;

Est enim Adrastia apud Orpheum et alios veteres ethnicorum philosophos et theolog potentissima ineuitabilium ac diuinarum legum (tam Saturniarum, pertinentium ad mentes, quam Iouialium, concernentium rerum naturas) regina, quas fatali causarum ordinis successione instar catenae annulos agglutinatas, diuinae mentis prouidentia condidit: cuius manus oculosque effugere potest nihil, vt Orpheus cecinit. et Aristot in fine libri de Mundo: Deum, inquit, vocant Adrastiam, [gap: Greek word(s)] . Proinde Plato perpetuas de republ. conditurus leges, quas neque obliuio deleat, neque defraudet astutia, neque violentia frangat, Adrastiam supplex adorat, et implorat, fatalemque per gradus dignitatis descem sus animarum in corpora ac Pythagoricae palingeneseos seriem. Idem in Phaedro, Adrastiae regulam his verbis appellat: Dum regula, inquit, Adrastiae deae, id est, ineuitabilis numinis, haec est, vt quaecunque anima Deum comitata, aliquid verorum inspexerit, ea vsque ad alium circuitum regenerationis sit indemnis: et si semper hoc facere queat, sit semper illaesa: et reliqua, quae apud Platonem in Phaed. Socrates refert, et Plotinus in libr. de vniuscuiusque daemone vberius repetit. Est et alia apud philosophos necessaria ex hypothesi veritatis consecutio et demonstratio fatali Adrastiae legum et causarum successui similis, de qua Philoponus in 1. Poster. Analyt. libro tale dat exemplum:

Si quis, ait, concesserit, in rebus humanis subsistere prouidentiam, tamen animam esse immortalem probabo. si postremum id quoque mihi dederis, tum ex necessaria huius hypotheseos consecutione animam esse a corpore separabilem demonstrabo. Has ex hypothesi necessarias consecutiones Plutarchus de fato, Adrastiae legi et fato assimilat: [gap: Greek word(s)] . id est: Verum, in quit, quale est, tandem quod ex hypotheseos diximus? nam huiusmodi esse fatum existimetur oportet. ex suppositione quidem id dicimus, quod non ex sua natura ita constitutum est, vt fatum: sed ex alio quodam, vt vere suppositum, et quaecumque consequentiam indicant: quae etiam lex Adrastiae dicitur, propter consecutionis necessitatem: et [gap: Greek word(s)] , quasi affata, vel fatum comitantia, dicuntur. Ex his elicere potes, apud veteres Theologos et philosophos duplex fuisse Adrastiae legis fatum, aut constitutionem: Primum diuinum et naturale, quod diuinae mentis prouidentia, ex indissolubili causarum coelestium cohaerentia, vt naturae legem inexpugnabilem, constituit: cuius virib et virtutis infor matiuae subsidio, naturae opifex fabricam organo rum humani corporis effinxit, in qua ineffabilis opificis sapientia elucescit. Huius organorum com positionis quinque causarum genera, et praecipue finalem, quae opificis prouidentiae accepta sunt referenda, quoniam Asclepiadi ignota, Galenus declarare studuit. Aliud vero conditionale, necessaria

ex hypothesi scilicet veritatis aut quaesiti consequutio, quam nullo orationis fuco euertere poteris, quin recta ratione iudice subsistat. Galenus igitur ex hypothesi in aliis locis probata, contra Asclepiadem disputaturus, eum Adrastiae legis ignarum et immemorem esse asserit: Constitui sane (inquit) eorum in quibus Asclepiades lapsus est, de vasis pulmonis mentionem facere, ostendereque, neminem Adrastiae legem posse effugere, etiamsi quis astutus admodum, et dicendi peritus fuerit, quin confiteatur tandem et ipse suam vafriciem, feratque veritati testimonium. Erasmus in Adagiis, expositurus hunc Galeni locum: Minatur (inquit) Galenus medicis, qui falsa pro veris docent, vltricis scilicet Nemesis poenas At rectius dixisset, Galenum ex necessaria hypothesium veritatis consecutione ostensurum, neminem in naturae operibus, praecipue in corporis humani fabrica, diuinae legis Adrastiae vel prouidentiae constitutionem falso interpretari posse, quin illius error facile deprehendatur. At sacra Adrastiae regula mihi in mentem quoque Polycleti statuarii regulam et normam reuocat. Et quia frequens fit passim eius in operib. Galeni mentio, eius historiam paulo altius repetitam, his duob. lemmatibus pro corollario addam. Plato ac Hippocrates sanitatem corporis in elementorum iusta proportione et temperie, pulchritudinem vero in recta membrorum proportione, plasmate, et [gap: Greek word(s)] consistere affirmant. quam Polycletus integro libro, quem Canona appellauit, descripsit: et vt suam doctrinam opere approbaret, duo fertur sculpsisse simulacra: alterum

ad plebis arbitrium, et temerarium vulgi iudicium effinxit, et variauit pro vnicuiusque spectatoris arbitrio: alterum vero secundum artis normam et peritiae rationem sculpsit, quod vt librum, Canona, id est, regulam nominat: vt aliorum artificum statuae, ad perfectam illius sculpturam et effigiem, veluti ad Critolai libram, expenderentur. Quumque vtrunque in prospectum populi, in officinae exedram collocasset: alterum secundum artis canonem affabre sculptum, omnib. admirationi fuit: alterum vero iudicio vulgi accommodatum, omnib. ludibrio fuit. Sic Galenus exactam corporis optime sani temperaturam, et in membris symmetriam, Polycleti regulam passim appellat, ad quam veluti canonem et regulam aliarum defectus vel excessus expendi posset: vt Aelianus de Varia historia copiose refert. An igitur, Didascale, de venetis et prasinis equis, ac de Adrastiae regula, et Polycle ti norma recte senserim, cum tu velut alter Aristarchus, grauis sis veterum scriptorum interpres et censor, penes te et quemuis sincere doctum, sit iudicium. Si quis autem veriora adducere potest, non modo libenter cedam: sed ô Didascale, ferulae tuae manum, vt olim, subdere non verebor. Vale.

DE NATVRALI VITAE PERIODO, et an prolongari possit. Epistola LXXIX.

AD PETRVM WIRTH THEOLOCVM consobrinum suum Mecoenatem.

literatissimus, hominem ob vitae breuitatem scite bullae confert, quae in vndis labrocera vel imbre largo subito decidente, incluso flatu turget, et derepente rursum difflatur et detumescit: et cum singulae horae, imo temporis momenta aliquid de nobis depraedentur, adeo vt dum loquimur, immutemur: vt non ineptus, vitae nostrae typus videatur esse, candidus ligustri flosculus, qui mane ad solis ortum expansus floret, ad vesperam vero marcescat: proinde admiraris longaeua veterum, qui septingentos et plures excesserint annos vitae tempora: et quaeris, quae nam sit naturalis hominis vitae periodus. Primum itaque nosti, praeter sacras literas, losephum ac Eusebium testari, Noe post diluuium trecentos et quinquaginta adhuc vixisse annos, ob religionis pietatem, sobriam victus rationem: et vt genus humanum, quod caraclysmo pessum iuerat, repararet, simulque exactius astronomiam et geometriam scrutaretur: quae explorare non potuisset, nisi sexcentos et plures vixisset annos. tot enim annis magni illius anni circuitus constat. ob haec Deus Israel, omnium bonorum et vitae largitor, illi vitam in DCCCCL. annum prorogauit. Sed quales fuerint anni, inter chronographos non satis constat: qui dispares fuisse antiquorum annos tradunt. Siquidem Arcadum annus tribus mensibus. Acarnanum sex, at Romanorum decem mensibus quorum Martius primus erat, constabat. Aegyptii vero, vt Plinius ait, annum lunae senio terminabant: itaque apud eos aliqui singula annorum millia vixisse traduntur. nec apud Aegyptios modo, verumetiam apud Graecos Nestorem trecentos

vixisse annos, auctores non proletarii asserunt. Anacreon poeta Argantonio Tartesiorum regi centum quinquaginta attribuit annos: Cynirae Cypriorum regi centum sexaginta vitae annos Theopompus annumerat. Aegyptiorum vero annos non fuisse solares, qui proprio solis per duodecim signiferi orbis animalia motu dimetiuntur: sed lunares, qui motu lunae per duodecim zodiaci circuli signa mensurantur, vel ex hoc coniicere potes, quod Martianus Capella perhibet, Aegyptios astrologiam, ne temerarium vulgi iudicium eam profanaret, quadraginta millia annorum occultasse. Cum vero mundus nondum tot annos solares substiterit, quis alios Aegyptiorum annos quam lunares fuisse suspicari poterit? At idem tra dit Iosephus, cum homines et gigantes longaeuo vitae tempori confidentes, in nefanda scelera et impietatis flagitia proruerent: tum Deum illorum facinorum pertaesum, id genus hominum pessum dedisse, ac tantum centum et viginti annos humanae vitae naturalem periodum constituisse. Vnde Trebellius Pollio ad Constantinum Imperatorem: Doctissimi inquit, mathematicorum centum viginti annos homini ad viuendum datos iudicant, nec amplius cuiquam concessum aiunt: adduntque, Mosem ipsum Dei familiarem vigintiquinque ac centum annos vixisse: qui cum interitum hunc veluti immaturum conquereretur, ferunt illi ab incerto numine responsum, neminem deinceps plures annos victurum. At quo scrutinio ex cordis incremento et decremento, vt Varro et Dioscorides astro logus tradunt, Aegyptii et Alexandrini naturalem vitae periodum esse centum annorum explorarint, dicere

non cunctabor. Hi enim sane corpora defunctorum, qui sine tabe perierant, cedrino liquore delibuta, a putredine incorrupta custodiebant: in quibus obseruarunt, cor hominis singulis annis vsque ad 50 annum binas drachmas crescere: deinde vero totidem annis, sed singulis, binas quoque drachmas decrescere. et ideo hominem defectu cordis centesimum annum solarem, id est lunares mille et ducentos excedere non posse, Aegyptii affirmabant. At Aristo. et Galenus, totaque Peripateticorum schola rationib. efficaciorib. demonstrarunt, idquod nemo philosophorum negauit vnquam, vitam in calore naturali, et humido radicali congenito ex primis spermatib. et ob id irreparabili, consistere: horumque temperatura vitae periodum metiri. quibus namque humidum primogenium inest pingue, imputribile, viscidum, calori naturali proportionatum, ne eius copia suffocetur, haec esse longaeua quis non videt? Nam experimur, quae cunque illud exsiccant, et quouis modo insumunt, vt vigiliam, tristitiam, et coitum, vitam quoque abbreuiare. Vnde mulos equabus et asinis asse viuaciores, Aristoteles tradit: et animalia quoque, quae semel in anno stato tempore, vt cerui, coeunt: aut virgines Vestales et monachos, qu ivoto castitatis, Cupidinis arcum eneruarunt, caeteris oboesiora longaeuioraque videmus. Ea vero quae intempestiua salacitate in Venerem prona quouis tempore proruunt, vt Satyros, passeres et puellas, quibus nec lasciuior vernus est passerculus, ad immaturae mortis scopum accelerare comperi mus. adeo voraciter intempestiua et coacia Venus humidum radicale, caloris congeniti et vitae pabulum depascit. Sed et calorem humido proportionatum

esse, ad vitae conseruationem, citra omnem acrimoniam, oportet. Nam si febre, ira, aut putredine efferbuerit, humidum radicale et suum subiectum genuinum insumer, vitamque abbreuiabit: quae humido isto, vt ellychnium lampadis oleo, fouetur, et conseruatur. Ex his liquet, naturalem vitae periodum, longitudinem et breuitatem, a caloris naturalis ac humidi congeniti temperatura ac proportione, et a temperata elementorum mixtura dependere: ad quae conseruanda, recta salubris victus ratio plurimum confert. Quod Auicenna in primo Canone ita testatur: Haec est mors naturalis, inquit, cuique indiuiduo destinata, secundum suam primam complexionem vsque ad terminum quem in sua potentia habet, ad suam humiditatem conseruandam. vnumquodque enim eorum, terminum praefixum habet: qui in indiuiduis diuersificatur, propter complexionum diuersitatem. et hi quidem sunt termini naturales. Sunt vero et alij termini abbreuiati: totum tamen diuino prouenit praecepto. Sic Deus Ezechiae regi, graui morbo decumbenti, et cui Esaias propheta mortem indixerat, petenti tamen, quia Dei mandata obseruauerat, vitam quindecim annos prorogauit. An non et parentum veneratoribus, qui illis ciconiarum exemplo gratam antipelargisim rependunt Deus vitam prolongare promittit? quare vitae naturalis scopus non est adeo fatalis et ineuincibilis, vt per diuinam potentiam non possit prolongari, aut per prauam victus rationem abbreuiari, vi gladij vel canabis decurtari: cuius scopum, ob crapulam centesimus aut millesimus quisque vix assequitur. Caeterum quum omnibus rebus

creatis pro naturalium virium facultate, finita sit potentia, et determinata roboris mensura, vltra quam nullum creatum suas expandere alas aut brachia potest: ac nullius calor naturalis sit adeo mulcebris, quin quotidie humidum congeniti momentum depascat, idque irrecuperabile: reliquum erit, vt nullus medicorum suis medicamentis naturalem vitae periodum vltra suae latitudinis limites prorogare possit. nisi quis mox a statu aetatis humidum irreparabile reficeret, et primogeniam indiuidui temperaturam, veteri abolita, a nouo instauraret: quod nulla ars, quantumuis naturae sit aemula praestare potest. Verum iuuare, vt calor et humidum illud, vitae elementa, vsque ad naturalem vitae, periodum perdurent, licebit: quod ea pars medicinae quae senum valetudini prouidet, [gap: Greek word(s)] dicta, praestare poterit. Proinde Galenus noster in libris de Salu. et marasmo, philosophum sophistam, aut verius magum Aegyptium, qui de immortalitate comparanda commentarium ediderat, his verbis scite irridet: Si inquit, naturae, vbi ad summum vigorem animal plantamve prouexerit, totidem rursus aequis viribus elementa a nouo inserere possibile foret: sic eius opificium, perito tamen adhibito moderatote vel praefecto, senium et marasmum effugere posset: neque si id potis esset, et praua victus ratio accesserit, incorruptum et insenescibile fiet, si naturae vires id praestare possent: rum, inquit, Aegyptius ille artem suam possibilem ostendisset. At quando inseri et transmutari prima animalium et plantarum foeturae elementa nequeant, necessum est, post aetatis vigorem corpus siccari et marcescere, quando

caloris quidem actiones nullas habent ferias. Ex dictis elicere poteris, vt vnicuique indiuiduo est specialis congenitaque caloris et humiditatis propor tio et mensura, ita peculiarem esse singulis vitae periodum: nec illius limites citra omnem latitudinem esse coarctatos arbitreris, quippe qui vltra sanitatis latitudinem expandantur. Quare nil mirum, quosdam sobrios et abstemios centesimum excessisse annum. Siquidem et auia mea, aetatis ratione silicernium, post ex. annum humanis excessit: et Sipontinus, ille grammaticorum alterum copiae cornu et pontifex, tradit Gal. quem febribus crebrotamen afflictum nouimus, centum et quadraginta vixisse annos: tanta in cibo potuque abstinentia vsum, vt nunquam ad satietatem comederit aut biberit: nec suadente etiam patre suo, geomeotra et architecto, crudum quippiam vnquam degusta rit, odorificum semper anhelitum spirans, ac sine aliquo morbo, solo tamen senectutis marasino, defecit. At illud longe memorabilius et solitarium reperitur exemplum, quod Plin. scribit, Xenophilum musicum centum et quinque annos; sine vllo corporis incommodo vixisse. Nam vita valere quidem viuere est. et si cui vllum cordatum pectus est, praestaret sexcenties mori, quam vita morbis incurabilib. obno xia, quib. diu noctuque vt ab intercutaneo carnifice distorqueretur, diu viuere. Quare, non, vt plerique in epistolarum coronide assolent, Nestoris, cerui aut cornicis longaeuos annos, sed bene te valere, inculpataque sanitate frui (id quod bene et vere viue re est) pncor et opto: simulque te fideliter admoneo, ne agyrtis illis medicis confidas, qui suo auro potabili et elixire indefectam iuuentutem, et (vt ille

DE CLYSTERIVM VSV. Epist. LXXX.

REcte quidem, me iudice, mi Pandolphe, Socrates apud Platonem Glauconis sententiam approbat, qui censuit legum conditorem, qui in constitutione legum de honestis bonis iustisque aberraret, plus delinquere, quam eum qui non sponte hominem perimeret. Quare Socrates de his legem laturus, supplex Adrastiam diuinae mentis legem et sapientiam, ne in legum constitutione aberret, implorat. At longe deterius peccant, qui falsa sciendi persuasione (qua nihil est ambitiosius) seducti, abrogata veteri ac recta morbos curandi lege et methodo, ac spretis vel sublatis antiquorum remediis, ratione et diuturno vsu spectatis, nouam cu randi morbos methodum et legem, noua denique, sed inexperta remedia, temerario ausu praescribunt: parumque pensi habent, in quam multorum hominum capita inexpiabilis eorum error redundet. Non mehercule improbe ageretur, si in illorum caput solum faba cuderetur, vt malum consilium foret consultori pessimum: et non tam multis innocentibus, qui vitam suam logiatris illis concredunt, exitio esset. quippe cum sit periculum in nullo mendacio maius. At quando prudentius veteres egerunt Graeci, qui omnia remedia, quib. quisque sanitatem recuperasset, vt inuiolata manerent, et ex similitudine remedia accrescerent, in templum Aesculapij, aut alterius dei, qui opem attulisset, conscribebant:

quae diligenter exscripta, tandem cremato Aesculapii templo, post bellum Peloponnesiacum Hippocrares natus in Coo insula Aesculapio consecrata, publicasse fertur, ac medicinam clinicen instituisse.

Ob eandem causam Aegyptij quoque omnium bonaru nartium, Mathematices ac praecipue medicinae auctores, Graecis longe vetustiores, emplastra et alia vetusta morborum remedia, in Hephaestio Vulcani sacrario recondita seruabant: qui natura duce ab animalibus Nili incolis, plurima medicamentorum genera et organa didicerunt. Ab hippopotamo nempe venae sectionem: qui assidua satietate oboesus in littus exit, ac venam cruris spinae affigens sauciat: et cum corpus sanguinis profluuio exonerauit, plagam limo obducit. Nec minori industriaibis Aegypto peculiaris volucris, ciconiae similima, clysteri ab excrementis exonerare aluum eos docuit: quae aqnam marinam pleno et adunco rostro absorptam, collo procero ad anum retorto, in eam eructat: perque eam partem viscera perluit, qua reddi ciborum detrimenta maxime salubre est. Clysterium nempe vsus apud Aegyptios erat adeo (teste Herodoto) frequens, vt singulis mensibus triduo purgarent se vomendo, atque intestina diluendo gratia sanitatis conseruandae: existimantes, omnes languores hominibus creari ex cibis quod Diodorus Siculus copiosius his verbis tradit: Morbos, inquit, Aegyptij velieiunio curant, vel vomitu: idque aut tribus diebus aut qua tuor interiectis. asserunt enim ex ciborum superfluitate omnes creari morbos. eam ergo ad valetudinem recuperandam curam esse optimam, quae

morborum principia auferat. In militiam aut per egrinationem profecti, nulla impensa mercede curantur. Medici enim ex publico victum sumunt, aegros secundum legem curant, ab antiquis medicis comprobatisque scriptoribus traditam. Si quis normam sacri libri sequutus, infirmum sanare nequiuerit omni caret crimine. Si praeter ea quae libris continentur, curauerit illum, morte punitur. Quid si Pandol phe haec salutaris Aegyptiorum lex, vt aequum esset, in Germania rogaret? quis, obsecrote, nobis tot sufficeret praetores et lictores, qui agyrtas et ardeliones, medicos impostores, meritas pendere poenas cogerent? qui quum de sacro medicinae ac philosophiae fonte vix tantum, quantum canis crocodilos expauescens, summis labris de Nilo degustarint: tamen perfricta fronte contra omnem veterum approbatorum medicorum curandi morbos methodum, et canones siue leges, miseros curare, ne dicam occidere audent. Hic certe nulla lex est, quae puniat inscitiam capitalem. His enim medi cis, sycophantis, ac Iudaeis solum ignatis, hominem occidere summa impunitas est. Esto quod Plato medicos curantes, qui non sponte occiderint, mundos statuerit At quaesohi perditi nebulones, quum sibi ipsis male conscii, nec morbi substantiam, causas, aut remediorum naturam nouerint, eosque curare ob turpe lucrum professi temere occiderint, qua lege hi mundi, aut criminis homicidii expertes esic poterunt? Certe praestaret in cidere in coruos, aut praedones, quam his subdito rum committere curam pseudomedicis: qui remedia non morbis, sed voluntati aegrorum accommodant, adulatores perniciosissimi. Recte enim

ait Galenus lib. 12. Therap. Qui cubantis deliciis subscribit, eiusque voluptatem pro meta gerendorum habet, adulatoris officium facit. Quod si medicus peritus ad lenienda alui ex obstructione aut intestinorum vlceratione tormina, aut calculi cruciatus, aluum clysteri eluendam suaserit, et aeger id genus subsidii ob pudorem detrectauerit: tum audires, quibus blanditiis medicus ille sycophanta aegro subscribat, vt se illi insinuet, et saluberrimum enematum vsum velut paralyseos, quae horum torminum est pedissequa, causam infamet. Quorum vsus non apud Aegyptios modo, sed Graecos et Arabes, certe in grauissimis morbis, fuit frequem tissimus: et vnicum non raro subsidium, ad quod tanquam ad sacram anchoram confugerent, non tantum ad aluum et simas epatis partes ac renes obstructos expurganda, sed etiam ad aures ex suppuratione vermib. scatentes, otenchytis, et ad vteros metrenchytis eluendos, ac ad vires corporis nutriendas, magnopere prodesse veteres medici agnouerunt. Si. n. neruus aut villi ipsius gulae ex defluxu catarrhi, aut frigidae potu, aut epidemiali putrefactione, aut narcoticis deglutitis, ita relaxari fuerint, vt aeger cibum, iuscula, vel potum deglutire non potue rit, dic mihi quaeso, qua ratione illi alimentum sufficies? At si ignoras, Auenzoar, ex Arabia medicus, nulli Arabum secundus his verbis te docet: Rectus, inquit, et certus atque verax est ex praefatis cau sis gulae paralysi affectos nutriendi modus, vt prius intestina cum clysterib. abstersiuis expurges, et vesicam caprae lacte, aut decocta ex tritico sorbitio ne, refertam, per cannulam argenteam eius collo alligatam, anuique insertam, manu coarctatam,

totam exprimas: quod mutua successione per in test na vis ventriculi et intestinorum alimenti auida attractrix, ad stomachi fundum vsque alliciet. quippe si odor panis in furno tosti Democritum donec thesmophorica Cereris festa peracta essent, superstitem conseruauit, et Demerrius Cydonius solius panis recentis a furno olfactu multorum dierum famem tolerauit: quis per clysterem iniecti lactis, vel ex tritico aut ptisano cremoris, si non substantiam, vel saltem vaporem, nutrire negabit? Atqui longe a veritatis scopo aberrant, qui alimenti cremorem per clysterem iniectum ad stomachi fundum deferri, deriuari, aut attrahi posse negant: cum in epatis phlegmone, obstructione, aut scirrho, clysteribus epatis etiam sima et caua expurgentur. Vnde Galenus Archigenis cephalica medicamenta declaraturus summopere laudat euacuationem, quae per clysterem fit, non eo nomine tantum, quod excrementa, intestinis contenta efferat: sed etiam reuulsionis gratia, quod ea quae ad caput efferrentur, subtus alui deiectione diuertat. Quod si tale enema paulo vi gorosius fuerit ( [gap: Greek word(s)] : id est, In tali clysteri plurimum reuulsionis est, ad hoc, quod non solum ventriculum et meseraeon euacuat, sed etiam sima epatis expurgat, si vires pharmaci iniecti, quas natura abhorret, epar subeunt (quis dubitabit, alimentorum facultates per aluum receptas, non aeque, vel potius epar et stomachum subire? quum natura, et famelica praecordiorum visce ra, eas maxime affectent. Vnumquodque alimentum

etiam disiunctum attrahere, agricolarum industria probat: qui ex agro plaustra frumento plena vecturi, ne quicquam furtim subduxisse de prehendatur, vasa fictilia aquis plena prope, vel in ipsum frumenti aceruum statuunt, ex quib. attracto vel hausto humorem, grana de aceruo subducti frumenti tumorem et pondus recompensant: qua solertia agricolae furtum suum celant. Quum igitur inanimata a radicibus suis auulsa, et de folliculis excussa, tam singulari virtute attractiua praedita sint: quis nisi demens viscera animatorum ea carere credet: vt non de lactis aut ptissanae cremore per clysterem iniecto, de his suam attrahere, vel quasi alimoniam sugere possit? Vnde Cor. Celsus in cardiaca passione, si ventriculus nullis medicamentorum subsidiis cibum retinere poterit: Vltimum, inquit, auxilium est, in aluum ptissanae vel alicae cremorem ex inferiorib. partibus indere: siquidem id quoque vires tuetur Neque alienum est, narib. quoque aestuantis admouere quod reficiat id estrosam et vinum. Etsi Hipp. in pleuritide, post phlebotomiam tertio die locum affectum clysteri expurgare iubeat, sumpta tnn a loco affecto indicatione, praecipue vero in omnib morbis et dolorib. qui infimi ventris viscera, ventriculum, epar, splenem, renes, vesicam, matricem et intestina affligunt, enemata competere videntur. Vnde Gal ait, cum partes superius positae laborant, per ea quae eduntur ac bibuntur: cum inferiores per id quod clysteri infusum est, curantur: quandoquidem eorum quoe bibuntur aceduntur, vis, antequam ad inferna defertur viscera fathiscit: quae vero infusa sunt, eorum substantia omnino ad ieiunu vsque ascendere non pont: imo si admodum nitaris, fortasse tenue

tantum intestinum contingent. Attamen cum ventriculus praeter naturam affectus est, coarctatis dolore inferne intestinis, vel lumbricorum glomere obstructis, etiam ab infernis partib. aliquid assumere cogitur. Quippe, vt Galen. refert, nonnullis clysteres adeo ascenderunt, vt vomitione redderentur: quemadmodum et stercus per letales voluulos, quos ab intestinorum inuolucro, Graeci [gap: Greek word(s)] dicunt, et cholera ad intestinum rectum expulsa cum vel in conuiuio vel in foro ventrem exoonerare dedecori sit, intestini musculo coarctato crebro ad superna regurgitat, ventriculum rodit, et caput replet. Has stomachi intestinorumque a cholera rosiones, clysteri lubrico, quod eam per aluum eiiciat, curare, recte Gal. docet. Quod vero clysteres abstersiui, ac restrictiui, siue consolida tiui, ac ex seuo hircino defensiui, dysentericis mul tum opis afferant, clarius est quam scribi oporteat. At si colon flatu grosso aut phlegmatis vitrei frigore cruciatu intolerabili, quem crebro extremorum paralysis excipit, diuellitur: si olea subtilioris substantiae, quale sabinum est, in quo ruta aut semina cymini, dauci, anisi, quae flatus grossos dissipant, decocta fuerint, additis quae phlegma illud vitreum educere possunt, cum clysteri infuderis patientem confestim ab huius doloris colici carnificina vindicabis. At est alius huic non dissimilis renum a calculo intolerabilis dolor, qui ob communia symptomata, aegre ab illo discernitur: nisi quod coli cruciatus ob eius situm, dextrum latus potius quam sinistrum, ac diuersa epigastrio subiecta loca, non raro ad ventriculum vsque vagus, infestare solet. At renalis a calculo, vel arenu lis, viscoso phlegmate velut calce agglutinatis, do

lor, circa lumbos fixus perseuerat: a quibus, moto per vretheres poros lapillo, decliuis oblique ad pubem vergit: Eadem quippe vtriusque affectus sunt accidentia, et communia quoque remediorum subsidia: nisi quod in nephritide venae sectio plus, quam in coli dolore conferat, obstructis quidem a phlegmate grosso, tophis, calculo, aut arenularum saburra, renibus, cum per venas emulgentes a vena chyli, serum sanguinis attrahere et eam exonerare non possunt, eam eiusque ramos, qui renes sepiunt, et ad crura vsque vergunt, et velut rami a stipite venae chylis, velut a caudice arboris propagantur, repletione distendi, et vna cum arteriis ita coarctari, vnde et vis sensilis in crure ex affecti renis directo obtorpeat, vt ex doloris vehementia ac humorum affluxu ad minus alter renum phlegmone corripiatur. In qua dispositione, praecipue si plethora aut lassitudine corpus onetatum fuerit, venae iuxta poplitem aut talum sectione, nihil potest esse salubrius. Vnde Hip pocrates: Vrinae, inquit, stillicidium et mingendi difficultatem, venae sectio soluit. Incidere autem interiores oportet: verum nec has tantum, sed etiam incubito, si insignis affuerit repletio, internam incidere venam prodest. Proinde auctor libel li de Renum affectib. Sed, ait, neque sanguinem, aut alium succum plus aequo redundantem in cor pore relinquere par est, ne inde multa renum vasa distenta, plus doloris concilient: Vena igitur, inquit Aetius, cubiti propinque manus in corpo re ex repletione affecto secanda est, si virtus imbecillis fuerit: si valida, ea quae in poplite est, aut iuxta malleolos, aperiatur. Ab hac etiam curam auspicari suadet Galenus, etiam ante purgationem:

verum quum excretioni calculorum nihil aeque obstet, quam venosi generis vasorum quae corpori et cauernis renum inseruntur, ac intestinorum a flatibus et cibariorum excrementis repletio, quibus et renes porique vretheres ita coarctantur, vt per eos lapis in vesicam protrudi non possit: nihil certe melius, quum locus affectus sit diaphragmati subiectus, quam intestina, quae renes ambiunt, porisque vretheribus substernuntur clysteri lubrico admixto diureticorum decocto et horum quae flatus dissipant, eluere. ob id auctor libelli de Renum affectibus ipsissima Aetii in curatione calculi, simia: Quippe ait, mani festum est, stercoris obseptione renes plerunque exasperari, vt compertum sit, enematis iniectione renalem dolorem esse mitigatum: vel quod ab ea euacuatione, ren aliquis non sit amplius compressus, vel quod ex stercore nulli postea flatus prodierint, qui in renes potuerint impingere, qui bus ren distenderetur. et Aetius: Aegrotantis, inquit, aluo per clysterem infundere oportet furfu rum decoctum, caricarumque ac foenigraeci, et aristolochiae: et siquidem decenter euacuentur, sinere: si vero non, etiam bis aut tertium infundere. atque id maxime, si venae sectae vel purgationis auxilium sit relictum Et diuinus ille Hippocrates, excrementorum cibi euacuationem calculi dolore se dare fatetur. et quoniam admirando compendio calculi signa pathognomica, ac vtriusque curae, etiam praeseruatiuae, capitula complexus est, eius verba adscribere operae precium esse duxi. ait etiam in libris Epidemiarum: [gap: Greek word(s)]

[gap: Greek word(s)] . id est, Si in renem dolor grauis, quando replentur ciborum excrementis, inciderit, vomunt pituitam: quando autem ingrauescunt dolores, aeruginosa: et alleuiantur quidem. soluuntur autem, quando a cibariorum excrementis euacuantur, arenulaeque fuluae subsident, et cruenta mingunt: foemoris e directo torpor. pergraecari, id est, desidem in crapula vitam agere, non prodest: sed exercitari, nec repleri sagina: iuuenes veratro purgare, venam poplitis incidere, ac diureticis purgare, extenuare, et emollire, confert. En diuinus Hippo crates, non modo iuuenes aut robustos, calculo renali affectos, elleboro purgare, humores viscosos, calculorum gluten incidere et extenuare, diaetaque attenuante vti, aluumque lumbricis anodynis emollire praecipit: sed etiam eam a ciborum excrementis, ne his meatus vrinales et renes coarctentur, exonerare suadet. [gap: Greek word(s)] apud Graecos, teste Galeno et Hesychio, non modo ex frumento et carne cibum, sed etiam horum in prima digestione congesta [gap: Greek word(s)] significat: quae etiam in dolore coli per clysterem eiecta, dolorem alleuiant: etiam non raro simul excreto vitreo phlegmate radicitus, vt Galeno contigit, radicitus extirpatur. Vnde Galenus: Quineriam, inquit, colicorum cruciatus multo magis quam nephriticotum, lenientibus mitigantur clysteribus. Quibus verbis non negat, clysteres nephriticis prodesse: sed colicos plus iuuare. vtriusque affectus quoque

eadem fere esse romedia, affirmat. Quare temeritatem illorum non satis admirari possum, qui rectam curandi calculum legem et methodum, veteribus probatam, abrogant, et nouam errore plenam substituunt: quos certe ex lege et decreto Platonis, eorum qui iustas veterum leges euertunt, luere poenas, aequum et fas esset, qui tamen praeter antiquorum exemplum, iuniores medicos in curando renum calculo assidua clysterium iniectione aegros excarnificare, impudenter asserunt: quum Aetius eos non semel, sed bis atque iterum, etiam efficacissimos infundere iubeat. quos tamen, quamuis aluum deiiciant, lubricent, vretherasque emolliant, et obstructiones detergant: tamen eo nomine noxios testantur, quod intestina repleant, et vrinales meatus coarctent, quominus calculus excerni possit. At quandoquidem inanitio et euacuatio, et repletio, ex diametro pugnant: dic quaeso mihi, qua ratione noxia enemata, quae intestina a fecib. expurgant, flatus dissipant, detergunt, et vretheras ipsis incumbentes colis, mulcebri suo vapore emolliant, vrinamque proritent, ea replere, coarctare, et calculi exitum remorari possunt? et eris mihi magnus Apollo. At quod ea intra aluum iniecta, triduum substitisse causaris, nescio quam vere, huius culpam non vsui clysterium, sed medicorum imperitiae te impingere oportet, qui ea satis efficacia non composuerint. Atqui quum ingenui sit, et docti viri, errorem suum fateri, quod nec Hippocratem facere puduit: si palinodiam cecineris haec et plura, vt nostroet veritatis amico, tibi condonabimus. Itaque illud quoque, velut huius epistolae

auctarium, addere placuit, de saluberrimo clysterium vsu: Oborto in sede interna, vel intestino recto, tumore phlegmonode, Galenum medicamenti diachalcitheos Phoenicei pondo, selibra olei rhodini liquefactum, cum vesica suilla, cui cornea fistula alligata fuerat, iniecisse. Qua te quoque, si opus fuerit, malim vti, quam illis ex aere conflatis tubulis, quibus cum flatus copia plus ingeritur: et quam ex bubulo corio sacco, qui manibus non aeque, acvesica porci aut bouis, est, contrectabilis. Adde quod exactius exprimitur, et flatum conceptum, si subter arcte constrinxeris, emittere poteris: id quod in syringa aenea commode fieri non potest. Vale.

DE PITYOCAMPIS, PICEARVM erucis. Epist. LXXXI.

NON temere quidem, optime Lysander, foeda illa erucarum, quas Graeci [gap: Greek word(s)] vocant copia, vos Palatinos, Hercyniae Bohemorum syluae accolas, terruit: quae non olera, sed vniuersas piceigeneris arbores, ita depascunt, suaque virulentia inficiunt, vt amoenissima abietum pinorumque nemora, quae fabris vestris praecipuam ad aedificia et carbones materiem suppeditabant, penitus marcescant: non temere inquam animos incolarum perculit. Nam huiusmodi virulenta insectorum reptilium ac volucrium genera, vel ob pestiferi aeris putrilaginem, aut ob irati nostrisque peccatis offensi numinis vindictam ingrauescere solent. Sic enim cum Aegyptii ac Pharao obstinacia contumax, mandata Dei Israel per

Mosen illis denunciata, capessere nollent, foeda horum colluuie et tabe contumaces afflixit, et protriuit. quippe post aquas Nili virga Aaronis in cruorem versas, siti ardentib. grauiora afferentes poenarum remedia, quam poenas: post horridos ranarum, domos et cubilia penusque esculentorum polluentium squalores, quarum interitu teter pestilensque odor omnem coeli tractum contagiosa tabis lue infecerat: post phthiriasim pediculorum, post vesicas efferuescentes, vlceraque tabe manantia, et vt ipsi dicere maluerunt, scabiem ac vitiliginem totis corporibus erumpentem: subsequuti sunt, de culicum genere igniti [gap: Greek word(s)] , quos corrupte Siniphes appellant, vna cum muscis caninis, toro sese aere vibrantes: ineuitabili ictu et morsu tam grauia tormenta, quam turpia inferentes. [gap: Greek word(s)] , ait Suidas [gap: Greek word(s)] , id est: Est enim scnips volucre animal culum, ligna arrodens. Deiecta quoque cum his grando de coelo est, ad id temporis agricolis inexperta, quae sata, segetes, arbores, omnepecus miserabili strage protriuit. Caeterum quioquid illa coelestis clades in agris reliqui fecerat, subsecuta locustarum nubes, praeter fidem ingens, totum id quod virebat, depauit. Atqui haec nefanda mala et prodigia anno ante vrbem conditam octingentesimoquinto, Aegyptiis acciderunt. Verum praestat recentiora in memoriam reuocare. Ab eo, quo ista meditamur anno LXXIII locustae sturnatim in Italiam aduolantes, circa Brixiam et Mantuam omnia terrae germina, sua inexplebili voracitate radicitus deuastarunt: quas ingens et immanis subsecuta pestis, plus quam

quinquaginta hominum millia interemit. Quin neque illud te latebit, me natu longe maiorem, Lysander, quod elapsis iam vigintiquatuor annis, ex Thracia immensa locustarum nubes in Poloniam, Vngariam, et Germaniae vltra limites, aduolauit: quae non fruges tanrum, sed et olera, et quicquid in pratis virebat, et agris, praeter vites, depascebat. ob idque crudelis (vt plerique diuinabant) fu turi Turcarum exercitus prodigia, et portenta. Nec eos fefellit praesagium. nam altero anno statim Viennae obsidio, Vngariae deuastatio, et ex Anglia ac Britannia febris illa sudore exitialis, ad nos deuoluta est: non tantum arborum, sed etiam pestifera hominum pernicies, ex aeris putredine et intemperie concepta. Nam, vt Theophrastus refert, summatim morbi omnibus seminibus ob alimenti coelique intemperiem eueniunt: videlicet, cum plus minusve alimenti praebetur, aut aer immodice humidus siccusve est, vel etiam non tempestiue humescit: cum prius quam siccata fuerint, dies feruidi accesserint. tum enim humor siccitate aeris ambientis conclusus effundi nequit, putrescitque, ac vermes procreat. quippe natura vbique animal gignit, modo calor cum humiditate ratione debita coeat. In Mileto (idem Theophrastus ait) oleas, cum florent, erucae erodunt aliae frondem, aliae florem, genere diuersae. itaque arbores dispoliant. Nascuntur tempore austrino et vento. Si vero acrior aestus insecutus fuerit, disrumpuntur omnes, et intereunt. Sed enim alibi quoque idem refert, pinum plus quam abietem, corrodi a teredine posle. hanc enim esse amaram, pinum vero non nihil dulcedinis

participare: eoque magis, quo fuerit taeda refertior. Vnde erucae, quae in pinis aut piceis intra corticem nascuntur, quarum virulenta rosione arbores marcescunt, Graecis [gap: Greek word(s)] dicuntur, de quibus Plin. Eadem, inquit, quae cantharidibus, vis pityocampis quoque, in picea nascentibus eademque bupresti. similiterque in olla linteolo obducta, ne excidant, et super aceti euaporationem suspensae praeparantur, efficacissimae ad lepras lichenasque dicuntur: menses vrinamque cient. quas ideo Hippocrat. etiam hydropicis dabat. et Galen. [gap: Greek word(s)] , ait, [gap: Greek word(s)] . quarum exitiale virus Aetius ex Dioscoride ita describit: Picearum eruca pota, statim dolor circa os et palatum oboritur, et vehemens linguae inflammatio, stomachi, alui, ac intestinorum afflictio fortis, cum sensili circa interna viscera pruritu, corpus vniuersum aestuat, et stomachus cibum fastidit: quibus eisdem auxiliis, quibus cantharidibus deuoratis, opem ferimus. Proprie autem illis subuenit oleum ex cottoneis, melinum, pro simplici oleo exhibitum, et vomitu reiectum. Quibus etiam, auctore Plinio, sapa ac lac bubulum haustum magnopere confert. Verum, ô Lysander, non alexipharmaca quaeris forlam: sed quibus haec pestifera lues, vestri fundi ac nemorum calamiras arceatur, et intereat. Itaque cum his Palatinatus terris, in quibus primum medicinam pro fessus sum, ex animo bene consultum velim, et quum haec nostro seculo sit non visa vel experta prius pityocamparum pernicies, quicquid remediorum ex Graecorum Latinorumque primae

classis auctorum lectione exploratum habeo, ea qua acceperim fide libens communicabo. Quumque ratione naturali non careat, de his periculum facere poteris, non modo si olera, verum et arbores infestauerint. Campas, inquit Palladius fertur euincere, qui fasciculos allii, sine capitibus per horti omne spacium comburens, nidorem locis pluribus excitarit. Si vero vitibus voluerimus consulere, allio trito falces putatoriae inungantur. Nasci quoque prohibentur, inquit, si circum arborum vel vitium crura bitumen, asphaltum, et sulphur incendas. et Constantinus Caesar ex Aphricanoin suo Geoponico inquit: [gap: Greek word(s)] . id est, Destruuntur vermes, vites infestantes, aut in aliqua parte veneae ad foetum incubantes, si quis stercota boum aduersus ventum suffumigant, aut galbanum, vel cornu ceruinum, aut caprarum vngulas, aut eboris limaturam, vel lilii radicem, bulbum, in vinea suffiunt: inde namque venenatas expellunt bestias. Didymus in Georgicis ait: Si nudatas arboris radices columbarum stercore illeueris, arbor vermibus non infestabitur: pariter si truncus vel caudex stercore suilio in asinae vrina macerato, illita fuerit, caudex a vermibus et erucis illibatus durabit, Est et aliud contra olerum erucas impudicum et obscoenum Democriti praestigium potius, quam remedium: cuius veritatem, nisi in Noricorum terris experientia

approbasset, certe id referre puderet, quod grauis rei agrariae scriptor Columella carmine celebrauit. Iuber Democritus, mulierem, dum menstruis purgatur, vnicat antum veste indutam, ac discinctam, passis capitis discooperti capillis, ac nudis pedibus ter areolas, et sepem horti perlustrare: quo facto, tandem per medium horti si egrediatur, tum instar imbris de oleribus derepente erucas decidere, et emori. Vnde Columella ait:

At si nulla valet medicina repellere pestem,
Dardaniae veniunt artes, nudataque plantas
Foemina, quae iustis tum demum operata iuuentae
Legibus, obscoeno manat pudibunda cruore,
Sed resoluta sinus, resoluto moesta capillo
Ter circum areolas, et sepem ducitur horti:
Quae cum lustrauit gradiens (mirabile visu)
Non aliter quam decussa pluit arbore nimbus,
Velteretis mali, vel tectae cortice glandis,
Voluitur ad terram distorto corpore campe.

Si hoc terribilis mulieris velut Erinnys habitu erucarum foeda in hortis, oleribus ac arboribus impuritas expiari posset, tum certe res salua esset. Sed cum nulla credibilis et naturalis subsit ratio, mihi ex galbano, asphalti bitumine, sulphure et ceruino cornu, ac allio suffumigia magis approbantur: quae etiam tuto, a venti flatu auersus, experiri poteris. Adde, quod graues non vulgaris experientiae auctores tradunt, culices. cimices, formicas, pulices, locustas, pediculos, blattas, et crucas, ac vnumquodque id generis insecto rum, fumo ac nidore ignis quo cremantur, expelli.

Squillae quoque phylurae combustae, aut iuxta vites aut arbores squilla consita, sui odoris acredine noxia plantis et arboribus insecta fugat. Vale. Deumque supplex precare, vt hanc quam erucae portendunt, irati ob delicta nostra sui numinis vindictam. misericors et benignus nobis condonare, et a vestra regione amoliri velit.

DE RECTA, LVXATA INSTAVRANdi methodo. Epist. LXXXII.

DE Heidelberga, mi Pandulphe, ad thermas Badenses, quas olim Marcus Aurelius Antoninus condidit, et postea Carolus quartus suae nomenclaturae Imperator instaurauit, profecturus, cum parum a recto itinere versus pagum Kirloch diuertisses, omnes tibi obuios, quos de recto itineris compendio perconctatus fuisses, vel luxata coxendice: vel distortis talis loripedes claudicasse, scribis. Quum vero chirurgos etiam, instaurandi luxata peritos (quos Graeci [gap: Greek word(s)] appellant) hunc pagum incolere accepisses, admiratus quoque e proximis villis claudicantium multitudinem, quid causae subesse arbitrer, a me sciscitaris. Non enim illic esse Lemnum, Aegei maris insulam, in quam Iuno Vulcanum (qui inde claudus esse factus traditur) praecipitasset: quum pagus hic multis millibus passuum sit Rheno quam Aegeo mari vicinior. Causam itaque tibi eius rei petenti, reddere haud pigebit. Nosti quidem ex Hipp. assertio ne, quosdam claudos nasci: alios

vero ex morbo arthritide, aut alio morbi dolore, casu a praecipiti loco, aut ex palaestrae lucta, aut qua uis alia violenta concussione luxatos: plures verovt Galenus refert, ob chirurgicorum imperitiam claudicare, qui rectam veterum instaurandi luxata methodum penitus ignorant. De quorum secta, huius pagi cuembolos paucis tibi ostendam. Recta quippe luxata reducendi methodus quatuor habet scopos. Primus, vt membra de suo sinu elapsa ante inflammationem, quantum natura neruorum ac tendinum fert, modo solis manib. aut loris, vel chiromactris iniectis, aut glossocomio, siue aliis machinis, leniter distenta, in suum pristinum acetabulum reponantur, cum minori, quantum fieri potest, dolore. Enimuero si pars luxata dolore intenso afflicta, phlegmone occupetur, aut congenita neruorum tendinumque duricies obstiterit, si membrum sic affectum distensione lacessiueris temere, incrudescente dolore (vr Gal. ait) tali distensione, [gap: Greek word(s)] . Proinde Hippocrates, et post eum Cor. Celsus: Quicquid, inquit, loco suo motum est, ante inflammationem reponendum est, si illa iam praeoccupauit, dum conquiescat, haud quaquam lacessendum est. vbi finita, tentandum est, in his membris, quae id patiuntur. Oportet autem in flammationem ipsam, atque dolorem leuare lana succida ex hydreleo, id est aqua et oleo moderate calido, acetique momento superimposita, febrisque rationem in victu habere quam maximam. At isti, si diis placet, chirurgi, nec quid sit phlegmon, aut

febris, nec vllum reponendi lux ata organum no runt, quo leni tensionis moderamine elocata, fine doloris exacerbatione reponerent. Alter vero et ordine secundus scopus exigit, vt membrum instauratum in sinu arriculi quiescere sinas, donec firmatum in eo probe coaluerit. id vero effeceris, si rosaceo Mesuae perfecto, aut quod primas certe obtinet, vnguento nostro de alabastro illeueris, et pannum lineum, vsu emollitum, lenem rhodino quoque delibutum, applicueris. Deinde si splenia ex stupa ab aceribus purgata, aut multiplici panno consarcinata, ouorum candido imbuta, apposueris. Postremo fasciis posca vel vino madidis, primum circa articulum, aut etiam ossis fracturam iniectis, pro membri habitu latis aut oblongis, non nimis arcte, nec plus aequo laxe deligaueris. Quin etiam si necessitas postulat, post quartum vel quintum diem, ferulas ex corio bubulo vel suillo, aut tenuiorib. assulis faginis, quibus pannifices impositis pannos sub pre lo applanant, recte applicato. Sic igitur membro deligato, et ad quierem schemate, figura naturali, doloris maxime experte, secundum villorum et musculorum rectitudinem situato, quiescere sinas: nec anre septimum aut decimum diem religabis, nisi prauum aliquod symptoma pruritus intolerabilis aut phlegmon ex dolore, aut quauis alia occasione inciderit. Vnde Hippocrat. inquit, [gap: Greek word(s)] . id est, Oportet medicum luxatorum ac fractorum situs ac status quam directissimos facere, secundum naturalem membri statum: ipsa enim natura

iustissima est. Vnde Gal. ibidem ait: Duo sunt scopi, quibus naturalis membri laesi figura, [gap: Greek word(s)] Graecis, aut situs, exploratur: indolentia, quae experientia exploratur (naturalis enim membri situs, doloris est praecipue expers) alter, rectitudo situs partium membri. hanc ex Anatomia addiscimus: quam nec norunt, nec aliter viderunt, quam dum lanius porcum mactat, aut Iudaeus suum extenterat vitulum. Scite mehercule Hippocrates ait: Circa omnes articulorum repositiones attenuare oportet, ac fame macerare, vsque ad septimum diem, et si inflammatio inciderit, frequentius soluere: sin minus, rarius. quierem vero semper habere oportet afflictum articulum, et quam optime siguratum positum esse. At nostri de genere paganorum chirurgici membra instaurata nec vnum diem quiescere sinunt: sed quotidianis concussionibus ea diuellunt, ac ita distorquent, vt de suis acetabulis non raro iterum excidant, nouusque incrudescat dolor. vnde membrum ex humorum alluuio phlegmone, patiens vero conuulsione corripiatur, tam crebra quidem distentione et violenta vulsione: praecipue in macilentis et duris siccisque corporibus, vt Galenus ait, [gap: Greek word(s)] : id est, Diuelluntur et franguntur musculorum et neruorum villi, aut fibrae: vnde cum febre inflammationes, deliria, spasmi, et paralyses coincidunt, quae patientem interimunt. Recte igitur Hippocrates, vt alia omnia, de fracturis ossium, hanc per vectes commotionem et extensionem eadem die aut secunda fieri suadet, non autem tertia: minimevero quarta, aut

quinta. Nam si etiam his diebus non reponas, sed alia molestia luxata lacessas, inflammationes induces. Qui vero, ait Hippocrates, tertia aut quarta die deligantes premunt artus, aut fracturas extendunt: hi in re adeo multi ac magni momenti imprudenter agunt: minime enim iis diebus omnia vulnera mouere oportet. Et vt vno verbo dicam, etiam omnia cum specillis scrutinia euitare conuenit, et singula quibus vulnera lacessuntur. In vniuersum enim tertia et quarta dies incrudescentias pariunt: quae ad inflammationes sordiciem et febres deueniunt. Haec sane, inquit, res adeo magni momenti, vt si qua alia, est, vt non solum obseruetur in vulnerum, sed etiam aliorum morborum cura, quos etiam vlcera esse forsan quispiam dixerit. At sinita inflammatione, sedatoque dolore, frictionem adhibere membro affecto, Corn. Celsus non dissuadet: ac tum vti cibis bonis, ac vino modice, iamque ad vsus suos membrum promouere. motus enim vt in dolote pestifer est, sic alias saluberrimus corpori et membro existit. Nam vt Hippocrates lib. de Medici vulnerarii officio ait, [gap: Greek word(s)] : id est, Vsus roborat, ocium extenuat. Proinde venerandus ille medicorum parens, in libro de Articulis primo: Articulum, ait, commouere oportet, non vi, sed in tantum vt dolore vacet. consistunt enim quaedam in plurimo, alia in minore tempore. Vbi Galenus fidus eius interpres: Hac, ait doloris experte commotione in declinatione phlegmonis nihil est vtilius: resoluit enim humoris affluxi reliquias, et articuli mucores liquefacit, quibus

articulus inuiscatus, immobilis consisteret, quod Graeci [gap: Greek word(s)] dicunt. Merito igitur id Hippocratis praeceptum, tertius et vltimus curandae luxata methodi scopus constituitur, vt membro luxato in suam sedem reducto, confirmatoque, et conuenienti schemate locato, id ab humorum affluxu et dolore ac inflammatione vindices. quod facile assequeris, si quae roborant et repellunt stiptica applicueris ac sobriam et tenuem victus rationem principio indixeris, venamque reuulsionis gratia secueris, et aluum leni pharmaco subduxeris, ac aromata, et id genus quae sanguinem inflammant prohibueris: tum fluxiones a particula affecta facile depelles. Et cum haec expediueris singula, postremo reliquum erit, et praeter hoc nil aliud, quam vt membrum opportunis exercitiis accommodes, illique pristinum robur restituas. At illi plus aequo audaces, scelerati de gente rusticorum euemboli, temerario vulgi applausu, procerumque quorundam suffragio, qui doctis eruditionis honorem inuident, elati: totum rationalis diuini Hippocratis methodi ordinem euertunt. Nam membra forte fortuna reposita, nondum confirmata, nec dum sedato dolore aut phlegmone resoluta, miseris carnificum modis, et quotidianis distorsionibus, ne dicam torturis, exercent: nec aegrotorum (quam vnicam laudem nobiles illis tribuunt) miserentur: verum si quis natura delicatior saeuas illorum manus inciderit, qui haec chirurgicorum tormenta expauescit, cum illo obiter luctantur, prostratum in terram, membrorumque torsionibus exanimatum fere, pudet dicere quam obscoenis scommatibus aegro illudant.

Certe Deo naturaque nil iustius, qui tales euembolos ne dicam tyrannos, literarum osoribus reliquit. Nec Nemesis iustae in illorum patruo vindictae oblita fuit, quem claudicantem perpetuo, omnibus ludibrio exposuit: vt eius exemplo quisque admonitus haec sibiipsis artis subsidia praestare non posse agnosceret, quae in alienorum corpore temere experiri auderent Vale, mi Pandulphe: ac faxit Deus, ne quisquam illorum manus incidat, nisi qui doctis medicis male affecti sunt, et honorem ipsis inuident.

DE DIFFERENTIIS SIGNORVM, quibus medici morbos discernunt et futura praesagiunt. Epist. LXXXIII.

MVSSITANT, et vt audio obmurmurant quoque, barbari et scelerati illi in re medica impostores, quod delirum ac plane temerarium eorum in discernendis morbis ex vrina iudicium damnauerim. quorum, mi Andrea, calumnias ne gry quidem fecerim. Nam qui prodesse non queunt, quomodo obesse possint, non video. Perinde ac ignorata morbi consticutione, quid medicus in cura morborum praestare poterit, non intelligo. Ob id veteres non ex lotio tantum, sed ex signis ac indiciis pathognomonicis vniuersaque symptomatum morbi syndrome, causam et substantiam morbi, a quibus remediorum indicationes acciperent, summo studio et obseruatione scrutati sunt: ipsamque medicinam primario diuiserunt in Therapeuticam, cuius communissimus scopus est, [gap: Greek word(s)]

[gap: Greek word(s)] , Contraria contrariorum medicamenta: et in Diagnosticam, cuius primarius scopus est, Sana a similibus, aegra a dissimilibus sanis discernere. quae medicinae praestantior pars, longo interuallo Therapeuticam praecedit, quae sine Diagnostica nullius frugi est, aut vsus. Et quia morborum exactam per signa pathognomonica, cuilibet morbo peculiaria, et symptomatum coincidem tias, quas empirici [gap: Greek word(s)] vocabant ( [gap: Greek word(s)] , quae erant accidenti um aut casuum morbi per obseruationem collectiones) cognitionem tradebat, eam tandem iuniores [gap: Greek word(s)] appellarunt. Ob id merito quispiam admir abitur Galenum illum polyhistorem, qui praeter ducentos et quinquaginta libros, quos de variis disciplinis condidit, de aliis vero singulis me dicinae partib. supra quadringentos ediderit, easque ad vnum omnes rationali methodo expediuerit: quod hanc solam praestantiorem medicinae partem [gap: Greek word(s)] , nulla exacta methodo excoluerit: sed tantum passim, praecipue in libello de Artis constitutione, eius semina sparserit Attamen Auicenna, Rasis, et alii de Arabum schola medici, et posteriores de classe Graecorum, Paulus Aeginas, Aetius, Actuarius, et Alexander Trallianus (quem Mesue iatron appellat) veteres empericos imitati, signo rum et accidentium syndromen in singula morborum capitula congesserunt: sed adeo indistincte, vt quod illorum sit pathognomonicum, aut epiphaenomenum, aut synedreuomenum, alterum ab altero discernere non possis: vt illorum medicinam diagnosticam recte quispiam confusum Democriri chaos dixerit. Adde quod

nec doceant, quod morbi signum vel indicium viribus alteri praeponderet. Verum his longe ineptiores nostri seculi in Germania quidam logiatri, qui, ac si omnia morborum signa in vrina elucescerent, ex solius lotii inspectione de morbi substantia, patientis salute vel interitu, ob triobolaris scorti salarium temere pronum ciare (nugari rectius dixissem) non erubescunt. Vt igitur illorum impudentia omnibus innotescat, pauca de signorum differentiis huic epistolae inserere constitui: in iis me doctioribus, quib. haec absoluta tractare methodo vacet, ansam prae beam: quam et ego, si plus ocii nactus fuero, ob aegrorum salutem, libens apprehendam: vt tandem semel hoc flagitium ex temerario de morbis vrinae iudicio, facinus certe flagris dignum ex medicorum palaestra eliminetur, et recta curandi iudicandique morbos methodus instituatur. Atqui cum apud philosophos, tum apud medicos omnes in confesso est, effectus et accidentia suam prodere et indicare causam. Constat quoque, symptomata esse morborum [gap: Greek word(s)] , effectus. Nemo igitur inficiari poterit, symptomata (de quorum numero sunt actiones laesae, et quaedam essentialiter inhaerentia inseparabilia) morbos, et locum affectum quoque, velut eorum domicilium et nosocomium, cui applicari et accommodari debent remedia, indicare. Symptomatum yero quaedam Graecis dicuntur epiphaenomena, siue [gap: Greek word(s)] : alia vero pathognomonica, quae ex essentialiter inhaerentib. ac simul cum morbi constitutione orta, cum ea quoque dispereunt. Haec sunt inseparabilia et certa morborum indicia,

quorum syndrome morbi speciem rectius ac verius omni lotio indicat. Sic febris continua cum dolore lateris pungitiuo, ac tussi anhela, cum simul et quasi vna irruunt, pleuritida morbum indicant. Alia vero quae deinceps succedunt accidentia, epiphaenomena aut synedreuonta dicta, quasi morbi assessores, cui neque necessario aut inseparabiliter cohaerent, nec vna oriuntur, sed vt plurimum aut raro vel [gap: Greek word(s)] , id est ancipiti ratione morbo assident, nec substantiam illius constituunt, sed proprias morborum differentias faciunt: vt in pleuritide sputum cruentum vel citrinum, dolor ad furculam, vel ad diaphragmatis inferna protensus, vigilia, delirium, somniorum spectra. Haec sane accidentia epiphaenomena dicta, vel morbi differentiam, aut illius [gap: Greek word(s)] , id est mansuetudinem, aut [gap: Greek word(s)] , id est prauitatem indicant. Oportet certe in tali symptomatum syndrome medicum singulorum symptomatum vires aequa lance ponderare, et lethalia cum salubribus acri iudicio expendere. Si enim perniciosa vel viribus aut copia, salutaria et naturae vires superauerint, tum periculum mortis non longe aberit: et vicissim, si salutaria perniciosis potentiora extiterint, tum aeger iam fere Scyllam et Charybdim eluctatus, in crisis impetu saluus, in portu nauigabit. idque eo certius, si inter haec perfecta concoctionis signa affuerint. De numero vero talium signorum, aliqua sunt dectetoria aut iudiciaria, alia concoctionis aut cruditatis indicia, alia salutis aut mortis indicatiua. Signa vero concoctionis, finito morbi principio, et eius humore per calorem naturalem

probe concocto, et a putridis sequestrato, in augmento vel morbi vigore in vrina, sputo, et apostematum suppuratione quoque, digestioni, quae in veneso vasorum genere fit, similima, et aliis excrementis apparent: nempe cuiusque partis in corpore et humorum excrementa, quae sunt concoctionis perittomata, et reliquiae, eam quae illis inest dispositionem ostendunt: siquidem cocta fuerint, sanam: si cruda, aegram arguunt. Vnde in aegritudinibus pectoris, et spirationis instrumentis, sputum album, lene, aequali consistentia concretum, semper est salubre concoctionis signum. Si vero nihil expuitur, integram ostendit cruditatem: si vero sincerum, aquosum, tenue, liuidum, aerugini simile sputum eructatur, non cruditatem modo morbi, sed etiam perniciem minatur. At vrina, secundae digestionis excrementum, quae in venoso genere vasorum, visceribus, epate et praecordiis fit, dum haec febre, phlegmone, scirrho, aut intemperatura quauis oblaesa fuerint, certus est cruditatis aut concoctionis index. Quippe si haec colore, et substantia sanorum vrinis fuerit similima, hypostasim albam, lenem, puri exacte concocto similem habuerit, haec non modo concoctionem morbi praecipuc in febribus, sed etiam virtutes naturales esse viribus morbi longe potentiores, easque in crisis conflictu victoriam obtenturas, vere testatur. At ea ratione non est vrina signum pathognomonicum: sed concoctionis vel cruditatis in febribus, et morbis viscerum, praecordiorum, signum obseruatione penitus necessarium. Proinde Gal. in Praedictionibus Hippocratis concedit, vrinam, diathesim,

id est morbum partium epatis, ac renum, et vesicae, ac sanguinem continentium vasorum, ac virtutis naturalis humores generantis robur et imbecillitatem indicare: at cerebri, pulmonis, matricis et neruorum, affectuum alia esse signa pathognomonica affirmat. Nec tamen quispiam temere assereret, vrinam esse quorundam morborum, membrorum per quae labitur, indicem, non primaria ratione, sed per accidens, ratione contentorum, quae sunt membrorum diureticorum excrementa. Proinde Hippocrates testatur, si quis arenulas, furfures, aut squamulas furfuribus similes, carunculas, sanguinis grummos, pus, aut capillamenta quaedam alba, conglomeratis sub cauda cancrorum venulis similima, eminxerit, haec vesicam scabie, ac renes lithiasi, suppuratione aut quauis alia nephritide, vel venae ruptura laborare. At ne quis temere haec vrinae indicia ad alios quam praedictorum membrorum affectus referat, venerandus ille medicorum parens in finesubiungit: Ne igitur decipiaris, inquit, caue, ne vesica quouis modo affecta, si huiusmodi reddiderit vrinas, te decipiant. tales enim non ad vniuersum corpus, sed ad ipsam duntaxat vesicam referri debent. Est et satis verendus renum morbus, hydrops ad matulam, aut dia betes, siue vrinae profluuium, ob inexplebile bibendi desiderium dipsacus a Graecis dictus. hic renum vesicaeque affectus, intestinorum laeuitati, quam lienteriam vocant, similis est: ob idque subinde bibere coguntur. quod tandem, ob virtutis renum retentricis et alteratricis imbecillitatem, nihil in colore, substantia et odore immutatum,

quale biberunt, exuberanter quoque reddunt. Tale vero lotium, diabetes esse proprium et cognobile morbi accidens, quod Graeci patho gnomonicum appellant nemo inficiabitur. Reliquum est tertium signorum concoctionis et excrementorum genus, nempe alui ex prima digestione excrementa, quae mollia et leniter pro coli cauitate figurata et concreta, consueto tempore egeruntur, et excreta cibo ingesto proportione correspondeant: tum haec, vt Hippocrates ait, naturalium veantriculi facultatum et concoctionis robur recte indicant. Tria igitur haec excrementorum genera propriam cuiusque membri per quod deferuntur, dispositionem, et virium naturalium robur indicant ventriculi vires, cibi excrementa. Ob id Antonini stabularii, equi eius prasini stercora quotidie olfaciebant, ac etiam degustabant, an probe pabulum concoxisset exploraturi. At venosi vasorum generis, et epatis, quod ardens humorum concoctionis focus est, vrinae: morborum, et humorum pectoralium, sputa, sunt concoctionis aut cruditatis signa et indicia. haec vt plurimum mala, nec raro etiam perniciosa: illa vero semper salutaria, ac salutiferae crisis internuncia. Vnde Hippocrates ait, [gap: Greek word(s)] . Sunt ad haec alia plurima, vt futurae crisis signa decretoria, mortisque et salutis signa progno stica: quorum declaratio non epistolam, sed iustum exigeret volumen prius ab Hippocrate ad amussim descripta, praecipue ex pulsib. prae dictionis ac praesentis morbi et loci affecti signa admodum

perplexa: quae libens ideo praetereo, quod horum vis, energia, et significatio a signis concoctionis dependeat, nec esse vlla sint concoctionis ex signis pathognomonicis scitu medico magis necessaria. Dic enim obsecro, quî medicus potis est ignotos curare morbos, nisi signa pathognomonica illi hos manifestarint? in quorum cognitione adeo veteres medici desudarunt, vt non modo signorum pathognomonicorum syndro men diligenter obseruarint, sed ad exactam morbi cognitionem, etiam sudores in balneis strigili exceptos, ac aurium sordes degustauerint. Verum cum non medicus, sed natura, concoquat et curet morbos: maxime intererit medici, scite naturalium virium robur, an morbum euincere possint, aut eas sub morborum tyrannide succumbere oporteat: vnde certiora salutis ac mortis accipiuntur signa, quam vel augures et vates, quos ob aegros Rom. alebant, vnquam statuere potuerint. quorum vera esse vaticinia,

At ea quae a signis concoctionis prognostica accipiuntur, tam firma sunt, vt illis nunquam se falsum Gal. glorietur. At nostrates medici, ex vrina hydromantes, vel haec ignorant penitus: aut non intellecta, flocci pendunt: qui domi desides, ex solo lotio de omnib. morbis vaticinari non erubescunt: quique alteram praestantissimam medicinae pattem diagnosticam, sine qua Therapeutica subsistere non potest, nec a limine salutasse videntur: tamen nec ignotis mederi morbis, nec se profiteri medicos pudet. Vale: et quanam methodo compendiatia, medicina diagnostica conscribi docerique possit, aliquando mihi rescribe.

IOANNIS LANGII EPISTOLARVM MEdicinalium LIBER II.

AD ILLVSTR. PRINCIPEM, OTTHenricum, Comitem Palatinum, Sacri Romani Imperii Electorem, vtriusque Bauariae Ducem, etc. EPISTOLA I.

PRAECLARA et liberalis, Princeps illustrissime, erat olim maiorum erga cuiusuis ordinis ministros emeritos beneuolentia: etiam erga bruta. Quippe Tharantinus auctor est, quum Athenienses aedem loui sacram in arce prope Enneacrunum fontem conderent, decreto publico edixisse; vt omnia Attici agri iumerita in oppidum, vt operam ad templi fabricam conferrent, deducerentur: ac tum quendam villicum plebisciti metu edicto audientem, veteranum, iam octuaginta annos agentem, mulum adduxisse: populum vero, ob emeriti villici et senilis muli labores et honorem, eum structurae templi iumentis ducem praefecisse: qui nullo coercitus iugo, aut clitellis oneratus, caeteris tantum anteiret. Decreuisse quoque senatum, vt publico caueretur edicto, ne quis institor triticum aut ordeum vendens, aut quiuis alius frumentarius negotiator, eum a tabernis abigeret, neque a conditionis pabulis arceret: sed precium depasti frumenti ex aerario peteret publico: quippe cui, vt athletae emerito, sportula in Prytanaeo decreta, cum omni laborum immunitate foret. Magna mehercule

Princeps, et praeclara fuit haec Atheniensium, erga mulum emeritum, munificentia: quam tamen tua erga me et alios veteranos ministros clementia longe superat, qua me vt emeritum comitum Palatinorum Medicum septuagenarium prosequeris. Nam probe nosti, quanta peregrinationis discrimina septem plus triginta annis per mare, saxa et ignes, illustriss. Principem Fridericum Co. Palatinum comitatus, pertulerim: cum quo non semel Hispanias, Galliam, Italiam, adde et fere maiorem totius Europae partem, cum irrecuperabili studiorum et temporis iactura peragrauerim: ac bis denique, illo copiarum Romani Imperii duce, contra Solimannum Turcarum imperatorem, et immanem ex professo Alemannorum hostem, et Christianorum flagellum, in castris meruerim: nec minus strenue contra exitiales eius, aliorumque de generoso Palatinorum stemmate ducum morbos, quibus domi forisque crebro affligebantur, cum pharmacis pugnauerim, eosque non raro a lethalis morbi saeuitia vindicauerim. At postquam Friderici patrui tui manes, fatorum lege aethereas conscenderunt auras, tuaque illustris clementia iure haereditario, cumingenti subditorum spe ac desiderio in locum parentis merito surrogatus, patruo tuo succederes: me tamen quamuis aerumnosis curandi aegros laboribus effoetum, ac febrili calore ex moerore defunctimei principis languidum, tua sponte in ministrum adoptasti, et in senatum ac album tuorum a consiliis conscripsisti: et omni laborum, quos per aetatem senilem virib. exhaustus ferre vel obire non possem, immunitate, tanquam

emeritum rude donasti: nisi quum languore quouis affectus, mea opera aut consilio egeres: vel noui morbi ad curandum contumaces in crudescerent: tum quoque mihi Doctorem Marcum, vt fidum et eruditum meorum laborum collegam, in subsidium constituisti. Vix equidem, Princeps illustrissime, Comitum Palatinorum decus et columna, verbis pro dignitate consequi possum, quanto gaudio illa laborum et peregrinationis immunitas me senem septuagenarium affecerit: qua me vt athletam, in morborum conflictu emeritum, tanquam rude et sportula donasti. Ah quoties laetus cum Virgiliano pastore ex animo cecini:

O, Meliboee, Deus nobis haec ocia fecit.
Namque erit ille mihi semper Deus: illius aram
Saepe tener nostris ob euilibus imbuet agnus.

Non tamen, Princeps, id ocii, velut Alexandrinorum medici deses et iners male collocare volo: aut tanqnam ignauus Accesius nauta, modo suppetant vires, incassum transigere desidero: quem quum nauigationis taederet, lunam infaustam causari solitum ferunt. Perinde ac quidam nostrates medici, cognitionis morborum imperiti, vt curam morbi vel abdicare vel prorogare possint, inauspicatos lunae aliorumque siderum in Ephemeridibus Calendarii dies causantur: ac tamdiu cunctantur, donec de aegroti vita pene conclamatum fuerit. Non mediusfidius, Princeps, ocium illiteratum desidero: sed quo studio mea dudum neglecta resarcire, et perplexa in arte medendi theoremata explicare, et obscura illustrare, fraudesque agyrtatum detegere, et

amicorum problematibus per epistolas respondere possim: vt vice cotis fungerer, aliisque me doctioribus scribendi ansam praeberem, et calcar adigerem. An vero id duabus Epistolarum medicinalium Miscellaneis assequutus fuero, penes viros artium peritos, sit iudicium: quas, neingratus videar, tuo augusto nomini ac venerando dedico. Nam vt Ixion in versatili apud inferos rota proclamat, [gap: Greek word(s)] , id est, Oportet benefactoribus beneficii vicem rependere: sic ciconia ob crus fractum, et ab Heraclide muliere curatum, carbunculum, verum Aethiopum amethystum, qui nocturnas instar lampadis illustrat tenebras, praeteruolans in sinum mulieris deiecisse fertur: sic ego ingenii mei in re Medica primitias, in sinum tuum offero. Ingens tamen pectus meum subit cura, ne ea quae tibi dicantur, tuo praeclaro nomini non sint condigna. Verum illud quod Plinius ait, me solatur, au dacioremque reddit, quod his lacte rusticae multae gentes supplicant: et mola salsa litant, qui thura non habent, Saepe namque Deis hos inter honores, Cespes, et exigui placuerunt farra coloni. Nec vero, vt contra inuidorum calumnias me tuearis oro: inuidiam enim, quae est foelicitatis comes, nihil vereor, nec deprecor, Probe quidem noui (vt D. Hier. ad Praesidium diaconum scribit) eum qui scribit multos sumere iudices: ita alius in alterius liuet et grassatur ingenium. ille, si vna periodi clausula vel membrum defuerit, mancam esse oratiunculum clamabit. alius, si eloquentiae cothurnum paululum extuleris, non medicum, sed rhetorem esse latrabit. Horum gannitus, aeque

vt vulpium, aut anserum sibila, nihil expauesco: sed has epistolas tuo nomini ideo consecraui, gratitudinis nempe ergo, ne beneficii immemor viderer, et aliquo meae chartaceae supellectilis munusculo insignem tuam celsitudinem demererer. Vale, Palatinatus et Romani Imperii decus.

LANGIVS SCHLESITA DE Atheniensium mula.

Schlesia nasutis ridetur scommate vappis,
Quod carnes asini deuoret illa pigri.
Visceribus teneri cur non ego vescar aselli?
Haec cum tabificae sint medicina luis.
Cecropidum muli mallem collega senilis
Dicier, emeriti, praemia digna ferens.
Pro quibus haec [gap: Greek word(s)] refert tibi pharmaca, Princeps,
Langius, officii munera digna sui.

DE MEDICINAE APVD AEGYPTIOS, Chaldaeos, Graecos et Arabes, origine: ac in naturae calumniatores Apologia. Ad GEORGIVM WIRT Medicum Caesareum consobrinum suum. Epistola II.

QVaeris, Georgi consobrine, ex animo mihi dilecte, quidnam nos ex Germania medicinae alumni, aestus insueti, dum cuncta caniculae feruore flagrarent, Bononiae in praeclaro totius liberalium artium encyclopaediae Musaeo egerimus: quem nec homines, nec pecora facile ferre possent.

Orix nempe, sitibunda Aegypti fera, moesta, ac quasi supplex Caniculae ortum contuetur, et lachrymabunda illius aestum deprecari videtur. Ne ergo arbitreris, Consobrine, nos nullam sanitatis ac vicissitudinis temporum habere rationem, libens edisseram. Quamprimum scolimos, Veneris incitabulum floret: et raucisonae in arboribus, matutinum lambentes rorem, cicadae obstrepunt: tum indictis Musarum et in foro feriis, quo vires corporis Sirii feruore decoctas, ante lucani temporis frigore reficeremus, omnes nos ex Germania Medicinae commilitones, in rus concessimus: vbi stridulum cicadarum concentum pertaesi, ne tamen Musarum ferias inerti ocio cum irrecuperabili temporis iactura transigeremus, celebriora Italiae literarum gymnasia perlustrare, et quam curandi morbos docendique Medicinam Methodum quoduis obseruaret, explorare decreuimus. Ferrariam igitur venimus vbi Leonicenum, elegantioris medicinae illustratorem, edentulum fere, et iam ex senio marasmo tabescentem, conuenimus: quem, senile aetatis eius decus reueriti, perplexis de erroribus Plinii problematibus obtundere nolebamus. Sed itineri iam accincti, Paduam, augustum Venetorum Musaeum, vbi Eridanus in mare Adriaticum sese exonerat, accelerauimus: quod, ob easdem Apollinis ferias, Medicis desertum inuenimus, qui Venetias Medicorum visuri praxim, concesserant. Quorum vestigia confestim sequuti per Padum Venetias traiecimus. quo quum appulissemus: en peropportune nauem egressis nobis, praeter spem obuiam fit Petrus

Aegineta, ex Aegina Graecorum in Peloponneso insula natus, Pauli Aeginetae medici vernaculus: qui olim Bononiae lepidissimas Aristophanis comoedias praelegerat, ac me et Leonem Pontificem Graecae linguae rudimenta docuerat: quem, vt nobiscum coenaret, in xenodochium Fistulae deduximus. Et quum iam nobis pene saturis hospes [gap: Greek word(s)] , secundae mensae bellaria, apponeret: Viri Germani, inquit, quid ita est [gap: Greek word(s)] , iudicibus Atheniensium taciturniores? An nescitis, verba non minus vini Nepenthes dulcedine exhilarare conuiuas? Cur non, qua gratia huc adueneritis, vestro praeceptori et amico Petro Aeginetae refertis? Cui ego, nihil cunctatus, subito respondi: Appulimus Venetias, ad diues ex India, Syria, Alexandria medicamentorum emporium, aduentu Graecorum celebre: a quibus percunctaremur, an veram nobis mummiam, malobathrum, laccam, et id genus ex Arabia medicamentorum attulissent: et an ars medica, aliarumque artium cultura, in Graecia, vt olim, adhuc floreret: vel iam redacta sub iugum tam barbari ferocisque Turcarum tyranni, vna cum aliis artibus exoleuisset: et an medicinae inuentio potius Aegyptiis, Chaldaeis, aut aliis barbaris nationibus quam Graeciae, homi nibus denique an bestiis potius sit accepta ferenda. Proinde ô Aegineta, inquam, cum sis ex Aegina insula natus Graecus, et Eurip. asserat, [gap: Greek word(s)] , id est, labor amicorum nomine facile expeditur: te obsecramus, vt quid de his tibi exploratum sit, nobis recensere, et perconctationis taedio nos leuare velis. Ad haec oculis

conniuebat, et placide ita respondit: O Langi, probe nosti, id quod Bononiae tibi comquestus fui, multos iam praeteriisse annos, quum ob Solimanni tyrannidem dulce meum natale solum deseruerim, et in Latio exul oberrauerim, adeo inops, vt velut Dionysius Syracusanus, vix diram ludimagisterii depellere arte famem potuerim, studiorum Graeciae fere oblitus. at quorum adhuc reminiscor, libens vobis commemorabo. Heri ad vesperam triremis, mercibus onusta variis, ex Alexandria Venetias appulit: accessi perconctaturus, an ex Aegypto siliquam, vulgo cassiam dictam: aut ex India malobathrum, folium: aut ex Aethiopia medicati cadaueris mummiam bene olentem: aut rorem illum ex Syria mannam, laserpicium, agallochum verum: aut ex India xyloaloes et id genus medicamentorum simplicium, quae Graeci vel desiderant, vel tandem sero cognouerunt, aduexissent. nosti sane, Graecis pleraque esse exotica, quae Arabibus semper fuerunt vernacula: qui medicamentis Graecorum medicis semper fuerunt opulentiores. Quamobrem non taedet me, Medicorum Arabum, adhibito tamen iudicio, perlegere libros. Tum aiebat, nauclerum moestum quidem respondisse: Aegineta, his quae commemoras mercibus, ex animo nauem nostram on erassemus, si ob cruenta Persarum cum Aegyptiis bella, ex naui tuto in continentem prodire licuisset. cras vero si redieris, quamprimum illuxerit, veram tibi ostendemus laccam: pro qua medici et pictores nescio quibus fecib arte paratis vtuntur. Caeterum (ait) ô Langi, cuias gentis aut nationis fuerit primus

liberalium ac philosophiae artium auctor, id diuinis testatum literis, vos non celabo: nempe hic fuit (vt mea fert opinio) Seth, Adam protoplastide prima classe soboles: vir ingenio, pietate ac rerum naturalium peritia, denique siderali astrorum ac totius-Matheseos scientia caeteros de sua stirpe longe ante cellens: quam a parentibus velut per manus acceptam, posteris suis sinceram tradidit: qui quum ab Adamo auo intellexissent, fore vt haec pulcherrima totius orbis terrarum fabrica, vel aquarum inundatione aut ignis incendio pessum iret, ne igitur naturalium coelestiumque rerum doctrina vna obliteraretur, illius axiomata duabus columnis (quarum vna ex lapidibus, vt aquae: altera ex latere coctili, vt igni resisteret, compacta fuit) idque literis Hieroglyphicis, quae erant animalium effigies, insculpierunt: quos Chaldaei ac Aegyptii, postremo et Graeci, imitati, ne maiorum et auitae stirpis monumenta, salutariaque in arte medendi praecepta et medicamenta, ab ipsis reperta obliterarentur, ea templorum quoque columnis inscripserunt. ac vt medicina inuentis hominum locupletaretur, auctore Strabone et Herodoto, piaculum erat, aegrotos, de more gentis in publicum stratum delatos, praeterire: nisi quis prius, quibus ipse pharmacis simili correptus morbo sanitatem recuperasset, decumbentem in lectica aegrorum erudiisset, quae ne ab ignobili agyrtarum vulgo prophanarentur, diis nempe dicata medicamenta, quae Erophilus [gap: Greek word(s)] , salutares deorum manus appellabat, Aegyptiorum sacerdotes eisdem quoque signata animalium et figurarum

characteribus, in Ephestii Vulcani templo recondita seruabant. Graeci vero, scientiae Aegyptiorum mancipia et simiae, Epidaurum incolentes, ea in Aesculapii templo, tanquam donaria eidem consecrata, recondebant: quae vulgo contrectare nefas erat. Fuit sane, vt Pausanias refert, in Epidauro olim lucus Aesculapio, Apollinis in arte medendi successori, sacer: in quo aedificium rotundum, marmore candido incrustatum erat, quod tholum vocabant: olim pluribus, viuente vero Pausania, Graecorum historiographo, sex tantum columnis suffultum: quibus tum virorum tum mulierum nomina, qui Aesculapii opera conualuissent, insculpta erant: insertum quoque, quo quisque morbo laborasset, quaque curationis methodo sanatus esset. Verum quum columnae partim vetustate concidissent, et Aesculapius (qui repertis morborum remediis medicinam adauxerat) ob Hippolytum ab effrenibus discerptum equis, operaque eius inuito Apolline vitae restitutum, fulmine afflatus interiisset: tum Medicina duce et auctore destituta, in densa ignorantiae caligine quingentos annos, vsque ad Artaxerxis Persarum regis tempora, nempe Olympiadis 86. delituit: quam Hippocratem tempore belli Peloponnesiaci in lucem restituisse, Plinius his conceptis verbis refert: Natus, inquit, Hippocrates in insula Co, valida, et Aesculapio dicata. is quum mos fuisset, morbo liberatos in templo eius dei conscribere, qui opem tulisset, vt similis morbi cura posteris prodesset: ea exarasse fertur. aut (vt M. Varro credit) templo iam combusto, [gap: Greek word(s)] , et Prodicus eius discipulus [gap: Greek word(s)] instituiisse

feruntur. Sed (inquit) viri Germani, pudet me fateri, Aegyptios tam longo Graecos tempore totius matheseos ac encyclopaediae eruditione an tecessisse, qui multa ante Graecos secula rerum gestarum memoriali floruerunt. adeo vt apud Plat onem in Timaeo, sacerdos Aegyptius perbelle Soloni de vetustate Atheniensium, instar cicadarum, quas in pileis ex argento conflatas deferebant, ex terra primum genitarum, glorianti, responderit: ô Solon Solon, vos Graeci semper pueri estis, nec quisquam apud vos rerum gestarum memoria aut disciplinae vetustate est senex. At Aegyptii ab origine mundi omnes medicinae studio adeo flagrarunt, vt Gryllus in Plutarchi de ratione brutorum dialogo, testetur, [gap: Greek word(s)] : id est, Audimus Aegyptios omnes esse medicos. ipsi nempe medicinam magia naturali admirandam effecerunt, et illustrarunt: adeo vt pleraque pharmaca vel hodie videantur esse [gap: Greek word(s)] , carmina, vel incantamenta. Haec enim ex rerum naturalium sympathiae et antipathiae peritia, conspirantib. astrorum, et non raro etiam spirituum vicibus constabat, qua admiranda in morbis prodigia peragebant. Quid multis? fateri ingenue cogor, Graecos omnes artium ingenuarum disciplinas a barbaris accepisse. Primus omnium Cadmus, Agenoris filius ex Phoenicia, Orpheus ex Thracia literas, deorum caeremonias, simulacrorum consecrationes, hymnosque attulere. ac Persae magiam Graecos docuerunt, qui haec ab Aegyptiis primum hauserunt. ad quae discenda Democritus, Pythagoras et Plato in Aegyptum migrarunt, vt arcana magiae,

cui medicina annexa fuit, ab Aegyptiorum magis et Hebraeis, qui tum in seruitute Aegyptiorum vitam misere traducebant, addiscerent. Non temere igitur Homerus, omnis eruditionis fons finxit, Menelaum comite Helena in Aegyptum, medicamentorum feracem, ad Polydamnam, Thonidis Aegyptiorum regis vxorem deuastata Troia nauigasse: quae praeter alia xenia, varia quoque contra omne virus alexipharmaca Helenae dono dedit, ac praeclarum illud omnis luctus et moeroris antidotum, vinum Nepenthes conficere docuit: eique helenium herbam serpentibus infestam ostendit, ex qua praesens Pharici veneni antidotum conficeret, quo Pharum Aegypti insulam [gap: Greek word(s)] periculosam, tuto perlustrare posset. Quod Homerus his versib. testatum posteris reliquit:

Quare operae precium erit, ad haec comproban da, medicorum Aegypti in curandis ac praedicendis morbis Epidemiis acta cum Graecorum remediis conferre, quae ab Aegyptiis aecepisse clare intelliges. Erat quondam apud Aegyptios spectatae virtutis et eruditionis medicus, cui nomen erat Iochen. hic caniculae aestum, Aegyptiis noxium, Orixi eorum ferae exosum (vt Suidas refert) et pestiferam aeris luem igne expiare ac praedicere nouerit. a quo Ceos, maris Aegaei incolas, et Graecos eadem didicisse, nihil est dubii: quos Cicero prodit, quotannis caniculae ortum dedita opera obseruasse: et ex eo quoque

Heraclides Ponticus asserit, an salutaris aut pestifer annus futurus sit, coniecturam fecisse, ea ratione. Si namque canicula vna cum Sirio suo assecla in ortu caliginosa effulserat, tum coelum illud pingue et concretum, illiusque inspirationem pestis contagione fore virulentam: sin vero illustris et sole corusca emicuerat, tum coelum aut aera tenue purumque fore et eo nomine salubre diuinabant. Quum ista Democritus in Aegypto didicisset: reuersusque domum, Hippocratem, quo cum familiariter vixit, haec erudiisset, grassante in Graecia peste, discipulis comitatus, in Illyriam profectus, aerem ignis incendio a pestis contagione expurgauit. Cui ob id tota Graecia, vt antea Aegyptus Iochini, diuinos vt Herculi decreuit honores. Haec et alia plura [gap: Greek word(s)] , diuinae medendi scientiae dogmata, Democritus Hippocrati impartitus est: quae Hippocrates et Galenus, velut Triptolemus Cereris fruges, per tellurem Atticam seminarunt: hic Attica dicendi copia, ille vero Laconica scribendi breuitate, memoriae discipulorum profuit, vestigia sapientum Lacedaemoniae assequutus. apud quod, vt Socrates in Platonis Protag. refert inoleuit consuetudo, [gap: Greek word(s)] . Tali quoque breuiloquii charactere Laconum, Pythagoras, et septem toto orbe celebrati sapientes, in eorum Symbolis ac Apophthegmatibus, Hippocrates in Aphorismis, in Epidemiis, et passim aliis omnibus libris vsus est: qui dum breuis esse laboraret,

obscurusque fieret, Galenus Attica dicendi copia eius scripta illustrauit Oter quaterque foelix seculum, omnigenis musarum et philosophiae florib. amoenum et foecundum: quos Mars Turcarum, vnica studiorum Graeciae calamitas, velut auster putrido flatu dissipauit. Nam anno ab origine mundi tertio ac sexagesimo, supra noningentesimum ac quinquies millesimum, a salutifero Virginis Deiparae partu 1012 anno, Constantino V. moderante Imperii habenas, dum Scytharum gens vaga, ferox, praedae cruorisque Christiani auida duce fere nullo, vel saltem ignobili, ex Caspiis montibus a suis profligata, in Graeciam erumperet, Asiam ac Persidem occupasset: Turca etiam, magna et opulenta Persarum vrbe deuicta, abolito veteri Scytharum nomine, Turcas sese dixerunt: qui Sarracenis inde Mahometi fidem vna professis, confoederati, et coadiuti, cum Asiam et Aegyptum, bonam orientalis Europae partem foelici bellorum successu debellassent: tum philosophiae, ac medicinae, venerandae salutis humanae praesidis, professores variis bellorum exagitati calamitatibus, colonias crebro commutare coacti, primum ex Aegypto, duce Democrito, Pythagora, Platone, ac plerisque aliis Matheseos coryphaeis stipati, in Graeciam migrarunt: vbi obuiis eruditorum manibus excepti, Medicina philosophorum thematis exculta et illustrata emicuit: nec vulgo, sed sacerdotibus concredita, velut sacrosanctum Dei donum, in templis condita seruabatur. vnde apud Galenum passim pleraque sacerdotum et prophetarum nomine leguntur medicamina. Verum quum crudelis studiorum

desolator Mars quiesceret, durante pace, Medicinae studium plurimum creuit. Non enim (inquit Cicero) bella gerentibus nec regnum dominatione impeditis, aut deuinctis, nascitur discendi cupiditas. Eruditio nempe, et eloquentia, pacis est comes, ociique socia. Verum, quum crudelis Turcarum imperator Solimannus, et alii, Sarracenorum Persarumque stipatus praesidio, ferro et igne deuastaret Graeciam, tum Medicina suis philiatris et alumnis transfugis comitata, in Arabiam concessit: plenamque librorum Hippocratis et Galeni sarcinam, quorum nonnullis nos caremus, secum detulit: quorum Galenus CL. omnifariae eruditionis volumina conscripsit, et librorum nume ro annos vitae CXL (quos vixit) fere adaequauit. quorum pleraque Latini desiderant: ex quibus, vt de manna, Mesue et Auerrois pleraque allegant testimonia, in latinis Galeni codicib. non lecta: quos Arabes lingua sua donarunt, apud quos Medicinam exoticis medicamentis (quae partim Arabia felix, partim India medicamentis et gemmis diues fert, quae Graecia desiderat) locupletatam, Auicenna, Rasis, Albumasar et Auetrois, Medicorum Arabicae factionis principes, suis lucubrationibus au xerunt, et illustrarunt: quos Cheraldus Cremonensis, Arabicae linguae parum peritus, Latino idiomate satis inculto Toleti donauit. Vnde accidit, vt barbaries in Medicinam irrepserit: et Medicorum Arabiae libri, non auctorum, sed interpretum culpa tot errorib. scateant. Et ita Medicina dialecticis Arabum argutiis polluta, tandem ad Latinos et Romanos confugit: quos Medicinam semper magni fecisse, vel ex hoc coniicere poterimus, quod vrbs

triennali pestiferae luis contagione pene exhausta fuisset, nisi Sibyllae vaticinio admoniti, ex Epidau ro Aesculapium qui illic serpentis specie sancte colebatur, Romam accersiuissent: cui naue triremi per Tiberim aduecto, in Tiberina insula, quinto ab vrbe lapide, templum consecrarunt. Huius itaque numinis salutari afflatu, pestifera aeris contagio in salubriorem repente commutata et consopita fertur. Sed quod Romani tam sero Medicinam acceptarunt, id effecit Graecorum et Aegyptiorum luxus: quo ne virile Romani populi robur eneruaretur, Cato, seuerus ille morum censor, Graecorum medicis vrbe interdixit. Quid ergo? Damnatamne a Catone rem, Reipublicae tam salutarem et necessariam, arbitremur? Minime gentium hercule: vt qui medicina, et herbis quas ipse plantauerat, et brassica sua vsus, se, coniugem suam, filium et libertos ad longaeuam senectam incolumes perduxit. Non sane veteres artem, sed artis professorum (vt Archagati) secandi vrendique in cura morborum saeuitiam damnabant: qui primus Medicorum, anno vrbis DXXXV, ex Pelopon neso Romam venit. Tandem vero, quum Claudii Caesaris principatu Lichena et Mentagra purulentis per Italiam grassarentur vlceribus: tum (vt refert Plinius) ex Aegypto accersiti Medici, qui haec phagaedenica et exedentia, foeda vtriusque vitii vlcera, vrendo aut secando curabant. quo factum, vt hanc salutarem curandi morbos artem, non dolorum depultricem, sed carnificinam esse crediderint, ac ob id exosam habuerint. At mitius egerunt Herophilus et Erasistratus, qui homines sicarios et homicidas neci condemnatos, a regib.

(vt Corn. Cels. ait) ex carcere acceptos, viuentes incidebant, vt internorum viscerum palmos, arteriarum motus et mutua officia atque colligantias scrutarentur. Medicinam vero herbariam ab Aegyptiis acceptam, Democritus et Pythagoras integris vo luminibus descripserunt: quam Valgius Romanus postea, et Pompeius Leneus, Pompeii magni libertus, ex bibliotheca Mithridatis, a Pompeio deuicti, primum Romanis exhibuit. Accepistis arbitror, inquit, celebriores totius orbis terrarum nationes, Aegyptum, Chaldaeam, Assyriam, Graeciam et Arabiam, Medicinam, vt venerandam salutis humanae praesidem, obseruasse, et numinis instar coluisse: quam vna cum caeteris artium liberalium studiis, cruenta Solimanni victoria radicitus extirpauit. O execranda, omnibusque diris deuouenda Turcarum victoria, quae non in subactos modo, sed in eorum etiam ceremonias, politiam, idiomata, atque artium studia, adde et regionum, oppidorum, herbarumque nomina, ius et imperium sibi vendicauit: abrogatisque et aboletis veteribus nominibus, barbara et insueta substituit. Inde accidit, vt Graecae Romanaeque linguae decus ac nitor, barbaris mixta nominibus, obsita squaleant, vnique herbarum plura aequiuoca accreuerint nomina: quorum perplexa aequiuocatione efficitur, vt quod sit illius vetus et peculiare nomen, etiam peritos lateat [gap: Greek word(s)] : et genuina stirpium, metallorum, gemmarumque exoleuerint nomina. Proinde quaerimus, quod habemus: et quod deest, nos habere putamus. Tandem Aegineta inquit: Langi symposiarcha, praeterea nihil habeo, quod a nauclero acceperim, quod

vobis pro symbolo referre possim, quam triste et lugubre Medicinae et artium philosophiae in Graecia exitium et Apollinis vna cum Musis exilium. Tum ego: Certe Aegineta nullum tristius nobis potuisses afferre nuncium. Philosophia et Medicina, Deus et natura nihil humano generi praestantius, vtilius, magisque neceslarium dare poterat. Quare coepulones perchari, Democriti paradoxa ferre non possum, qui Naturam vt nouercam nostram calumniatur: quam tamen non benignam modo parentem, sed et liberalem experimur: quae (praeter praeclara philosophiae et medicinae munera, quae insolens Turci victoria no bis eripuit) etiam quaecunque in aetherea et elementali mundi fabrica continentur, diuinae prouidentia mentisvt (Cic. lib. de Legib. primo ait) cuncta ad vsum et commoditates hominum ita affatim largita est, vt ea quae gignuntur, donata nobis, non fortuito nata videantur: non ea tantum quae ad medicamenta et vitae alimoniam sementis, baccis et plantis de foecundo telluris gremio, tanta rerum vbertate et varietate, velut ex Copiae cornu effuderit: sed (vt Lucretius poeta cecinit)

Etiam omne genus ferarum quod est veterino semine partum,
Lanigeraeque simul pecudes, et bucera secla ferarum:

quibus homo partim culturae telluris opera, partim ad vescendum vteretur, producta sint. Attamen non defuerunt exschola Democriti, cuius fontibus Epicurus hortulos suos rigauit, philosophi, qui pro tantorum munerum mercede, naturam

non benignam nostri parentem, sed saeuam et iniustam calumnientur nouercam: quod scilicet hominem (vt Plinij verbis vtar) animal caeteris imperaturum, in die natali nudum et inermem ac inopem, ex tepido matris vtero in gelidam humum, vix de paleis coopertam stragulis, prosterneret, et tanquam naufragum ad vitae aerumnarum scopulos elideret nudum: ac tandem fasciis, velut quadrupedem compedibus, per singulos artus vinctum, in cunabula coniiceret, qui vitam a lachrymis et eiulatu auspicaretur, nec alio modo quam vagitu opem et lactis alimoniam posceret. Id quod Lucretius poeta, dogmatum Democriti et Epicuri assertor, his quoque versibus testatum reliquit:

Cum porro puer, vt saeuis proiectus ab vndis
Nauita, nudus humi iacet, infans, indigus omni
Vitali auxilio, quum primum luminis oras
Nixibus ex aluo matris Natura profudit,
Vagituque locum lugubri complet.

Et vt admiranda naturae in humani foetus enixu opera conuitiis et calumniis eleuent et exacerbent, ab huiusmodi aiunt vitae et aerumnarum rudi mentis, homo infans vitam auspicatur: et tandem quum adoleuerit, et tacito pede non intellecta obrepserit senectus, morborum agmine vallata, vix dici potest quantae et quot aduersae fortunae calamitates eum maneant et exagitent, ac veterum nouorumque morborum phalanges agminatim irruant: ac tandem miserum, Medicinae ignarum, illiusque subsidio, natura duce, destitutum pessundent. Laudant itaque Silenum, a Mida rege captum, pro [gap: Greek word(s)] dimissionis praemio non temere docuisse regem,

Non nasci optimum, deinde natum quam ocyssime aboleri. Eam ob rem ferunt luctuosa apud Thraces fuisse puerperia, laeta vero funera. quod Archias luculento Epigrammate testatur:

Praeterea aiunt, Naturam hominem tantum alienis alere et vestire opibus, ac armis munire: quum caeteris animantibus terrigenis, volucribus, aquatilibus, singulis cuncta ad vitae vsum necessaria, vt parens beneuola suppeditauerit, haec nempe conchas et testudines domiportas, testis, quae plaustri onus sustinent infractae: alia, vt alces, coriis apros setis, lanigerumque pecus vellere vestiuit. Addunt, quod et armis ad arcendas iniurias renascentibus armauerit: damas timidas et cetuos cornibus, aduncis apros dentibus, herinaceos cute spinarum aculeis rigente, quibus in pilam conglomeratis, non venatorum modo canes arcent, sed poma quoque his affixa in hybernas deferunt latebras. histricem illis quoque congenerem a canibus lacessitam, in eos iratam, missiles spinarum aculeos eiaculare. Quid multis? Natura, aiunt, castaneas echinato cortice vallauit: stipites arborum, ne illis frigus vel aestus obesset, libro non raro gemino obduxit. Solum vero inter caetera animantia hominem, nudum et inermem, velut naufragum, in hos vitae scopulos eiectum, alieno subsidio sibi victum, amictum ac

alimoniam comparare oportere: quum, teste Cicerone, Natura sensum et appetitum dederit, vt altero pestifera a salutaribus discernerent: altero ad commoda suo generi pabula tempore op portuno capessenda sollicitarentur, quae plus quam humana solertia sibi comparare norunt. Nunquid araneoli, mira artis textoriae industria (qua Arachne, ob id in araneum versa, Palladem superauit) ex lanigero et lento corpusculi succo rete nent in quod si quid insectorum inciderit, id subito insultu arreptum conficiant et exugant? pinna quamuis oculis orba, duabus tamen patula conchis, cum squilla exiguo pisciculo, suae piscationis praedae consorte, societatem init. quum pisciculi in conchas hiantes primum impune insiluerint, et tandem licentia crescente audacia, conchas adimpleuerint, tum pinna oculis capta a squilla piscationis socia, quae eo nomine Pinnophylax dicitur, morsu admonita, conchas coarctat partemque praedae piscationis socio impertit. At pinnae solertiam, plateae industria longe superat: quae pendula in aere sese vibrans, pisces rapto viuentes obseruat: quibus ex alto aquarum gurgite emergentibus, in caput illorum irruit, rostroque adacto ferit, donec praedam ore hiante eructent: quam platea volucris praedae auida arripit, et deglutit: quibus satura, postquam ea ventriculi calore concoxerit, euomit, ac quae esculenta sunt seligit, reliqua despuit. At vociferant vt verbis Plinii vtar, hominem sine doctrina nihil scire, non fari, non ingredi: et breuiter, non aliud quam naturae sponte flere: et quum veterum vel nouorum morborum agmine obruitur,

nulla horum scire remedia, nisi quae ab animantib. didicerit, quae alia animalia (natura du ce) [gap: Greek word(s)] absque medico probe norunt. ob id non temere, historiae animalium exploratores, plerique Medicinae inuentionem brutis acceptam ferunt, a quibus sua Aegyptii et alii pleraque didicerunt remedia. Canes, inquit Plinius, vomitum hominibus monstrauerunt: qui aegrescentes, aut cholerain ventriculo onerati, aut lumbricis infestati, herbam tritici aut aspera graminis folia edunt et rodunt, quoventriculum exonerant: quem podagra, paralysi, arthritide, nephritide aut asmate laborantib., reuulsionis ergo prodesse nouimus. Adde, quod eundem ad sanitatis conseruationem, ex Hippocratis sententia, Auicenna etiam fen. 4. primi, salutarem esse testatur: qui eam ob rem, quouis mense duobus diebus continuis ventriculum vomitu expurgare suaserit. id quod ab Aegyptiis quoque didicisse videntur, qui praecepto huic audientes, arbitrati omnes morbos ex crapula et ciborum cruditate oriri, singulis tribus mensibus ventriculum a saburra crudi esculentorum chyli exonerabant, et intestina clysmate eluebant. cuius salutarem vsum longo ante Hippocratem tempore ibis volucris, ciconiae similima, Aegyptios docuit: quae aquam Nili, aut de aequore salso, pleno gutture absorptam, oblonge in anum collo eructat, qua excrementa viscerum eluit. Obiiciunt quoque nobis veteres ex Cnido Cycladum insula Medicos, qui solum elaterio et tempestiua lactis sorbitione aegros purgabant, quivenae sectionem expauescebant. quos alii Medici quoque, Thessali

sectatores haemophobi imitati, venae sectionem (adeo praesens in febribus, abscessibus, epatis aliorumque viscerum obstructione remedium) neglexissent, nisi hippopotamus, belua Nili, cro codilo maior, binis vngulis conspicua, caetera vero dorso equi repando, iuba, hinnitu equum repraesentans, Medicos ad venae sectionem audaciores reddidisset: qui assiduo pastu oboesus, egressus Nilum, venam cruris aculeato veprium ramo allidit: ac postquam lassum ex repletione corpus sanguinis effluuio exonerauit, plagam limo ex Nilo obducit, et obruit. Quo asserunt, haec et pleraque alia remedia, bruta rationis expertia, sola natura duce, sibi comparasse: quibus toxicis aut pharmacis deleteriis infecta, sese tuto curare possunt, quibus homines careant. Perhibent namque, Barbariae venatores, pantheras carnibus aconiti veneno, quod Pardalianches ob id vocant, delibutis inescare: quibus degustatis, nisi hominis oletum ediderint, repente strangulari. quod illis est efficax alexipharmacum. Ceruos quoque, aut, vt mauult Cicero, in Creta capras, virulentis saucias telis, dictamum, herbam lanuginosis foliis cognobilem, degustare, et toxica subito excidere. Hirundines aiunt chelidoniam, herbam crocei coloris, succo madidam, visui instaurando saluberrimam nobis monstrasse: qua oblaesis pullorum oculis medentur. Pariter asserunt, anguem, membrana hyberno situ squallida, oculis et corpori obducta, degustato foeniculi surculo, spolium visus impedimentum, exuere, aciemque visus pristinam recuperare, exutoque corpotis squallore nitidum vernare.

Testudinem viperae morsu sauciam, cuniculae pastu, quam bubulam syluestremque o riganum appellant, medicam sibi ferre opem. Mustelam cum serpente dimicaturam, rutam edere: cuius odorem serpentes ne quidem ferre possunt. Ciconiam origano apros vero aegrotantes hedera, aut cancris ab aequore eiectis sibi mederi perhibent: vrsas vero, quum somnifera mandragorae poma ederint, formicas melle contritas lambere tradunt. Ceruos quoque affirmant, cinarae serpentiumque esu, virulento pabuli veneno resistere: ac (vt Theomnestus, grauis rei veterinariae scriptor, lib. 1. refert) vermes intestinorum cer ui inuolucris implicitos serpentium esu enecare. quod Martialis quoque affirmat, dum cecinit:

Naribus alipedes vt cerui saepe putantur
Ducere de latebris serpentia secla ferarum.

Quis tandem bruta haec morborum et veneni alexipharmaca, quaeso docuit? Natura certe horum hypodidascalus fuit, quae hominem celauit. quod Plutarchus vna cum Democrito, in brutorum Dialogo his conceptis verbis testatur: [gap: Greek word(s)]

[gap: Greek word(s)] . Id latine ita reddideris: Audiuimus Aegyptios omnes esse medicos: et animal quoduis, sine artis doctore, non ad medelam solum, sed et ad victus rationem, robur, venationem, custodiam, ac Musicam, quantum vnicuique pro natura sua competit, esse dispositum. A quonam obsecro didicerunt sues, cephalalgia laborantes, ad fluuiatiles cancros accelerare? quos quum ederint, a capitis dolore alleuiantur. Quis testudines docuit, a comesa vipera, origani esu sibi mederi? Quis tandem Cretenses capras, intoxicatis vulneratas telis, dictamnum quaerere: quo degustato, spicula derepente excidant? An non quaeso dices, id quod verum est, horum omnium [gap: Greek word(s)] siue doctorem esse Naturam? quid ni? At, aiunt, tam praeclara artis Medicae opera et bona, iniqua certe lance distribuit. Brutis nem pe contra iobolorum virus, vt parens beneuola, alexipharmaca dedit et docuit: quae homines, vt iniqua nouerca, celauit. ob id brutis, non homini, Medicinae inuentionem tribuunt. His et aliis argumentis, quibus et prouidentiam deorum securi redarguunt, naturam quoque lacessunt. Quare, inquit, ô Langi, fas et aequum est tandem, vt Naturae, beneuolae humani generis parenti, patrocineris, eam que a nouercae perfidia esse immunem edoceas. Tum ego respondi: Quamuis, Aegineta, non meae est opis, tantam inter philosophos medicos componere litem: tamen quum me et Leonem pontificem olim Graecae linguae rudimenta docueris: aequum est, tibi non secus ac parenti, morem geram.

Quare experiar, an foecundi calices, vel potius mea erga vos confidentia, me ad dicendum alacriorem reddiderit. Natura (inquiunt eius calumniatores) hominem in die natali nudum et inermem, velut naufragio eiectum, supra nudam humum enixa statuit. At quid tum postea? poterat enim homo pro temporis et loci commoditate, ingenio armari, et ratione vestiri: qua vel sola ratione Natura, mundi opifex, omnia bona quae brutis liberalius quam homini data videntur, affatim compensauit. Recte mehercule ait Aristoteles: Qui hominem deteriori conditione natum, quam caetera animantia, nudum scilicet et inermem creatum tradunt, hi non recte sentiunt. Caetera animalia vnum auxilii genus habent, idque nullo pacto mutare possunt: sed quasi semper calceata dormire, nec vestem vnquam exuere pleniorem, nec arma quae semel acceperunt permutare possunt. Sed homo rationis industria fretus, ea quaecunque brutis largita est, sibi pro loci, regionis, temporisque commoditate adaptare potest. Sed ne id Ethnicorum tantum testimonio me asserere conqueramini, audite quaeso pium illum Philonem Iudaeum Graece loquentem, qui subscriptis verbis eadem affirmat: [gap: Greek word(s)]

[gap: Greek word(s)] . id est: Pro his brutorum donis, ratio praeclarum Dei munus data est, vltrix et praesidium contra eos qui in hominem aliquid moliuntur. Nam perinde natura quod uis animal propriis praesidiis vallauit: quibus iniurias propulsaret. sic homini rationem, praeclarum munimen et propugnaculum dedit, qua stipatus, proprium ac cognatum haberet satellitem, quo iniurias hostium arcere posset. Euge si vis exemplis contendamus: et hominem sola versatili rationis industria, qua varias mediratur artes, omnem brutorum congenitam superare solertiam facile conuincam. Quis, obsecro vos, apud Plinium, veterum scriptorum bibliothecam, vel alios de prima philosophorum aut historiographorum classe. non legit, Zeuxim pictu ra cognobilem, tam graphice vuas depinxisse, vt aues sturnatim aduolantes deceperit. Apellem, equam et canem ad exactam viuentium effigiem ita ad vnguem expressisse, vt equi praetereuntes adhinnirent, canes allatrarent. Sed fere oblitus fuissem mechanicorum operum, quae, Graeci [gap: Greek word(s)] dicunt, quae sua sponte mouentur. Scribit Phauorinus, Architam Tarentinum columbam tam affabre cempegisse, vt aura spiritus inclusa, eam abditis concitatam libramentis in aere pendulam assidue se libraret: nec vnquam nisi obstitisset subsideret. Scribit Mercurius ille ter Maximus, Aegyptios arte quadam ineffabili confinxisse simulacra, quae articulatam oraculorum depromerent vocem: et ne quid admirationi deesset, etiam [gap: Greek word(s)] sua sponte progrederentur. Eusebius quoque memoriae prodidit, Memnonis

regis Aegyptii statuam, mane solis radiis efferuefactam, vsque ad Christi aduentum, humano consultoribus oraculi obstrepuisse eloquio. quo tempore alia quoque deorum, aut verius daemonum oracula obticuerunt. Quod monachi Bernae, professione Dominicani, infeliciter imitati: igne combusti, meritas luebant poenas. At ô Aegineta, haec humanae rationis inuenta, bruta nulla industria assequi posse, fateri vel inuiti coguntur. Vicissim ipse quoque ingenue fateor, homini non inesse leonis robur, non tigrium aut leporum pernicitatem, non visus aquilae aut lyncis acumen, piscium natandi agilitatem, odoratus vul turum et canis sagacitatem: aut tam clarum talparum, sub adeo denso et surdo naturae elemento, auditum. Verum inest homini prudentia, inest ratio naturae intelligentis: inest et ipsa ratione di uinior mens, qua brutis dominatur (vt Plautus ait) ea patinaria vel assa velis, etiam colla iugo sub ducent. Proinde Plato vna cum Thalete Milesio, fertur naturae egisse gratias, quod natus esset homo, non belua: masculus, non foemina: Graecus, et non barbarus: ac Socratis temporibus. Magni enim refert, in quae tempora et loca ingenium vniuscuiusque inciderit. His Aegineta, inquam, conuicti, fateri coguntur, hominem rationis solertia bruta longe a tergo relinquere. Valeant igitur in perpetuum philosophiae Democriti et Epicuri assertores, qui vt Deum ociosum a curis hominum explicarent, prouidentiam diuinam sustulerunt: et naturam, quod hominem nudum et inermem, medicinaeque ignarum, deteriorique quam bestias conditione

produxisset, calumniari non erubescunt: quum dotes brutis concessas, Natura homini diuino rationis dono plus millies compensarit. Quid enim (inquit Cicero) ne dicam in homine, sed in vniuerso coelo, ratione diuinius? quae quum adoleuerit, perfectaque fuerit, rite nominatur sapientia: cuius si homo compos fuerit, diuinitatis quoque particeps erit. Sola, inquit Eusebius, hominis intellectualis anima diuinitatis est particeps: reliqua cuncta ad seruiendum homini producta. Prae est enim homo vniuersis animantibus, quasi dominus ac dux, viribus rationis corpore robustiora subigens: idcirco prudentiae, iustitiae, aliarumque virtutum capax, coelestia contemplatur. Solus, ait, ipse in terris rationis compos, ea regere, leges ferre, artes experientiae scrutinio condere nouit: qui non modo sui corporis, sed etiam veterinariorum medicamenta inuenit, et inuenta auxit. Non igitur ab re Philo, Iudaeus quidem, sed pius, hominem veri Dei simulacrum et numisma, verbo Dei et ratione signatum, appellauit. Iure quidem optimo Deus hominem salutifera Medicamentotum inuentione donauit: diuinum namque diuina decent. et ea non agyrtis et sycophantis, sceleratis Iudaeis, monachis apostatis (vt nostrates) concrediderunt, sed his qui a sacris deorum essent, arcanorum naturae consciis committebant: eaque diis velut sacrosancta donaria, ne a vulgo prophanarentur, dicata, consecrabant: et in templis custodiebantur a sacerdotibus. quorum in Pergamo et alibi in Graecia officium erat, aere publico medicos conducere, qui gladiatores in

spectaculis publicis saucios, pariterque in militiam profectos, reduces gratis curabant. Quo stipendio Galenus in Pergamo quoque meruit. et merito id factum, quis non collaudaret? quum Medicinam, ad priuata et publica commoda coelitus nobis reuelatam, nemo inficiari possit. Quis oro Thobiam fel piscium albugini oculorum me deri docuit? Angelus Domini. Quis Rachaelem et Lyam, venustas quidem, sed steriles Iacobi Israelitae vxores, mandragorae poma sterilitatis esse antidotum docuit? Certe Ruben filius, Dei Israelis monitu. Quis tandem Ezechiam regem, emplastro de ficub. apostema eius cacoethes aut pestilens maturare docuit? nempe idem Deus Israel, qui periodum vitae eius 15 annos quoque prorogauit. Verius ergo Deus noster, orbis conditor, apud Ouidium, quam Apollo dixisset: Inuentum medicina meum est, opiferque per orbem Dicor. qui, vt Iesus Syrach ait, de terra medicinam procreauit, quam vir sapiens non despiciet. Ob id non solum olim in Aegypto et Aethiopia, sed in Arabia et Syria, viri sapientia et pietate illustres, operam medicinae nauarunt: vt Lucas ex Antiochia, fidus diui Pauli Achates, et in omnib. eius peregrinationibus comes, in Damasco ambo medicinam professi traduntur: vbi et Ioannes Mesue, filius Abdela regis Damasci magno mortalium commodo medicinam docuit. Ex eadem quoque Damasco metropoli Syriae, prodiit inclitus Iacobus medicus, pietate et medicae artis eruditione clarus, numinis instar venerandus: quem [gap: Greek word(s)] ob id merito appellarunt. Medicum quippe experientia et philosophiae doctrina clarum,

qui aegris deploratis ferret opem, Deo iure conferebant. vnde Hippocrates in libello de Medici decoro, [gap: Greek word(s)] (ait) [gap: Greek word(s)] , Medicus philosophus Deo aequiparandus. Ob id Aegyptii, Osiridi, Apidi, Isidi, Graeci vero Apollini, Aesculapio, Asclepiadi, Machaoni, Podalirio ac Paeoni, medicinae inuentoribus, templa consecrarunt: et in album diuorum conscriptis, diuinos quoque decreuerunt honores: quorum artium inuenta et studia, Turcas bonarum artium calamitates et [gap: Greek word(s)] bellis deuastasse, et tandem abrogata, non sine tristis nuncii moerore lugubri, iam intellexi. Qui quum mihi lachrymas eliciat, plura quoque dicere vetat. Vale consobrine.

DE VETERVM MEDICINAE, ALIArumque facultatum bibliothecis, et Chalchographia: ad illustriss. principem Otthenricum, Com. Palat. Electorem. Epist. III.

AB ea aetate, Princeps illustrissime, qua nondum repertis a Cerere frugibus, aut a Cadmo literis, homines glande vescebantur, memorabilis, omnique praeconio digna inoleuit consuetudo: vt si quis sua ingenii industria quicquam, quod mortalibus vsui foret, comperisset, auctori diuinos honores (est. n. honor virtutis ingeniorumque calcar) festosque decernerent dies: eum quoque in censum deorum conscriberent. Ob id ante Graecos Aegyptii Bacchum, quod vites plantasset: Osiridem, quod ex ordeo zythum decoquere: Proserpinam, quod ex frugibus Siculos pinsere

panes docuisset: Isidem, quod morborum medicamenta reperisset, eaque per somnium aegrotis suggessisset: vt sacrosancta numina venerati sunt. nec hominib. modo, sed beluis quoque, bobus, crocodilo, felibus et cercopythecis hunc honorem deferebant: quorum exemplo aliquid, quod homini vel ad vitae aut agrorum cultum vsui foret, reperissent. Porcos nempe, quod tellurem Nilo madidam, rostro velut aratro sulcare docuissent, reueriti, a suillae carnis esu, velut Deo dicata, abstinuerunt. quod Iudaeos ab Aegyptiis didicisse, Plutarchus in Symposiis refert: qui nec vel hodie ea vescuntur, ne leprae aut vitiliginis contagione (vt Corn. Tacitus scribit) coinquinentur. Quo effectum, vt tam numerosa deorum phalanx et caterua ab Aegyptiis et Graecis conscripta sit, quae immensas Xerxis Persarum regis copias excederet: quarum equos flumina exhausisse, milites spiculis arcu vna extortis solem aut eius iubar obumbrasse, historiae Graecorum referunt. Nec Graecia Aesculapium ac Hippocratem, medicinae inuentores, suo diuinitatis defraudsrunt honore. nullus est enim in Epidauro lucus, vel templum (vt caetera festa solennia taceam) quod illis non esset consecratum. Hippocratem, alterum Medicorum numen. qui tam fallere (vt Macrobius ait) quam falli nescit, Eleusinis sacris initiatum, Athenienses municipali iure ciuitatis donarunt: ei quoque ac posteris suis in Prytaneo alimenta, diuinosque (quos Herculi) honores decreuerunt, ob pestem ex Illyria et Athenis, ignis incendio depulsam. Praeclarum quidem ac magnificum est, mortales

rebus ad vitae cultum et vsum, ac sanitatis conseruationem necessariis, adiuuare: at non minus celebre et honorificum est, inuenta aliorum ingeniis, labore, sudore et vigiliis parta, posteritati conseruare, ne tempus edax, omnibusque exosa senectus, et obliuio semper inuida memoriae nouerca, scientiaeque fraudatrix, ea nobis ex animo eripiat, aut cataclysmus aboleat. Aegyptii, ac illorum affines Babylonii, Chaldaei, Mathematices, et de vtroque errantium siderum motu ac eclipsib. theoremata, columnis ex marmore ac lapide coctili compactis insculpserant. Alii vero, ne praeclara ingeniorum inuenta ac rerum gestarum memoria disperiret, libros in palmarum folia, et papyrum, Niliacae paludis arundinem, ac internos arborum quarundam cortices, tiliaeque philuras, ac membranas, ex cera, vel plumbo tabellas, conscribere excogitarunt, vt forent (quemadmodum diuus inquit Hieronymus ad Marcellam) aeterna rerum gestarum et inuentorum monumenta, ac ingeniorum effigies. Ob id reges et orbis terrarum Imperatores biblio thecas magnis expensis magnificoque apparatu construere excogitarunt: quorum primus fuit Pisistratus Atheniensium tyrannus, qui artium liberalium libros primum publice Athenis legendos exhibuit, quos Areopagitae maiori postea studio auxerunt et adornarunt: quorum immensam copiam Xerxes rex victoria potitus, ac vrbe praeter arcem incensa, in Persas asportauit. quos postea vniuersos Seleucus rex, ob corporis molem et robur Nicanor dictus, referre Athenas curauit. Ab hoc tempore reges et magistratus

praeclara eruditorum, ad artium incrementum, inuenta toti terrarum orbi profutura, rerumque gestarum monumenta, ne in spongias (vt Caesaris Aiax) caderent, Bibliothecas de aere publico aedificarunt: inter quos Ptolemaeus Philadel phus Aegyptiorum rex, antesignanus fuit. hic studium Pisistrati aemulatus, omnium artium ingenuarum et totius encyclopaediae libros variis linguis conscriptos, ab Aegyptum praeternauigantibus sibi afferri curauit: quorum [gap: Greek word(s)] magni empta, Alexandriae in Bibliothecam deposuit, et transscriptos nautis redeuntibus reddidit. De quo memorabile liberalitatis regiae in coemendis libris exemplum Galenus tale refert: nempe quod Atheniensibus XV. puri argenti talenta [gap: Greek word(s)] , pro Sophoclis, Euripidis, Aeschylique tragoediarum exemplaribus [gap: Greek word(s)] oppignorasset: quas tandem exquisite et eleganti apparatu exaratas Atheniensibus, noua scilicet pro veteribus, reddidit, et XV. illa argenti puri talenta [gap: Greek word(s)] , id est, pignora illis donauit. Fuit haec rege digna liberalitas, quam pius eius erga Mosaicam affectus et religio longe superauit: qui ab Eleazaro pontifice septuaginta duos Hebraicae legis interpretes, viros pietate et vtriusque linguae eruditione spectatos, precario impetrauit, qui (vt Tertullianus et Iustinus Martyr memoriae prodiderunt) singuli casis singulis separatim apud Pharum insulam, contra Nili ostia sitam celebrem Alexandriae portum, aedificatis, inclusi, tam concordi (sed non absque spiritus afflamine) sensu, in Graecum idioma legem Mosaicam verterunt, vt ne alter ab altero verbulo quidem

discreparet. quam in LXXII. quoque volumina digestam, Ptolemaeus in sacratium Bibliothecae Alexandrinae collocauit: quibus sacra diuini Hippocratis volumina, digna certe ne vnquam putrescerent, vt cedrinis includerentur forulis, quoque accesserunt. De quib. Xerxes et Mnemon, Hippocratis interpretes, tertium Epidemiorum librum acceperunt, ac obscuros illius characteres dilucide commentariis illustrarunt. Ad haec erat Alexandriae in Aegypto bibliotheca locuples, artium omnigenarum inuentarium, et rerum memorabilium thesaurus, septingentorum millium librorum diues, cum diuite Persarum in Susis et Ecbatanis gaza non permutanda. Sed proh dolor, quum Caesar diu circa regiam Alexandriae dubio marte pugnasset, iussisset que tecta vrbis incendi: tum quoque nobilissima illa Bibliotheca, quam Ptolemaeus Philadelphus congestis ex vniuerso terrarum orbe libris construxit, subito quoque incendio deflagrauit in qua septuaginta voluminum millia inexplebilis Vulcani voracitas deglutiuit. Graeci vero, nec Pisistrati ac Seleuci regum bibliotheca Athenis instaurata contenti, sed in Cnido quoque, vna Cycladum insula, in arte medendi sectam et bibliothecam constituebant: quam Andreas Medicus, in eo quem de medicinae origine conscripsit libro, Hippocratis igne concrematam, ex maleuolentia refert. Caeterum quum in Pergamo, paterno Galeni nostri solo, sacerdotes non sacrorum modo, sed et medicinae essent antistites: nihilque quod ad medicinae incrementum spectaret, reliqui facerent: Galenum curae gladiatorum, qui in

palaestra aut sacris Aesculapii vulnerati forent, magno conductum stipendio praesecerant. Bibliothecam, quoque perantiquis medicorum libris, partim in membranis, primum in Pergamo reper tis, partim in delicatioribus ex tilia arbore corticibus (quos [gap: Greek word(s)] dicunt) conscriptis, refertam construebant: de quibus Galen. lib. 1. de Medici vulnerarii officio, ita luculenter scripsit: [gap: Greek word(s)] . Quidam, ait, valde antiqua Hippocratis exemplaria ante trecentos annos exarata habebant, et conquirere studebant: haec vt volumina complicata, alia ex tiliae philuris alia in membranis conscripta, qualia apud nos in Pergamo reperiuntur. Has in Per gamo bibliothecas Plutarchus scribit M. Antonium Cleopatrae dono dedisse, quae ducentis librorum millibus constabant, ab Attalo et Eume ne regibus conditas, quas Galenus suis quoque locupletauerat libris CL. quos de omnifaria artium eruditione ediderat: quos partim Romae in bibliothecam in Sacra via et prope Sandalarium et templum Pacis, vbi erat quotidianae ad vesperam medicorum disputationis palaestra, erectam deposuit. templo vero incenso, magnae quoque Romanorum in Palatio bibliothecae, vna cum Galeni libris, incendio perierunt. Quod passim Galenus in suis conqueritur libris: quorum iacturam Romanos et magni fecisse, et luxisse credere fas est Nec sane Romani diuite librorum thesauro caeteris nationibus, Aegyptiis, Chaldaeis aut Persis concedere voluerunt: apud quos Asinius

Pollio bibliothecam publicauit: quo vt Plinius ait, ingenia hominum rempublicam fecit, in qua M. Varronis togatorum omnium doctissimi adhuc viuentis effigies collocata fuit: cui (teste Suetonio) Caesar dictator Graecos et Latinos in bibliothecis codices digerendi in ordinem prouinciam dedit: quam postea Caesar Augustus, mortuo Lepido designatus Pontifex, assumere non erubuit: qui inter libros praecipue fatidicos vtriusque linguae, acerrimum delectum habuit. quorum, qui non de probatis circumferebantur auctoribus, plusquam duo millia combussit: solos tamen, habito delectu, Sibyllinos quosdam retinuit, quos in duobus deauratis forulis sub Palatini Apollinis basi recondidit. qua in re officio suo praeclare functus est. Refert namque Liuius lib. 41. ab vrbe condita, Patrum auorumque aetate negotium semper magistratibus datum, quo sacra externa fierivetarent, vaticinos libros conquisitos comburerent, omnemque sacrificandi ritum, praeterquam Romano more, abolerent. Ob id Caesar Druydes, Vespasianus Iudaeos Roma exegit. Arbitrarisne Princeps, generosi Palatinorum stemmatis decus, Sammonicum Serenum (vt Iulius Capitolinus refert) exiguam sibi conciliasse laudem, aut parum fauoris demeritum, quod Gordiano iuniori Imperatori, tam rarae adeo eruditionis, et clementis quoque ingenii adolescenti, vt etiam commilitonibus a plagoso ludimagistro caesis collachrymaret, ob tam mitis ingenii indolem et doctrinam, suam sexaginta duorum millium librorum bibliothecam legauetit? qua nihil ei gratius acceptiusque offerre,

vel testari poterat. Vrbs quippe Romana, tum non minus bibliothecis, quam colossis, pyramidibus ac templis Pario marmore incrustatis decora fulgere voluit: quam non minus ornabat Vaticana summorum Pontificum bibliotheca, quam opima Iouem olim spolia. Sed eheu Mars, h umani cruoris hirudo, (pudet dicere, sed dicam tamen) dum Carolus, quintus nominis sui Romanorum Imperator Clemente pontifice, vrbe potiretur, hanc Germani, Hispanique milites rapaces misere discerpserunt. Nec tamen incliti Galliarum reges, tam frugi librorum vtilitate publica, locuples eorum regnum defraudari, vel saltem carere passi sunt: quin bibliothecas omnifariae eruditionis libris, tam graecis quam latinis magno ab exteris sumptu conquisitis refertas, in Fontanablio et ad sanctum Victorem constituerent. Nec obticenda est ingenua Ioannis Pici Comitis Mirandulae, in comparandis triplicis linguae libris liberalitas, et indefessum in omnibus artium facultatibus studium, qui septena aureorum nummûm millia pro sua adornanda bibliotheca erogauit: quam hisce oculis vidi, et perlustraui. Sed Princeps illustrissime, quid obsecro opus est, ista per exemplaria [gap: Greek word(s)] ? aut equo sponte sua currenti, et ad scopum acceleranti, infligere calcaria? quum tu auita maiorum tuorum virtute, ad erigenda instaurandaque liberalium artium studia, sponte tua sis procliuis. Audio namque, te accersitis omnifariae eruditionis optimis praeceptoribus, Theologis, Iurisprudentiae consultis, Medicinae ac vniuersae [gap: Greek word(s)] peritis, collapsa Heidelbergensis Academiae studia instauraturum:

et ad illius incrementum variae eruditionis et triplicis linguae libros magni emptos, ex diuersis orbis terrarum locis cogere: et ne tineis et blattis esca forent, iam situ squallidos in apricum proferre: quibus in sacra Spiritus sancti aede publicam facturus bibliothecam, suos designasses foru los. et Medius fidius consulto quidem. Nam apud Aegyptios, et in Epidauro, ac Babylone, deorum templa erant Medicorum bibliothecae, et sacerdotes medicinae antistites. Qua ratione, Princeps inclite, non minus quam Ptolemaeus Philadelphus, Pisistratus et Attalus in Pergamo, et apud Romanos L. Lucullus, ingenia hominum eruditorum rempublicam facies. Lucullus quidem, vir consularis, Romae Bibliothecam construxit, quam studiosis omnibus, etiam aduenis, tanquam amoenissimum Musarum diuersorium et asylum, libere et perpetuo patere voluit: ad quem viri docti ex Graecia et Arabia turmatim confluebant, et assidente Lucullo de grauissimis totius Philosophiae theorematibus concertabant: qua Lucullus aeternam sibi comparauit gloriam. Euge ergo Princeps optime, alter eruditorum Mecoenas, macte virtute esto. Non enim ista sine numine fiunt. Non defuit hactenus Germanis, soli foecunditas aeris saluberrimi coelum, frugum fertilitas, metallorum omnium copia, et ingenii acumen, virileque robur: verum, quum libri manuscripti magni venirent, accidit, vt optimorum vtriusque linguae auctorum Bibliothecae nobis Germanis defuerint: donec artis Chalcographiae inuentio, deorum munere coelitus nobis data est, qua vno die a quatuor

hominibus tantum librorum aereis typis praelo excuditur, quantum vix decem alii quamlibet expediti scriptores integro anno exarare calamo possent. Et quis, obsecro, illam immensam et inaestimabilem librorum, qui incendiis vrbium perierunt, iacturam et thesaurum reparare potuisset vnquam: nisi Chalcographia coelitus nobis data fuisset? imperante enim Basilisco, Constantinopolitanam Bibliothecam incendio combustam esse, in qua centum viginti millia librorum deposita fuerant, Zonara his verbis refert: [gap: Greek word(s)] . In qua feruntur quoque draconis intestino centum viginti pedum oblongo, Ilias et Odyssea Homeri poemata inauratis literis exarata fuisse. Eam quidem artem fertur Petrus Schoeffer, Augustae, Maguntinae dioecesis metropolis ciuis, sua industria reperisse, aut a suis repertam cognatis saltem excoluisse. Eam postea, Anno a Christiparae virginis partu 1465, duo ex Germania fratres Italis inuulgarunt: qui primum Romae coeperunt aereis characterib. atramento speciali delibutis, paginae torculari substratae impressis, Lactantii opera, et Augustini de ciuitate Dei libros excudere. Quam tamen artem, principio adhuc rudem plures in Latio et Venetiis inde exercuerunt: donec Aldus Manutius Romanus eam triplicis linguae characteribus expoliuit, primaeque classis

auctores magnis sumptibus ex tota Graecia, Alexandria et Macedonia conquisitos, a blattis ac tineis ereptos, praelo suo excusos atque emendatos nobis suppeditauit. Quo factum est, vt simul cum librorum copia, ingenia quoque hominum et artes creuerint, ab obscuraque barbarie vindicatae, tanquam renatae vna cum linguarum peritia, cultiores in lucem prodierint. Quo nomine, omnes linguarum et bonarum artium alumnos, chalcographis et Germanis, artis huius primis auctoribus, plurimum debere, ingenue fateor. Et ne tam eximium inuentum exolesceret, nosque librorum copia destitueremur, successerunt his iure quasi haereditatio in Germania prae multis aliis Basilienses Chalcographi, Frobenij, Oporinus, Isingrinus, Episcopij: in Heluetia, Tiguri vterque Gesnerus: viri mehercle, qui eruditione et artis industria aliarum nationum chalcographis non cedunt: qui sane, Princeps eximie, magnificos tuos in Bibliotheca et studiis instaurandis conatus, magnopere adiuuare possunt: efficereque, vt tandem memorabilia Comitum Palatinorum domi forisque gesta, facinoraque hactenus scriptorum penuria, velut densa caligine obsita, latuerunt, in lucem aliquando prodeant, ac in coelum vsque efferantur. Chalcographi certe sunt illustrium virorum stratagematum archangeli, qui ea per orbem terrarum propagare et eliminare possunt: quos, Princeps inclite, ob literarum incrementum tuae protectioni commendo. Vale in perpetuum, Comitum Palatinorum decus.

QVA METHODO CONTVSIONIS ET adustionis vulnera machinis [gap: Greek word(s)] inusta curentur. AD GEORGIVM WIRTH LEMBERGIVM Medicum Caesareum consobrinum suum. Epistola IIII.

NVdiustertius, Georgi consobrine, ex animo dilecte (idque eo maxime nomine, quod de nostra stirpe sis medicus) ex Argentina chirurgus empericus, vt mea ferebat opinio, non imperitus, sed rationalis curandi vulnera et instaurandi luxata methodi plane inscius, ad nos Heidelbergam diuertit: grauiterque mecum expostulauit, quod vulnera glandibus ex plumbo aut aerefusis, vi tor mentorum et pulueris ex nitro incendiarii corporibus illata, saltem curandi vulnera contusionis quae putrescere necesse est, methodo curanda, in prima Epistolarum miscellanea censuerim: quum ea Theophrastus adustionum ex igne, aqua vel oleo, remediis consolidare, non absque ratione doceat. Nam in confesso est, glandes has ex pulueris nitri ardore ac violento motus impetu adeo incandescere, vt telorum quoque ex plumbo mucro liquescat. Est (inquit libro de Coelo se cundo Aristoteles) motus calefactiuus, ignire valens ferrum, ligna, lapides: quib. crebro motu collisis, elicitur ignis, et sagittarum ex plumbo apex in aera vibratus, concepto ex motu calore liquescit. Vnde Ouidius perbelle cecinit:

--- Cum balearica plumbum
Funda iacit, volat illud, et incandescit eundo,
Et quos non habuit suh nubibus inuenit ignes.

Quod affirmans quoque seuerus ille morum et Romani luxus censor Seneca: Non puto, inquit, miraris, si aera aut motus siderum extenuat, aut extenuatio incendat. Sic liquescit excussa glans funda, et aeris attritu vel igne destillat. Quod vero motu cuncta incandescant, attrituque incendantur, rotae molarum plane ostendunt: quae flammam sedulo conciperent, nisi continua aquarum aspergine irrorarentur, aut molitor super axem rotae per elicem aquae riuulum deriuaret. Vnde Lucretius ait:

Exprimitur validis extritus viribus ignis.
Et micat interdum flammai feruidus ardor,
Mutua dum inter se rami stirpesque teruntur.
Aestuat in ramos incumbens arboris arbor.

Haec ille seuero vultu, tanquam ex loquelae mo tu, ira quoque percitus incandesceret, asseuerabat. Cui ego, tum nihil calumnia commotus, placide respondebam haec: O amice tua (inquam) erudita obiectio non tonstrinam, sed ex Latio Chirurgicorum scholam olet: qui se a medicis causarum naturalium et morborum peritis seiungi non patiuntur. Sed nescio quo monitore, hac in re magni adeo momenti mihi es iniurius. Non certo inficior, ex ferro, plumbo, aut quibusuis metallis tela vel glandes, diuturni impetu motus vel attritu, incandescere posse: sed hunc ex incendario nitri puluere, aut eius virulentia, si quam habet, eum tela aut glandes vel vulnus ardorem concipere, mihi non persuadebis, quum ne tantillum

pulueris glans illa per tantos aeris impetus et procellas, ad vulnus deferre possit, quin aeris motu diffletur: nec quisquam glandem bom bardis eiaculatam liquesieri vidit vnquam, quod ex aere tormentis [gap: Greek word(s)] , id est, ignem eiaculantibus, aut veterum funda accidere posse, non per negarem. At quae obsecro (aiebam) est illa Chirurgicorum dementia, qui horum vulnerum dolorem in nitri virulentiam et ardorem referunt, cum nitrum adeo nihil virus habeat, vt eo plerique Aegypri et indiae incolae pro condimentis vtantur in esculentis: cuius sesquidrachmam in iure pisorum dissoluti, ad alui deiectionem, et enecandos ventris lumbricos foelici successu exhibui: ac salutarem eius in vlcerum mundificatione et exiccatione vsum, medicos compertos audio. Quare non possum non admirari quorundam Chirurgicorum, qui castra sequuntur, amentiam, qui omnem in cura vulnerum sclopetarum in extinctione pulueris nitri ardore impendunt operam: caeteras vero vulneris contusi indicationes aut negligunt, aut (quod vero arbitror similius) non norunt: insani quippe incendiarium ex nitro puluerem in vulneribus extinguere sata gunt: quum in halitum incensus fatiscat: aut reliquum in aerem dissipetur. Pluribus hanc Chirur gicorum imperitiam redarguerem, nisi Bartholomaeus Maggius Bononiensis, eruditione in re medica nulli Chirurgorum secundus, veram curandi haec vulnera methodum docuisset integro libello: et Bellonius Gallus, in libello de Medicatis cor porib verinitri vires sua peregrinatione compertas nobis explicasset. Caeterum quum haec obiter, vt

tempus negotiorum ferebat, dixissem, tum ille iterum exorsus suam testibus (quod rhetorum est) tueri causam: Quid, ait, ad Theophrastum mihi respondes, qui vulnera igniuomis bellorum machinis illata, non contusorum methodo, sed eisdem remediis, quib. Auicenna, et Rasis adustionis vulnera, quoque curat? Cui tandem respondi: Certe cum totius disputationis cardo in verbis Theoph. versetur, vt haec recte intelligantur, operae precium erit illa in medium afferre: ne de sententia tanti Aristotelis discipuli, et in schola successoris, quic quam temere statuamus. Sunt igitur haec: [gap: Greek word(s)] . i. Asserunt extinctiuum vstionis maximum, si quis acetum ouorum albumini miscuerit, hoc quidem viscosum, illud penetratiuum: et ad vstiones machinarum hoc maxime conferre opem, si cum humore tali frigidum admiscuerit: et hoc ad extinctionem conferre, quem admodum circa salamandram accidit, frigidum natura animal: et defluens ab eo humiditas viscosa, ac succum habens pariter quendam frigidum, vt penitius penetrare possit. Ne diutius, inquam, igitur te itinere fessum detineam, paucis accipe haec de igniuomis veterum Graecorum machinis ac telis, malleolis, et scytalibus, quae vel halitu corpus obuium dissipabant, aut superficietenus adurebant, domus ciuitatesque

incendio deuastabant. De his et harum vstione Theophrasti verba et remedia sunt intelligenda, non de nostris ex aere tormentis, quae a sono horribili bombardas, aut cum Italis sclopetas appellare poteris Licuit. n. sane, vt Moscho pulus ait, semperque licebit, ficticia a sono reb. indere nomina. Hae vero machinae quorum glandes penitius in corpus subeunt, carnem et ossa magis contundunt, quam adurunt: dum Theophrastus, Darius, Alexander, Xerxes (tria terrarum fulmina) viuebant, non erant: quae Bohemus quidam in oppido Werauu ciuis, aut (vt alii) monachus, fertur inuenisse: tormenta certe execratione digna in perniciem hominum ex cogitata: quorum auctorem vtinam Phalaris in aeneo tauro decoxisset. Sed Romani ac Graeci tum pro his, malleolis et scytalidibus (vt dixi) pugnabant. Erant sane malleoli, vt Ammianus Marcellinus libro rerum gestarum 24. scribit, tela ad effigiem muliebris coli, ex cannis, cauo intus alueo parata, in quem ignis fomentum deponebatur: quae ne exti nguerentur, arcu lento eiaculabantur: necvllo remedio, quam iniecto puluere, aut amurca, consopiri poterant. Vnde Liuius ab vrbe condita libro 38. ait: Alii cum ardentibus facibus, alii stupam picemque et malleolos ferentes, tota collucente acie aduenere. In malleoli concauitate glutinum, ignisque inextinguibile fomentum inerat, ex colophonia, sulphure, nitro, omnibus in lauri olco liquefactis et coadunatis: aut, vt alii tradunt, ex oleo petroleo adipe anatis, medulla cannae ferulae, sulphure. Alii vero ex oleo oliuae, seuo, colophonia, camphora,

resina, et stupa, hunc ignem graecum incendiarium conficiebant. Erat et aliud teli igniferi genus, quod Suidas [gap: Greek word(s)] appellat: [gap: Greek word(s)] , id est: Erant Scytalia opera ignem eiaculantia lignea, alia pedis, alia cubiti mensuram adaequantia, quarum in apice mucro, ferreis clauis stupa implicitis circumseptus, affusa pice: quibus incensis, ea tum in aedes, tabulata et tecta, aut cominus in hostes eiaculabantur, aut clauis tectis adhaerebant. Horum adustionis vulnera et excoriationes, vesicis turgidas, vt Pindarus et eius interpres in Pythiis refert, [gap: Greek word(s)] , id est, igne vsta corpora, centaurus Chiron et Chirurgus, Aesculapium curare docuit. Quod etiam Theophrastus hic nos, vt pleraque alia quoque medicamenta, ad animantibus eruditos, exemplo Salamandrae, icite docet. Est porro Salamandra animal lacerti figura stella tum, et (vt Nicandri in Alexiphar. interpres refert) quadrupes, terrestri crocodilo simile, cutis et squamarum expers, lubricum, et natura frigidum: vnde ab eius corporeiugiter lubricus manat et viscidus ichor, quo ignem extinguit. Andreas vero Medicus inquit, [gap: Greek word(s)] . id est, Si sanguine Salamandrae aut manum aut vestem inunxeris, ab igne inoffensa manebunt. Sic pariter medicamenta ignei ardoris aut vstionis extinctiua, penetratiua, et viscosa ac infrigidantia, vt lubricum Salamandrae [gap: Greek word(s)] , quale est oui albumen aceto disso lutum, esse oportet. Nec in vniuersum membris ardo re ignis, aut olei, aquae feruentis feruore exustis (vt

Rasis et Auicenna ac chirurgicorum vulgus sentit) semper frigida sunt applicanda. nam a feruore adurentis, cutis pori coarctantur, vnde morda ces rei adurentis fuligines et scintillae exhalare non possint. At frigida magis poros, et cutim inspissant, exhalationemque vaporum feruoris pro hibent: vnde ardor subtus cutem magis incrudescit, et exacerbatur. Ob id Platearius non temere suadet, quo mordaces ardoris vapores a rebus adurentibus intus concepti in halitum dissipentur, vt in principio calida applicentur. Nam et Theophrastus quoque quaerit, [gap: Greek word(s)] . id Latine sic reddideris: Propter quid adusti ones calido sedantur et subsistunt? et calidum im pedit vesicas efferuescere? omnia enim haec, et si quid iis simile, in easdem cadunt causas: nempe omne imbecille a robustiori corrumpi et marcescere. Et verum id esse comperi, quum loco affecto phi luras caepae sub cineribus coctae tepidas applicarem, aut succum caepae expressum linteolis exceptum adhiberem, aut vitello oui cum oleo rosaceo dissoluto inungerem: quibus dolore sedato, altero die apertis vesicis, et pellicula derelicta, sub qua ichor mordax efflueret, ac locum affectum vnguento quotidie inunxi, quod ex calcis viuae septies lotae [gap: sign for Uncia] 5. cerusae pariter cum aqua distillaticii rosarum liquoris lotae, et terrae chimoliae ac lithargyrii an. [gap: sign for Drachme] ij. his oleo rosato et albumine oui coadunatis confeci, aut si haec defuerant, solo oleo de vitellis ouorum in patella frictis expresso

inunxi: et patiens, Deo auspice, breui conualuit. Haec etsi sint vulgaria, et quae cum chirurgo obiter collocutus fui, ad militiam nonnumquam profutura, si quando castra Caesaris nostri semper Augusti sequi cogêris, te celare nolui. Vale: et da operam, vt patria tua misere exusta, te breui reducem videat, vtque parentem tuum ac fratres et sorores consolari possis: quos meo nomine siue praesens, siue per literas, plurima impartiaris salute oro.

DE INDISTINCTA TRIPLICIS GOnorrheae dinotione et cura, Galeno veteribusque. Medicis ignota. Epist. V.

CVM caeteris animantibus fere omnibus statutum sit coeundi, pariendiue tempus, vel stati per tempora anni concubitus: homini tamen quouis anni tempore in Veneris conflictum prorumpere natura concesserit, quo se a geniturae copia et pruritu, nisi religionis votum obstet, exonerare poterit. attamen seminis genitalis profluuio, quod Gonorrheam vocant, nonnunquam corripitur, languet, ac tabescit. Vnde coniicere possumus, Gonorrheam aliud, quam seminis et nominis etymologia declarat, esse profluuium: quam auctor libri Definitionum ita definit: [gap: Greek word(s)] . Latini vero vna cum Galeno quidam non ineleganter (sed quam vere, ipsi viderint) definiunt esse seminis

praeter consensum ac colis tentiginem, leui vel nullo oblectationis aut pruritus sensu percepto, excretionem. Haec autem quantum a vero naturalis ac prolifici seminis effluuio dissideat, ex tergemina Gonorrheae diuisione, nec Galeno nec aliis nostri seculi medicis, quamuis eruditis, perspecta satis, dilucide intelliges. Sunt hom nes, qui renum, epatis ac vasorum seminalium calore, corpore plerumque hirsuto ac succi pleno, semen genitale copiosum et calidum coaceruant: quos non raro per nocturna insomnia, quum renes ac lumbi supino decubitu incalescunt: aut illis decora amicae facies interdiu visa, noctu obuersatur: vel attenta rei venereae cogitatio, ad eius excretionem lacessit ac proritat, quod plerique tam confertim effundunt, renum calore ad lumbos attractum, vt etiam stragula polluant. De qua gonorrhea Lucretius, ex Epicuri schola poeta et Philosophus, in Somniis inquit:

Irritata tument loca semine, fitque voluptas
Eiicere id, quo se contendit dira libido.
Incitat, irritans loca turgida semine multo,
Idque petit corpus, mens vnde est saucia amore.

Haec prima gonorrheae species, [gap: Greek word(s)] , id est semine, et [gap: Greek word(s)] fluo: et ob insomnia [gap: Greek word(s)] recte appellatur. Haec etiam si in viris aut mulieribus (vterque enim sexus huic malo obnoxius est) modum excesserit, vires corporis ad tabem vsque exhaurit, et pallere vt amantes facit. His curandis, omnibus quae sperma adaugent, et flatulenta sunt, (vt ouis sorbilibus, pineis, fabis, rapis, scolymis id est cinara vesci) interdicendum: ac his vtendum, que siccando genituram insumunt, ac

renes lumbosque refrigerant: quale est viticis semen tostum, vel frictum. folia quoque eius et flores non modo comesta, vel in potu sumpta, at cum floribus nympheae quoque in lecto substrata, venerem cohibent. Porro Galenns ex gymnastis, qui corporis athletarum robur curant, quendam vidit, quilumbis athletae plumbi laminam applicuit: quod huic et plerisque aliis consule Galeno profuit. Vt alia plura lactucae, psilii ac polygonii, et solani succum et cremorem taceam. At haec frigore: rutha vero comesta calore suo semen coagulat et corrumpit. quorum plura medicamenta Galenus, et eius simia Aetius, recensent: quae, vita sobria et abstemia vel superat, vel coadiuuat. Altera vero vulgaris gonorrheae species, producitur ex putrilagine phlegmatis, vel salsi, vel etiam crudi copia: quae non raro cum momento geniturae permiscetur, ac praecipue a cerebro per spinam dorsi, lumbos et renes, et etiam ab epate per venas ac neruos, qui ex omni corporis parte ad pudenda vergunt, per vasa seminaria ac cremastiras coleis annexas, ad vterum et penem defertur: a quo, non sine horum excoriatione sensim destillant. Huius fomentum est sanguis crudus, ac impuris humorib. permixtus, quorum colluuies non, vt alii censent, ad vesicam, sed ad vterum ac verenda defluit, ac per meatum spermatis in penem excernitur. Horum humorum ante et post menses profluuium (tum enim facta sanguinis in principio ebullitione, copiosius erumpunt: quamuis etiam in medio temporis non subsistant, in quibusdam) Graeci in vtroque sexu gonorrheam, Latini vero in mulieribus menstrua

pituitosa appellant: de quibus Hippocrates more suo Laconico, id est breuiter, sic ait in libro primo de morbis mulierum: Eis, inquit, menstrua alba accidunt, si corpus impurum et caput pituita repletum fuerit: ac nec per nares, nec per sedem, nec vrinae meatus, sed per menses tantum expurgentur Haec virorum gonorrheae esse analoga, Aristotel. in libro de Somno et vigilia, et Themistius in libr. de Somniis testantur Nec virilis gonorrheae sunt pleraeque etiam mulieres expertes Gal. lib. de spermate 2. teste: Mulier, ait, poros spermate refertos, quamuis viro non coeat, etiam per insomnia exonerat, sed aegre curatur. At hoc, quod Hippocr. lib. 2. de Morbis te admonet, memori mente depositum velim: Nisi, inquit, in hoc ex catarrhi et geniturae a capite per spinam dorsi defluxu, quem formicarum motu sen sim delabi plerique sentiunt, caput et corporis molem bene expurgaueris, patiens marasmo, quem dorsalem tabem quoque appellat, marcescet ac mo rietur. Quod idem Hippocrates in libro Epidemiarum sexto, Satyro ex Tharso, cognomento Gripalopex, id est vulpes tortuosa, accidisse scribit: qui XXV. agens annum, saepe noctu per insomnium, ac interdiu, semen effudit: anno XXX. contabuit, et mortuus est. Caeterum hoc te admonitum quoque velim, Hippocratem hanc viscidam et putridam et aquosam humorum colluuiem, quum per vniuersos genitalis seminis meatus ad pudenda deferatur, ac ob id cum momento seminis crudi excernatur, hanc semen quoque aut menstrua pituitosa passim appellare. Quis, obsecro, credere potest, hanc esse verum prolificae

geniturae semen? quum vnica, vel tantilla eius excretione, tanta virium et spiriruum copia dissipetur, vt (teste Hippocrate in vestibulo libri de spermate) vniuersi corporis robur labefactetur, langueat, et contremiscat: quum illius vero excretio annum aut quinquennium, illaeso vitali robore, durare possit? Praeterea geniturae semen excretum, aeris frigore liquescit: at illud, vt viscus lentescit, vestibusque tenaciter adhaeret: ac non raro, vt putridum, male olet. quare non esse hominis genituram, satis constat. Qui igitur vtramque gonorrheae speciem eisdem curare remediis volunt, hi certe vel aegrum ad perniciem deducent, aut plane desipiunt. Primae namque ob renum feruorem ac seminis copiam, mentisque intranquillae somnia, quae refrigerant, astringunt, ob vasorum imbecillitatem, et sperma exiccant, sunt salutaria: quae plane huic secundae, ob malorum humorum et flegmatis a cerebro et epate ad matricem et vasa spermatis alluuionem, sunt noxia et perniciosa: quae non adstrictoria et ingrossantia frigore indiget, sed ob humorum cruditatem et putrilaginem, sui per vomitum aut alui deiectionem, ablationem indicat. qua Methodo, ausim deierare, solis purgationibus, ac sobria victus ratione, plures sanitati restitui. At nunc tertia ex lue venerea gonorrhea reliqua est, quam ob id foedam virulentamque appellant: in qua principio, vigilanti pariter ac dormienti virus album, aut subcitrinum e vasis seminalibus sine sensu destillat, ac non raro penis cannam exest. Ex hac virulenta lue accidit, vt quicquid in vasis coaceruarum fuerit, male oleat, et putredine acescat. ardor

dysuriae similis in eminctione, et dolor in mentulae tentigine, ac si funis subtus penem extenderetur, vlcus internum subesse produnt. Hoc virulento fluore praeter rationem suppresso, tum plerumque abscessus colligitur, alias quidem circa testicum in epididymide, alias in perineo: quo rupto, continuus fluor consolidationi obsistit. ac postremo in fistulam desinit, per quam lotium tandem dofluit. At haec, ex lue Gallica ichoris virosi eluuies, non melius quam ligni Guaiaci decocto, aut ex hydrargyrii vnguento, vt probe no sti, curatur. Vale.

AN SCOLYMVS CAPRVM SVB alis curet, et cur ephebi hircum oleant. Epistola VI.

PER lecta mea, de tergemina Gonorrheae differentia, Epistola, inter vestrae Academiae phi liatros, obiectum audio problema interpretatione dignum. Nempe, qua ratione accidat, vt adolescentium corpora, qui ex ephebis, et vltra secundam annorum aetatis hebdomadam progressi, post quam prolificum iam ad concubitum semen maturum, et calore naturali concoctum, patulosque geniturae meatus habeant, hircum aut caprum sub alis male oleant: ante pubem tamen nec viri nec mulieres, nec qui adulti iam poros genitura plenos per insomnia exonerant, tale quid piam foetoris hirci oleant. Nihil sane mea interpretatione opus foret, si vestri medicinae alumni, sacris philosophiae Peripateticae initiati, et non velut monachi apostatae, agyrtae et Iudaei, ne a limine

quidem salutato Aristotele, causarum naturalium rudes, sacram diuini Hippocratis et Galeni medicorum scholam inuiserent. De quibus Aristoteles causam in Problematibus dilucide talem reddit. Cum vero singula eius verba plurimum ponderis habeant, et obscuram de Gonorrhea diuisionem illustrent, eius verba adscribam. Quae, ait, incocta sunt, tum sapores habent deteriores, aut acidiores, salsiores, aut amariores, tum odores reddunt foetidiores. Contravero, quae concocta maturaque sunt, sapores aut dulces, aut minus amaros, et odores suauiores praestant. Patet hoc ex omnibus terrae stirpibus, ac animantibus ipsis. Detractis autem quae matura concoctaque sunt, caetera cruda relinquuntur: vt et in cinere, portione dulci consumpta, puluis amarus relinquitur: et sudor quoque salsus eadem de causa est. Calor autem naturalis semen genitale concoquit. quod quanquam exiguum est, vim tamen obtitinet maximam: quippe quod ex multo admodum tam exiguum constitutum est. Quamobrem vbi id secessit, resoluimur magna ex partae vehementius, atque refrigeramur. itaque inconcoctiores humores reddentur patefactis meatibus propter seminis ex cursum. quo fit, vt sudor ob cruditatem et salsior et foetidior tunc sit, quam puerili aetate, praecipue sub alis, ad quem locum tanquam ad epatis et cordis emunctorium humores vberius confluunt. Haec Aristoteles. Ex quibus elicere potes, pubertatem spermatis ac menstrui principium, testium ac mammillarum augmentationem, vocisque in [gap: Greek word(s)] mutationem, in idem aetatis tempus, in secundam certe annorum aetatis hebdomadam

coincidere, vt ex Hippocrate Galenus in sexto Epidem. perspicue docet. Causa igitur hircini adolescentum putoris, omnibus in philosophia eruditis est obuia, quae apud medicos crudi in venoso epatis vasorum genere succi concoctionem, et per sudorem aut lotium euacuationem indicat. Quod scolymus, degenere carduorum, ab Italis artiscoyk dictus, mirabiliter praestat. Dioscorides sane inquit: Scolymus radicem nigram crassamque habet, quae graueolentes alarum hircos, et reliqui corporis virosum odorem emplastrata emendat. Idem etiam decocta potaque in vino potest. nam pota itidem copiosam graueque olentem vrinam prolicit. Eo nomine quoque virulentae tertiae Gonorrheae differentiae praesens esse remedium experior. Et Oribasius libr. 2. Synopseos: Cardui radix, inquit, magnam educit graueolentium vrinarum copiam, si quis vino incoquat, et decoctum bibat. Et in deliciis ganeae, carduus adeo frequens erat, vt sine eo nulla magnifica aut adiicialis censeretur coena. Huius folia constricta, et terra obruta, albescunt: et hyeme, si inter fercula cum thyrso decocta fuerint, gratissima. Caulis eius in vere pineas aculcatis foliorum squammis compactas gestat. quae autem radicis eius pars tenerior, vt asparagi, in iure cum butyro elixata (ad proliciendam Venerem vterque sexus edit) aestate ad id viris in veneris conflictu languentibus, hyeme vero mulieribus ad venerem pigris, vt Hesiodus refert, patrocinatur. Glaucias quoque prodidit, cardui esum ad prolis masculi conceptum plurimum conferre. Nil igitur mirum, mulieres carduum

adeo ambire: vt diligentiori earum cultura et plantandi solertia effectum sit, vt non tantum echinatae carduorum pineae, sed radices caulis et folia per totam hyemem, qua caetera contabescunt, nobis in cibum suppetant: ne quis omnino, vt fertur, sine carduis sit dies. De quibus, vt maior adhibeatur fides, ob auctoris vetustatem versus Hesiodi pro coronide adscribam:

Quos versus ad verbum ita reddere poteris: Quando scolymus floret, et sonora cicada arbori insidens: stridulam effundit cantilenam crebram, alis vibrans aestatis laboriosae hora: tunc pinguissimae caprae, et vinum optimum, ac mulieres salaciores, viri vero imbecilliores sunt. Syluestervero scolymus, Cinara dicitur, qua cerui venenatis pabulis resistunt. Hanc Dioscorides tradit Aegyptios Cnun appellare, Proclus autem Cnebison: id est, carduum, quo magos daemones ad subitam apparentiam sollicitare asserit. Gonorrhea vero, et quouis libidinis oestro affectos, posse olere hircum, non inficiamur: sed ante pubem, vel priusquam ephebis excesserint, cum Aristotele et Galeno pernegamus.

DE VARICIFORMIS VASORVM spermatis anfractibus, et illius concoctione, et occultis a cerebro per lumbos meatibus. Epistola VII.

NVDIVSTERTIVS, tabellarius vester ex Heluetia regressus, tuas, quas Argentinae a mercatore acceperat, literas mihi obtulit: in quibus scribis, te hilari fronte meas de gonorrhea, et male olenti hirci sub adolescentulorum alis odore, accepisse, et perlegisse literas: quas omnes vestri medicorum collegij philiatri impense, vt illis harum copiam faceres, desiderassent. Verum tu ex composito illas celasses, donec tertia de variciformi vasorum spermatis inuolucro et propagine, ac de geniturae in his concoctione, et de illius occultis a cerebro per lumbos ad testes meatibus, epistola mea in lucem prodiret. tum illas et lectu fore iucundiores, et vtiliores. Proinde oras, vt illius editionem maturare velim, si modo mihi per aerumnosos curandi aegros labores vacaret. En Nauclere, etiamsi non vacet, quum labor amicorum (vt Euripides ait) sit [gap: Greek word(s)] . id est, labor absque fastidio, bene ferendus, tibi morem geram. Quare vt haec dilucide intelligant, operaeprecium erit, vt corpuscula testibus agnata, neruos, venasque, et horum tortuosos anfractus, ad eos deriuata, compendio perbre ui explicem. Testes porro, quorum officium et res hic agitur, quos Herophilus didymos, Graeci orchees appellant, substantia sunt glandulosa et [gap: Greek word(s)] , attritu fragilis, et (vt Galen. ait) [gap: Greek word(s)] , id est, cauernosa, vt humidum in tortis vasorum seminalium

plexibus tandem decoctum excipiant et perficiant. Cooperitur vterque testis gemina membrana: intima, quae tenuis est, carnosa ac exanguis et alba: quia neruosa parte caua testiculo adhaerens, in gibbo laxa, et ex abdomine propagata, Erythroides dicta: altera hac densior, etiam exanguis firmiter adhaerens, quae (vt Paulus ait) membranosa, ac exteriorem pellem Erythroidi tunicae agglutinat, quae a Graecis [gap: Greek word(s)] dicitur. Illa vero rugosa, duabus coadunata tunicis, interna tenui et lubrica, externa (vt dixi) densa et rugosa, a peritoneo orta, quam Latini scrotum, Graeci [gap: Greek word(s)] dicunt, commune amborum testium velamentum. cui alii Epidermida substratam ferunt. Caput vero testiculorum panniculosum vestit inuolucrum, id quod complures exilesque venulae, seroso humore refertae, velut fistulolae elices deriuantur, quod Epididymida vocant. Verum ad hoc legitimum et naturale partium testiculorum consortium, et vasa seminaria pertinent: nempe duae arteriae et venae, arteriae aortae et venae chylis propagines, quae non tecto calle, sed per sinuosos anfractus, inter peritonei membranas dorso innixas, ad ilia vel renum lumbos tuto proreptant, sanguinem ad testium alimentum, et spermatis generationem delatura. qui istic albescere in venis perple xis primum incipit: et deinde ad ossa pubis exporrecta, ibidem tam vena quam arteria, ac neruus ab interna peritonei membrana, quae spinae dorsi adiacet, communem accipiunt tunicam, siue mauis dicere cooperculum: quo simul inuoluta pubis ossa conscendunt, ac ad testiculos deorsum delabuntur. Prope quos sita ad tunicam Epididymida

dictam alligantur, ac pmparantia, aut etiam adferentia vulgo dici possunt: nondum tamen spermatica. sanguinem enim nondum ad id elaboratum ad testes deferunt, quorum natiuo calore in sperma decoquitur illic elargata, dum testes ambiunt, in rugas quasdam et variciformes spiras complicantur, quas Herophilus (teste Galeno) ob id [gap: Greek word(s)] vocat, id est, varicosos renum assessores, aut praesides. qui illic instar capreolorum vitis aut hederae ita implicantur, vt non inepte [gap: Greek word(s)] : i. retiformis plexus, dici possit. In horum anfractib. sanguis ad spermatis productionem delegatus, diutius immoratur. nec amplius vt in primis, sub renibus, circumuolutionib. rubet, aut sincerus conspicitur: sed fit candidior, ac in spermatis substantiam cogitur, guttis rubeis velut rore sanguineo conspersam, ac id humoris in his perplexis anfractibus necdum exacte decoctum, testiculi per complures exiles meatus, et quasi fistulas, qui ex vasis seminariis ad eos pertinent exugunt, decoquunt perfectius, et iterum elaborant: donec vasa tum vere spermatica, sursum a resticulo ascendant, et quasi reflectantur. et quamuis in ascensu firmiora fiunt, glandulam tamen pro fulcimento habent testiculo annexam, quam chirurgi didymum vocant. Abhinc sursum ab vtroque latere ascendit vas vnum sper maticum, non amplius praeparatorium aut deferens, sed eiaculatorium appellatum: quod communi membrana a peritoneo assumpta, ipsis deferentibus et descendentibus annectitur: quousque ad superiorem ossis pubis regionem perrexerit. quo loco a deferentibus seiunctum vesicae

circumferentiam, quae a suo latere est, amplectitur: ac tandem decumbit in eam partem, qua vesica intestino recto connectitur. Illic vasa semen eiaculantia dilatantur, multasque venulas et arterias exiles comites habent, ibidemque parastatas plectunt, in quibus tandem ad vnguem tertio sperma elaboratur. Sunt autem parastatae, numerosi vasorum sperma eiaculantium anfractus, permultis glandulis innixi inter rectum intestinum, circa peritoneum et vesicam collocati. Alii parastatas vocant, glandulas collo vesicae circa vasa spermatica annexas, quae prolificum spermatis humorem ad caulem virilem deferunt, et in veneris conflictu per penem eiaculantur: quas ob id Herophilus (vt Galenus refert) [gap: Greek word(s)] , hoc est, glandiformes coadiutores appellauit. Paulusvero, parastatas, id est assistentes et [gap: Greek word(s)] , hoc est, testium suspendicula, definit esse neruos a spinalis medullae membrana exortos, qui cum arteriosis venis ad testiculos pertingunt, per quas semen in penem deferatur. Quid multis? Admiranda quidem haec est naturae in fabrica humani corporis et membrorum generationis solertia, et prouidentia: quae vt geniturae prolificum semen, vniuersa corporis alimenta et spiritus exactius calore naturali, et congenitis membrorum virib. decoquerentur, varia ad id membrorum, arteriarum, et venosi generis vasorum meditata est sinus et inuolucra. Primum quidem, vt esculenta in ventriculi fundo vtcunque decocta, ne per intestina lubrica et recta, antequam epar per meseraicas, tanquam arborum radices de terra,

suam attraxisset alimoniam, deorsum praecipitarentur: ea prudens natura multifariam implicuit. Deinde porro, nunquid ex arteriis et venulis, quas Carotides dicunt, in cerebro [gap: Greek word(s)] , id est retiformes plexus ineffabili industria connectit? in quorum perplexis anfractib. de vitali spiritu decoqueretur animalis. Sed quo piaculo, dic quaeso Nauclere, tacitus fere praeteriissem, diuina vasorum geniturae inuolucra: primum sub renibus, deinde prope epididymida testium caput, ac tandem in glandulosis circa collum vesicae et peritoneum variciformibus parastatis, spiras et plexus ex arteriis et venis seminalibus implicatos: quorum vsum et commodum Aristoteles de generatione animalium libro 1. his explicatverbis: At quae animalia sobria esse conuenit, iis vt in cibi vsu, intestino opus est non recto, sed intorto: sic meatus illi vasorum seminalium, reuolutionem anfractusque habent, ne libido vehemens crebraque incitetur. Testes autem ad id natura molita est, vt motum excrementi genitalis stabiliorem faciant, in viuiperis, equis, et aliis veterinariis ac hominibus, cum replicationem seruant. Cedat igitur Daedalus, cum sui in Creta labyrinthi inexplicabilib. ambagibus. Nam natura, quamuis indocta, ad humanae speciei conseruationem, vasorum geniturae inuolucra tanta molita est dexteritate, vt in iis sperma diutius concoqueretur et detineretur, quo homo ad venerem fieret cunctatior, ne frequenti coitu vires eneruarentur, et semen ad masculae prolis procreationem magis concoctum, paratumque redderetur. Nam senes qui raro coeunt, etiam semen

magis concoctum habent, et masculos generant: quod Philelphus, auctor non proletarius, his ver bis in epistola ad Fridericum Cornelium pererudite affirmat. Accidere inquit, videmus, vt senes potius quam iuuenes gignant mares. Causam, inquit, esse puto, quod senes rarius coeunt, quam iuuenes: quo fit, vt quod natura in iuuentute ost potentius, id nimio veneris vsu reddatur frigidius, et ad marium procreationem imbecillius. Habes hic, Nauclere perdilecte, vasorum geniturae progagines et inuolucra, in quibus semen vt fiat prolificum decoquitur: quod ad amussim et pererudite describit Galenus in libro de vsu parti culatum 14. quem si legeris, illius et nostra scripta tibi maxime arridebunt. Reliquum est, vt quibus argumentis et coniecturis asserere possim, praecipuam spermatis partem a cerebro per spinam et lumbos ad testium parastatas defluere te edoceam. Inter reliqua argumenta vel hoc plurimum ponderis habere arbitror: venas et arterias in temporibus dissectas, postquam occalluerint, obstructis nempe meatibus, per quod semen a cerebro ad lumbos destillat, id sterile et infoecundum reddi, Hippocr. tradit: quem vt testem veridicum, qui nec (vt Macrob. ait.) fallere nec falli nouit, appello. Qui in libello de Ossib. quoque ait, venas ex capite, iuxta aures sphagitidas, id est, iugulares dictas interne prope spinam ab vtroque latere iuxta lumbos procedere in testes, et eo deferre semen nec dum elaboratum. Caluiciem quoque id testari, ex Aristot. intelliges, dum in libro de Generatione animalium quinto: Causa caluiciei, inquit, est inopia humoris calidi et

pinguis qui coitu insumitur. ob id plantae quae pingues sunt, vt arbores resiniferae, perpetua fronde virent. quamobrem nemo, antequam coire incipit, caluescit: sed a coitu his accidit, qui natura eo sunt propensiores, et salaces. Id quod teste Suetonio milites Iulio Caesari dictatori, ob Gallias deuictas triumphanti, exprobrarunt:

Vrbani seruate vxores, moechum caluum adducimus:
Auro in Galliastuprum emisti, hic sumpsisti mutuum.

An non quaeso, id satis erit locuples testimonium, vasa geniturae lege quadam consortii magnam habere cum spinali medulla, altera quasi cerebri parte, colligantiam, et participium, quod luxatis dorsi neruis et vertebris cuidam [gap: Greek word(s)] baiulo, inuoluntarium lotii et spermatis acciderit profluuium? Habes igitur Nauclere, vasorum spermatis a vasis maioribus propagines, et terna illorum inuolucra, in quibus semen decoquitur: quod cum a totius corporis partibus, tum a capite praecipue et a lumbis deciditur, quos vt celebs praecinctos habeas scriptura iubet. Vale.

DE PORTENTOSO [reading uncertain: print faded] MASCVLI DE PEctore maris nato: et sine sexus compare aut semine parturientibus. Epist. IIX.

AFRICA sane monstroso multiformique animalium partu, ob aquarum penuriam, foecunda esse prohibetur: quam penuariam etiam Iudaei, Mose duce, conquesti sunt, ob quam videlicet

omnifariae ferarum species ad vnum amnem sitis compescendae gratia conueniunt, promiscua venere coeuntes: vnde variae animalium formae subinde nascuntur. ob id (vt Arist. ait) inoleuit adagium, Africam semper aliquid noui afferte. Idcirco et Anaxilas cecinit, [gap: Greek word(s)] , Africa quotannis nouam procreat feram. Caeterum id rectius modo in Germaniam et Heluetiam transferretur, in qua, annis praeteritis, foetus modo bicipites, modo tripodes, non raro gemellos dorso agnatos, ac nescio quos non Geryones et Hippocentauros editos vidimus: vt Francofordianae nundinae quotannis semper aliquid noui attuletint. Adeo quidem variis monstris ludit non modo in humanis diuina potentia rebus, sed etiam in animantium genitura: haec quidem absque semine masculo, alia absque sui sexus compare parturiunt foetus innumeros. Aegyptii virum bellatorem, animo virili armigerum, literis Hieroglyphicis designaturi, scarabeos, quos Graeci cantharos vocant, depingunt: quod omnes sint masculi: qui pedibus auersi, ad reciprocum solis instar motum retrogradi, ex fimo bubulo aut equino pillulas fingunt, de quibus liquore scarabeorum aluis conspersis, magna prolis copia enascitur. Hos refert Plinius ex Appionis intetpretatione, quia solis motum retrogradi imitentur, quod inter numina Aegyptii consecrarunt: quae Plutarchus ille polyhist. in libello de Iside et Osiride explicat abunde. Non dissimilis foecunditatis partus absque semine et coitu in Sicilia, post editam in bello seruili stragem, accidit: dum terra cruore maderet, cadauera

insepulta putrescerent: ex iis tanta [gap: Greek word(s)] copia enata fertur, vt passim frugem depascerent, et insulam vastarent. At quis non vidit, vel saltem audiuit, volucrem cicadarum nubem, ferale pestis portentum subito absque coitu ex terraortam? quae pariter, vt bruci pabula et fruges de pastae sunt, ac ingens fundi calamitas fuerunt. quas ob id Athenienses ex argento conflatas, in vetustae eorum originis monumentum, in capite deferebant, quod ipsi in tetra Attica nati, et non aliunde coloni deducti forent. Porro dic quaeso, muribus quid vnquam foecundius inter quadrupedes? quorum generatio (vt Aristoteles scribit) non coitu, sed salem lambendo constat: quos Lypsiae in Musaeo nostro, noctu ad lucernam sputum meum salsum lambere vidi. quare salis gustatu fieri praegnantes, non temere plerique opinantur. Vnde eorum sobole nauigia salem deferentia adimpleri, Plutarchus in Symposiis his verbis. [gap: Greek word(s)] : id est, In naui bus salem deferentibus multitudo murium nascitur insatiabilis (vt quidam dicunt) foeminis absque coitu concipientibus. Sed stupenda murium Aegypti ex solo Nili limo propago nequaquam obticenda: qui nostris sunt et longiores, ac pilis hispidiores. Quippe, vt Diodorus ait, Aegyptii prima animantia apud se orta, ea vtuntur coniectura, quod nunc etiam in Thebaidis agro multi et magni generentur mures: qua ex re obstupescunt homines, cum videant, quorundam anteriorem partem vsque ad pectus et priores pedes murium animatam moueri, posteriori nondum inchoata,

sed informi. abscedente enim Nilo, et eius solis aestu limo arefacto, quaedam animalia per fecta, alia vix inchoata, in gleba conspici aiunt. Sed de terrestribus haec abunde satis. Reliquum erit, vt de aquatilibus quoque afferamus exemplum, quo animantia absque coitu et semine nasci probemus. Aristoteles prodidit, anguillas nec per coitum procreari, nec parere oua: nec vllam a piscatoribus captam, qua in dissecta aut genitale semen, cur oua conspecta fuissent. Idque tali asse runt argumento, quod in nonnullis stagnis faecu lentis, aqua omni exhausta, et limo detracto, anguillae denuo generentur, si aqua pluuia affluxerit: quippe quod imbre viuant et alantur. Quid vero alia animalcula, quorum alia in lignis intempe stiue caesis, crescente luna, teredines, coslos et tabanos: alia in igne, vt pyraustas: et in niue vermiculos, absque semine et coitu nata, commemorem? quum horum copiam immensam Plin. Aristot. et eius discipulus Theophrastus, claris verbis depingant. nec enim hic Natura ociosa torpet. haec quippe aechereus stellarum solis et lunae calor in clementis et excrementis, cadaueribusque putre scentibus producit, fingit, et pro materiei potentia format: nec ad id conceptus organa, matricem et spermatis vasa poscit. vt etiam Auicen. Arabs de reparatione hominis, in opere suo de Diluuiis, astruere audet. Id quod et Phoenices ac Aegyptii de reparato hominis post Deucalionis diluuium sexu, quoque arbitrati sunt: vt Diodorus in primo suae Bibliothecae libro prodidit. Caeterum haec spontaneae generationis animalia, quamuis absque coitu et conceptus organis extra

vteri loculos enascantur, Monstra tamen dici non possunt, quum non praeter naturae seriem a specie sua euarient, et virtute conceptus informatiua impedita producantur. Embryo quidem a specie suigeneris degenetat, quum diuersi sexus animalia, vt in Africa, coeunt. Et Romae, Alexandro Pontifice claues ecclesiae moderante, annis paulo minus LX. elapsis mulier ex canis concubitu semicanem enixa traditur. Recte igitur Democritus monstra, id est animalia oblaesa, nasci docuit, quando duo semina vterum subirent alterum ante alterum et postea in eo confunderentur: tum euenire, vt membra coalescerent, aut dissiderent. Virtus vero embryonis informatiua, quae illius lineamenta effingit, tum impeditur, quum spermatis crudi aut indigesti copia obruitur, aut probe concocti inopia laborat. Ob id Empedocles monstra fieri dixit per exuberantiam defectumue seminis aut illius agitationis turbulentiam. Monstra quoque enasci Aristoteles ait, dum naturam materiae, natura formae non superat. Virtutis quoque informatiuae operatio impeditur, rei desideratae penuria, dum praegnans ex humorum malorum in stomachum affluxu pica laborat: aut terribilibus perculsa spectris, forti imaginatione illa menti affigit. De quibus singulis monstrorum causis plurima tibi afferre possem exempla, nisi vel putarem ea tibi prius esse cognita, aut epistolae te longitudinem fastidire vererer. Illud tamen quod nuper ex nundinis Francofordianis (vnde, velut ex Africa, semper aliquid noui ad nos perfertur) accepi, obticere non possum. Anno a Christiparae virginis partu supra sesquimille

et quinquaginta sex annos, ad quartum a celebri vrbe Argentina lapidem, mulier inops in pago quodam enixa est masculum, cui per epigastrium infra [gap: Greek word(s)] orificii ventriculi cartilaginem, manu transuersa, prominebat moles infanti non dissimilis, cuius caput cum ceruice ad spatulas vsqueintra pectus cognati masculi latere videbatur: si modo vllum habuit. brachia vero vtrinque cum manibus eminebant foras: sinistra manus quatuor, dextra tribus digitis constabat. nates vtrasque habuit leniter extuberantes, diuaricatis vsque ad sui cognati crura pedib. quorum inuersa planta dextera tabescebat, hispidam sub axillis et in pube lanuginem, et penem virilem, vnde serum sanguinis eminxit: vt embryo, intra [gap: Greek word(s)] tunicas suum effundit lotium: et proinde ac foetus in vtero, nihil excrementi per anum egerit, sic quoque nihil excreuit. hos ex seminis copia ita agnatos coaluisse, in confesso est, qui nundinis elapsis octo nummis videndi prostabant. Quid vero haec monstra portendant, Deus nouit. Vale.

DE INFOECVNDI SPERMATIS MAsculorum causis. Epist. IX.

EXPERIOR medicos quosdam [gap: Greek word(s)] , qui vt Alexandrinorum medici domi desides, ex lotio diuinant, mulierculis adeo male affectos, vt omnem sterilitatis causam in solam frigidam et lubricam matricis constitutionem referant: ac tandem vt se a labore curandi eas expediant, ad

solas thermas tanquam ad sacram anchoram confugiendum censent. Quos vtinam Thraciae mulieres, vt Orpheum, lapidib. obruissent, aut fustib. enecassent: qui quum viros censent innoxios, sola culpa et medicina mulierib. obtruditur. quib. cum inuisere thermas non sit commodum, accersitur anus delira, quae balnea de more Laconum sudorifera, aut ex formicarum aceruo fomentationes edoceat. ita accidit, vt miserae mulierculae culpae expertes, medicamentis frustra macerentur, viri vero noxii impunes euadant. Caeterum vt muliebri sexui patrocinemur, veritas, ius et pietas efflagitant.

Euge dic quaeso, an non in sterili coniugio videris maritum pallidum: qui, obstructo epate, ac reliquis concoctionis organis distemperamento frigidis, langueret: vxor vero inculpata frueretur sanitate? At virum in tali praecordiorum dyscrasia semen habere crudum et a quosum fateberis. Ad id quoque esse infoecundum, Arist. de spermatis foecunditate, scrutinio conuincam. Gignuntur inquit, et mulieres viragines, et viri foeminares: alteris menstrua desunt, alteris semen exile frigidumque est. Quamobrem ratione recta, experimento in aqua probatur seminis foecunditas. quod enim tenue ac frigidum est, diffusum cito per summa innatat: quod foecundum est, in imum descendit. calidum enim, quod concoctum est. Concoctum autem est, quod spissum crassumque est, vnde spiritus geniturae vitales exhalare facile non possunt. Mulierum probatio suffitu fit, vt odores subeuntes vterum, efferantur ad locum spirandi, et afficiant halitum. Atque etiam illitu, vt colores oculis impositi, saliuam inficiant

oris. Ad foecunditatem vero, praeter caetera, requiritur sobria victus ratio. Nihil. n. sane genitale semen (vt Gal. de vsu partium scribit) adeo, vt crapula et ebrietas, infrigidant: quib se mares plus quam foeminae onerant. Temulentia quidem mariti non modo, vt Macrob. ait, semen infoecundum efficit, sed liberos quoque male morigeros parturit. Apud Lacedaemones lege cautum erat, qui mulieres prolis generandae gratia accederent, vt hi sobrii, aut vino mo destissime delibato, illis concumberent. Ebrius sane (vt Plato 6. de Legib. tradit) tanquam mente captus, ad serendam prolem est inutilis. Propterea quum Diogenes quendam ex temulentia alienatae mentis adolescentulum desipere videret. Adolescentule, inquit, ebrius te seminauit pater. Et Aristot. in Problematis: Semen genitale, ait, ebriosorum magna ex parte infoecundum est: quia habitus corporis eorum praehumidus est: semen autem non quod humidum, sed quod constat, crassumque est, id prolificum est. Adeo certe magni refert, qua victus ratione, et exercitio quoque corporis maritus vtatur. vt Hippocrates passim inter sterilitatis remedia ita praecipiat: Vir autem non sit ebrius, neque vinum album, id est aquosum, bibat, sed meracissimum: magni nutrimenti eduliis vescatur. calida non lauet, eneruat enim corporis vires. sit quoque robustus et sanus, et a cibis abstineat ad rem non conferentibus, ac altero post menses die, quibus matrix expurgata et siccata fuerit, concumbat. Venerem vero quae exiccant, sunt, fricta, et cyminum, ac ruta: et quae infrigidant, pepones, melones, et lactuca, in qua Callimachus allegorice dicit Venerem suum amasium Adonim

abscondisse, [gap: Greek word(s)] : quoniam (vt Athenaeus exponit) imbecilles sunt ad venerea, qui assidue vtuntur lactucis. quomodo et mariti in acetariis nimium vtuntur. Taceo quod armis onusti, equitationis succussione diuturna, pedes, crura, ac vertebrarum lumbos ita defatigant, vt perinde ac Scythae, ad coeundum fessi, impotentioresque reddantur, Quid multis? si aequa lance sterilitatis causas expenderis inuenies eas vtrique sexui communes. Qualis est pedum nuditas, quam concubituris officere Aristoteles quoque asserit: quippe dum corpus frigore torpet, et venus ipsa friget. quod accidit, dum penes nudi algent. Noctu vero dum feruent, totum quoque incalescere corpus experimur. Ob id noctu sine corporis succussione in [gap: Greek word(s)] semen crebro sponte profluit, quod interdiu non sine conatu erumpit. Vnde non illepide hebetiorem ac flaccidum Veneris vsum, Cli nopalen nudipedalem appellare poteris. Domitianus imperator assiduitatem concubitus in lecto, velut exercitationis genus, graece Clinopalen, Veneris in lecto colluctationem vel palastram vocabat. Tertullianus vero et diuus Hieronymus, Sacra quae Iudaei nudis pedibus sacco incubantes et cinere conspersi colebant, Clinopalea dicunt: apud quos, vt modo etiam apud Mauros et Sarracenos, templa aut loca Deo dicata, calceatis ingredi pedib. nefas erat. Quare et Moyses a Deo Israelitarum iussus est in loco sancto stare [gap: Greek word(s)] , id est, discalciatus. Vnde Pythagoras sacris Aegyptiorum edoctus, in Symbolis suis, adorare

et sacrificare diis nudis pedibus iubet: id est, animo casto, et a libidinum criminibus expiato. Quod et Lacedaemonii obseruarunt, qui (vt Eusebius in Chronicis refert) regnante Romae Tullo Hostilio sacra nudipedalia instituerunt. Scribit et Iosepus Iudaici belli lib. 2. Berenicen regis Agrippae sororem, vt Deo pro salute sua vota soluent, Hierosolymam venisse: et caesis de more patrio hostiis, derasisque capillis, nudipedem ante tribunal Flori praesidis quoque stetitisse. Ex his coniicere poteris, [gap: Greek word(s)] , id est, pedum nuditatem, fuisse in veterum religione castitatis symbolum. Ea propter, vt fama est professionis diui Francisci monachi, ad seruandam castitatis sanctimoni am, pedibus nudi, solis callopodiis vtuntur. quorum professionis auctor, libidinis tentiginem, de niue imagunculae amplexu, Assisiis in horto refrenabat: adeo frigus natiuo Veneris calori esse noxium, multis argumentis et mille testibus probari potest. Vale.

DE MENSTRVA MVLIERVM haemorrhagia. Epistola X.

NOmine vrbis vestrae mulierum, Theodorice Pamphile, magnas mihi egisti gratias, quod sterilitatis causas ipsis et maritis esse communes docuerim. Et vt tu quoque vestri in aula Gynaecii fauorem demereri possis, oras et obsecras, vt grauiorum vteri affectuum causas, breuiter tuo nomine explicare velim. Arbitrabar, Theodorice, illis satis fore, si ipsis de mulierum morbis Theodori

Prisciani Gynaecia, pro tuis obtulisses. verum, quum a prole subditicia abhorreas, et plagiarii crimen vereatis: et quandoquidem (vt Euripides ait) amicorum [gap: Greek word(s)] , id est, amicorum nomine labor susceptus fastidio laboris careat: libens tibi pro veteri amicitia morem geram. Morbi, quibus muliebris sexus crebrius et efflictim maceratur, ad vnum fere omnes ex matricis lubricitate, et mensium obstructione ac cruditate, fistulis, et intempestiua haemorrhagia, affectus et tormina, oriuntur. Sed vt internas horum causas facilius discernere possis, menstrui profluuii naturam et commoda edisseram, operae precium etit. Menstruum itaque, est muliebris excrementum sanguinis, ob frigidam et humidam corporis mulierum constitutionem crudi et redundantis alimentum et materiam ad embryonis formationem virili spermati suppeditans: a cuius saburra, natura stata mensis periodo, per internas matricis venas aut cotylidones, in vterum ferentibus, quamuis raro, per illius colli venulas sese exonerat: per omnia virili semini analogum, nisi quod virtutis embryonem informantis prolificae non est particeps: eadem nempe aetate, qua genitura in marib. effluere incipit, foeminis menses erumpunt, vox ingrauescit, vbera intumescunt. Has vero esse muliebris sanguinis, et vltimi quoque earum alimenti excrementum indicia certa esse ait Aristoteles, quod nec elephantiasis, nec cancer, nec varices, nec ischiatica, nec mariscae, nec sanguinis de naribus profluuium, nec aliud tale quid mulieribus magna ex parte accidere solet, quamdiu menstrua profluunt. Si quid

enim horum acciderit, tum deteriores fiunt mensium purgationes. Proinde ex insula Chio ancilla, vt tradit Erasistratus, cui diu fluxus mensium substiterat, statis mensium periodis sanguinem abunde exspuebat: quod et Nurumbergae virgini de stemmate patritio accidit. Et Gal. aduersus Lycum restatur. Theslalum sanguinis vomitum menstrui prouocatione et venae sectione curasse. At haec suppressi menstrui symptomata, illorum quoque curam, Hipp. in Aphorismis nos perbelle docet: Mulieri sanguinem euomenti menstruis erumpentib. solutio. Et deinceps quoque ait: Menstruis deficientibus, sanguis ex narib. defluens, bonum. Mem struis purgationibus, praecipue a partu, nihil natura ad foecunditatem, et depellendos morbos, salutarius instituere potuit. Nam, vt Florus in Plutarchi Symposiis ait, [gap: Greek word(s)] . i Menstrua purgatio non ob sanguinis copiam, sed illius prauitatem et corruptionem fit: sed quod in eo crudum est, et virulentum, excrementis scatens non habens firmam in corpore sedem et consistentiam ob imbecillitatem. elabitur passim, quod flaccidum, hebes et turbidum: quod ob caloris congeniti fit inopiam, et imbecillitatem. cuius certum est indicium, quod dum purgantur, plerunque horrote corripiuntur. quod enim effluit, frigidum et crudum est. Porro, ne obliuiscamur in hoc morborum scrutinio valetudinariae puerperarum conditionis,

periculosis adeo obnoxiae morbis: idque vsque adeo, vt si qua morbo correpta acuto fuerit, hunc ei fore letalem Hippocrates tradat. De quarum sanguine defaecatiori, aliis tamen quoque humoribus non sine moderamine admixtis, per venarum acetabula, ac ex chorij per vmbilicum atracto, coalescit et nutritur foetus. Pars altera sanguinis foeculenta et cruda, partim in vtero et venatum inuolucris, pessimorum fomes morborum, vsque ad foetus enixum, nouem menses detinetur. quam vt excrementum putidum, in sui alimentum infans insumere nequit: quod nisi a partu stato dierum numero expurgetur, letalis (vt Hippocrates refert) morbus puerperam certe manet, nisi quis conuenienti medicamine euacuationem induxerit. Non itaque temere Moyses Israelitarum legislator, hos purgationis dies puerperis in Leuiticorum libro seuere edixit, quos et Christipara virgo quoque obseruauit. Si, inquit, suscepto semine pepererit mas culum, immunda erit septem diebus, iuxta dies separationis menstruae, et die octauo (qui Romanis lustralis erat) circumcidetur infantulus, ipsa vero triginta diebus manebit in sanguine purificationis suae. Sin autem foeminam pepererit, immunda erit duabus hebdomadis, iuxta ritum fluxus menstrui, et sexaginta sex diebus manebit in sanguine purificationis suae. Omne sanctum non tanget, nec ingredietur in sanctuarium, donec impleatur dies purgationis suae. Anputas, Pamphile, Moysem, vatem naturalis et verae magiae peritissimum, temere hos purificationis dies puerperis sanciuisse? In iis sane, vt Hippocr. de natura foetus docet, genitura vt plurimum primam coagmentationem

et coarticulationem accipit: et quia infans puellula ex materno sanguine frigidiori, minusque ob caloris inopiam concocto coalescit et enascitur, plusque de infantili alimonia excrementi in vteri locellis remanet: ob id perite plures purgationis et dearticulationis dies femellam enixis Moyses, et Hippocrates quoque, statuerunt. Sed hic, The odorice, quis non (oro te) iure optimo obstetrices, deliras illas anus, omnibus diris deuoueret, quae nihil adeo pensi habent, vt menses puerperis rite effluant? quae vnica tamen est earum salus, et salutare morborum qui illis imminent alexipharmacum. quibus ob id crebro, imitatus Hippocratem, inuitis illis rugosis lamiis, internam iuxta talos venam secui, et illis plurimum profuit: eo maiori fiducia fretus quod Galenus mulierem, quae ob defecta menstrua sectionem venae neglexisset, obiisse, contra Erasistratum scribat. Quod si qua, quae peperit, febrem inciderit, nec victus rationem edocere norunt: nec quicquam aliud quam ex vmbilici nodulis praedicere, quot liberos, praeter hunc mo do editum vxor sit paritura: et vt admoneant, ne puerperae glandulis ex melle ad alui deiectionem vtantur, aut ordeo vescantur: vtrunque. n. noxium puerperis esle virus. Proinde, Theodorice, si miseris mulierculis consultum voles, illarumque fauorem demereri, age cum tuis senatorib. vt obstetrices (qua les Plato describit) peritas mercede conducant: quib. audio meum de conducendis pro Republ. peritis medicis in Symposio consilium, non alio displicuisse nomine, quam quod veritatem illis nudam (quae vestiri recusat) nimis aperte indicauerim. Plura et scitu longe vtiliora ad te scriberem,

si non tabellarij festinus abitus, celeritatem calami anteuerteret. Tu itaque boni consule: proximis enim literis neglecta compensabo.

DE VTRAQVE MENSTRVI PVRGAtione obstructa, morbis mulierum grauioribus. Epistola XI.

QVid causae subsit, Theodore, quod tuus nuncius in hac intempesta hyeme tam celeriter ad me redierit, et mea de morbis mulierum grauioribus ex mensium obstructione vel aborsu promissa consilia tantopere efflagitauerit, ex Hippocratis praesagiis facile diuinare possum. Nempe quum hyems assiduo austri flatu tepida et humida fuerit, verque siccum et boreale, spirante aquilone successerit, vereris, ne (vt Hippocrates praedixit) mulieres abortiant, aut foetus pariant imbecilles, aliisque morbis variis affligantur: quod sane et ego euenturum vereor. Ne igitur, si cunctarer, faba in meum cudatur caput, morborum ex suppresso mensium profluuio causas, quae curam di Methodum tibi indicabunt, breuiter edisseram. Inter quos primum sese offerunt saeua illa matricis tormina, quibus mulieres quae Rhenum accolunt, creberrime macerantur, et fere intabescunt: quae imperitum medicorum vulgus, ob stomachi cruditatem putat esse cardialgiam: alii ob articulorum cruciatus arthritidem: nec desunt, qui ob dorsi et lumborum dolores nephritida, aut ob ventris circa pudenda tormina colicam esse dicant: quum ex diametro cum illis omnibus pugnent.

quo fit, vt infoelices mulierculas ac virgines medicamentorum fastidio, plus quam morbi cruciatus, et fru stra tamen, macerent. Proinde harum misertus, causam morbi admodum perplexam ex Hippocratis promptuario explicabo. Qui in primo de Morbis mulierum libro ita refert: Si sangüis menstruus, ob suam crassitiem et lentorem circa cotylidonum venas per mensium interualla sensim coaceruatus, et dum in principio vel medio menstruae purgationis tempore alius affluxerit sanguis, qui etiam per obstructa vena rum matricis oscula erumpere non potest, tum oborta illius cum horrore et febre lenta ebullitione, ad quaecunque loca venae ab vtero propagantur, nempe ad ventriculum nauseabundum, vbera, lumbos, spinam, coxas, crura, inguina, ad pedum denique talos et manuum articulos, qua, quaerens exitum, regurgitat, sub musculorum panniculis et artuum delitescens, eos distendit, et dolore arthritidi non dissimili diuellit. Si vero his torminibus correptae fuerint, quae virum aut puerperia non sunt expertae, minus dolebunt, at morbus diuturnior erit: donec nupserint, conceperint, aut pepererint Partu enim, venarum matricis oscula et acetabula, mucore prius obstructa, dehiscunt, et effringuntur. Vteri quoque, vt Hippocrates in locis de homine asserit, pleni et sanguine distenti, velut pilae in coxendices et inguina deuol uuntur, et tensione panniculoum immensos ad crura et genua vsque parturiunt dolores. Primogenia quoque vteri affectione, suppresso muliebri mensium profluuio, lege consorrii, aut ob neruorum et venarum colligantiam cerebrum epilepsia conuellitur,

veterno torpet, cor palmo contremiscit, epar hydrope turget, orificium ventriculi ob humorum acrium affluxum cardialgia dolet. [gap: Greek word(s)] , inquit Galenus, [gap: Greek word(s)] .

Longe tamen his plures aliorum membrorum morbos, quos communi cum matrice sympathia ferre coguntur, Galenus libro de locis affectis sexto, et in primum Hippocratis Epidemiarum commentario altero recenset. quorum praecipua causa est, sanguinis ob matricis venas oppilatas in praecordiis redundantia. Non dissimili vero afficiuntur dolore mulieres, si apostema aut phlegmon matricem suppressis menstruis obsederit, nisi quod haec primogenium locum affectus non euariant, febris que continuo adsit: ac vrinae stillicidio, ardore et dysuria quoque macerantur. vt in Aphorismis Hippocr. dixit: intestino recto, et vtero inflammationem patiente, vrinae stillicidium accidit. quod renib. quoque purulentis accidere vidi. Caeterum, Theodorice, vt muliebres hos morbos, cognitu et curatu masculis longe difficiliores, eorumque internas affectus causas, possis ad vnguem discernere, scito Naturam (prouidum corporis humani opificem) gemina purgatione muliebre corpus, a redundanti crudisanguinis excremento et faecibus expurgare. Primum enim id quouis mense natura molitur, nisi frigida victus ratione, aut laborum exercitiis indefesse impedita fuerit. Altera vero, vterum ferentibus a partu, etiam si abortiuerint, debetur. Vtramque sane Galen. in tertio Epidemiarum libro pereleganter describit, eius igitur verba subscribemus. [gap: Greek word(s)]

[gap: Greek word(s)] . i. e. Apparet itaque, suppressa in partu purgatione, in muliere morbos gigni: suppressio quippe mensium morbosa est, sed non ita noxia, vt illa quae a partu fit: quoniam ipsa non multitudinem solam, sed et insignem generat humorum prauitatem. meliorem quippe sanguinem embryo ad sui alimoniam allicit, deteriorem relinquens, quae causa malorum humorum et aegritudinum existit praegnantibus, quos natura post partum educit. et hanc post partum sanguinis purgationem veteres [gap: Greek word(s)] appellarunt. Hoc vtroque mensium profluuio, natura ab omnifaria morborum tyrannide muliebrem sexum praeseruat illibatum. Si vero altera harum substiterit: tum tota crudelium morborum phalanx atrociter irruit, febris, arthritis, podagra. Proinde Hippocrates ait: Mulier podagra non laborat, nisi menstrua defecerint, tum sane natura horum colluuiem excrementiciam in articulos, et praecipue [gap: Greek word(s)] , id est coxendicem protrudit ac praecipue a solis occasu vsque ad noctem concubiam non ferendo dolore, a coxendicis vertebra ad genua et crura vsque excruciat. Vnde tot claudae nobis quotidie obuersantur mulieres, coxendice ob dolorem luxata: vt Vulcani claudicantis sobolem ex Lemno coloniam huc duxisse iurares.

At olim, dum apud Romanos et Lacedaemonios mulieres abstemiae et sobriae viuerent, erant morborum arthritidis expertes: quae modo ob crapulam iure, lege consortii, viris compatiuntur, et condolent. Operaeprecium autem erit, si in calce epistolae pro corollario addidero miraculum ingens, quod in oppido Caesareae Philippi accidit: vbi ante fores mulieris, quam Christus ab haemorragia XII. annorum menstrua, contacta Christi fimbria, liberauit, statua Saluatoris, cum mulieris supplicis in genua deuolutae effigie, supra basim erecta fuit: ex qua herba [gap: Greek word(s)] , id est, omnium morborum medela, vsque ad fimbriam Saluatoris creuit. de qua Eusebius historiae Ecclesiasticae lib. 7. Vale Gynaecii decus.

DE ADMIRANDIS MVLIEBRIS picae historiis, et causa. Epistola XII.

QVVM haec, Alceae grauiter aegrotante principe meditaremur, nobiscum generosis stemmate Comitibus vna discumbentibus, vt temporis fastidium falleremus, admirandas muliebris picae (quam et Cittam ac Malaciam vocant) historias conuiuae recensebant. Verum quum pica sit detenti sanguinis menstrui plerumque soboles, eas hic, earumque causas subtexere consultum videtur. Accidit hic stomachi affectus masculis quoque ac femellis, quum rugosae illius tunicae orificii, acidis, acerbis, amarulentis imbutae fuerint humoribus: qui illum similia, vel etiam absurdiora appetere vrgent. Assolet hic vitiosus appetitus

mulieres, prauis circa praecordia ac ventriculi venas humoribus refertas et plerunque grauidas, secundo aut tertio conceptus mense praecipue infestare: quod tum, quidquid puerilis ratione alimenti ad vterum defluxerit, foetus adhuc imbecillis insumere non potest: nec mensium effluuio expurgetur. quapropter putidi in ventriculo coaceruantur humores, qui stomachi orificium, vt absurda quaedam, quae esculenta non sunt, acerba et acria, ac non raro terram chimoliam, testas, carbones extinctos edere appetat, lacessunt, ac proritant. Quarto vero mense ob vomitus euacuationes, et quod foetus iam robustior plus alimenti digerit et absumit, hic affectus mitescit. qui adeo nonnunquam saeuus, violentus et imperiosus est, vt homines, quae a natura hominis aliena sunt, et facere et edere cogat. Elapsis non plus duodecim annis, mulier in pago non longe ab Andernaco, episcopi Coloniensis oppido, in littore Rheni, malacia laborans, carne mariti vesci desiderabat: quem ei percharum occidit, et dimidia fere carne coniugis dilecti saturata, reliquum sale macerauit: vt ipsamet postea, cum malaciae furor deferbuisset, et eam facti iam poeniteret, ingenue maritum quaerentibus amicis confessa fuisse fertur. Lembergi vero in amoeno Schlesiae et regali oppido, in quo ego natus sum, sacerdotem lotis et nudis pedibus egressum balneo, inque plantis de more crepidas deferentem, mulier grauida subsequuta, pedum desiderio capta, procidit a tergo in genua: ac ambabus manibus crure altero apprehenso, de calce sacerdotis mordicus dentibus frustum euulsit, nihil

illius clamorem expauescens, quo deorum hominumque fidem et subsidium is implorabat. At illud quamuis videtur memorabilius, magis tamen commiseratione quam admiratione dignum censeo. Mulier quaedam vterum ferens, desiderio humeri pistoris denudati, et panem ad furnum deferentis, irretita, moesta omnem cibum, praeter carnem de pistoris humero, fastidiebat. Maritus charae misertus vxoris, certam pecuniam pro singulis de humero pistoris morsibus cum eo paciscebatur. Duos itaque dentium mulieris insultus fertur sustinuisse: tertium vero, doloris pertaesus, ferre noluit. Mirum quid accidit, Mulier tergeminos est enixa, duos viuos, tertium vero mortuum. Ita quoque naturae vires re desiderata crebro reficiuntur. Nec illud de cuiusdam viriprincipis pellice obticere possum, quae mane integros lini aut stupae manipulos, vt in Alpibus + glis aut mus oboesus, plenis buccis deuorabat. Quum forte ex stomacho laboraret, ac anus eius vrinam ad me perferret, omniaque prius de eius pica constarent, consultus ab anu quid vrinaindicaret, respondi, iuuenculam hanc plus lini de colo decerpere ore, quam fuso quouis versatili deduceret. Quum hoc anus garrula vaticinium ex lotii obseruatione de me ciuibus praedicasset, vt vatem me omnes admirati sunt. Postremo et illud, cuius ego sum testis oculatus, corollarii loco addam. Vxor barbitonsoris in Nouoforo, Palatinorum in Noricis oppido, plus sibiipsi quam marito aut medicis morigera, cuius venter hydrope in immensum turgebat: haec aquam, de fonte scaturiente magnopere

sitiebat. Progressa itaque marito inscio, extra vrbem ad fontem, in quo cum aquae scatur igine simul arena ebulliebat, de qua quantum manu caua apprehendere potuerat, ter aut quater deuorauit. Domum laeta reuetsa, rem omnem nobis recensuit: et intra biduum, per fluxum ventris plurimum pituitae excreuit: apertis quoque sua sponte in ano mariscis, vnde confertim sanguis niger effluebat ab hydrope conualuit. Quam potentes sint oris ventriculi affectus, adeo vt rationis consilium euincant, haec malaciae exempla declarant. Nam nulla, inquit Galenus, corporis pars est, quae vel adeo exacte sentiat, vel principum partium vtramque, cor et cerebrum, pro suarum affectionum modo perinde afficiat, atque ventriculi osculum, quod consuero nomine stomachus, et veteribus cor quoque appellatur. Haec quum ob impeditas matricis per menses purgationes non raro quoque accidant, prioribus epistolis addere libuit. Vale.

DE NOVIS MORBIS. Epistoli XIII.

QVOD in meis, praeter amicorum consuetudinem, literis nihil noui significauerim, non tantum admirari, sed aegre ferre quoque videris. Nempe quum in epistola de portentoso partu asseruerim, Germaniam crebrius ipsa Africa, aliquid morborum vel monstri noui parturire. Nam vt Diogenianus, octaui apud Plutarchum Symposii conuiua, ait: [gap: Greek word(s)] . id est, Aliqui naturam parere morbos nouos aeque ac monstra censent. Si id scire tibi

cordi, et non horrori fore sciuissem, non modo quid nostra aetate, sed etiam quid olim in genere morborum noui praeteritis seculis accidisset, libens significassem. nam vt tu es [gap: Greek word(s)] , nouitatis amator: ita ego sum [gap: Greek word(s)] , antiquitatis amator. His porro morborum monstris, non solum ob siderum et coeli ex octaua domo schemara, aeris, aquarum mutationem, sed ob ganeam et mutati victus rationem Germania nostra est valde foecunda: quae quum, vt alia quaeuis monstra, praeter naturae consilium accidant: ita quoque sensim exolescunt, el in aliam morbi speciem degenerant. vt febris illa ex Britannia sudorifera, et venerea illa ex Neapoli contagionis lues: quae quum sit multorum morborum farrago, facile in alias commu tari aegritudines potuit. Vt recte quis cum poeta exclamarit:

An non quoque noua morborum portenta, dum Traianus Caesar orbi imperaret, contigerunt? Dum quidam diuturna laborans [gap: Greek word(s)] , tandem eminxerit geniculatum ordei calamum. Ac dum Plutarchus viueret, adolescens ephebus ma gna cum spermatis vbertate excreuit animalculum hirsutum et multipes. At illud longe admirabilius, quum quaedam in Principis cuiusdam Germani gynaecio iuuencula, ad speculum sese adornaret, detentis in ore acubus, quibus peplum affigeret, ab amasio a tergo clanculum adeunte intra scapulas perculsa, ingemiscens acus deglutiuit, quas post biduum illaesis vretheris eminxit. Atqui quum haec rarenter et admodum paucis accidant, praeter morbi rationem, miraculis

quam morbis sunt similiora: quorum tres sunt primariae classes. Epidemii, qui ex aeris et aquae infectione, aut priuata virulentae luis contagione, aut Dei ob nostra delicta vltione ac vindicta vulgo grassantur. Alii sunt Endemii, vni populo familiares, ob vitiatas mineris aquas, vt Carinthi is, et quibusdam Alpium accolis, steatomata, strumae, bronchoceli. aut ob crudi salsi victus rationem: vt Danis stomacacia vel vni nationi sunt vernaculi, et quasi natalicii. Tertiae classis morbi dicuntur Sporades, qui ex praua victus ratione dispari specie passim et sparsim grassantur. Nihil sane aeque parit nouos, et veteres innouat morbos, ac praua cibi et potus victus ratio. [gap: Greek word(s)] (inquit Diogenianus) [gap: Greek word(s)] . Ex his enim aegrotamus, quibus viuimus. Ad sanitatis quippe conseruationem, et morbi effugium, plurimum referre quo quisque cibo aut potu vtatur, Iulius Caesar de bellis ciuilibus testatur, in quibus asserit Massilienses graui peste conflictatos quod in obsidione ob annonae inopiam, veterem panicum ordeumque exoletum edere fame coacti fuissent. Herodotus in Euterpe scribit, Aegyptios ac Chaldaeos quouis mense triduo se vomitu purgare, atque intestina clysteriis eluere solitos, sanitatis conseruandae ergo. arbitrati, inquit, omnes corporis languores ex cibis et aeris mutatione oriri. Quod et ille Medicorum coryphaeus Hippocrates, libro de natura humana altero, his verbis nobis testatum reliquit. At praestat Galeni, eiusdem fidi interpretis, verba Graeca, quae plus energiae habent, adscribere. [gap: Greek word(s)]

[gap: Greek word(s)] . id est: Non recte Hippocrates omnium communium morborum causam in solum aerem refert. Siquidem qui in Aeno, vrgente fame, vescebantur leguminibus, cruribus vacillabant: qui vero erua edebant, hos genuum dolor infestabat, Nec vero nos id latet, quum quidam cogente fame, triticum semiputre manducasset, in com munem, communem ob causam, incidisse morbum. Aliquando etiam quum totus exercitus vitiata vteretur aqua, similiter eodem morbo omnes afflictos fuisse milites. Haec Galenus. Quod et Pliniihistoria perbelle confirmat, qui scribit, in Germanici Caesaris exercitu citra Rhenum, ex vitiosi et medicati fontis aquae potu, vi malefica conspurcatae, duos nouos exiliisse morbos: quorum alter erat putridum oris male olentis vitium, quod [gap: Greek word(s)] appellabant, quo intra biennium omnes dentes decidebant, commune quoque gallicae luis symptoma: alterum, quod neruos crurium adeo oblaedebat, vt compagines in genib. dissoluerentur, et crura vellicaret: quod ob id [gap: Greek word(s)] a cruribus appellarunt. Strabo vero non in Germania, nec ex vitio aquae tantum, sed in Arabia quoque ex fructuum ac pomorum eius regionis esu, in Gallorum exercitu, vtrunque saeuiisse malum tradit. Quae sua seminaria in Daniam et Noruegiam vsque propagasse videntur, vbi (vt Olaus Magnus Gotthorum archiepiscopus, harum rerum testis oculatus scribit) ex cibis, piscibus, carne, sale et suffitu

maceratis, esculentis frigidis et crudis, ac pane non probe pisto, morb. ille horrendus castrensis, et a vulgo. dictus Scherbock incrudescit, quo fauces, et gingiuae putrescunt, ventriculus diris cruciatibus torquetur, dentes stupent et vacillant, membra carnosa tumore inflantur, et caro sub cute liuida ac vt cera mollis tabescit, ac digitorum impressioni velut oedema cedit. Obsessi vero in Dania, ne defectu carnium recentium, hoc corripiantur morbo, pecora secum abducta, vel hostibus adempta, in herbosis domorum tectis pascunt. Hic morbus frigida murorum exhalatione exacer batur, intra tabulata vero mitescit: assiduo autem potu vini absinthitis, aut veteris cum butyro cereuisiae, in qua absinthium quoque maceratum sit, potu is crudelis morbus profligatur: quem vt nouum Coloniae incrudescere morbum, quum non dissimili Danorum victus ratione vtantur, Doctor Ioannes Echtius, vir eruditione vitaeque integritate spectatus, mihi recensuit. Sensit quidam, inquit Plinius, et facies hominum nouos, omnique aeuo priore incognitos non Italiae modo, verum vniuersae prope Europae, morbos. grauissimum ex his morbigenus, quod primum Tiberii Claudii principatu irrepsit in Italiam, Lychenas Graeco nomine: Latino quidem, quoniam ioculari quadam lasciuia a mento pullularet, mox vsurpato inde vocabulo mentagram appellauerunt. Graecorum Elephantiasim, quam Arabum esse lepram asserimus, ante Pompeii magni aetatem Italia non vidit: et quam ex canis rabie [gap: Greek word(s)] , iuxta Asclepiadis primum tempora, Graecorum medicis agnitam, Athenodorus philosophus

in primo Epidemiarum testatur. Et hic quidem morbus in Italia celeriter restinctus est, sicut et ille quem Gemursam appellarunt prisci, inter digitos pedum nascentem, etiam nomine iam obliterato. Idipsum certe, inquit Plinius, mirabile, alios desinere morbos, alios durare: sicut colum, quod Tiberii Caesaris principatu irrepsit malum. At Plutarcho mirabile non videtur, dum ob nouam victus rationem nouos incrudescere morbos, et rursus ob alteratam corporis complexionem eos exolescere quoque pateat. inquit enim: [gap: Greek word(s)] . i. Nil admirabimur, si quid morborum acciderit, quod prius non erat, ac rursum defecerit. Causa enim est, corporum natura, aliam atque aliam suscipiens temperaturam. Quid igitur ad has nouitatis mor borum causas respondebis? An vis, vt Africa plus nouitatis afferat? aut deorum iras censebis? Parumne erat, quum homo trecentis morborum generibus infestaretur, nisi etiam noua adderentur? a quibus te, ac humanum genus vniuersum, Christus, qui pro nobis languores nostros sustinuit, asserere velit.

DE VETERVM STOMACACIA, et Scelotyrbe et morbi Gallici tuberibus. Epistola XIIII.

nomina sunt obliterata, seminatia tamen in corpori bus elementariis rediuiua delituerint: ob mutatam victus rationem, loci, aquarum, aerisque naturam, coelestium siderum ortus occasusque radiis alteratam, vt nouos nonnunquam renasci morbos. Ob id accidit, vt Plin. Strabo, Olausque Gotthorum archiepiscopus, Stomacaciam, Scelotyrben, nouos in Dania et Caesaris Germanici ex ercitu castrenses esse et dici morbos arbitratisint: quum iidem ante Hippocratis quoque tempora mortale hominum genus diris calamitatibus afflixerint. Id ambiguitatis, vt in herbarum censura, nominum varietas et mutatio effecit. Stomacaciam quippe Danorum et Caesaris Germ. militum morbum, Hippoc. libro de internis affectibus, sub nomine voluuli haematitis, non describere, sed tanquam penicillo his verbis depingere videtur: In hoc, inquit, morbo accidunt, vt ex ore male oleant, a dentibus gingiuae discedunt, et a narib. sanguis profluit, aliquando ex crurib. vlcera pullulant, et alia sanescunt, alia emergunt, et cutis extenuata nigrescit. Est et alter aerumnosus neruorum morbus, ac roboris eorum decoctor, ante Caesaris Germanici expeditionem quoque non ignotus, quem ob solutas in genibus neruorum compagines, Scelotyrben appellarunt. Hic ex lentore et ?defluxu phlegmatis per spinae medullam, obstructis ac relaxatis neruis, qui a postremis lumborum vertebris et osse sacro, vbi multifariam diuaricantur, ac in colli vesicae et sphinteris musculum et crura propagantur, caereris supremis a lumborum vertebris per totam corporis molem neruis illaefis. Quo fit, vt suprema corporis pars in vigore

subsistat, et inferna ab vmbilico ad talos vsque relaxetur: et aegrotus cruribus tremat, et vaciller, ac titubet. nerui quoque grosso de flegmate flatu distenti, quum in lecto vel quouis motu incaluerint, et crurium ac vesicae musculi saltu iectigationis adeo conuelluntur, vt lotium praeter voluntatis arbitrium emingant. Quid multis? Corpus nisi baculis suffultum fuerit, progressuri labascunt et corruunt. quem morbum Hippocrates libro Praenotionum altero, hisce verbis de scribit: Medulla, inquit, spinae affecta, homo nec crurium, nec vesicae aut ventris officio potens est, nisi vrgente necessitate. si vero morbus inua luerit, tum aliquando praeter voluntatem meiit et egerit. Hunc vero morbum auctor libri Definitionum pereleganter ita definit: [gap: Greek word(s)] . id est: Scelotyrbe est species paralysis, qua correpti, recto calle progredi non possunt, sed modo a dextris in sinistrum vacillant ac sinistrum pedem in dextrum circunferunt, ac coguntur dextrum in sinistrum, et in progressu attollere crus, tanquam hi qui magna et ardua conscendere volunt. Plerisque mederi cum theriaca ac balneis Laconicis, et vnguentis calorificis de Castorio, costo, ac euphorbio volunt: sed frustra omnis conatus. quin thermis sulphureis quoque frustra insudarunt: quibus tamen esum odoremque columbarum syluestrium esse salutarem, Zoar Soldano scripsit, et dixit: Co medere columbas siluestres est praesentanea antidotus

relaxationi omnium membrorum, et illis qui reponunt post se crura et pedes, et salutares priuationi sensus et motus. Versari etiam in peristerotrophio, id est, columbario, est iis paralyticis valde salutare. Morbum quoque Gallicum, quamuis sit veterum morborum farrago et colluuies, nouum tamen esse plerique contendunt: quum saeua illius symptomata multis seculis, antequam incrudesceret, nobis visa sint: varia scilicet exanthematum genera, Lychen, Serpigo, Herpes, Gargareonis et tonsillarum vlcera, Sephiros, cancer et steatomata, tubera, ac ex intima ossium medulla concretus sub illorum panniculis tumor: et in cruribus scyrrhi et [gap: Greek word(s)] , qui noctu plus quam interdiu saeuiunt: quos ochram [gap: Greek word(s)] , id est dissipare, dixit Dioscorides. nec tam dirus in arthritide ex viscidi humoris lentore grassatur dolor, qualis circa ossain hoc Gallico morbo saeuire solet: quem graece [gap: Greek word(s)] ob id dicunt. Qualem quoque dolorem et olim Archigenes et Galenus, ossibus cranei impactum, cantharidum cauteriis et elleborismo curarunt. [gap: Greek word(s)] , inquit Aetius. [gap: Greek word(s)] , Hoctestatum fiet, ostocopum, ossium dolorem, antequam Gallica ex venere lues innotesceret, in humana desaeuiisse corpo ra. Vnde et in capite, sub pericranio tubera ossibus cranei impacta crebro vldemus enasci, quae ex morbo Gallico cephalalgiae agnata merito dicere poteris. Proinde nil opus esse arbitror, vt meis literis semper aliquid noui tibi significem: quum exoleti veterum morbi quotannis denuo incrudescant, et renouentur. et (vt Comicus ait) nil

dictum modo, quod non sit dictum prius: ita nil in morbis modo accidit, quod non acciderit olim. Vale.

DE NOVA ITALORVM FEBRI lenticula. Epist. XV.

MACTE eruditionis virtute Theodorice mi esto, ac vt incepisti perge. Si quid, oro, in epistolis nostris tibi displicuerit, aut aberratum videtur, id obelisco confodias, et de tua opinione vicissim nos certiores reddito: et ea ratione mihi meorum studiorum calcar eris et ego vice cotis fungar. Placuit mihi summopere, quod testimonio Hieronymi Fracastorii, non vulgaric eruditionis Veronensium medici, nouos esse morbos asserere contendis, qui non penes incrementum aut decrementum (vt apud Plutarchum Diogenianus vult) differant, sed qui forma speciuoca euariant. Tradit namque Fracastorius, anno a natali Christi 1528, febrem contagiosam, malignam tamen potius quam pestiferam, primum in Italia apparuisse, quae ex Cypro et insulis proximis in Latium migrasset, quam vulgus lenticulam et puncticulam appellaret: quod maculis, lenticulis aut pulicum puncturis similibus scateret, quo inferri solitos esse et oriri nouos morbos, qui ex Endemiis Epidemii quoque non raro fiant Fateor quidem, Theodore, ob mutatam victus tationem, et siderum influxu alteratam loci, aeris, aquarumque naturam, et corporis hominum temperaturam, alios exolescere et desinere morbos: et exoletos veterum morbos denuo

quoque incrudescere et innouari. Oriri vero nouos, quorum vestigia saltem ante non apparuissent, pernego: quod febris lenticula approbat, quae antequam Fracastorius nasceretur per Graeciam passim saeuiit. quod Aetius Amidenus, explicans febrium exanthemata, ex veteri medico Herodoto his testatur: [gap: Greek word(s)] . id est: Gignuntur quoque exanthemata principio febrium, non simplicium, sed malignarum, sparsim per totum corpus vibices, aut maculae culicum morsibus similes. An quaeso febris lenticula clarius depingine possit, quam ab Aetio et Herodoto descripta fuit? Qua tres in Palatinatu ante biennium infectos, expurgata cum pharmacis catharticis leuiorib. cacacochymia, sanitati fere deploratos restitui: adhibita victus ratione, quam febres virulentae exigunt. Sed huius contagiosae luis seminariis non vltra propagatis, morbus hic Dei auspicio consopitus, hactenus delituit. Valeant igitur, qui non mille, sed (vt Plinius ait) infinita morborum multitudine vallati nouos excogitant morbos.

DE [gap: Greek word(s)] concoctione. Epistola XVI.

QVicunque Hippocraticam curandi morbos, praecipue febriles, Methodum consectari volet huie valde operaeprecium erit, vt humorum concoctionem in morbis diligenter obseruet: sine

qua nec tempora morbi distinguere, nec crisim salutarem fore, vel desectam praesagire, nec tempestiue humorum sentinam expurgare poterit. Praestat certe in curandis mulierum morbis, menstrui profluuii, et in vt riusque sexus aegritudinib. concoctionis tempora, quam faustos vel inauspicatos in Ephemeride astrologorum obseruare dies. Sunt autem variae morborum digestiones species. Nam praeter primariam humorum a calore naturali concoctionem, in qua humoris noxii et putrescentis a salubriorib. (vt in quauis digestione fieri assolet) sit sequestratio, vt tandem noxii per crisim [gap: Greek word(s)] id est excernantur: aut si expultrices naturae vires defectae fuerint, pharmacis alui deie ctoriis expurgentur: tamen si humoris pituitosi aut atrae bilis grossities, vel pituitae lentor, venarum meatuumque obstructio obstiterit, tum opus erit vt medicus digestione humorum (quam praeparatoriam vocant) naturae subueniat. [gap: Greek word(s)] . id est: Oportet purgare volentes extenuare et incidere densos et viscidos humores, et meatus aperire, per quoshumores transsumuntur, et a pharmacis attrahuntur. et alia plura ibidem. Ad haec concoctio humorum praeparatoria, non internis tantum pharmacis, syrupis, electuariis, pastillis o mnifariis decoctis, conspirante naturae subsidio, promouentur: sed externis quoque inunctionibus, fomentis, frictione, ac extenuante quoque victus ratione, ac ipsis thermis perficitur. Verum

quum de his duabus digestionis speciebus, naturali ac praeparatoria, in duabus Primae Miscellaneae epistolis abunde scripserimus: reliquum erit, vt de tertia [gap: Greek word(s)] id est, fluxuum concoctione et maturatione, id quod ibi neglectum fuit, succincte expediamus. Est itaque catarrhorum vel defluxuum digestio, illorum substantiae et qualitatum moderatio, aut adaequatio, quae praecipue fluxus curat et maturat. Pro inde Hippocrares de veteri medicina: Fluxiones, inquit, omnes, quas propter humorum acrimonias et intemperantias ego fieri sentio, restituuntur et curantur, vbi temperatae fuerint, et coctae: id est, crassiores redditae. Vt in ophthalmia ardor oculorum et phlegmon cessat, quum fluxiones fuerint concoctae et crassiores factae: et lemae, id est oculorum sordes sublatae fuerint. Fit autem concoctio ex permixtione temperaturaque mutua, quasi coctura. Et subdit: Quinet iam fluxiones in fauces decumbentes, ex quib. raucedines fiunt, anginae, erysipelata, peripneumoniae: omnes hae primum salsae, humidae, acresque descendunt, in quibus morbi firmantur. Vbi vero crassiores factae, et maturiores fuerint, et ab omni acrimonia liberatae tunc et febres, et quae cunque ex catharri defluxu oblaedunt, soluuntur. Nec temere in principio medicamentis irritandae sunt, ante concoctionem vt Plutarchus ad Apollonium his verbis pererudite docet: [gap: Greek word(s)]

[gap: Greek word(s)] . id est: Neque, ait, optimi medicorum, ad copiosos humorum affluxus statim medicamentorum auxilia afferunt, sed sinunt grauitatem phlegmonis per extrinsecus inuncta ipsam per se maturescere, quoniam tempus omnia concoquere solet. Quod non tantum in corporum morbis, sed in animi quoque affectibus verum esse, Oceanus apud Aeschylum poetam prodidit: qui Iouem non in primo iracundiae feruore, sed postquam iram concoxerit, orandum et compellandum esse, Ptometheo suadet. Id quod apud iratos principes magnopere obseruandum quoque esse censeo. Vale, et ab iis quae fluxus, antequam maturuerint, proritant, caueto.

EX SIMPLICIS ALIMENTI CHYLO, eodemque calore opifice, omnes quatuor humores in iecinore produci. Epistola XVII.

ELapsum est fere semestre tempus, quum patiens tuus, iurisprudentiae consultus, flauae bilis in ventriculum defluxu grauiter vellicaretur: perinde ac hi quos Galen. ob porum fellis ad ventriculi pyloron pertinentem, infelices appellat: quorum cholerae per pyloron influxus, stoma chum ad vomitum et sua acrimonia intestina quoque ad crebram alui deiectionem et diarrhoeam proritaret. Ita patiens tuus, etiam post crebram cholerae per vomitum et cholagoga euacuationem, quaeris qua ratione fiat, vt omniaquae euomit, vel per aluum deiicit excrementa, vtraque

bile nihilo minus redundent: quum ex lotio nulla insignis epatis inflammatio vel viscerum intemperatura appareat, victusque ratione frigida et hu mida ex lactucis et oleribus vtatur. Problema, Wagenmane, certe in re medica magni momenti, et quod periti medici acri iudicio egeat, mihi obiicis: annitar tamen pro viribus ingenii mei, breuiter explicare. Primum hos maxime caecutire arbitror, qui ex alimentis frigidis et humidis tantum pituitam, dulce nonnunquam futuri sanguinis rudimentum, ex calidis vero et siccis choleram vtranque, ex temperatis vero solum sanguinem in iecore eiusque venosi generis vasis produci credunt: quum nullum sit sub concauo orbis lunae alimentum adeo sincerum et simplex, quod non fiat ex quatuor elementorum mixtura, quasi in Atomos refracta, calore coelesti et congenito ita exacte coadunatum: quin dum epatis calore ac viribus et contagione in venis exilib. concoquitur, ac in sanguinem mutatur, etiam reliqui humores, quatuor illis peruulgatis rerum naturalium primordiis correspondentes, pro alimenti ratione et mixtura, in omnibus naturis, aetatibus, regionibus, coelique constitutionibus, in iocinore et vasis eius sanguinariis pariter quoque producantur. Deinde non minus a veritatis scopo aberrant qui hanc quadrifariam humorum genera tionis differentiam caloris incremento ac decremento attribuunt: quum potius alimentorum mixturae acceptum referre deberent. Quod et Auerrois 7. Metaphysicae, commento 28. facit: Varietas, inquit, generabilium, et ab vno agente effectuum, propter materiae subiecti, in quam

fit actio, diuersitatem accidit. Videmus sane vniusimodi solis calorem pro ratione obiecti duersos parturire effectus: terram adurere, ceram liquefacere: quinetiam in hac vinea, generosa et viribus potentia, in confinio vero vina oligopho ra, paucarum virium, ob soli diuersitatem et situm producere: Sic quoque vniformis iecinoris calor, varios quoque ex chylo simplici procreat humores: ob variam in eo elementorum mixturam. Porro quamuis Philinus (vt Plutarchus et Athenaeus ex Aristotele et Theophrasto tradunt) nullo alio cibo vel potu quam lactis alimonia, toto vitae curriculo vteretur: et Plin. tradat, Zoroastrem magum in deserto viginti annos solo casei esu vixisse, tali artis industria temperato, vt vetustatis acorem non sentiret. Xenoph. lib. I. Commentari orum scribit, Socratem tam sobria diaeta animum corpusque formasse, vt pane tantum lacte madido vesceretur; in horum tamen corporibus ex tam simplici victu, quatuor quoque humores, quatuor in Microcosmo elementis correspondentes generabantur, sine quorum temperatura nec vita hominis incolumis, nec vllum simplex subsistere potest Proinde, Wagemanne perdilecte, desine admirari, quod patiens ille tuus post crebram, ad de et copiosam bilis per vomitum et aluum expurgationem, et adhuc in eius excrementis redundet cholera, quae ex quouis alimenti frigidi et simplicis chylo proratione suae elementariae mixturae renasci potest. Vale: et si quid tibi in huius problematis explicatione displicet, si id scribere taedet, vesperi quum apud Chilianum pharmacopoeum (vt Romanorum medici ad templum

DE OCCVLTA PHARMACORVM purgantium proprietate, et potentia attractiua.

AD GEORGIVM WIRTH MEDICVM consobrinum. Epistola XVIII.

MEMORABILIS sane, Georgi consobrine, fuit olim imperante Antonino Caesare, vetus Romanae vrbis medicorum consuetudo, qui dum sol ad occasum vergeret, apud templum Pacis vnde bibliothecae Romanorum non longe aberant, sedulo conueniebant, quisque de suae sectae rhematibus disputaturus. Horum exemplo Heidelbergensis Academiae philiatri admoniti, non raro a coena apud Chilianum pharmacopoeum e regione templi sancti Spiritus conueniunt. Quum ergo ibidem nudiustertius disputatio de viribus pharmacorum incidisset, quaerebatur, qua ratione fieret, vt scammonea, rhabarbarum, aloes, et alia cholagoga, bilem, coccus vero Gnidius, agaricus, cnicus, colocynthis, pituitam, et alia phle gmagoga plurima: elleborus vero niger, sene, epithymus Cretensis, atram bilem: sambuci vero internae corticis; ac radicis ireos succus, et alia hydragoga, aquam intercutem expurgarent. Aderant tum quoque quidam logiatri, qui malebant videri quam esse docti: qui horum causas omnes in proprietatem occultam referebant, quae solet esse vulgare causarum ignorantiae asylum. Hirogati, quae

haec esset abdita rerum naturalium proprietas? conticuere omnes, attentique ora tenebant. Tandem vnus ex Olysippona ait, esse ex simplicibus rerum primordiis et qualicatibus temperaturam vnicuique speciei composito peculiarem, quam vna cum Galeno totam compositi substantiam appellabat. Sic magnetem, dum ad se alliceret ferrum, a tota et innata eius substantia id operari aiebat. Verum ea non est substantia, sed potius virtus quaedam accidentaria, subiecto commode disposito, excepta: cuius vires, vt scammoneae, rhabarbari, epithymi nonnunquam vetustatis situ exolescunt, et difflantur: et manente compositi substantiali forma illibata, a contrarii praesentia obtunduntur. vt magnetis allio inuncti vires, vel obiecto adamante dispereunt. Alii vero, quibus ego assentiebar, Platonis ac Mesuae auctoritate freti, omne ex vulgaribus illis rerum primordiis coadunatum, duplici virtutis dote, elementari nempe et coelesti, imbui, asserebant: hac quidem communi ab elementis, propria vero a caelo. Etenim calefactiuum et infrigidatiuum, calidum et frigidum omne: solutiuum vero, non quia calidum, nam et piper laxaret: nec quia frigidum, alioqui et cicuta aluum quoque expurgaret: sed quia coelesti tali virtute dotatum coelitus, qua cum forma speciuoca (vt Drusianus ait) operatur. Est proinde abdita illa rerum proprietas virtus in sementis et aliis terrae nascentibus, opportuna elementorum mixtura coadunatis, coelesti siderum vigore praedita, qua operationem suam (vt Auicenna de viribus cordis ait) vltra formae complexionalis naturam prorogat, quae materiis

elementorum adglutinatur: sed in spiritu et calore congenito, ab aethere in semina diffusa subsistit, coelique et astrorum viribus, vnde emanar, fouetur. Cuncta siquidem terraenascentia virtutis astrorum consortio fruuntur. ob id ferreum illud compasci perpendiculum, magnete in apice confricatum, Arcturum semper spectat. Alia lunae incrementis ac solis aliorumque astrorum (quotum radiis et lumine vigent) occasui et ortui sese accommodant. Nonne vides heliotropii et scorpiuri, cichorii ac molochi maluae flores ortui occasuique solis conniuere? Ostrearum conchiliorumque corpora cum luna crescere, et quoque decrescere? et quod omnem superat admirationem, soricum fibras numero dierum lunae correspondere? AEschrion empericus, a Galeno non illaudatus, tradit cinerem cancri, sole leonis signum peragrante, lunae decimaoctaua [gap: Greek word(s)] a cane rabioso morsis mederi. Pulegium aridum e tectis pendulum brumali solstitio florere, Cicero et Plinius auctores sunt fide digni. Selenites, candidus ex Arabia lapillus, pro lunae crescentis ac decrescentis mole, eius imaginem reddit. Ex his plane efficitur ac constat, plantas, radices lapides, astra et spiritus, diuina quadam consortii lege conspirare. Quod non alia accidit ratione, quam (vt Plato in Timaeo ait) quod cuilibet rerum speciei peculiate astrum, vt polus magneti, et cuilibet astro peculiaris intelligentiae daemon, vt homini cuilibet suus genius, dicatus sit. Quicunque horum sympathiae consensum, et antipathiae dissidium nouerit, ille admiranda per herbas et lapides, horumque occultas vires et spiritus producet

magiae opera. quorum ratio, vt Alexander Aphrodisaeus ait, humani ingenii vires, obscuris val lata cancellis, excedens, est inexplicabilis: Deo solum immortali cognita, qui horum omnium parens, auctor et opifex est. His dictis, Guilhelmus Rascalonus Gallus, spectatae indolis et eruditionis adolescens: Vt omnis inquit, Langiscrupulus animo nostro eximatur, reliquum est, vt de virtute medicamentorum soluentium attractiua, aliqua edisseras. Tum ego: Vt illorum cognitio non modo vos in illorum admirationem trahat sed ad medicinae quoque studium alliciat, tibi morem geram: et rem totam breui et perpetua oratione, ne aliquis me interpellat, explicabo. Cuncta creata ac terrae nascentia, virtute anime altricis attractiua, qua congenerem sibi succum in alimoniam attrahant, essepraedita, fallax agricolarum industria probat: qui, teste Galeno, ex areis vel horreo triticum in forum aut dominis delaturi, situlas aut lagenam praegrandem aqua refertam et probe obturatam in frumenti aceruum recondunt, et obruunt: quam triticum occulto suctu lactat, quo pondus et moles in coloni foenus, tritico accrescat. quam attractricem facultatem tritico natura insitam, Plutarchus in Symposio perbelle testatur: [gap: Greek word(s)] . id est: Quod triticum attractricem caliditatem habeat, ex amphoris vini in tritici aceruum reconditis coniicere licet, ex quibus vinum cito insumitur. Porro si quis olitor praegrandem funiculum pinguibus caricis ita confricatum, vt cenchrades adhaereant, tellure obruat,

ingens ficulnearum propago succrescet. id quod (vt AEneas Platonicus refert) qui arbores longa serie in quincuncem digestas habere cupiunt, diligenter obseruant. Cardama quoque omnem telluris in confinio humorem exugunt: vnde prope consita, subducta humoris alimonia, marcescunt. Quod Socrates apud Aristoph. conqueritur.

id est: Sed et terra vi allicit ad seipsa liquorem speculationis et curae: idipsum quoque facit nasturtium. Non dissimili attractionis ratione lupini in meditullio vinearum conseruntur, vt omnem amarorem de vitibus ad se alliciant, ipsi amarulenti reddantur, nec nisi vino, vellaqua diu multumque macerati dulcescant. Quid dicemus, si exemplo quoque docuero, hanc praeclaram animae virtutem attractiuam, non animatis modo rebus, sed anima quoque carentibus inesse? vt elephantis dentibus quos verum esse ebur liquet, et Iuba ac AElianus cornua appellant: quos vitio corporis, vel casu aliquo aut senecta deciduos, elephantes defodiunt: quorum exploratores, in locum in quo sese elephantes ob aestum illatebrant, vtres aqua turgidos et plenos deferunt, ibique relinquunt: redeuntes, si aquam exhalasse, vel vi eboris absorptam, vacuis vtrib. viderint, ibi ebur effodiunt: si vero plenos conspexerint, spe frustrati, tristes secedunt. Atqui licet haec virtus sola spirituali contagione, abique obiecti contactu plerunque agat: in humano tamen corpore

sua habet organa, villos longitudinales, venas, arterias, et alios meatus, per quos chylus ad epar defertur. Per hos quoque humores noxii, naturae aut pharmaci viribus, attracti in ventriculum aut aluum, rursus redundant. Natura, inquit Alexander Aphrodisaeus, quum corpus purgatione indigere animaduerteret, postrema venarum orificia ad ventriculum finiuit: ac ad vuluam, ob menstruam purgationem, alias duxerat: alias quoque ad nares: et alias, vt haemorrhoides, ad sedem coniecit. Haec, quum purgandi, exonerandique necessitas ingruit, aut naturae sponte per facultatem excretoriam, aut medicamentorum calore patefacta, materiam morbi in amplis venis et arteriis ac vasorum conceptaculis concoctam, per aluum aut os egerunt. Non tamen quemuis humorem, sed quem pharmacum sibi conuenientem et congenerem attraxerit. Quod sapiens Hippocrates hac analogia approbat, in libro de Seminis natura dum ait: Perinde ac sata vel stirpes in terram plantatae subiuerint, vnumquodque exugit quod sibi conueniens ac naturale est (inest enim terrae acre, dulce, vel amarum aut salsum, ac omnifarium quoduis) primum plurimum, quod ipsis naturale et idoneum est, arripiunt, post alia quoque per radicum fibras alliciunt: talem, inquit, attractionis ordinem et medicamenta in corpore obseruant. Naturalis namque in sita est vnicuique facultas eorum quae sibi conueniunt attractrix: vt lapidi Herculeo, ferri. Fit quidem, vt Galen. de potentiis naturalibus edocet, triplici ratione attractio. Primum ratione vacui, quum natura id non ferat: dum aer canalis

nalis aut tubuli internus, oris suctione absorbetur, necessario alius succedit. quod etiam aenea fistula, quam graeci Catheterum vocant, medicorum in lotio obstructo, ad id eliciendum, instrumento, accidere videmus, lana enim obdurante (inquit Alexander) detracta, spiritus internus efflatur: et ne quid inane sit, vrina subsequitur. Quin etiam medicinales cucurbitulae, eadem necessaria corporum consequentia, ne vacuum relinquatur, sanguinem attrahunt. ignis enim iniectus stupa, vbi extinctus est, efficit vt tantum sanguinis succedat, quantum loci ipse occupabat. Alia vero caloris vi attrahunt: vt frictio, et tapsia illira. Tertio, a proprietate occulta pleraque fit attractio, quam Drusianus formam specificam vocat: qua ferrum magnes, membra sanguinem attrahunt. Et vtinam esset aliquis magnes, qui te reducem in patriam traheret. Vale.

DE TEMERARIO PHARMACORVM purgantium vsu: et fructibus, artis opera, laxatiuis. Epistola XVIIII.

AVdio, Cyrlere amicorum optime, apud vos audax medicorum, ne dicam ardelionum vulgus passim, consentiente magistratu, oberrare: qui medicamentorum exquisite, aut si mauis dicere electiue operantium effectus bonitatem, non ex crementorum qualitate, virtutis tolerantia, morbi lenimine aut siti, sed crebris tantum alui deiectionibus, etiam ad animi vsque deliquium metiuntur. Ac quum legerint, puellam illam Veneris decore venustam, a rege Indorum Alexandro

missam dono napellum: et anum illam Atticam, cicutam, venenorum iam esculentis assuetas, impune edisse: ac Thrasium Mantinensem, peri tum illum [gap: Greek word(s)] radicisecum, ac quosdam pastores, integros ellebori manipulos citra noxam deuorasse: audendum esse aiunt. audaces namque fortunam iuuare, cui plus quam arti confidunt: ac in febrilibus morbis nec dum concoctis humoribus, nec reseratis meatuum obstructionibus, medicamenta illa exquisita, nullis antidotis correcta, virus illorum obtrudunt: cocci gnidii grana, tithymallorum lactigenas radices, virulentum illum ellebori albi ex sacculis puluisculum exhibe re audent. Medicamenta vero exquisita, vna cum Aristotele ea appello, quae quamuis exiguo corpore sint, tamen ob qualitatis excessum incoctilia sint aptaque sunt vincere, et ab animantium calore non vinci: eademque reuolui facile a ventre vtrolibet possint, haec medicamenta exquisita censentur. Vbi vero ventrem adierint, resolutaque sunt, statim ad venas per easdem feruntur semitas, per quas cibus quoque permeat. mox cum incocta victrice perstiterunt potentia, relabuntur, et quae obstiterunt, secum deferunt: id purgare dicitur. Quod vero calore naturali concoctum, id est, in aliam substantiam permutatum, et nutriendis assimilatum membris, corpori adhaeserit, alimentum appellatur. Oleum nempe, lac et mel, ac caeteri similis farinae cibi, purgandi quoque vim obtinent: sed quantitatis, non qualitatis ratione purgant, et cruda indigestaque manent. Ob duas quidem causas aliquid concoqui non potest: aut quia generis

est peruicacis, vt [gap: Greek word(s)] : aut quia modum excesserit. Ad illud, Cyrlere optime, memori merite obseruandum est, quod pharmacum, quoduis purgatorium, aut quaeuis alia medicina, dicitur fortis non ratione ponderis, sed virtutis ratione, in gradu excellentiori congenitae: qualia sunt quae pharmaca exquisita deleteriis similima diximus, vt Hippocrates ac Galen. clare docent. His virulentis medicamentis Plato in Timaeo corpora mouere vetat: et longo ante eum et Aristotelem tempore Hippocrates quoque, qui Democritum elleboro et similibus curare noluit. qui in epistola ad Crateuam, optimum suum [gap: Greek word(s)] id est radicisecum, ait: Incertam quoque esse eorum Medicorum coniecturam, qui in purgationibus etiam caute procedant. Nulla quippe est medicina solutiua, quae non aliquam de viribus et substantia corporis nostri par tem depraedetur. Ob id Auicen. fen. 3 pri. ait: Me dicinae etiamsi non venenosae essent, eas tamen bibere naturae laboriosum est. Dicit enim Hippocrates, quod medicinae purgant et inueterant: et praeter hoc cum humore superfluo euacuant ex humiditatibus naturalibus et spiritu, qui est substantia vitae partem magnam membraque principalia debilitant. Plutarchus id vero penitus, scita vrbis a barbaris aduenis incultae comparatione declarat, in libro de Praecepris salubribus, vbi inquit: [gap: Greek word(s)] : id est, Pharmaca quae aluum subducunt, corrumpunt et colliquant subiecta viscera, plures superfluitates efficiunt, quam

educunt. perinde ac, inquit, si quis Graecorum turbam pertaesus, ex Arabia aut Scythia aduenis vrbem impleuerit. Sic pariter quidam toto errant coelo, dum consueta et cognata corporis excrementa eliciunt, iniiciunt vero abextra in corpus coccos cnidios et scammoneam, et alias pharmacorum indefecatas et agrestes vires, quae magis expiatione egerent, quam quod corpus expurgare possint. Audio vero, Cyrlere, te concomitatum Musis, ob caniculae aestum derelicta vrbe in rus concessisse, et mane in pratis amoenos colorum et odoris varietate flores legere. Dum vero sol punctum verticis nostri conscenderit, intra arborum opacitatem delitescere, et commilitonibus tuis colludere: ad vesperam autem medicas scrutari et eruere radices. Ne igitur salutarium medicamentorum copia tibi desit, qua ratione fructus innoxie purgatorios in horto tuo plantare et inserere possis, ne qua ad sanitatis conseruationem pharmaca tibi absente pharmacopoeo desint, paucis edocebo. Primum ad radices vitium veratrum nigrum serito, et ex botris torculari expressis vinum quod purgando est conficies. Aut palmitem vitis per longitudinem incidito, et exempta de medulla portiuncula, eam adimple cum scammonea aut sarmentis ellebori nigri, aut esulae, vel quouis alio fortilaxatiuo: et applicito cortice vitis, velut cum surculum stipiti inseritur, constringatur, et liquor per illam cauitatem medullarem ad vuarum generationem procedens, laxatiuorum viribus imbuatur, vnde vuas vinumque laxatiuum conficies. Hoc idem in prunis et ficubus efficere poteris, quod Constantinus

in suo Geoponico quoque docet: [gap: Greek word(s)] . id est: Quando ficum plantas, tum iniice in supremas radices elleborum nigrum cum tithy mallo contusum, et habebis ficus ventrem expurgantes lubricitate. Aut accipe aquam aut vinum, in quo vel scammonea tithymalli cortices, vel thurbit, aut id genus fortium medicamentorum maceratum sit, in quo pruna sicca ex Damasco, carice, vuae passae donec turgescant maduerint, haec absque vllis torminibus aluum leuiter expurgant nam haec sola virtute medicam entorum, exuta eorum substantia, imbuuntur. Vitem quoque theriacalem, contra omne virus et serpentium ictus salutarem, tali industria plantare Constantinus Caesar docuit. palmitem vitis, quam plantare voles, in suprema parte ad trium aut quatuor digitorum longitudinem inciditoet exempta medullae portiuncula, vacuum theriaca adimpleto, ac iniecta papyro madida ne dehiscat, constringito. At qui diligentius haec conficere volunt, radicibus theriacam antidotum aqua dissolutam affundunt. Haec si diligenter in horto tuo expediueris, horto Alcinoi regis reddes celebriorem: et tu de olitore praeclarus eris medicus. Vale, et ad autumnum fructibus his onustus in vrbem redito.

DE ELLEBORI SPECIEBVS, AD Doctorem Georgium Forsterum. Epistola XX.

CRebris tuis literis, Georgi multis nominibus mihi dilecte (quibus me aerumnosis aegrotos curandi laboribus obrutum, consolatus es, meaque illustrandi Medicinam studia tibi placere significasti, adeo me tibi deuinxisti, vt nihil petere pos sis, modo id meae sit opis, quod non libens praestare in gratiam tuam velim) scribis, nulla re adeo te affici et oblectari, atque herbarum recta cognitione: ad quam quisque Medicus totius ingenii viribus aspirare debet. Proinde petis, vt de singulis ellebori speciebus, nempe de candido ac nigro, de consiligine, elleborina, vtraque sesam oide quid ipse sentiam, quidque veteres statuerint medici, te certiorem reddere velim. Petis aedepol Forstere rem arduam, ac multis ambagib. perplexam: nodum Herculis certe quispiam facilius explicaret. Res sane videtur omnibus obuia, sed talis, quae in recessu plus reconditum habet, quam fronte promittat. Sed tamen ob eum quem ergate amorem gero, audebo saltem ad scopum collimare. Si aberrauero, quaeso errantem ad iter veritatis reducito. Primum miraberis scio, quod consiliginem herbam in catalogum ellebori conscripserim. At ego, Georgi, causam tibi facile reddere possum.

Quae cunque pariles, formae substantialis, aut proprietatis nobis occultae viribus, effectus producunt, ea iure optimo inter eiusdem generis

species quoque censentur: quos ellebori nigri ac consiliginis radices praestare videntur. Vidi enim certe non semel artis veterinariae medicos, equos orthopnoea aut quouis alio pulmonis vitio laborantes, quum alia medicamenta non sufficerent, traiecta cum aenea fibula aut subula in pectore pelle et insertis ex elleboro nigro radicibus foeliciter curari. Id quod milites quoque in bello pestifera contagionis lue infecti, ac medicorum consilio et opera destituti, facere et imitari audent. Infra quippe apostema aut anthracem, cute ad manus transuersae latitudinem forcipe apprehensa, candenti subula per cannam ex lamine complicatam, cutem traiiciunt, et adurunt: qua repente extracta, vulnus radicibus ellebori nigri butyro delibutis adimplent, infixas que perferunt, donec per suppurationem exciderint: quo omne virus ad vulnus allici persuasum habent. nec spe frustrantur. Atrox certe et crudele remedium, sed quid ni? decet enim talia labra similes habere lactucas. Attamen verum et efficax ac salubre est remedium, virus a corde diuertendi ratione: quod foelici succeslu Caspar Kegeler Lipsensis Academiae doctor, in curanda febre pestilenti peritissimus, expertus est. Easdem curandae pestis, et asthmatis praecipue pecudum, vires habere radices consiliginis, Plin. testatur: Consiliginis radix suum et pecorum omnium pestis est praesens remedium, pulmonumque vitio, tantum traiecta auricula. ex aqua quoque bibitur, et sub lingua in ore assi due habetur. Quod et Pelagonius, celebris mulomedicus, his approbat verbis, de equorum spirandi difficultate loquutus: Si, in quit, nihil dictis remediis

fuerit adiutus, curabitur inserta pectori radicula quam veterinatii consiliginem vocant, aut radice narib. vel auriculis impacta: siquidem has in partes omnis morbi vis noxiumque virus elicitur. Sed quid multis? vnius Columellae verba, rei agrariae et veterinariae consultissimi, pro cunctis nobis sufficient: qui, Praesens (ait) etiam remedium cognouimus radiculae, quam pastores consiliginem vocant. ea Marsorum montib. plurima nascitur, omnique pecori est maxime salutaris. laeua manu effoditur ante solis ortum: sic enim lecta, maiorem vim creditur habere. Vsus eius traditur talis: Aenea fibula pars auriculae latissima circumscribitur, ita vt manante sanguine, tanquam liturae reductum appareat. Hoc et intrinsecus et ex superiori parte auriculae cum factum est, media pars descripti orbiculi, eadem fibula transsuitur: et facto foramini praedicta radicula inseritur. quam quum recens plaga comprehendit, ita continet, vt elabi non possit. in eam deinde auriculam omnis vis morbi pestilensque virus elicitur. donec pars quae fibula circumscripta est, exciderit demortua. et ita minimae partis iactura ea put conseruatur. Est quippe consiligo herba primum aetate Plinii in Marsorum montibus reperta, iuxta vicum Neruesiae: ob id Dioscoridi in dicta. Duro inter saxa solo, et iuxta scpes nascitur, helleboro nigro non dissimilis grauiter olet: cuius fomentatione anus porcorum atque puerorum pediculos enecant, scabiem quoque curant Quum igitur consiligo et elleborus communes vires habeant, consiliginem in censum ellebori referre libuit. Caeterum, Forstere perdilecte, ingenue

fateor, quod veterum ellebori nigri vsus ancipitem me hactenus reddiderit, vt eum quo nos inter atrae bilis cathartica vtimur, a veterum elleboro esse diuersum putauerim. nos enim tota eius substantia in catapotiis, quae Hali et alii composuerunt, aut viribus tantum vino exceptis, vtimur. veteres vero medici, vt Dioscorides testatur, exempta de vtroque elleboro interiori medulla, cortice tantum vtebantur. [gap: Greek word(s)] . ait Paulus, [gap: Greek word(s)] . id est, Oporter autem veratrum nigrum absque interiori medulla con tusum, et cribro excretum, inspargere, quinque aut sex melicrati cyathis aut melle crudo excipere. Quae eisdem pene verbis approbat Aetius Amidaeus, [gap: Greek word(s)] . id est: Oportet autem contundentes et cribrantes siccum ellebori nigri corticem, dare in melicrato drachmae 1. pondus, aut melle cocto cum momento piperis excipientes, ex hoc catapotia aut electuarium conficere. At in elleboro, quo seplasiarii in officinis vtuntur, nullus conspicitur cortex nisi tenuis, et fere perlustris cuticula, qua medulla eius obducitur, sapo ris amaritudine et odore a medulla nihil differens. Cui Mesue praecipuas tamen attribuit vires: Melior, inquit, parstotius plantae est radix, et melior pars radicis emedullatae sunt fustes, id est radicum sarmenta: et melior pars ipsorum est cutis, quam Graeci [gap: Greek word(s)] , id est corticem videntur appellasse. Proinde mi Forstere consulo, vt interim

ra sura veratri nigri vtamur, donec aliud densiori corticis cooperculo vestitum inuenerimus. In album quoque ellebori, omnes Graecorum medicinae auctores vtrunque sesamoides album et nigrum, aut si mauis maius et minus, conscripserunt. Semen herbae sui generis, in Anticyra crescentis, sesamo, vnde nomen habet, similimum, appellatur quoque (vt Paulus ait) elleborus Anticyrenus: quoniam pariter elleboro semen eius purgat id enim veratro albo coniunctum, eius operationem prosperat et mitigat, ne constringendo musculos pectoris suffocet. cuius mixturam Hippocrates in libello de vsu ellebori ad Democritum, et auctor libri Regiminis acutorum quarti, iisdem verbis docent: Sesamoides inquiunt, + sesquidrachmae pondere pertritum, ex aceto mulso potui datum, per superiores partes expurgat. Admiscetur quoque veratris, vt tertiam efficiat potionis partem. sic quoque minus suffocat. Ob id vsus elleborismi cum sesamodei in Anticyra prae parati. caeteris ex veratro purgationibus praeferebatur. Est sane, vt Strabo in 9. Geographiae libro asserit, Anticyra ciuitas Thessaliae, in ora Phocidis, ad sinum Maliacum et Oetam montem sita: illic elleborum vrbanum et mitius nasci ferunt, ac optime praeparari. quocirca frequentes huc aduenae confluunt, purgationis et curationis ergo. Etenim in Laconia pharmacum quoddam nasci tradunt, sesamorum semini perquam simile, cui permixtum praeparant Oetaeum elleborum: quo Carneades Academicus scripturus aduersus Zenonis Stoici libros, superiora corporis purgabat, ne quid ex corruptis in stomacho humoribus

ad domicilia vsque mentis redundaret Propterea quoque Gellius ac Plinius tradunt, Liuium Drusum, Romanae plebis tribunum, comitiali correptum morbo Anticyram nauigasse, vt in ea insula elleborum biberet: quo conualuit. Primas vero inter ellebori species habet elleborus Sesamoides, qui Pyra altera Oetae montis parte non longe ab Anticyra creuit, de quo Theophrastus de historia plantarum volumine nono ait: Elleborus, ad haec eadem, non solum radice, sed etiam fructu vtilis est. siquidem in Anticyra fructu eius purgantur, quem Sesamaceum fert. Addebatur quoque ad purgatorium elleborismi poculum, vt idem Theophrastus refert, elleborinae semen, quem Plin. et Dioscorides Epipactida vocant. [gap: Greek word(s)] , ait, [gap: Greek word(s)] . id est: Miscetur autem in ellebori poculo, vt vomitiones adiuuet, elleborinae semen: herbula autem haec est Haec breuis, vt inquit Dioscorides, frutex est, folia habet minima, quorum decoctum contra venena et iocinorum mala bibitur. Atqui in mense Martio ad Hercyniam syluam, et iuxta vltrarhenana Palatinorum oppida, Creutzenach et Ingelheim, intra Bingen et Maguntiam, locis incultis, enascitur frutex dodrantalis, ternis vt plurimum coliculis, per ambitum foliis abrotani vestitis: in quorum singulis foliosis capitulis, appetente veris initio, singuli flores instar florum camomillae flauescunt. quibus deciduis, succrescit folliculus, seminib. vulgaris diptami albi plenus, et pariter nigris. radices porro plures nigras, graciles et complicatas habet, vna ex ceposa

infimae caulis radice prodeuntes, radicibus veratri nigri per omnia sapore et viribus purgatoriis pares: quas nostri et Italorum quoque agyrtae [gap: Greek word(s)] id est radiciseci, pharmacopoeis nostris et Venetorum pro veratri nigri radicibus vendunt: nec aliis eruditi Italorum medici, quod ego viderim, vtuntur. quibus et veterinarii nostri mulomedici equos expurgant: ex his quoque clysteria alui deco quunt. Hanc esse Dioscoridis et Theophrasti nostri elleborinam, quam [gap: Greek word(s)] , id est herbulam appellat, et Plinii epipactida, et radices eius esse veratri nigri antiquorum succidaneas, arbitror. Haec Forstere doctissime, vt tibi morem gererem, obiter conscripsi: tu vero, et tui collegii, Nurm bergensisque Reipub. medici physici, si quid melius nouerint, aut rectius senserint, me certiorem reddas oro Vale. Vetum in coronide huius Epistolae, quod in LXVIII primae Miscellaneae epistola scripsi, eius te admonitum hic quoque velim: nempe Gallos olim, et nostra aetate Hispanos, virulentum illud toxicum ex elleboro, quod ipsi verdegambra appellant, conficere: quo tela eorum delibuta, quauis leui sanguinis contagione et vulnere ceruos et feras omnes interimunt: id ex consiligine fieri docui. Vale.

DE ERYNGII, SECACVL, ET Carlinae radicibus. Epistola XXI.

DVm perplexas elleborum radices, Georgi For sterae medicorum decus, explico, idem mihi accidit, quod architectis quoque accidere solet: qui

dum veterem maceriem instaurare volunt, quum vnum demoliuntur lapidem, alii quoque confertim corruunt: ita dum veterum elleborismum instaurare et veratri radices explicare laboro, en confestim in animum irruunt radices Eryngii, Secacul, Carlinae, et Schuuirii: res sane obscura et difficilis. nam qui herbarum historias conscripserunt, pro nationum varietate, varia quoque substituerunt et peregrina, vel noua prius in dicta nomina, aut ea obticuerunt, vt lector herbae aut radicis deside rio cognoscendae exardesceret. Sic Theophrastus herbae nomen et speciem celauit, cuius contactu, septuageno coitu libidinis tentigo duraret. sic quo que Plinius herbam, cuius morsu velut fascino caprae obstupescunt, ex professo obticuit, dum ait. Dependet omnium capratum mento villus, quem aruncum vocant hoc si quis apprehensam ex grege vnam trahat, caeterae stupentes spectant: id etiam euenire, quum quandam herbam aliqua ex eis momorderit. hanc nos quoque ignoraremus, nisi Plutarchus nobis in Symposio septimo cognobilem hisce verbis fecisset, [gap: Greek word(s)] : id est, Et ipsum quoque heryngium, quod quum vna caprarum mordicus apprehenderit, totum subsistit et obstupescit armentum, suos in illam vnam oculos coniiciens. Causam Plutarchus refert in [gap: Greek word(s)] , id est, vaporum effluuium et exhalationem, et virtutis eorum acuitatem, quae ignis instar proxima quaeque depascit et dispergit. Eryngion itaque frutex est, qui autumno foliis aculeatis instar stel larum radiis in c pitulis riget, et ob id centum capitum carduus appellatur: et quamuis longa radice

in terra innixus, caulis tamen eius tamosus in autumno a radice diuulsus, ventorum flatu per campos et strata rotatur. Huius radix condita, diuretica. Insigne veneris fomentum erat antiquorum Secacul conditum, quod Barthol. Montagnana in suo consilio de subito virtutis deliquio, 114, his commendat verbis: De conditis, ait, concedantur rapae, oliuae, et bauciae, ac secacul conditum. Et est, inquit, Eryngus planta quaedam, cuius radices nodosae sunt, exterius ruffae, interius albae, sapore dulces: cuius stipes pedali altitudine eleuatur a terra, producens folia viridia et subalba, acuta ve luti spina, facit florem stellae coelesti similimum. Haec ille. Auerrois in 5. sui Colliget: Elgazcaria, ait, quod Hispani vocant Panicaldt, et Arabes Alchartama, et alii Secacul, in latino Eryngium dicitur: Secacul igitur Mesuae conditum ex Eryngii radicibus, et non polygonati, quod Salomonis sigillum appellant, confici debere, constanter affirmo. Nec Chamaeleontis radicem quisquam radicidii peritus asseret, cuius radix nigra et oblonga grauiter olet, trifariam in vertice fissa, excaulis, sola carduorum humi sessilis, in terra serpit: erinacei modo aculeis in foliis riget, ac in medio eorum complexu ab radice caput breui pediculo fultum echinatum exerit. vnde flores purpurei emicant, qui post vergiliarum occasum in pappos fathiscunt, semine cnico non dissimili, in echinata capitis vacuitate derelicto: quibus abiectis, in montium salebris quotannis repullulant. Quae cum ab eryngii descriptione longe euarient, Secacul quoque non esse chamaeleonta, palam erit: quem Arabes de schola Auicennae radiciseci, similitudine vocis

decepti, Chamaeleam aut thymeleam, virulentum quippe illud Mezereon, appellarunt: vtriusque vires quoque indiscretas conscripserunt, vt Leonice nus, herbarum acris iudicii censor, docuit. Qui vero visciferum chamaeleontem in Creta crescentem viderunt, cuius incolae visco pennas sagittis agglutinant, aiunt similimum esse herbae Carlinae, cuius caulis a radice denudatus, paucis germinat foliis: in cuius vertice pappus quidam, tanquam cardui echinus eminet, latus, purpureus, aculeis vndique circumseptus: quo a spinis expurgato, Itali cum saccharo aut melle conditum, stomacho frigido salutare conficiunt. Hanc, quum sit de genere carduorum Leonicenus cardinam mauult appellare. Alii vero Carlinam, a Carolo magno, dici contendunt: cuius radicem, efficax pestiferae luis antidotum, angelus Carolo imper. indicasset, vt ea exercitum a peste expiaret. Ob id Carlinam, quum sit Carolo Imper. ab angelo indicata, ac praesens pestiferae contagionis pharmacum, nostram esse officinarum Ange licam contendunt. Atqui cum Carlina sit de carduorum genere radix, et in lanuginoso pappi echino semen ferat, quo nostra angelica, radix illa Imperatoria dicta, caret, nullisque horreat aculeis: quis ob secro, nisi mentis impos, aut oue amentior, esse Carli nam credat? Verum vt potius credam esse smyrnium Dioscoridis, aut Gallicum Ruellij laserpitium, vtriusque descriptio, quae ad vnguem per omnia respondet angelicae nostrae, efficit. His arbitror me herbae, qua fascinantur caprae, ac radicum carduorum nomina quae medicis sunt vsui, aperte designasse. Reliquum est, vt herbae Theophrasti, cuius contactu Veneris pruritus vltra 70 coitum vreret,

nomen quoque prodamus. sed praestat illud obticere, ne hac maritorum senescentium loculi nummis, et corpora viribus exhauriantur. nihil enim aeque corporis robur labefactat, spiritusque vitae, ac venus coacta, dissipat: vel arte parata, eneruat.

DE OLVSATRI ET SMYRnii radicibus. Epistola XXII.

QVamuis equo sponte sua currenti, nil opus sit calcaribus: attamen mihi iam radicidio carduorum defesso, quorum radices aegre eruuntur, calcaria addis. Sed vide quaeso, Forstere, ne senilis equus, vt Horatius ait:

Obtrudis mihi hipposelini ex Macedonia radices, quas alii ostrutium, nonnulli astrancium, publico corrupto nomine, appellant: quum a natali earum solo, in quo crescunt, [gap: Greek word(s)] estreaticas rectius veteres cognominauerint: cuius radix, et ex Macedonia semen, omnibus aliis, vt Galenus refert, praefertur: crescit vero eius exigua in abrupto monte Estreatico copia, quam tamen insti tores per orbem terrarum passim circumferunt. sed sicut sub nomine mellis Attici, et vini ex Italia Falerni, alia quoque magni veniunt: sic pro Macedonico petroselino, illud quod in Epiro vbertim crescit, circumfertur venale. Illius amaritudine tota theriaca inficitur. Hoc Latini, ob seminis radicisque atrum externe colorem, Olusatrum: Theophrastus vero Hipposelinum, id est, equestre

appium appellarunt, quod Theodorus Gaza Equappium vertit: rectius vero, vt Marcellus sentit, pro Hipposelino grande appium reddidisset. nam [gap: Greek word(s)] animalium appellationi coniunctum, equile quippiam, vt hippocentaurus, equestrem taurum: herbis vero coniunctum, earum inter congenere proceritatem et magnitudinem significare, hippomarathri ac hippolapathi exemplis probat. Atqui si Marcello cognitum fuisset, [gap: Greek word(s)] , id est Appium, equis esse ociosis salubre pabulum, veriorem nomi nis hipposelini etymologiam reddidisset. quod ob id Homerus Achillem, ociosis Phoenicis et Vlyssis legatorum equis dedisse, ita cecinit 2. Iliados:

[gap: Greek word(s)] . id est: Stabant equi iuxta currum quisque suum citisum et palustre selinum, appium scilicet, depascentes. Huius pabuli physicam rationem Plutarchus in quinto Symposio cap. 4. talem reddit: [gap: Greek word(s)] . Etenim, ait, et equis obiicit cum aliis pabulis appium, et non temere quidem. nam vacantes a labore consueto equi, pedum vitio offenduntur, cuius praecipuum remedium est appium. Quare quum huius pabulum equis conferat, merito hipposelinum, equorum appium, cognominabitur. Caeterum hipposelinum ac selinon, quod Homerus ante [gap: Greek word(s)] , id est palustre ap pium dixit, Sion, et ipsum Petroselinon ac Smyrnion, plantae sunt adeo congeneres ac tanta virium quoque affinitate coniunctae, vt altera alterius

nomen sibi apud rei herbariae auctores arroget. omnes namque et menses et lotium proritant, nec auctores eas discernunt, nisi quod Aetius hipposelinon melan id est olusatrum, maius habere semen ait, et viribus appio praepollere, petroselino vero esse imbecillius. Nec quisquam haec melius distinxit, ac ex his delicatiora obsonia et acetaria conficere, quam Galenus noster docuit, in libro de Alimentorum facultate secundo: quem vt nocturna diurnaque verses manu, fideliter consulo. Vale.

DE PESTIS A FEBRILI ARDORE, et synocha dinotione, et signis. AD MARTINVM LANGIVM fratrem. Epistola XXIII.

ACCEPI nudiustertius, Martine Langi, tuas a tristi tabellario literas, moeroris plenas: quib. significas, vobis certa pestis futurae auguria obseruari, quae te ob dilectam coniugem et liberos varia macerent sollicitudine. Nam praeter hoc quod anni quatuor tempora, suas in vestro climate euarient temperaturas, aestasque veri fiat similis, regio quoque vestra nubibus assiduis plu uioque madescit ab austro, ac barbigeri subsidere cometes, igniuomi quoque in aere dracones et trabes ardentes sese vibrent: et quamprimum illuxerit, nebulae foetentes, velut ex Charoneis antris exhalantes, solem obumbrent: cicadarum quoque turbam, ignotis ex Aphrica volucribus

concomitatam, sturmatim aduolare, vestras vero auiculas auolare, aut vna cum pecoribus et apris pabuli contagione infectis subito in nemoribus concidere, vt Silius Italicus de vobis triste illud pentastichon scripsisse videatur:

Vim primi sensere canes, mox nubibus atris
Fluxit deficiens penna labente volucris.
Indeferae siluis sterni, tum serpere labes
Tartarea, atque haustis populari castra maniplis,
Arebat lingua, et gelidus per viscerasudor.

Et addis sollicitus, quamuis haec parui momenti nobis videantur pestis indicia futurae, solere tamen (vt Cleombrotus apud Plutarchum ait) non raro parua magnarum rerum esse indicia. [gap: Greek word(s)] : id est, Aranearum multitudine pestifera fore aestas: vernis vero ficus foliis, cornicis pedem adaequantibus, tempestiua veris nauigatio indicatur. quod et Hesiodus in [gap: Greek word(s)] ita lepide quoque monet.

Pariratione scribis, parua puerorum exanthema ta, quae vobiscum increbrescunt, magnorum pestis apostematum fore indicia. His quoque calamitatibus, quarum nulla sola est, ais accedere famem

ob annonae solis calore non concoctae, caritatem. Proinde vereris, ne vobis accidat, quod Galenus, et Iulius Caesar Massiliensibus accidisse tradunt, qui obsessi, ob annonae inopiam veterem panicum et ordeum exoletum comedere fame coacti, plures peste quam hostium armis interierint: quorum me ex animo miseret. Nam, vt Libanius in Apologia Achillis ait praestat occidi ferro, quam peste mori. Illud quidem virile et honorificum, hoc vero commiserabile. [gap: Greek word(s)] : id est, Dei enim hostilis inclementiae signum est. Ex hac signorum syndrome, scribis certa te coniectura assequi posse, te tuosque municipes dira futurae pestis mala manere. Proinde obnixe oras, vt generalem et compendiariam illam curandae pestis methodum, quam ante triennium compulsus amicorum precibus, verius abortiueram qu edideram, remediis conscriptis, locupletare velim. Haec tua nullius frugi, Martine Langi, petitio, adeo mihi stomachum mouit, vt in te fere omnem eructassem bilem: qui ab auita nostra stirpe degenerare videris, quae semper medicos suos in rationali Hippocratis curandi aegros methodo educauit, ac fouit: a quibus ad impostorum experimenta, quae delira aliqua anus docuit, deficere, et tanquam canis ad vomitum redire videris. Nonne dudum a me accepisti, duos esse in re medica impostorum ordines? quorum primi Vro mantes dicuntur, ex lotio diuinatores, qui ex solo vrinae iudicio, de substantia et causa aegritudinis ob vile precium, quo nectriobolare scortum prostat perfricta fronte nugari, diuinare (ignosce) dicere volebam, non erubescunt: quum sit periculum

in nullo mendacio (teste Plinio) maius et perniciosius: qui sunt in republica aegrorum pernicies, rei medicae calamitas, et Libitinae praesides. Alii sunt et dicuntur Receptarii, qui a pharmacopoeis et chymistis absque vlla ratione integros receptorum fasciculos colligunt et recipiunt, quibus plaustra onerare possent: qui neglecta morborum per causas naturales cognitione et dino tione, sola experimenta consectantur: qui certe (vt Plinius inquit) discunt periculis nostris, et per experimenta impune mortes agunt. Quod et Hippocrates in lege sua conqueritur, a cuius doctrina deficere nephas est. At recta morbi medicamenta, non pharmacopoeus aut chymista, sed recta morbi, et illius causae per signa pathognomica cognitio, indicat et suppeditat: quam absque Theorematum philosophiae naturalis do ctrina, tibi comparare aegre poteris: quam nec primis labris, aut vix vt canis de Nilo, degustarunt: et tamen illotis manibus sacrum medicinae adytum ingredi audent. Verum non intromittêris, Martine, nisi philosophia fores patefecerit, et illius sacris perbelle fueris initiatus. Verum quum tanta sit aliquando indiscreta morborum similitudo, vt morbi congeneres etiam a causarum peritis aegre dinosci possint: vt si hystericis, matricis suffocatione laborantib ea quae epilepsiam curare, non adeo dissimilem morbum, expertus es: aut febre ardenti vel synocha aestuantibus, ea quae pestilentem curare febrem quoque continuam nem pe oleum illud ex calchanto, aut ex theriaca aquam illam vitae, lento quouis vaporarii igne, arte chymica elicitam, expertus es, obtuleris: nunquid

aegrum perdes, ac reus mottis iudicaberis? Quod si morbum praecognouisses, in illud periculum te, tuum que aegrotum non coniecisses. Cita nem pe (vt Heliodorus in Historia AEthiopica scribit) morbi cognitio, expeditam illius et facilem curam praestat: quam silentium et dissimulatio aegre curabilem reddit. Proinde quum in arte medica morborum cognitione nihil sit prius ac praestantius, et morbus iste pestifer non ferat inducias, operae precium erit, vt illius a caeteris febribus dinotionem acri expendamus iudicio. Hanc vro mantes vestri medici ex lotio discernere non pol sunt, quod in hoc morbo vrinae sanorum Auicenna dixit esse similimum. Licet sanguis aliique hu mores et spiritus virulentae contagionis labe conspurcentur et labefactentur, non putrescunt tamen nec mixione, vt in febribus putridis, principio conturbantur: sed substantia, colore, sedimento laudabiles conspiciuntur. Caeterum quisquis pestiferae luis morbos ab aliis secernere voluerit, huic precium operae erit, vt diligenter obseruet, an ex communi causa communis quoque morbus populariter grassetur. [gap: Greek word(s)] , ait Galen. [gap: Greek word(s)] . Ob id Hippocrates morbos epidemios, aut ex [gap: Greek word(s)] , id est victus ratione: aut ab aeris quo viuimus inspiratione oriri asserit, si putrida exhalatione infectus fuerit, cuius signa in literis tuis abunde recensuisti: aut diaetae vitio, vt Massiliensium in obsidione pestis, qui frumenta vetustate marcida ederant: et exercitus Germanici Caesaris, qui ex putido fonte aquam mineras olentem biberat: et qui in AEno legumi nibus assidue vescebantur, hi stomacacia et scelotyrbe

oris crurumque vitio pene omnes laborabant. Ex his vulgaribus morborum causis Epidemiales, id est vulgares quoque morbi hac ratione enasci solent. Quamprimum igitur de communi morborum causa pestiferae seminaria luis orta per pulmonem aut alios meatus quosuis in arterias aut venas irrepserint, sanguinem coinquinarunt: tum primum stomachus nauseat, vni uersa corporis moles lassitudine et somnolentia torpet. Calor intra praecordia aestuat: longe tamen mitior, quam in aliis febribus continuis, per artus velut in febre hectica expanditur: quoniam non tanta humorum putredine quanta in ardenti febre causone, succenditur. virus enim absque humorum putredine necare potest. Vnde accidit, vt plerunque pulsus et vrina in principio sint sanorum similima: sed lenta illa febris vaporulentis de lue virulenta vaporibus, quauis putredine perniciosioribus, cor fontem vitae obsidet: vnde pulsus arteriarum exilis et imbecillis dispari motus tempore diastolem eius et systolem metitur. Si vero cordis robur et vires constiterint ex pultrices vegetiores, tum noxios humores vel in principio adhuc incoctos ad emunctoria protrudit vnde bubones pestiferi, et anthraces carbonum modo vrentes, nigri, enascuntur: per quos natura vel sese exonerat, vel tanquam viribus exhausta, in crisis conflictu, succumbit. His signis pathognomicis, quae sunt inseparabiles morborum comites, et accidentia substantialiter (vt Gal. ait) illis adhaerentia, hanc pestilentem febrem, ab aliis facile discernere poteris. Quod si haec ad illius exactam cognitionem non suffecerint, lege quaeso

Galenum libro tertio de Praenotione ex pulsibus: is illius cognitionem ad amussim te docebit. Si vero receptarii tui medici, illius alexipharmaca desiderauerint: horum ingentem syluam apud Arabes, Graecos, et Latinorum medicos reperies, apud quos vix est vllus medicorum, qui non libellum de pestis cura ediderit, vel ex aliis transcripserit. Aut si horum lectionem fastidis, scrutare causam et naturam morbi: et haec agnita, non tantum morbi remedia, sed curationis quoque methodum per contraria indicabit et edocebit. Vale tu: et valeant tui vromantes et receptarii medici, ac vespillones: qui suis experimentis ex omnib. antidotis scrupulatim coaceruatis, absque morborum cognitione, commode vti nunquam poterunt.

DE ARABVM, EX CERVORVM lachrima, Bezehardt. Epist. XXIV.

CREDE mihi Martine Langi, me ex animo gauisum, quum a tabellario audierim, te non desidem, vt Alexandrinorum medicos, domi ocio inerti traducere vitam: sed sanitatis ergo, hye me per niues sectari aprorum vestigia: aestate vero per opaca ferarum nemora et valles, telis vnguento Hispanorum ex elleboro illitis, traiicere ceruos: simul quoque medicas colligere in montib. herbas et radices. Quid ni enim (inquit Eusebius) atroces illas bestias, exercitationis bellicae gratia diuinitus productas diceremus? Nihil. n. magis corpus ad labores, et animos ad resistendum hosti corroborat, atque venatio. Nec igitur tantum

corporis robur honesto illo veterum venationis ex ercitio, sed etiam contra pestem (quod proxime obnixe petieras) et omne iobolorum virus et [gap: Greek word(s)] medicamentum alexipharmacum comparare possis, quod Arabes ex ceruorum lachrimis coadunatum Bezehardt appellant: quo studio et opera id venatores Siciliae et Indorum inquirant, ex Auinzoare, non illaudato Arabum medico, te, vt affinem meum percharum, docebo. Theomnestus quippe, grauis veterinariorum medicinae auctor, scribit: ceruos, vermes intestinorum inuolucris im plicitos, serpentium esu enecare, quos ex cauernis narium spiritu eliciunt: et ne illorum virus ipsis obsit, ad fontes aquarum accelerant, quibus ad la bra vsque se immergunt: tum oculis lachrimae lente destillant, quae viscedine sua coagulatae, in angulis oculorum in lachrimas nucis iuglandis pondere coalescunt. Deinde quum sese veneno exoneratos senserint, aquam egressi, in latebras diuertunt et vt lapis ille visus obstaculum, decidat, caput ar boribus affricant. quem inuentum, vt Bezehardt contra quoduis venenum antidotum efficacissimum, venatores Siciliae et Orientis magni vendunt. De quo Auenzoar Arabs, pondus trium granorum ordei, in lacte aut aqua cucurbitae vel rosarum dissolutum, filio, Hali regis contestabili, potandum dedit, et eum a virulenta ictericiae aurigine liberauit. Scribit quoque Scribonius Largus, ceruis Siciliae in angulo oculi, qui nares versus vergit, nasci sordes, quas venatores contra omne iobolorum virus et pharmaca deleteria in + cincto deferant. Has ego sordes ex patulis infra ceruorum oculos foraminibus erui, et in solo papyri inuolucro bene

olentes perseptennium illibatas seruaui. Quandoquidem vero nemo Scaligero lachrymam cerui exactius descripsit, operae precium erit, si eius verba ex libro de Subtilitatib Cardani hic addidero. Ante centesimum, inquit, annum in ceruo nulla est lachryma. Post eam aetatem accrescit, ad oculi canthum, ipsis ossibus, atque in os protuberans concrescit, ea duricia, qua cornu superer. qua parte prominet, rotunda est, insigni nitore, coloris fului, non sine vestigiis atriorum venularum: tanta laeuitate, vt pene tactum effugiat. ita enim sese subtrahit, vt propemodum seipsam mouere videatur Aduersusvenena remedium praesentissimum. Peste correptis datur cum vini momento: vnde tantus cietur sudor, vt pene totum solui corpus credas. Quum haec in circulis aliquando recitarem, vnus ex his qui e legatorum conitatu rerum Asiaticarum cognitionem profitebatur, negabar ad ceruum quicquam attinere, sed esse vero lapidem. Ego illi postridie ostendi, qua parte ex osse fuisset auulsa. hanc Solimannus olim dono dederat Samblancardo trierarcho at ea ego postea, eius filii Bernhardi Oruesani munificentiam expertus sum. Haec Scaliger exercitio 112. Captos quoque apros et ceruos illachrymare, Plutarchus asserit: at ceruorum lachrymas salsas, aprorum vero esse dulces. Di uersis huius saporis causam Plutarchus hanc esse arbitratur, quam in calorem et frigus vtriusque animalis his verbis refert: [gap: Greek word(s)] , etc. i. Animal frigidum ceruus, ardentis vero calore ignis aper: vnde ille persecutores fugit, hic vero atroci

se dente ira inflammatus vlciscitur. Aper ira inflammatus, copia caloris spirituum ad oculos exhalante, spiritus in lachrymas eliquat. Et eius, inquit Xenophon, recenter occisi dentes adeo feruent, vt crines, aut setas, si quis admouerit, exurant. Aliam quoque Empedoclis de lachrymis vtriusque animalis rationem Plutarchus subiungit: quam, vt in hac ingenium tuum exerceas, tibi relinquo interpretandam. Et ne fabulam de sororum Phaethontis lachrymis esse putes, hunc lapidem ex India ad Lusitanos allatum, Amatus Lusitanus, Dioscoridis interpres, se vidisse gloriatur. Vale.

DE FEBRIVM PERIODI CAVSA. Epistola XXV.

LITERAS tuas, quas crebro Adolphe ad me de disti, caprarum pellib. inscriptas arbitror. Nam, vt Archelaus scribit, hoc caprigenum pecoris genus nunquam carere febre, ita quoque literae tuae numquam theorematibus de febribus carent: quorum qui imperitus fuerit, Mulomedici cognomine indignus erit. Quaeris quae nam fit febrilis periodi causa Quam vt explorare possim, et te desiderii tui compotem reddere, febrium ab origine naturam paulo altius repetam. Principio febris in ephemeram putredinis expertem, ac in putridam, diuiditur. ephemera vero accidit, dum spiritus in corde, caloris clibano, exercitio, solis aestu, coitu, inedia, vel dolore plus aequo incalescunt, aut ex quouis catharrhali a capite ad articulos vel adenes defluxu aut ab epate ad emunctoria, per musculorum neruos humores deferuntur: tum calor

ducibus spiritibus interna subit viscera corpus febrili horret rigore: tandem calor adauctus, ex alto regurgitat, ac per corporis molem expanditur: et quum putredinis fomento careat, in vnius diei curriculo difflatur. quod Galenus hisce ver bis affirmat: In qua corporis parte calor a dolore vel humorum, vt in bubonibus, affluxu, aut sanguinis ebullitione accenditur, in eandem sanguis vna cum spiritibus decumbit, et alia corporis membra exanguia calore destituta horrent. At hae febres, quae in arthritide, podagra, catarrhis, bubonibus, et puerorum exanthematibus medicos imperitos valde perterrent, omnes, vt verbo dicam, sunt defluxuum germina et partus. At vero de numero putridarum febrium, quaedam sunt con tinuae, aliae vero interpolatae. De genere vero continuarum sunt, causones et synochae: quarum vnus tantum paroxysmus ad crisim vsquecrescit, aut decrescit: et a materia intra venas recondita putrescente gignuntur. Putrescit autem humor omnis in venis humorum lentore, crassitie, vel copia obstructis, aut angustis meatuum conceptaculis infarctus, adeo vt difflari non possit, nisi bilis per venarum poros, vt in ictericia apertos eruperit, aut aperta vena sanguinem confertim extraxeris ad animi vsque deliquium. quem morbum febris illa Graecis dicta [gap: Greek word(s)] , colliquationis viscerum, vt pestifera quoque, non raro excipit et comitatur. Aliae sunt febres putridae interpolatae, quae suos cum stato periodorum tempore habent paroxysmos, in quib. humores putrescentes, virturis expultricis virib evenis supra molem corporis, dispersi, eorum acrimonia horrorem ac rigorem pro

ritant, febremque putrilaginis feruore accendunt. Quod Aetius Amidaeus his verbis quoque affirmat, [gap: Greek word(s)] . Paroxys. vero reduces fiunt, aut ob malam et perdurantem in parte affecta dispositionem, qua excrementa humorum putrida regenerantur: aut ob virtutis sanguinem digerentis imbecillitatem, vel vitiosam victus rationem ob quam et Gal. fatetur se quotannis laborasse febre, donec parentis monitu ab esu fructuum et crudorum sibi temperauit. Caeterum, cur paroxysmorum periodi stato temporum interuallo redeant, nec Gal. nec Rasis aut Auicenna, vel quisquam medi corum rationem, quam tu quaeris, nobis reddidit, praeter Alexandrum Aphrodisaeum, qui in Proble matibus suis inquit: Quo minus materiae subest, eo lentius redit accessio: qua ratione quintana, septana, ac nonana committi potest, pro materiae vitiatae quantitate. ita enim a natura comparatum est, vt sanguis qui nostra aleret corpora, esset largior, continuamque putrescens succenderet febrem. Secundum vero locum pituita obtinet: nam et haec corpus alere potest. Bilis flaua vero tertium occupat, quoniam ob suam acrimoniam nihil alimenti praestat. at atra bilis sortis est postremae, naturae infesta, quae membra exedit et interimit. Redeuntis igitur stato tempore periodi paroxysmorum causam explicui, ne dum eam scruteris, id dis criminis tibi accidat, quod Aristoteli contigit: qui dum in Chalcide exularet, et Euripi angusti in Euboia freti, septiesinterdiu noctuque alternis fluctibus stato tempore reflui, causam reddere non posset, moerore contabuit, et mortuus fertur.

SVDORIS CALIDI ET FRIGIDI discrimen. Epist. XXVI.

VEteres medicorum coryphaeos in dinoscendis aegrotorum morbis plus sudoris calorem, odorem et saporem, quam lotii differentias obseruasse, vel ex hoc coniicere poteris: quod sudores in balneis strigili exceptos et olfecerunt, et degustarunt. Nam sudor, vt Gal. de salubrib. ait, omnium humorum per vniuersam corporis molem redundantium index est: sed vrina solum illorum, qui in conceptaculis venarum continentur. Ex sudore quoque de crisi salubri aut letifera diuinabant. ob id Hippoc. in Prognost. et Aphorismis: Frigidi (ait) sudores cum febre acuta mortem, cum mitiori autem longitudinem morbi significant. Hic vero controuersa, sub iudice quantumuis perito, lis est, an frigidus in febrili ardore sudor, de corpore erumpere possit, in quo interna viscera et praecordia febris aestu ferueant? Quis denique (obsecro) sudor calidus vel esse vel dici poterit? cum tactu omnes esse frigidi deprehendantur, etiamsi ab humoribus calidis emanauerint. Res vero mediusfidius obscura: quam praeter Hippocratem, nemo penitus perspexit. Hanc, vt tui fauorem Adolphe demerear, paucis illustrabo. Non enim veteres ex sensili sudorulenti madoris qualitate, sed ex humorum dispositione, copia, calorisque naturalis vigore, quem Hippocrates naturam appellat, calidus aut frigidusne

sit sudor censebant: sudorem quidem frigidum, humorum copia, et caloris naturalis inopia, qui humorum cruditate suffocaretur, iudicabant. Calidus, inquit Hippocrates, sudor de praecalefacto malo, et exusto ac attenuato, debili et non valde multo, secernitur, et necesse est ipsum calidiorem de corpore excerni. Frigidus autem de ampliori malo secernitur, et de eo quod reliquum est, adhuc validum et non putrefactum, neque attenuatum, nec exustum, et frigidior ac crassior et graueolentior prodit. nam qui frigidum exudant, e longis morbis aegrotant, inualescente malo ex eo quod in corpore relinquitur. qui vero calidum exhalant sudorem, citius a morbis liberantur. Caeterum hanc causam Hippocrates libro de diaeta altero luculentius his verbis explicat: Calefacto, inquit, sanguine, quum reliquum corpus per spiritum purgatur, tum quod compactum est, calescens attenuatur, et simulex carne foras sub cutem extruditur. Atque hoc, inquit, sudor calidus vocatur. At certe hic quum per cutem natura frigidam, oboesa substrata substantia, erumpit, tum spiritus vaporulenti, vna cum calore sudoris difflantur, et cutis frigore sudoris ille in cute et poris derelictus mador infrigidatur. Ob id Galenus inquit: Euacuantur ex cute sudores, quam frigidam esse contingit, quamuis ea quae sunt sub ipsa comburuntur. Proinde accidit, vt sudor qui a calida scaturigine emanat, dissipatis per poros spiritibus, cutis tepore infrigidetur. Ob id erudito problemate quaerit Arist. quam ob causam calidi sudores frigidis meliores habeantur?

Scite vero respondit, quod omnis sudor excrementi cuiusdam secretio est: parum autem excrementi amplius incalescere consentaneum est: plus autem, non aeque, sed minus. Itaque sudor frigidus excrementi multi indicium est: quocirca morbos quoque is facit longiores. Haec quoque sudoris excrementa si spirandi libertate caruerunt, putrescunt, et male quoque olent. Adde quod sudor non raro cruentus quoque emergit. nam si sanguis, inquit Aristoteles, immodice humescit, morbus infestat. sic enim in speciem saniei et ichoris diluitur, et adeo serescit, vt iam nonnulli sudore cruento exundarint. Videsne, quam perbelle Aristoteles Hippocrati nostro succinit? Neuter tamen, quibus signis calidus a frigido sudor discerna tur exacte docet. De quibus quid tu sentias, oro reddas me certiorem. Vale.

DE TRIENNALI PVELLAE SPIrensis inedia. Epistola XXVII.

APartu Christiparae virginis anno supra mille quingentos, quadragesimo secundo, Reuschi, Lipsensis medicorum Academiae decus, dum Ferdinandus Romanorum rex vna cum sacri Romani Imperii proceribus ad Comitia, a Carolo Imperatore Spirae indicta, aduenisset, consulturus quibus copiis et viribus saeua Solymanni Turcae tyrannis, atrocis ex professo Chiisticolarum hostis, labefactaretur, ne adeo impune in Christi cultores grassaretur: vbi tu quoque aderas: tum fama, de triennali puellae inedia, quae in pago cui nomen

Rodt, a Spira Imperiali ciuitate in littore Rheni sita, duo miliaria, Spirensis dioecesis, distante nata, passim increbuerat: quae dum primum capitis dolore, ventrisque torminibus affligeretur, nec quicquam anilia muliercularum medicamenta conferrent, coepit plus cibum quam potum fastidire, doloreque neruorum in brachiis et cruribus robur relaxari. quod edocta ab anu quadam, radicum et herbarum decocti fomentatione fertur recuperasse. sed vna cibi porusque omne desiderium amisisse: adeo, vt quamuis ab incredulis variis obsoniorum illecebris et belluariis, quibus aetas puerilis oblectatur, attentaretur, frustra quidem, nec parentum precibus adigi potuerit, vt quicquam esculenti vel potus, vel primis labris saltem degustaret. quam inediam, quum vltra biennium sustinuisset, nihil excrementorum nec per aluum aut vesicam excreuit: ad nomen tamen matris, et suorum desiderio, absens affatim illachrymabat. Pituitae mucos per nares abunde emungebat, nec suae auribus sordes deerant. Rex itaque, eiusque a consiliis proceres, tam diuturni omnis alimoniae fastidij admiratione commoti, veriti quoque ne quid fraudis (vt olim in Augusta Vindelicorum vrbe, et nuper in Anglia anus, praetextu religionis, solertis etiam ingenij viros deceperant) subesset, illustrissimus inquam Rex Ferdinandus puellulam, nullius sibi fraudis consciam, Spiram accersitam, nouis indutam vestibus, medico suo et alteri cuidam suorum a cubiculis, viris spectatae fidei, nocturno diurnoque tempore in eorum aedibus obseruandam dedit. Verum quum nihil fraudis in ea deprehenderetur, cuncta quoque dictis

corresponderent, Rex, pro sua genuina clementia et liberalitate, puellae misertus eam virgineo mundo decoratam, parentibus reddidit. Quam vidimus et nos, duodecim annos natam; iusto corporis pro aetate habitu, coma flauescente, fuscam, oculis caesiis facie non illiberali: quod ad animi affectus attinet, taciturnam, benignam et mitisingenii puellam, parentibus morigeram, ob exhaustas ieiunio vires desidem, et somnolentam. venter compressior, nec quicquam circa praecordia vitii, quod tactu deprehendi posset, protuberabat: attamen corpus pustulis de phlegmate scatebat. Sed, quod admiratione non caret, crura velut tabe insumpta gracilia erant: quum aliis diuturnam inediam passis, praecipue ex febre longa crassescant, aut saltem tumore inflentur. quod Hesiodus in Ergis quoque hoc disticho indicat:

Cuius tumoris in pedib. causam vt physicam, ita quoque verissimam Plutarchus reddit: quam, ne animus a puellae inedia abstrahatur, hic reddere consulto omittimus. Pedem igitur, vnde digressi sumus, referamus. Quum omnes qui puellam viderant, vel haec alios referre audierant, tantarei admitatione velut attoniti obstupescerent: hic in Deum, sanctorumque suffragia causam referret, qui Heliam prophetam ob Iezabelis reginae minas transfugam, apud torrentem Carith mane et vesperi pane et carne pauisset, quam corui illi diuinitus suppeditassent: alius praestigias daemonum et fascinum causabatur: non deerant quoque [gap: Greek word(s)] , qui tam diuturni omnis alimenti fastidii

causam pharmacis attribuebant, quae graeci [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)] nuncupant, ex halimo herba, damasonio palustri non dissimili, confecta quae degustantibus famem et sitim obrepere non sinit. At tu Reuschi vero horum paradoxa irridens, aiebas, substantiam corporis humani spiritus et vires caeca per poros exhalatione continua difflari, humidumque radicale a calore quoque depasci. proinde nisi haec vitae fomenta alimentis assidue reficerentur, vitam non magis quam ardens in lampade ellychnium absque oleo subsistere posse. Opus igitur esse alimento aliquo, quo vires corporis et vitae continuo difflatu dissipatae, continua quoque nutritione restaurarentur. Ob id per commune studii nostri et literarum commmercium, quod veram amicitiam parere solet, obnixe orabas, vt docere te vellem, quodnam internum illud intra corpus esse possit alimentum, quum nulla externa alimonia vteretur, quo in tanta triennali fere inedia corpus aleretur, et spiritus vitae conseruarentur. Tum ego respondi: An nescis Reuschi, pleraque virib. naturae produci et accidere, quae ob raritatem ignarum causarum natur alium vulgus, daemonum astu vel pnstigiis accidere arbitratur: Vt igitur tam diuturni in vniuersum aboliti appetitus causam exactius perscrutemur, operaepreci um erit, vt prius vnde appetitus et fames producant, expendamus: quam tristem alimenti desiderati esse sensum, medici definiunt. nulla quippe corporis pars neruos a cere bro adeo sensiles sortita est, et quae ob id tam exacte sentiar, cor et cerebrum prosuarum affectionum modo perin de afficiat, atque neruosum illud ventriculi osculum: cuius affectione ventriculus lacessitus, optimum cibi concocti cremorem arripit, intraque suas tunicas ac rugas recondit, et partim sibi agglutinat. Appetitus vero naturalis

in aliis corporis partibus tali exinanitionis ratione excitatur. Quum animalis cuiusuis substantia in ambientem aera dissipetur, primum partes cuti subditae inanes redduntur, quae a vicinioribus visceribus et praecordiis alimentum ad se alliciunt. Haec vero exinanita, ab epate per venas vicissim nutrimentum attrahunt. at tandem epar per meseraicas, tanquam arbor de terra per radices, ex intestinis et ventriculo, ciborum promptuario, reliquum chyli cremorem assugit: qui exhaustus ac contristatus famescit, et cibum appetit, quo suas reficiat vires. Cuius appetitus cum ob varias causas prosternatur, tum ob has non raro in vniuersum aboletur: nempe quum relaxatis in ventriculi orificio neruis, suctionis sensus penitus pereat. Quod puellae huic quoque, dum crurum brachiorumque ipsius nerui paralysi in mor bo resoluti fuerant, accidisse, non temere suspicari poterimus Sed ne assidua medicorum theoremata fastidium quoque nobis pariant, stomachumque moueant, libet parum in amoena oratorum viridaria diuertere. nihil enim refert, cum quouis literarum antesignano versuram facere. Phauorinus nempe in A. Gellii noctibus Atticis, ex Erasistrato duas allegat causas, per quas pristinum edendi desiderium elanguescit, aut restinguitur: videl. ob vasa, quae cibum capere et concoquere debent repleta: aut ob inediam diutina inania tate contracta, et conniuentia vel obstructa. Scythas quoque refert si quando cuiuspiam rei causa inediam ferre cogerentur, latioribus fasciis ventrem cohibere, quod fames ita nulla relicta inanitate minus eos infestet. Cogitabamus, inquit Erasistratus,

propter nimiam ventris compressionemus summam esse inediam. Venter quoque puellae non tantum ob ieiunium, sed natura quoque compressus apparebat. Sic nostrates virgines vt graciles esse videantur, et in nuptiis genium aequiori animo defraudare possint, hypochondria arctiori vestium cinctura constringunt. Accepisti iam satis Reuschi, ob quas causas appetitus hominis langueat, aut aliquando penitus aboleatur. Reliquum est, vt solerti indagine scrutemur, quaenam in tam diuturna inedia alimenti vicem suppeditare possint, quo vires corporis et vitae conseruari queant. Nihil, inquit Plutarchus, inter elementa et corporis nostri partes ac primordia aeque alimenti eget, ac calor ille nobis congenitus. Ob id corpora senilia, mulierum praecipue, et animalia exanguia, minimum alimenti ob caloris inopiam egent. Cicadae, dum ardenti flagrat Sirius aestu, solo rore pascuntur. Chamaeleon solus animalium nec cibo, nec potu alitur, nec alio quam aeris vtitur alimenro. Ob id senes quoque, inquit Hippocrates, [gap: Greek word(s)] , facilius ieiunium ferunt. Ita puellas quoque ob frigidam corporis constitutionem facilius masculis ferre inediam, credere phas est. Sunt vero, praeter esculenta ac potulenta, quae alimentorum penuriam, vel saltem aliqua ex parte, compensare possunt, partim extra corpus nata, vt aer, odor: partim vero intra corpus nata, vt adeps, pituita, defluxuum a capite catarrhi. Quod autem aer per arteriarum diastolen et pulmonis hiatum aspitatus, vires corporis et vitae spiritus conseruet et foueat, hac ratione

conuincere possum. Quicquid calorem congenitum et spiritus animales ac vitales, naturalium vtriusque animae functionum organa, adauget et conseruar, vires quoque corporis et vitae alit: sed aer inspiratus (vt Galenus ait) calorem naturalem, ne diffletur, sui frigoris tepore attemperat, et corroborat: quem Plato omnis concoctionis cibi in ventriculo, sanguinis vero in epate et venis, opificem appellat: quo veluti rore vniuersum corpus aspergit, irrigat, et nutrit: perinde ac natura substantiam iecoris mollem ac bibulam produxit, qua chylum in sanguinem transmutaret. sic quoque substantiam pulmonis aeream, fungosam, spiritu infarctam effecit, vt aerem per arteriam tracheam attractum in spirituum pabulum conuerteret. Nec tamen id repente aut confertim operatur, sed in cauernosa pulmonis carne primam alterationem sustinet: deinde alteram in corde et arteriis, quibus admirandus ille retiformis arteriarum sub cerebro plexus contexitur, patitur: postremam vero, et absolutissimam, in cerebri ventriculis. Ergo, inquit Galenus, animalis spiritus, cerebrum veluti fontem esse docuimus, qui partim ex inspirando, partim ex eo quod reticularis plexus suppeditat, irrigatur atque alitur Proinde certe plurimum refert ad cor poris vires et ingenii acumen conseruandum, qua vitali aura quisque vescatur. Ob id Heraclitus ille Scotinus: Aer (inquit) siccior, anima prudentior. Quibus perspicue confectum arbitror, aerem salubrem, quo et puella illa refocillabatur, esse spirituum vitae et caloris congeniti fomentum. Non minus autem ad horum alimoniam confert

odor, cuius aer est vehiculum. Quicunque (ait Galenus) citissima virium refectione indigent, iis et vinum humidum remedium ad reparandas vires est optimum: vbi autem adhuc citius, per odorem refici oportet. Sic apud Virgilium anus illa messoribus fessis allium, serpillum, aliasque herbas contundit olentes: et Galenus insaturabili canina illa fame, quam Graeci [gap: Greek word(s)] appellant, in itinere languentes acetum et pulegium, aut terram quamuis obuiam, aceto madidam, poma Appiana olfacere aut panem vino maceratum degustare, vel saltem odorare praecipit: cuius solo odore recens in furno pisti, Democritus, donec [gap: Greek word(s)] Cereris sacra Athenis essent peracta, vitam fertur iamiam moriturus prorogasse. At illud longe est memorabilius, quod Plinius tradit, Astomorum gentem, sine ore, corpore toto hirtam, vestiri in India frondium lanugine, halitu tantum viuentem, et odore, quem naribus trahant: nullum illis cibum, nullumque potum, tantum radicum florumque varios odores: syluestrium malorum, quae in longiore itinere secum deferunt, ne desit olfactus, nutriri et ali. Quis tandem obsecro sanae mentis compos, tam fide dignis Hippocratis et Galeni conuictus testimoniis et exemplis, ac rationibus, inficiari audebit, praeter potum et esculenta, aerem et odorem spiritus vitales fouere, externaque alimonia conseruare et prorogare vitam puellae potuisse? praeter alia interna corporis alimenta, de quib. summa tantum capita perstringemus. Quemadmodum sunt prouida quaedam animalia, quae futurorum conscia, hyberni vini

victus promptuaria sibi construunt, ne bruma lis escae inopia tabescant. Sic formica sagax, frugis semina prius, ne condita excrescant, arrosa, sub aceruum congerit: apes mella in aluearia, picus Martius nuces iuglandes in cauos arborum truncos recondunt. Sic natura, quamuis indocta, tamen prudens, quaedam hominum brutorumque corpora adipe, pinguedine, et phlegmate, sanguinis rudimento, infarciuit: ne si qua ferenda foret inedia pingue et aerium pabulum calori congenito deesset. et eam ob rem, inquit Galenus, natura plurimum adipis intra peritonei et omenti plicas constituit. qua calore ventriculum foueret, panniculos lubricaret, et cibus calori naturali tempore inediae foret: et ne sanguine exhausto, humidum radicale, naturale eius fomentum, insumeret, phlegma crudum sanguini admiscuit, quod sibi in alimenti vicem decoqueret. Quo subsidio, corpora quoque mulierum phlegmate referta, non modo [gap: Greek word(s)] , id est semel in in die tantum edere, sed etiam [gap: Greek word(s)] , id est inediam facilius praeter consuetudinem ferre posse, Hippocrates asseruit. et Galen. in Methodo, ex humorum et pituitae cruditate febre correptos, sola aqua mulsa, in qua hyssopus decoctus esset, septem dies alere praecepit: Siquidem (ait) longissimam, qui sic affecti sunt, inediam ferunt, corpore ex crudis pituitae succis concoctis alto. Talia vero sunt mulierum et animalium, quae in hyeme sese illatebrant corpora. quae erudita verborum breuitate Galenus ita affirmat: [gap: Greek word(s)]

[gap: Greek word(s)] . Sic, inquit, et animalia hyeme in cauernis delitescentia, et vrsae, mures alpini, et viperae, oboesiora caeteris reperiuntur: et mulieres viris, quoniam muliebre genus temperatura est frigidius masculino. horum quippe corpora frigore obstructa et condensata, quum per transpirationem occultam non difflentur, et ob caloris imbecillitatem nullo vel exiguo alimento egeant, sua saturantur adipe. Cum vero omnis pinguedo ex sanguine panniculorum frigore coalescat, non desunt qui adipem ali, et coctas vrsarum carnes tempore quo delitescunt vrsae, ob arcturi septentrionalis vrsae frigus adaugeri credant. Plinius libro octauo ait: Mirum dictu credit Theophrastus, per id tempus, quo se illatebrant quoque, vrsorum carnes coctas, si asseruentur, increscere.

Atqui non id de carne, sed de adipe vrsorum in olla condita, Theophrastus tradit: [gap: Greek word(s)] . id est: Admirabilissimum horum est illud de adipe vrsi, quae dum in latebris delitescit, simul vltra vasa in quib. asseruatur quoque excrescit. Haec inedia non bestiis tantum, sed hominibus quoque accidere solet. Testatur quippe Aristot. testis arcanorum naturae consultissimus, Timonis amitam quotannis in spelaea vrsarum more, bimestre tempus absque vllo alimento delituisse semianimem, vt sola spiratione viueret, ac aegre dinosceretur. Hos quoque ex pituita humores, quibus nutriuntur, defluxus a capite in carne, rorido corporum alimento, admixtos adaugere, Hippocrates

tradit: et alimentum partim conspurcant, vnde corpora tabescant, scabieque phlegmatica (vt puellae huius corpus) inficiantur: partim tamen quoque nutriant, adeo vt sitim febricitantium etiam alleuient. Praeterea, vt verbis Galeni vtar, si animal neque nutriatur, veluti in latentib. accidit: nihilominus viuere potest, quo ad cor manserit, illaesum. Quippe videmus saepenu mero, multis deinceps diebus aliquos neque intelli gere neque sentire, nec etiam moucri, at nihilominus viuere: quemadmodum vbi quis ob virium epatis imbecillitatem sine alimento permanens, diutius sufficere potest. At vero si cor spiratione priuetur, hominem illico perire necesse est. Sed affecto iecinore, ob inediam animalia moriuntur: verum (ait) per longa temporum spacia, in huiusmodi affectibus vitam protelare possunt. Puellae vero epar vitiatum fuisse, praeter scabiem plumbeus in facie color indicabat, quem Graeci [gap: Greek word(s)] a plumbi colore dicunt. Et vt ad scopum epistola acceleret, ex praedictis constat, corpora sexus feminei frigidioris esse quam masculorum temperaturae: ob id pit uita et adipe referta, et oboesiora, inediam, quam Graeci [gap: Greek word(s)] dicunt, facilius diutiusque ferre posse: praecipue si effoetas caloris congeniti vires, et spiritus vitalis robur, salubris aeris inspiratio et odor refecerint: ac iis pituita, concocti sanguinis rudimentum, et adeps, vt oleum in lampade ellychnio, alimentum et fomentum illis suppeditauerint: quibus etsi ad vitae periodum, obstante morbo vitam traducere non possint: eam tamen iis vicem alimenti suppeditantibus, diutius quam omnimoda

fert inedia, prorogare etiam aegrotantes possunt. Memoriae enim proditum in annalib. reperio, Lothario imperatore et Paschali papa imperantibus, puellam XII. quoque annos natam post assumptum angelicum Eucharistiae cibum, primum decem menses panem abhorruisse: deinde integro triennio ab omni cibo et potu abstinuisse. Albertus, magnus ille philosophus, scribit se Coloniae vidisse mulierem, quae crebro triginta dies, non raro quoque viginti, cibi potusque abstinentia suum defraudasset genium. Consulto autem, Reuschi, ne epistolae longitudo tibi fastidium pariat, praetereo, quae Heluetiorum annales de Nicolao anachoreta tradunt: qui in deserto viginti annos inediam sustinuit: et mulierem Germanam, quam Ioannes Bocatius scribit triginta annos omnimoda inedia vitam traduxisse. Vidi quoque ex torminibus coli paralyticos, ob resolutos in orificio ventriculi neruos, quamuis non tam diuturna, pari tamen inedia aboliti in vniuersum appetitus affectos. Quod et puellae huic ob eandem accidisse causam arbitror, cuius caloris congeniti et spiritus vitalis vires, aeris, odoris, adipis, ac catharri et pituitae concoctae fomento, enutritae, triennii inediam ferre potuerant. Quid vero tu sentias, et quantum fidei his rationibus tribuas, ex emporio Francfordiano quaeso redde me certiorem. Vale.

QVAE FVERINT ALIMA ET ADIPSA, famis et sitis pharmaca Epistola XXVIII.

REduces ex nundinis Francofordianis mercatores nostros, lucro ditiores et alacriores vidimus. Qui mox ad vesperam tuas mihi obtulerunt literas, quibus significas, omnes Academiae vestrae medicos et philosophos, meas de puellae triennii inedia rationes concordi suffragio et approbare, et admirari. Verum longe plus gratiae demeriturum, quum magna apud vos annonae caritas ingrauescat, immensumque sterilis brumae frigus immineat, si edocuero, ob quam causam vtraque fames, canina, et Graecorum [gap: Greek word(s)] , vna cum frigore, cum omnia niue obsita torpeant, et iam incrudescere soleat: et quibus remediis veteres vtriusque famis rabiem obtuderint: et quaenam fuerint ipsorum [gap: Greek word(s)] , omnis famis et sitis pharmaca. Nosti probe, mi Reuschi, quum Lipsiae bonas in frequenti auditorum consessu profiterer literas, me nihil arcani vnquam te celasse. Quare quicquid de istis magni momenti famis problematibus exploratum habeo, tibi libens communicabo. Primum admiror, veterem illum et peritum medicum Erasistra tum, in primo [gap: Greek word(s)] , id est diuisionum libro, scribere, causas vtriusque famis hybernae non fuisse ei compertas [gap: Greek word(s)] , inquit, [gap: Greek word(s)] , id est: Dubium est indigens considerationis, tum in hoc, tum in caeteris famelicis,

quare in frigoribus magis huiuscemodi casus accidat, quam serenis temporibus. Causam vero, ob quam vtraque fames hyberno tempore, homines pecoraque magis infestet, Aristoteles in Problematibus talem nobis reddit: quod constrictis a frigore ambientis non aeris, poris, quum calor naturalis occulta per poros exhalatione difflari non potest intus coarctatus adaugetur. Ventres quippe, ait Hippocrates, hyeme et vere calidiores: quatetum quoque plurimum alimenti egent et famescunt. Illud tamen vt memori mente obserues moneo, vt sua cuique esuritionis speciei possis accommodare remedia: non hic agitur de fame naturali, quae est suctionis viscerum, alimenti a ventriculo, in orificio eius sensus: sed de ea, quae est insaturabile edacis stomachi, alimenti desiderium. Quam bifariam, in caninam, et famem grandem diuidimus. Hanc Graecia [gap: Greek word(s)] augmenti particula, et [gap: Greek word(s)] fame, [gap: Greek word(s)] , id est, grandem esuritionem, et anxiam edendi sitim appellarunt. Canina vero illa esuritio, fit ab humore frigido et acido, quem osculum ventriculi a splene intus absorpsit, qui astrictione alimenta in ventriculi fundum protrudit, famemque sedari contumacem acerbitate humorum indesinenter accersit: quam meri potionem dissoluere, Hippocrates ait, [gap: Greek word(s)] . Est autem thorexis, vt Eustathius interpretatur, apud veteres [gap: Greek word(s)] : id est, vinimeri potatio, aut (vt Suidas exponit) [gap: Greek word(s)] , id est ipsa ebrietas. Si vero voles hac iugi et intolerabili fame affectos curare, oportet vt praeter merum, pransuris offeras edulia pinguia et

oleaginea, et quaecunque alia, praeter vina acerba, et acetaria, quae plurimo praeparantur oleo, quod suo vnguine acorem humorum, famem excitantium, obtundit: adeo vt Auicenna referat, quem dam peregre profecturum libram olei violacei cum adipe mixti bibisse, et inediam absque vlla fame decendium sustinuisse: quod et oleum amygdalarum, ac adipem vaccinum, eorum viscedine tollere quoque famem, idem Auicenna tradit. Est et altera famis aegre saturabilis species, quam Graeci [gap: Greek word(s)] dicunt. ob quam arcendam solenne festum celebrabant, quod [gap: Greek word(s)] appellarunt: in quo Magistratus in publico foro opipare, caeteri vero in suis quique aedibus priuatim et laute prandebant: tandem epulis saturati, mancipium apprehendebant, quod de vitice virgis caesum foras protrudebant acclamantes, [gap: Greek word(s)] : id est. Foras famem, intro Plutonem et sanitatem. Hoc festum si crebro de publico celebrares, nil opus aliis foret remediis, quin facile famem foras eliminares. Sed, vt vnde di gressus sum reuertar: est bulimus, virtutis, ob ambientis nos aeris frigus, casus, et lipothymia, quae a fame inchoat: sed haec rursus aboletur, nec virtutis, languori coniuncta manet, quae hominibus pecoribusque est infesta, ac praecipue iis qui hyeme per loca deuia, alte niue obsita, peregre proficiscuntur. Causam reddit Suidas his verbis: [gap: Greek word(s)]

[gap: Greek word(s)] . id est: Accidit haec bulimi famis affectio existente niue, et in ea laborantibus pecoribus, hominibusque: siue ob calorem, cute frigore condensata, intus omnem coarctatum, nutrimentum corporis affatim depascentem: siue quod acris a niue et subtilis exhalatio penetret, ac dissecet corpus, et corrumpat calidum rursus foras redditum. Elegans certe ratio, quam Plutarchus in Symposiis multo vberius ad amussim declarat. Contra hoc edax malum nullum pane, et eius odore, praesentius inuenit remedium vetustas. quod Brutus Romanorum consul feliciter expertus est: qui quum a Dyrrhachio, quod obsederat, ad Appolloniam, in magna niuis copia proficisceretur, hoc malo pene fuisset periclitatus. qui quum exanimis in itinere in lipothymiam ex bulimo concidisset, mi nistris qui commeatum deferebant cunctantibus, satellites eius ad [gap: Greek word(s)] murorum custodes accelerare, et ab hostibus panem petere sunt coacti: quo derepente, veluti Democritus solo eius odore, refocillatus fuit. tandem victor ciuitate potitus, humaniter captiuos tractauit. Id quoque te admonitum velim, oppida Africae et Indiae longo interuallo esse dissita: ob id per gelu, saxa et aestum, ac loca deserta profecturi, niuis aut solis ardore defessi, bulimo facile corripiebantur. Propterea Arabum medici Rasis et Auicenna, ac inter Graecos Galenus, peregrinantibus medicamenta [gap: Greek word(s)] facile parabilia contra bulimum conscripserunt. Ait quippe Galenus: Bulimo in itinere aut quauis alia ratione affectos refecimus aceti olfactu, pulegio, aut

terra aceto irrigata, pomis apiis, aliisque fructibus: aut cogentes eos panem mero madidum deuorare. Quo remedio ipse quoque dum Hispanias et regnum Granati cum illustrissimo principe Friderico Comite Palatino, in ardenti caniculae aestu peragrarem, vsus sum. mane nil praeter panem in generoso aliquo vino maceratum edebam: mirum quam constanti virium robore, cum aestum, tum labores, nulla fere vrgente siti vel fame, ferre poteram. Est namque panis tam praesens virium alimentum, vt iumenta et homines modico eius esu aut odore defessa reficiantur. Refert Iulius Capitolinus, Antoninum Pium Caesarem, senem iam, et silicernium, mane antequam salutatores aduenirent, solo pane sicco virium robur sustentasse. Veterum quippe quorundam ientaculum et prandium solo pane et vino constabat: quod et Cornelius Celsus, Latinorum medicorum latinissimus, in lib. 1. praecipit. Ob tam praeclaras ex alimento panis vires, iure optimo panem inter alima et adipsa pharmaca referre poteris: e quibus si momentum degustaueris, famem et sitim obrepere non sinent. De quibus Ardalus medicus apud Plutarchum ait, [gap: Greek word(s)] : id est, Qui parum de alimo in ore masticauerit, totum diem absque prandio et coena transigere potest. non enim haec pharmaca (vt Caelius et Ruellius, alias multifariae eruditionis viri) ex halimo herba aut frutice, quae in littore maris crescit, et salsilaginem resipit, quae aluum exonerat, lac puerperis, viris semen prolificum adauget, conficiebantur: sed ex melle et caseo barbarico,

additis quibusdam sementis facile parabilibus, constabant. vnde Periandros apud Plutarchum ait, [gap: Greek word(s)] . Ob id nomenclaturam ab priuatiua particula, et [gap: Greek word(s)] fame, ac [gap: Greek word(s)] siti, obtinuerunt. Nec mirum adeo his sedatam essefamem, quum Aristoxenus tradat, Pythagoricos non aliud quam panem cum melle Attico prandere solitos. Erat quippe et placentae genus, quod ex butyro semidale et melle conficiebatur, quo famis tyrannidem compescebant. Si plura vtriusque famis remedia et causas scire esuris, inuise sextum Plutarchi Symposium, ac id quod septem sapientes apud eum celebrarunt: et crede mihi, doctis illorum epulis saturaberis. Vale.

AN CASEVS EDENDO SIT SALVBRIS, ad Philippum Melanchthonem. Epistola XXVIIII.

INdicta erat mihi per Cyrlerum nostrum coena, vt in suis aedibus cum sacri verbi concionatoribus, qui tum parochias lustrabant, vt eas a superstitionibus et idololatria expiarent, coenarem: quum iam fere essemus saturi, et secundae mensae bellaria apponerentur, et caseus: tum, Philippe, honorifica cerre tui ac famuli tui facta fuit mentio; qui tibi edenti caseum praeripuisset. Aderant tum inter conuiuas, qui famuli audaciam admirabantur. Alii vero qui eius fidelitatem collauda bant, qui non passus fuisset, vt dominus suus

ventriculum cibo praui alimenti, et ad concoquendum contumaci, oneraret. Tum ego rogatus respondi: Me suspicari, famulum fuisse de vulgari illa Medicorum haeresi, qui aliorum ventriculos sui virib. metiuntur: et medicamenta non Socrati aut Philippo, sed vniuersali hominum in mente ideae accommodarent: ignorantes naturam ven triculorum ita diuersimode esse comparatam, vt hic natura incalescens, esculenta grossa concoctioni contumacia exacte digerat, tenera vero adurat, et in nidorulentam eructuationem conuertat: alius vero vicissim grossa, cruda et incocta, vt vuarum acinos, integra egerat, teneras vero carnes et oua quoque sorbilia in delicatum corporis alimentum conuertat. Accedit ad hoc, quod esculentorum et potus concoctio non tantum caloris naturalis viribus, sed proprietato quadam bestiis hominibusque congenita (vt Galenus refert) perficiatur. Sic hac ratione strutiocamelus volucris digerit ferrum, et reliqua metalla igni inexpugnabilia: quae leo, strutiocamelo longe calidior, concoquere non potest. Anus illa Attica, et puella a rege Indorum Alexandro fraudi verius quam muneri donata, napello impune vescebantur. Coturnices semine hyoscyami et veratri pinguescunt, sturni cicuta aluntur, quae homini caeterisque animantibus venena sunt deleteria. Hac quoque ratione accidit, vt hominum ille non vescatur caseo, alter abstemius viuat: quo tamen caseo Zoroaster, artis Magicae inuentor, viginti annis in deserto vixisse tra ditur, ita temperato, vt vetustatem non sentiret: quod siccis dracontii foliis effici Galenus docuit,

quibus recens implicitus, a putredine immunis praeseruatur. Proinde Hippocrates prudenter, vt caetera omnia, nos in libro de Veteri medicina his verbis admonet: Non simpliciter, inquit, existimare oportet, quod malum edulium sit caseus: non enim omnes homines laedit, immo gracilib. mirabiliter conferre traditur. Nec obstat, quod aliqui caseum crassi et viscidi alimenti, quo epatis renum venularumque obdurentur meatus, ac arenulae in renibus ac vesica veluti calce agglutinentur, vt in calculum coalescant, causentur. Necid, Philippe, te a casei esu deterreat: moderata quippe salis conditura, haec casei incommoda corrigit, quae humorum lentorem incidit, friabiles reddit arenulas, mea tuum obstructiones reserat, neruosum illud ventriculi osculum roborat, appetitumque eius languentem sua acrimonia excitat, nauseamque sistit. Ob id non temere veteres salem irritamentum gulae, et Lucret. lib. 1. vescum appellat: Nec mare quae impendunt vesco sale saxa peresa. Quod et columbae apprime norunt. quae, vt refert Plin. pullis primo salsiorem terram collectam gutture, in ora inspuunt, praeparantes tempestiuitatem cibo. Nec quoque te Galen in lib. de boni malique succi alimentis, deterreat, quum ait: Ex caseis omnibus crassus est succus, insuperque e vetustis malus: recens autem coactos, prima mensa ad aluum ducendam esse licet, cum melle. nam, inquit, et minus crassus est eorum quam veterum succus, et nullo pacto malus. Proinde, Philippe, nihil horum incommodi veritus, vescere libere caseo recenti, salis momento temperato, qui lactis bubuli aut caprini dulcorem

resipiat a vetustatis acore alienus: confisus Hippocratis (Apollinis nostri) in Aphorismis oraculo, quo ait: [gap: Greek word(s)] . id est: Parum deterior potus aut cibus: suauior autem, me lioribus quidem, sed minus suauibus, est praeferendus. Caeterum quum ipse quoque casei eduliis maxime oblecter, vt nulla sit dies qua non mensa mea caseis oneretur, vt caseum a calumnia Medicorum et noxae infamia vindicarem, pri mam inter fercula [gap: Greek word(s)] , id est, facile parabilia, laudem illi his versiculis attribui:

Caseus exosus Medicis, qui munera lactis,
Foetusque ignorant qualis et vnde cibus.
De massa lactis mihisunt ientacula frugi,
Sobria post coenam caseus esca mihi.
De massa lactis mihi fercula mille parantur,
Quamuis nec rutilo splendeat igne focus.
Impia militibus Martis qui castra sequuntur,
Vllus necpoterit promptior esse cibus.
Nautis veliuoli qui sulcant aequoraponti,
Ocyus asparagis caseus esca venit.
Grataque de nostris inter bellaria mensis
Fercula, quae nullo sunt operatafoco.

Si vero fercula ex caseo coci industria confecta tibi magis arrident, ea, praeter Apitium et Athenaeum, Platina in libro de Honesta voluptate te docebit. Qua ratione vero citra noxam illis commode vtaris, gener ex Budissina tuus, probe in re medica doctus, te erudiet: cuius aduentus Heidelbergam commercio non licuisse per absentiam frui, ex animo doleo. Vale.

DE NOXIA ARBORVM VMBRA et rore. Epistola XXX.

QVVM quinto Maias, postquam Pleiades illuxerant, vna cum rhizotomis nostris, et Academiae nostrae philiatris, post solis ortum, dum iam omnia amoenis floribus prata vernarent, et arbores foliis rore madentibus proxima quaeque obumbrarent, medicas quae situri herbas, nemora, lucos ac montes perlustraremus: tum comites mei, eruendis radicibus fessi, hic sub iuglandis vmbra, alius taxi, prostratus decumberent: ego vero sub piro recubarem: experrectique alii capitis dolorem, corporisque pruritum conquererentur, ipse vero perbelle valerem: tum omnes, qui istud fieret? causam quaerebant. Hic ego respondi, an nescirent, Medicum non tantum herbarum et radicum, sed arborum et florum naturae peritum esse oportere? si citra noxam inter haec versari voluerit. legistis ne apud Theophrastum, Dioscoridem, et Galenum, vt alios tacitus praeteream, heterogenias esse arborum et plantarum exhalationes, quas Graeci [gap: Greek word(s)] , id est, vaporum effluuia appellant? salutares item capiti esse etiam serpilli, polygonii, callitrichi, rosarumque odores, adeo vt serta ex his contex ta, ex craepala et mero cephalalgiam curent: alias vero tam noxias, vt vel sola illarum vmbra caput onerent, et proxima quaeque loca infoecunda reddant, de quibus Lucretius poeta Epicureus sic cecinit:

Arboribus primum certis grauis vmbra tributa,
Vsque adeo, capitis faciant vt saepe dolores,
Si quis eas subter iacuit prostratus in herbis.

De quarum genere sunt, taxus, iuglandis arbor, et inter lilia nar cissus. quarum virulentiam nomi num etymologia indicat Nux quidem arbor [gap: Greek word(s)] , id est capite, graece [gap: Greek word(s)] dicitur. Haec, inquit Plutarchus [gap: Greek word(s)] . Quod Plinius his reddidisse verbis videtur: Vmbra iuglandium grauis, et capiti humano noxia, et omnib. iuxta satis, necat germina et pinus. et Galenus in Epidemiis, iuglandis et buxi [gap: Greek word(s)] , capitis parere dolorem affirmat. Pari quoque ratione [gap: Greek word(s)] , i. e. torpore et [gap: Greek word(s)] dixerunt, [gap: Greek word(s)] . At a toxico quoque taxus nomen obtinuit, quam smylacem alii dicunt: cuius vmbra tam virulenta est, vt discumbentib. aut dormientib sub ea noxam, et saepe mortem afferat. Proinde Plutarchus ait quidem: [gap: Greek word(s)] . id est: Testantur smylacis vmbram in ea dormientes perimere, quo tempore ad nouos maxime flores turget Valeant igitur medici, et sub ea Epimenidis somnum dormiant qui taxo, virulenta arbore, ex quo Scythae arcus parabant, pro spleni salutifera thamarisco vtuntur. de qua Lucretius quoque (me iudice) ita cecinisse videtur:

Est etiam magnis Heliconis montibus arbor,
Floris odore hominem tetro consueta necare.

Quod vero manus, crura, pedesque ardore inquam pruriunt, id quoque vestra accidit culpa. herbas in pratis pedibus contriuistis rore madentes, et ex vepribus rorulentis manibus et brachiis nudis absque chirotheca euulsistis. Quemadmodum, vt Laius

scribit, semina rore irrigata rubigine exeduntur, quam [gap: Greek word(s)] dicunt: ita quoque ros subtili vapo rum acrimonia cutim abstergit et arrodit. ob id mulieres paulo habitiores, ne ob corporis oboesi tatem pugiles esse viderentur, teneris et perlustribus vestimentis ex lana molliore, aut ex Melita tenera gossopii lanugine rorem excipientes, corpora demaciabant, ne quoque [gap: Greek word(s)] onerarentur. At ego, stratis in vere, tempore antelucano, super gramina linteaminibus, hunc excepi: expres sumque vt a sordibus gramini adhaerentibus expur garetur, despumareturve, decoxi, et in decocto linteolos madefactos vlceribus phagedaenicis applicui, et roris acrimonia abstersa et siccata consolidaui: incocto quoque non raro aluminis et olibani momento, consolidationem non parum promoui. Vale, ex Museo nostro.

DE SANGVINIS CONCRETI VIrulentia. Epistola XXXI.

CONDICTA erat nuper ab Simone Artopoeo, homine liberali et philiatro, coena: qui praeter caetera adiicialis coenae fercula, nobis lepidum ex sanguine leporis ferculum apposuit: quod (vt Paulus ex AEgina insula medicus refert) [gap: Greek word(s)] . id est: Sanguis leporum, vt suauissimum, caeteris praefertur, quem pletique cum epate et aliis viscerib. decoquere solent. Aderat quoque tum Nicolaus principum Bauariae archimagirus, Apitio (qui paterna bona esculentorum conditura obligurierat) longe peritior, qui

ne temere ex sanguine esculenta commmendarem, me admonuit: omnem quippe sanguinem aegre concoqui ait. nonnullorum quoque animali um, vt taurorum, esse virulentum. Midam namque regem, diues illud auri mancipium, aiebat nocturnis somniorum spectris perculsum, haustu taurini cruoris mortem sibi sponte consciuisse: quo obstructis in pectore anhelitus musculis, fertur suffocatus. Addebat quoque Themistoclem, quum apud Artaxerxem exularet, et ea quae contra Graeciam sese facturum Artaxerxi promiserat, aut praestare non posset, aut in patriam delinquere, sibi bene conscius nollet dum taurus in Magnesiis immolaretur, fertur recentem tauri sanguinem phiala exceptum, hausisse, quo interiit. Vnde apud Aristophanem in [gap: Greek word(s)] Nicias ait, [gap: Greek word(s)] . id est: Melius est nobis sanguinem taurinum bibere: mors Themistoclis est sane eligibilior. Atqui, ait, natura, beneuola humani generis parens, noxias hui' taurini deleterii vires, aliis salutaribus ex sanguine anserum et columbarum, ac ex Ponto anatum, pharmacis compensauit: de quorum cruore Mithridates rex Ponti contra omne virus antidotum sibi composuit: qui vnus (vt Plinius refert) excogitabat quotidie venenum absorbere, praesumptis prius remediis, vt consuetudine ipsa, sicut Thrasiae Mantinensi rhizotomo elleborus, an ui ex Attica napellus et cicuta, innoxium fieret. At iam, vt sutor vltra crepidam progressus, de iis (inquit) quicquam vltra statuere est praeter archimagiri officium.

Ac me intuitus: Ne tu Langi, ait, asymbolus nobiscum disoumbere videaris, tuae partes erunt, nobis reddere causam, ob quam hominis sanguis extra sua venosi generis vasa intra cranai, ventriculi, pectoris renum, vesicaeque cauitatem diffusus celerrime in [gap: Greek word(s)] , quos Latini grumos dicunt, concrescat, putrescat, ac in virus abeat: quum alioqui adeo sit salutaris, vt elephantiasi conspur cati, solia in balneis sanguine humano temperauerint: eius quoque illitu anginam Orpheus et Atchelaus curari tradiderint. Pariter quoque, si in paroxysmo comitiali morbo lapsorum eo labra irrigata fuerint, confestim aconuulsione liberari affirmant. eos quoque, si pollices pedum pungantur, aut pulpa in digitis manuum lyncis vngue lancinetur, ex iisque guttae in faciem regerantur, celerrime a lapsu resurgere. Cornel. quoque Celsus, epoto calido iugulati gladiatoris sanguine comitiales curari morbos docuit. Adde quod Iulius Capitolinus memoriae prodiderit, Faustinam M. Antonini philosophi et Imperatoris coniugem, hau sto gladiatoris, quem efflictim deperierat, sangui ne, ab aerumnosa erotici amoris affectione liberatam fuisse. Ad haec tum ego respondi: Mos certe tam historiarum perito archimagiro, famescentis ventriculi medico inquam gerendus est, qui imperiosam famis affectionem pingui aliquo iure demulcere nouit. proinde, quorum (inquam) animalium sanguis, vt ceruorum, damarumque et caprarum, fibris caret, quas Graeci [gap: Greek word(s)] vocant, non concrescit. has enim, vena pedis aut manus in aqua feruenti secta, quum sanguini virgula conquassato, imperitum chirurgicorum vulgus innatare conspexerint,

limum aut fecem sanguinis esse testantur: sine quib. tamen sanguinis consistentia subsistere non poslet De quib. Hippoc. in libello de carnibus sic ait: Quando quis victimam mactat, donec calidus fuerit, liquidus manet sanguis: postquam autem refrigeratus est, congelatur. si vero quis ipsum conquasset, et fibras eximat, non concrescit: fibrae enim sunt frigidae et glutinosae, quarum viscido lentore animalium sanguis concrescit. iis detractis, incongelabilis manet. Quod Plinius ex Aristot. his verbis reddidit: Taurorum sanguis celerrime coit atque durescit: ideo potu maxime pestifer. aprorum, ceruorum, caprarumque et bubalorum omnium non spissatur. At hominum, quia fibris scatet, extra sua venosi generis vasa, in quauis calida corporis cauitate concrescit, et putredinis virus resipit, [gap: Greek word(s)] (inquit Galen.) [gap: Greek word(s)] : id est, Sanguinis in grummos alteratio, via est ad corruptionem. Quod ex tra venas ei multis nominib. accidit. Primum, quod locum natiuum deseruit, qui locati vires fouet, vt extraneus variat et corrumpit. Deinde quod calor ei congenitus diffletur, et lotii salsugine, quae sanguinis congelationem moratur et prohibet, etiam destituatur. computrescat igitur necesse est et pro rôe [abbr.: ratione] loci affecti grauissima veneni symptomata parturiat. Si namque intra cranium et cerebri panniculos substiterit, epilepsiam: si in pectoris cauitate, aut pulmonis arteriis, tabem: in ventriculo cardialgiam et lipothymiam, in matrice hystericam vteri suffocationem, in vesica vero vrinae obstructionem et dysuriam concitabit. Proinde Galen. in libro de bono et malo esculentorum succo: Atque

hoc etiam admirabilius, inquit, est, quod concreto in grummos sanguine, siue in vulnus is influat, siue in ventrem, siue in ali quod intestinum. vsuuenit namque vt exoluantur et algescant, cum paruo ac malo pulsu. Quinetiam, ait, concretus in vulnere sanguis, causa est cur oborta putredo vicinas partes sanas statim contaminet. quamobrem succus ille qui est nobis omnium accommodatissimus, vbi refrixit, tam grauiter nos afficiat? Non parua, inquit, est illa profecto quaestio: sed nihil refert, inquit Plato, quae pulchra sunt, bis dicier. Eadem Gal. quoque in libro de locis affectis: Mirari igitur, inquit, aliquis possit, quaenam sit tam saeuorum accidentium causa: quippe quum omnium quae in corpore sunt, sanguis maxime est familiaris, vltimumque (vt Aristot. ait) corporis alimentum, quomodo ex vasis suis effusus, tanti mali se auctorem praestet, vt putredo partium et marcor ipsum sequa tur Etenim vidimus, vbi vesicae meatum obstruxerit grummus, eadem calculi sequi accidentia, et alia magis portentosa, quae Serapio in capitulo de aegritudine renum et vosicae repetit. proinde si praecipiti ex abrupto vel equo casu, vel violenta corporis succussione, aut venae in pectore vel sub cranio ruptura, ac iugi sanguinis in ventriculum vel pulmonem destillatione, putridi cruoris grummos in corpore coaceruari conieceris: ne viroso putrescentis cruoris habitu cor cerebrumque infestetur, operaeprecium erit, hos pharmacis disiicere grummos, ac per lotium aut aluum expurgare: non vt vulgus chirurgicorum imperitum assolet, carbonibus tiliae, aut Arabum mummia, et ignoto veterib. spermate ceti, sed subscripto puluisculo,

Exacte contusa cribro excernantur, ac de illius pulueris farragine [gap: sign for Drachme] . 1 dissoluatur in stillatitio cerefolii aut gingidii liquoris [gap: sign for Uncia] iij [gap: sign for 1/2 Uncia] , et oxymellis [gap: sign for Drachme] 1. fiat haustus. Oxymel quippe, vt Gal. expertus est, per se absque adiuncto haustum, sanguinem concretum dissecat, expectorat, vel per lotium prolicit: quem postquam oxymelle incideris, tum commode ex aloe et rheubarbaro cataporiis per aluum expurgabis. quod Paulus AEgineta quoque his verbis suadet: Sanguine, inquit, circa ventriculum concrescente, coagulum leporis potandum dabis: aut ex cinere ficus lixiuium, addita aqua cerefolii, aut thymum vel thymbram cum aceto, quos lacte [gap: Greek word(s)] , aut aloe quoque euacuabis.

Felix igitur naturale aegitalli et acanthillidis volucrum odium, quorum sanguis non concrescit, commixtus quoque rursum diffluit ac separatur: vt Plutarchus in libello de odii et inuidiae differentia disserit. Ex quo Plin. lib. 10. cap. 74. corrupte haec de eisdem volucribus scribentem emendare poteris, quum Galenus hac de re quaestionem hanc difficilem censuerit, vt tibi gratificarer, in illius explicatione ingenioli mei neruos pro viribus intendere placuit. Quid vero assequutus sim, tu videris. Vale.

DE SALIS SPECIEBVS, VETERVM vsu et condimento. Epistola XXXII.

QVam vellem, mi Leopolde perdilecte, nostras de re medica Epistolas, plus salis haberent, quo tibi et stomacho tuo magis arriderent. Quicquid enim non in arte solum culinaria, sed in omnib ingenii laborib. et lucubrationibus salis condimento caret, illud veluti insipidum et illepidum despuitur. Vita, inquit Plinius, humanior sine sale nequit degere, tam necessarium est elementum, vt transierit intellectus vocabuli ad voluptates animi quoque. Nam ita Sales appellantur, omnisque vitae lepos et summa hilaritas, laborumque requies, non alio magis vocabulo constat. Ob id erat, vt Eustathius refert, amicitiae et beneuolentiae symbolum. nam vt sal ex variis aquis stagnantibus et fluentibus solis ignisque calore in vnum coadunatur corpus: sic dissidentium amicitia, conuiuiorum et mensae illecebra, tanquam philtro, conciliabatur. Ideo primum ante alia fercula apponebatur. Vnde Pythagoras [gap: Greek word(s)] admonebat: id est, non oportere transgredi salem et mensam: id est, amicitiae ius violare. At multis nominibus Homerus salem diuinum, et Plato amicum Dei corpus appellat. quoniam, teste Plinio, nulla sacrificia sine mola salsa conficiebantur, in quib non victimae caput, priusquam caederetur, [gap: Greek word(s)] , id est ordeo sale admixto conspergeretur. Vnde Homerus Iliados, sic cecinit: [gap: Greek word(s)] . Deinde

quod sale conspersa et macerata diu, ne putrescant, conseruantur. qua ratione Plutarchus fulmen quoque diuinum veteres dixisse asserit, quod corpora diuinitus eo afflata [gap: Greek word(s)] , imputrida tempore multo durent. Est quoque sal diuinita tis particeps quod genuinum veneris vigorem pro ritat, prolificumque reddit. Ob id AEgyptii canes ad coitum inertes, salsamentis carnibusque sale maceratis ad venerem alacriores reddebant Naues quo que maritimae immensa murium copia et foecunditate onerantur: adeo vt nec desint auctores, qui foeminas absq, masculi coitu, solo linctu salis concipere affirment. Non certe absre poetae Venerem, omnis prolificae geniturae principem e salo natam, et [gap: Greek word(s)] dici finxerunt. Nec naturales in eo vires medicatae salubres desiderantur. Sal quippe delicatissimum obsoniorum obsonium, torpentem ventriculi appetentiam excitat. cuius columbae gnarae, primum terram salsam aut lotio conspersam pipionum gulae rostro inserto ingerunt. Pro inde videant medici, qui ligni Guaiaci decocto Gallicam Veneris luem curaturi omnem salis micam alimentis aegrotorum subducunt, ne nimium stomachi vires eneruent. Non temere quidem pastores, vt Plu tarchus refert, pabula pecorum sale conspergebant, vt salis acrimonia appetitus excitaretur, meatus ciborum obstructi reserarentur, et alimonia pastus in corporis molem digereretur. Attamen Apollonius Erophilus graciles et macres, veritus obstructiones vasorum, praecipit non dulcibus aut viscedine chondri, sed sale maceratis nutriri, quorum tenera substantia [gap: Greek word(s)] alimentum corpori per meatus sufficeret, non sanguine tantum,

sed sanitatis quoque ergo: quod pecorumpinguedo salis esu fit liquidior, et pellis facile deglubitur. At mehercule veterem antiquorum vindemiatorum salutarem in condendis vuis operam apud nostrates, qui ex vino toti pendemus, exoleuisse admiror, qui vinis aquam marinam aut salem addebant: qui suo calore, ne lentescerent, pendulaque fierent, conseruaret: et dum pondere suo in vase sub sideret, faeces secum ad fundum deferret: quo vinae defecatiora salubrioraque reddebant. Caeterum fere praeclaras eius in sectione venae reiteranda, et sanguine in grummos concreto incidendo vires obticuissem, quo si venas scalpello, vel cutem [gap: Greek word(s)] vulneratam affricueris, vena non coalescet, et cucurbitulis affatim sanguinis elicere, aut tantum quantum ille in Bauaria balneator, poteris. Proinde Paulus et Aetius, ipsissimae Galeni simiae, caeterique Chirurgiae consulti Medici, praecipiunt, gangraenam scalpello passim incisam spongia recenti aqua salis madida crebro fomentare, ne sanguis in [gap: Greek word(s)] concrescat, meatusque spirituum obstruat, quo tandem membrum, caloris et spirituum inopia infrigidatum, commoriatur. In vniuersum igitur Aristoteles scribit, omnes salsas fluuiorum scaturigines potentia calidas esse oportere: quum salem definit adustae terrae speciem, quae frigido et humido, aut non raro calido et humido, vt raphani succo, in liquorem dissoluitur. At glacies calido et sicco contraria ratione diffluit, qua sal induratur, in littotibus marinis, et in Italiae Hispaniarumque salinarum puteis, vbi aestu solis concrescit. At in Vngaria et Polonia, intra montium specus 20 orgiis et pluribus altas, in

petras ingentes coalescit, vnde ingentia quoque salis saxa plaustris vix ferenda eruunt. Hic quoque sal panis saxatilis, ac fossilis appellatur: cuius pars candore instar crystalli lucida, Sal gemmae appellatur, cuius linctu ardorem stomachi extinguunt. Alia vero salis species in Aphrica arenosa, et Aegypto, sub [gap: Greek word(s)] , id est arena, aestu solis concreta, eru itur: vnde salis Ammoniaci nomenclaturam obtinuit. De quo Plinius ita scribit: Inuenit, inquit, salem iuxta Pelusium rex Prolemaeus, dum castra metaretur: quo exemplo postea inter Aegyptum et Arabiam, etiam squalentibus locis coeptus est inueniri, detractis arenis, vsque ad Hammonis Iouis oraculum. is quidem vna cum luna noctibus crescens (nam Cyrenaici quoque tractus nobilitantur sale hammoniaco, quia sub arenis inueniatur sic appellato) similis estcolore alumini quod Schiston vocant, longis glebis, neque perlucidis: ingratus sapore, sed medicinae vtilis. Hunc, vt Ctesias tradit, Aegyptus quotannis regi Persarum, et aquam ex Nilo, potu saluberrimam, dono mirtebant. De quo, praeter nomen, in myrothecis nihil extat. Hi sola naturae opera constant. Sunt vero et alii sales qui ex salsis fontium scaturiginibus, artis industria in Latio, et Germaniae plerisque ciuitatibus, quae a Graeco salis nomine [gap: Greek word(s)] , nomen Hall obtinuerunt, passim decoquuntur: vt olim in Cha onia, ex fonte aqua salsa scaturiente, quae in flumen dulce defluebat, donec sufficiens pars aquae exhalasset, sal instar niuis candidus in aereis cortinis decoquebatur. Sunt et in pagis Italiae salsae ex petrosis cuniculis aquarum scaturigines quib. na phtha oleum (ob id Petroleum dictum) innatat, quo

spongia aut cucurbitulis collecto, indigenae partim ad nocturna lampadum ellychnia vtuntur: par tim agyrtae, sed mixtum et impurum per Europam venale circumferunt. Aquam vero, quae acrem resipit salsilaginem, ad salis consistentiam decoquunt, salemque Naphthicum appellant:: cuius meminit Mesue, et Plin. lib. 31. cap. 7. Transfertur et nomen salis ob substantiae similiudinem ad saccarum Indorum, quod in palustribus Indiae cannis solis feruore desudat et concrescit: de quo Alexander Aphrodisaeus ita scribit: sed illud verius mel quam salem esse, et Saccar Indorum, aut si mauis Mannam dici, Alexander his verbis testatur: Quod autem saccar Indi appellant, mellis coagulum est sole eo gente rores, conuertenteque ad mellis dulcedi nem. fir saccar id proximum salis glebulis, candidum, fragile: vim id quoque tergendi purgandique melli similem habet. Hunc si saccar aut salem Indorum appellare malis, nihil moror. Aristoteles quoque memoriae prodidit, in Arabia de quibusdam calamis et stirpib. vstis cinerem in aqua ad salis spissitudinem decoqui, vnde salis copia in fundo subsideat. Pari ratione Syriam incolentes herbam tragum, aut si mauis anthillida in cinerem adurunt, ex quo saponem et vitra conficiunt: quem cinerem et herbam Mauritani alkali dicunt. Salem tamen concretum de cinere suo eliquatum, salem alkali dicunt chymisticum. Verum in censum salis nitrum referunt quoque, optimum in Aegypto passim, Africa et Berenice vrbe Cyrenaica, ex rore et pluuia: aut vt sal ex aqua maris inputeos salinae deflua, sic ex Nilo et aqua nitrosa stagnante aestu solis, nitri opifice, affatim pducitur etiam in Aegypti conuallibus, ex rore supra terram

nitrosam deciduo concrescit: nec de terra, vt minera, verum nitrum vnquam eruitur: cuius generationem Plato in Timaeo describit, et Absyrthus in cura veterinariorum crebro Aegypto nitro prae caeteris vtitur. Est et alia nitri species, artis industria parata, quae ex stiriis frigore in lapidib. parietum aut testudinum concretis, sensim destillantibus, saxis et caemento accrescit: aut ex putrida et salsuginosa in stabulis terra, veterinariorum vrina conspersa decoquitur. Nouum inuentum, veteribus medicis ignorum: vnde puluis ille pyrobolus, ex halinitri partib. tribus, carbonum salicis duabus, et vna sulphuris conficitur, quo missiles tormentis aeneis glandes in moenia et vrbes eiaculantur ma gis in perniciem hominum quam salutem aegrorum excogitatus: qui quum militibus magis quam medicis sit vsui, hunc illis qui sequuntur castra Chirurgis relinquamus, qua ratione illis incendium aut ardorem extinguant, et vulnera curent, examinandum. Vale.

EPISTOLAE HVIVS, DE TRAGAseo sale restili, parergon.

At illud memorabile quidem, quod de tragaseo sale Athenaeus scribit, corollarii loco in huius epistolae coronide addere libuit, qui in Troade fodinis eruitur: de quo incolis tantum, quantum quisque invsum suum volebat, apportari integrum erat. At quum rex Lysimachus salem hunc fossilem vectigali onerasset, coepit adeo tabescere, vt fere euanuisset, nisi rex territus miraculo, salem a vectigali rursus immunem reddidisset. quo sublato, restilis illa salis copia auctior redibat. Proinde

haec de salis viribus et speciebus medicorum theoremata, tibi omnibusque philiatris volebam esse obuia, et libera: ne Dei optimi vindicta, nobis salem mentis adimat, ac insulsos reddat. Vale iterum, et pro corollario, praesens illud ex salis subsidio Hippocratis et Leonidis ac Archigenis in hydroperemedium, animo memori reconde: qui suprai ternum cruris oedemate turgentis malleolum, quatuor digitorum spacio, scalpello paulo quam in venae sectione altius, et in orbem cucurbitulae adacto, ex vulnusculis sale confricatis, ne sanguis velipsa concrescerent, inde iugiscaturigine aqua guttatim emanante, totam hydropis aquam intercutem in aluo sub peritoneo vel in testiculorum osse reconditam, sensim educebant. idque verum esse mea experientia comperi.

DE CONTRARIIS SIMPLICIVM MEdicamentorum, rheubarbari, myrobalanorum, rosarum, vrticae et aoeti, et idgeneris, viribus, ex eorum Heterogenea partium mixtura. Epistola XXXIII.

NOn penitus temere Democritus ac Epicurus corpuscula quaedam insectilia, quae atomos dicunt, rerum naturalium principia statuerunt. Horum nempe coitu et adhaerentia, experimur pleraque medicamenta simplicia, non coadunatione absoluta partium mixtura, diuersas et contrarias sortiri vires et qualitates, Rheub arbarum quip pe et myrobalanos flauam et atrem in dysenteria expurgare bilem ab aluo videmus: et fluorem

alui, quam exonerarunt, sistere et roborare. Proinde scite mehercule quaerit Alexander Aphrodisaeus, qua ratione fiat, vt in vno simplici medicamento contrariae subsistere vires possint. Mastix, inquit, et abstergit et digerit ac firmat, rheubar. aluum laxat et constringit, acetum calefacit et infrigidat. Id, inquit, eo nomine ac cidit, quoniam particulae eorum, velut atomi, indiuiduae in mixtura earum per appositionem, non per confusionem coeunt: vt arena, si lento conglutinetur humore, inque vnum corpus coagmentetur, non per confusionem suorum corpusculorum in corpus, quod vnum videtur, concrescit, sed per coniunctionem contactumque consistit, ergo contrarias vires diuersis particulis masticis, aceti et rheubarbari inditas, credere, nihil absurdum est. Contraria nempe in eodem subiecto sese non ferunt. Sic pari ratione virtus rosarum laxatiua, et odorifera, in supernis eius et violarum partibus consistit: at astrictoria et roboris altrix in partibus internis delitescit. Virtus vrticae adurens superficie tenus manet: intus vero tantum frigoris latet, vt ea contusa arteriis metacarpii ac temporum applicata, febris feruorem extinguat in corde. Sic quoque Galen atram bilem, cinerem et acetum, esse calida his verbis testatum reliquit: Ex immodico assato sanguine atra bilis fit, vnde lucidum splendorem obtinet, et feruet, veluti quidam cinis. ac frigida quidem est, quia terrestris: sed caloris non expers, quemadmodum cinis et acetum. Et ego aquas stillaticii per alembicum liquoris de herbis natura frigidis, aliquid empyreumatis et caloris obtinere assero: nisi eas vitro

exceptas aliquot dies in penu frigido supra argillam collocaueris. Caeterum acetum, vini vitia ti soboles, cuius calore genuino per aduenticium resoluto, acetum congeniti caloris expers, alieno imbuitur, contrarias ob id caloris et frigoris vires obtinet: frigoris quidem, dunspongiis exceptum, inflammationes eo madidas sedat: in ore contentum, aestum balnei arcet: fronti illitum, ardorem capitis febrilem extinguit. Nec caloris actiones in eo desiderantur. nam partibus suis tenuiorib. calore praeditis ouorum putamina ita colliquat, vt per annulum traducere possis quib. Theomnestus, veterinariae artis medicus, equorum ex puluere tussim ita curabat. Oua, ait quinque, quum aduesperascit, in acero acri macerabis, dum in diluculo exteriorem putaminis callum intabuisse agnosces: qualia sunt oua praecoci aut intempestiuo gallinarum partu edita. haec si equi tussientis faucib. lingua ex erta ingeres, tussim curabis. Nouit et Cleopatra, nouissima Aegypti regina, tabificam aceti acredinem: quae superbo simul, procaci quoque fastu, vt regina meretrix, Antonio consuli Romano vna coena sesolam centies sestertium absumpturam obiiciebat. factis sponsionib. duos habuit vnione ex aurib. pendulos, quib. pondere, magnitudine et candore pares non spectauit oriens. dum secundae mensae bellaria apponerentur, ipsa alterum aure detractum, oxybapho aceti immersit, quem liquefactum absorpsit. Alterum quoque absumpsisset, nisi L. Plancus, sponsionis iudex, obstitisset. Fuit haec adiicialis magni sumptus coena: at illud Hannibalis facinus longe memorabilius, qui per inuias alpium rupes taliam ingressurus,

saxa igne accenso calefacta aceti aspergine ita emolliuit, vt in frusta facile caesa facilius quoque diruerentur. Adde quod et singultus, vi aceti calorifica, vt refert Aristoteles, tollitur: Quia, inquit, humor circumstans ventriculi orificium, prohibens eructandi licentiam, per vim aceti calefactoriam extenuatur. Dura igitur dissipare saxa, margaritas et ouorum putamina in tabem resoluere, lentos dissecare humores, haec non frigoris, sed calori, partiumque tenuium acrimoniae calore praeditarum, accepta referuntur. At in flammationes, febrisque ardorem, balnei aestum et ex calore sitim sedare, id acetum frig oris energia operari in confesso est. Proinde Plutarchus libro Symposiorum tertio inquit, [gap: Greek word(s)] . id est, Nullum ignis extinctiuorum aceto est efficacius: maxime omnium euincit et supprimit flammam, ob frigoris excessum. Ob id Galenus inquit: Omnium quae nouimus, potestate refrigerantium, acetum plane exacte tenuissimarum est partium, et admixtam aliquam caliditatem habet, a calore putredinali aut aduenticio, vt Aetius inquit, acquisitam. Ob id recte inquit Paulus: Acetum mixtae est virtutis, frigidae et calidae, ambarum partium subtilium, sed in eo calorem euincit frigiditas. Atqui nemo rationis compos his conuictus exemplis inficiari poterit, simplicia pleraque medicamenta ob partium hererogeniarum mixturam contrariis esse ptaedita viribus, quae in eodem consistere subiecto non possunt. At haec exacta partium

mixtio, non est nostrae aut pharmacopoeorum opis: sed, vt Galenus lib. 1. de temperamentis ait, naturae vel Dei solius opus. Pari ratione argentum viuum contrariis praeditum viribus experimur. nam partibus calorificis stannum exedit: aurum netile et illius bract eas ita liquefacit, vt cum eo imbutum, per colum traiici possit. Neruos vero ac cerebrum adeo suo frigore ferit et humectar, vt eius saltem vapore afflati, neruis paralysi relaxatis aurifabri, metallorum fossores, et artis Chymicae opifices, velut siderati attoniti concidant. proinde quae sit e ius constitutio, calida an frigida, sub Medicorum iudice adhuc lis est. Reliquum erit, vt tu velut arbiter, quid hac in re controuersa statuendum sit, diffinias. Vale, ex Museo nostro.

AN DAEMONES HVMANA CORPORA morbis affligant, exorcismo obtemperent: qua denique methodo tales morbi curentur. Epistola XXXIIII.

TARDIVS quam arbitrabar, Guilhelme, literae tuae ex vrbe Romana ad me peruenerunt, forsan per trapezitas detentae, qui literas obligatorias illis implicitas suspicati, eas detinuerint, donec pecunia ad sortis cumfoenore solutionem illis suppeteret. Quibus significas, anno a Deiparae virginis partu 1554, Romae plures quadraginta quinque mulieres partim viduas, a daemonibus obsessas, dum ad exorcismum in templa ad altaria, diuo Gregorio et aliis de coetu coelicolarum diuis dicata, deducerentur, incredibile dictu,

quantum Corybantum more insanierint, et quam terribili voce vlulauerint, in terram quoque velut exanimes prociderint: caput denique parieti et pauimento, citra tamen offensam, alliserint. Horribile dictu, quam tremula voce rogantibus episcopis, qui tum sacris operabantur, et aliis exorcismi praesidibus, quamuis literarum ignarae, etiam latine responderint: et quam lamentabili voce, saeuis morborum tormentis affectae, planxerint. Proinde, Guilhelme mi, quaeris an daemonibus, (Christo nato et passo, qui claustra Ditis infregit, in ligno inortem vicit, ac Pharaonem illum cacodaemonem in aequore rubro submersit) aliqua obsidendi corpora baptismi lauacro expiata, et morbis affligendi potestas adhuc reliqua sit: et quare tum exorcismi sacris carminibus non cesserint. Quamuis horum reddere rationem, Theologorum interest potius, quam Medicorum: ne tamen consilium et operam meam tibi defuisse vnquam conqueri possis, quid hac de re ex sacris et Ethnicorum literis, ac Medicorum experientia compertum habeam, te non celabo. Quum huius terreni coelestisque mundi opifex angelos sibi ministros et satellites procreasset, horum dux Luciferus arrogantiae fastu elatus, ausus est in corde suo dicere: In coelum conscendam, supra astra collocabo solium meum, et similis ero altissimo. qua fastus indignitate mundi offensus architectus, iam coelesti luce orbatum, plus quam triginta millibus suorum comitum (vt Oenomaus scribit) stipatum, de coelo eum in Stygis tenebras et lacum miseriae deturbauit: alios vero in diuersa mundi loca, vt coeli exules, coniecit:

mitiores in aethera, ferociores in aera, tempestatum non raro auctores. Alios animo paululum benigniores, in flumina et aequor coniecit, procellarum in vndis coadiutores, quos Naiadum nomine venerata est vetustas. Alios vero, astus solertia nocentiores in terrae sinus, lucos, montium latebras et barathra coniecit, terrae mo tus et omnis idololatriae nonnunquam auctores, et pestiferae contagionis. ita enim dispersi sunt, vt (testibus Porphyrio et Platone) vniuersa orbis sint daemonibus plena. Horum pars fastu ambitiosa et solers, se simulachris deorum insinuauit, et sub Iouis, Apollinis, Osiridis nomine oracula, ne in mendacio deprehenderentur, ambiguitate perplexa, consultoribus dederunt: quae CHRISTO ex illibata virgine nato (res admiranda) teste Augustino, Plutarcho et Eusebio, passim in orbe terrarum obticuerunt, et tanquam ranae in Seripho obmutuerunt. At nunc, inquit Eusebius, Dei gratia per saluatoris nostri euangelicam doctrinam, vniuersus orbis vinculis daemonum solutus Deum verum glorificat, colit et adorat: nec Cacodaemon ille quicquam iuris in nos et nostra corpora haberet, nisi ob delicta nostra coercenda, in conatus aduersarii consentirent. Proinde Cacodaemon (vt Petrus ait) tanquam leo rugiens, inuidiae et vindictae cupidine excandescens, oberrat, quaerit vacillantes in fide, aut quauis desperationis aut calamitatum moerore vel ex atra bile captos, quos deuoret. Ob id Ioannes Chrysostomus in tertio de Prouidentia ad Stagirium monachum libro ait: Omni diabolica

actione potentior ad nocendum est, moeroris magnitudo: quia daemon, quoscunque superat per moerorem superat. Hinc vafer ille ex daemo num censu Silenus, a Mida rege captus, suum et Thracum suggerit consilium: Non nasci optimum, aut natum quam ocyssime aboleri: praestare mori, quam tot morbis conflictari, et infortunii procellis pessundari. ac illud Agathii succinit:

Num stultum est mortem, matrem timuisse quietis?
Quam fugiunt morbi, moestaque pauperies.
Atque ego dispeream, postmodo si redeat.
Flla semel tantum veniet mortalibus aegris.

His daemonii suggestionib. miser persuasus mortem vitae aerumnis esse potiorem, spe destitutus, moestus laqueo se strangulat. Non consentientes vero, tot ex atra bile morbis et illorum praestigiis (quos affatim in Epistola 138 primi Tomi recensuimus) macerat, vt desperati, mori quam viuere malint. Ob id Iamblichus de Mysteriis: Daemones, inquit, sua corpus praesentia grauant, morbisque affligunt. et Paulus cap. 1. ad Timoth. Bona, inquit, conscientia repulsa, quidam circa fidem naufragium fecerunt: quorum de numero est Hymenaeus et Alexander, quos tradidi Sathanae castigandos, vt discant non maledicere. Et 1. ad Corinthios cap. 5. iubet

eum qui cum patris vxore stuprum et incestum patrauerat, vna cum potestate Domini nostri Iesu Christi, tradi Sathanae, ad interitum carnis, quo spiritus eius saluus fieret in die Domini nostri Iesu Christi. Obsessi namque geminis vt plurimum infestantur morbis: corporis nempe, ex atra bile genitis, quorum symptomata sunt amentia et moeror. Pomponatius, meus Bononiae in philosophia praeceptor, tradit, priscos exorcistas (quos praecantatores appellant) ante coniurationem, obsessorum corpora ab atra bile expurgasse. At morbi animi nostri, nempe desperatio, moeror, timor, vitae odium, his longe sunt grauiores, quibus ille praestigiator nocturno et diurno tempore animum macerat, et lugubribus tentationibus mentem vellicat, et veluti aquila apud inferos Tityi iecur arrodit. Proinde Christus ex hoc mundo migraturus ad patrem, enixe orat patrem vt suos discipulos ab hoc tentationis daemonum malo vindicare, et immunes conseruare velit. quod Nonnus poeta Euangeliographus his testatum reliquit versibus heroicis:

id est: Ad te pater redux veniam, sed oro disci pulos nostros custodi concordes, a daem onii hostis scutiferi flagellis. Quod et nos patrem orare docuit, ne nos in illius coniiceret tentationes, sed vindicaret nos a malo: id est, daemonis afflictione et fraude, qua etiam quieta agitat corda. Et ne tam saeuis animi corporisque

morbis hominum macerarentur corda, Deus (inquit Iosephus) Salomoni artem praestitit, qua daemones et morbi ab hominibus arcerentur: quae tum multum vigoris habuit. Vidit namque Iosephus Eleazarum Iudaeum in exercitu Vespasiani, curantem eos qui a daemonibus torquebantur, tali methodo. Ingerebat naribus ob sessi annulum, sub cuius symbolo radix a Salomone indicata continebatur: quo de naribus educto, simul daemonium obsessi emunxit, ac aeger languore in terram concidit: et Eleazar carminibus Salomonis daemonem adiurauit illique per sacra edixit, ac vetuit, ne in pristinum suum ergastulum rediret. At vt obsessum, spiritu maligno liberatum testatetur, ponebat coram obsessis calicem aut peluim aqua refertam, quam vt egressus ab homine subuerteret, daemoni iam exauctorato imperabat. Certum est, homines impios et sceleratos a daemonib. subigi et torqueri: hos vero vicissim a pietatis et Christi Iesu cultoribus nornine eius audito contremiscere et torqueri. Proinde Lactantius: Daemones, inquit, iustos veri Dei cultores metuunt, cuius nomine adiurati, de corporibus excedunt: quorum verbis tanquam flagris verberati, non modo daemones se esse confitentur, sed etiam nomina sua edunt. Quia nec Deo, per quem adiurantur: nec iustis, quorum voce torquentur, mentiri possunt. itaque maximis saepe vlulatibus editis, verberari se, et ardere, iamque exituros proclamant. Sic quoque daemone in regione Gerasenorum obsessus, cate nis compedibusque vinctus, his disruptis,

nomen suum Legionis confessus, etiam ne verbo Dei torqueretur, petiit. De quo legio daemonum exauctoratorum porcos subiuit: qui rabie perciti, in aequore submersi sunt. Quod vero id genus daemonum Romae tam contumax fuerit, vt ne sacrosanctae Trinitatis mominibus, aut sacris exorcismi coniurationibus cedere voluerit, nil mirum. nec enim semper Apostolis cesserunt nisi prius oratione et ieiunio se expiassent. Verendum est, ne exorcismi praesides in aliquo deliquerint. impiis enim, vt Porphyrius tradit, aut venere incesta, aut quauis peccatorum labe pollutis, daemones non obtemperant: sed a puris pietatis cultoribus, Christo fidentibus, vincuntur. Proinde Hermes ait, eos qui Deum cognouerint, non tantum a daemonum incursionibus tutos esse, verum nec fato obnoxios: [gap: Greek word(s)] , inquit, [gap: Greek word(s)] . Id est: Vna et sola custodia hominum, a daemonum astu, est pietas. pium enim hominem nec daemon malus, nec fatum tenet. Reliquum igitur erit, Guilhelme, si aeger tuus, praeter rationem graui conflictatur morbo, aut dolore, qui opportunis pharmacis extirpari non poterit: nec quicquam proderint, si nec sibi mente constet, et praeterita quoque nec sibi visa vel audita sciuerit, ne tibi patientique cacodaemon suis praestigiis imponat, post sufficientem atrae bilis expurgationem, si aegrotum quoque exorcismo expiaueris, id quod medicamenta praestare non poterunt, exauctorato daemone, forsan

feliciter assequeris. qualia Beneuenius Florentiae in nosocomio opulentissimo crebro accidisse, in libello de Morborum miraculis scribit: et ego Bononiae et alibi pleraque vidi, quae in Epistola primi Tomi 138. relegere poteris. Vale.

AN ANIMAE, VEL DAEMONES OBsessorum, exauctorati procellas in aere et vndis continent. Epistola XXXV.

PRo comperto asserunt religionis Ethnicorum antistites et philosophi, animas corporis mole exutas, daemonum more circa monumenta et in aere oberrare, harumque spectra nobis obuersari: carminibus denique, antequam de Lethaeo obliuionis fluuio biberint, ad sortilegia cogi et allici posse: donec corpus aqua lustrali expiatum, tellure conditum, aut rogo combustum, defunctisque iusta aut parentalia persoluta fuerint. Proinde fingit Homerus, animam Elpenoris et Patrocli in aere oberrare, Vlyssem ac Achillem precari, vt eorum corpora sepulchris dignari velint. vnde Patrocli anima Achillem his alloquitur verbis:

Id est: Sepeli me quamprimum Achilles, vt portas inferni subeam: longe me inde arcent animae, simulacra mortalium: nec sinunt me illis super Lethaeum flumen conuersari, sed sic oberrare

cogor iuxta amplas inferni portas. Caeterum an haec terroris spectra et manes sint defunctorum animae, quae vitam impiam traduxerint: aut daemones, qui illorum obsederint corpora, qui ob moerorem ex atrae bilis morbo aut calamitatibus obortum, vitam exosi, animam desponderint, ac laqueo vel ferro mortem sibi consciuerint, non certe facile dixerim. Inclinat tamen animus in eam sententiam, variis exemplis persuasus, vt potius credam esse daemones, qui obsessa defuncto rum corpora deserere coacti, cum terribili ventorum turbine, ac aquarum inundatione, latebras montium (vt Horleszbergk et diui Patricii barathrum) cum telluris tremula succussione subeunt. Plerique vero nemora et loca incolatu hominum vasta ingrediuntur. Nonnulli in Echinadas ac Sporadas insulas desertas Britanniae migrant: quas magnus et corniger ille Pan, daemonum et vniuersi princeps, sub Tiberio Caesare incoluisse fertur: ac tum Christus pro nobis passus, caput illius attriuit. Ob id, nautis Paxam insulam praeterlabentibus, daemones alii Pana esse mortuum et exauctoratum adclamarunt. Haec nobis Demetrius apud Plutarchum perbelle his verbis testata reliquit: Circa Britanniam, inquit, insulae sunt plures dispersae, ob id Sporades dictae, quas alii daemonibus heroibus dicatas asserunt: ad quas a rege historiae et videndi causa ablegatus, quum ad proximam appulissem, reperi eam Britannis obnoxiam a sacrificulis et fugitiuis incoli. Vnde iamiam abituro, ingens ventorum procella daemonum spectra et prodigia, fulgura quas Graeci [gap: Greek word(s)] dicunt oborta,

animum meum perculerunt. Postquam haec desaeuierant, incolae rogati, quid haec monstra portenderent? respondebant, ait, aliquem ex praestantioribus obiisse. quemadmodum enim ellychnium incensum nihil graue spiraret, extinctum vero male olere, et multos molestia afficere: sic horum praestantiores animae placida habent initia, ipsarum vero extinctio et corruptio crebro (vt nunc) intempesta ventorum spiracula ac fulgetra concitat, nec raro etiam aera pestifera contagione inficit. Haec ille. At praestantiores de spirituum collegio mori dicuntur, dum verbo Dei exauctorati, aut in sanguine passionis eius (velut Pharao in mari rubro) submersi, in loca deserta aut aequor migrare coguntur. Pilati quoque Iudaeae praesidis obitus, haec comprobare videtur: qui a Caio Caligula Romam accersitus, vt causam Christi innocentis supplicio condemnati diceret, Caligulae ferociam et carcerem veritus, desperans, proprio cultro mortem sibi consciuit. corpus itaque eius mole oneratum, in Tiberim demergitur. quod quum in vndis fluctuaret, spiritus maligni reprobo gauisi cadauere, illud nunc in aera, modo supra aquas in sublime deferebant, et (vt scribit Iacobus de voragine) terribiles concitabant tempestates, fulgura tonitrua, grandines, labroceras, aliasque aquarum inundationes. quapropter Romani id de Tiberi exemptum, Viennam Galliae vrbem deportarunt, Rhodanoque fluuio immerserunt. Alii vero, et Eusebius, aiunt, proscriptum e Roma exulem, Rhodano sese submersille, quo in loco naues pari succussae tempestate, quum crebro

quoque pessum irent, accolae, vas illud maledictionis, daemonum habitaculum, in Losannae episcopatus Heluetiorum territorium detulerunt. et sepeliuerunt. Quum vero daemones, incolas loci nephandis quoque terriculamentis infestarent, cadauer illud in quodam puteo mon tis Heluetiorum fracti, collibus circumsepto, non longe a Lucerna distante, submerserunt: vbi modo quoque manes Pilati miris procellis saeuiunt: in quem si quis (aiunt) lapillum tantillum deiecerit, toti Lucernensium regioni inundationis periculum imminere. Ob id piaculum est, quippiam velle temere circa paludem experiri. praestaret crabrones, quam manes Pilati, irritare. Quid multis? cunctasub concauol unae orbesunt spiritibus plena: vt Ioseph. Castiliensis, et alii Hebraeorum Cabalistae tradunt. Neque sane in insulis desertis modo, sed etiam in metallorum scaptensulis daemones delitescunt: quorum alii propitii, metallorum fossores, illos auaritiae cuniculos, qui ad ducentas orgias in matris deorum hominumquc viscera saeuiunt innoxii, ludicris ac praestigiis exercent, venas quoque metallorum secant, segmentis vrnas onerant, in fune attractoria penduli sese librant. At alii his atrociores, scalas et machinas infringunt, sulphureo mephitis foetore operarios suffocant, territos metalla deserere cogunt. Haec Iurisconsulti inter ostenta prodigiorum recensent, quae Graeci [gap: Greek word(s)] ab apparendo dicunt: Ciceroni spectra appellantur. vt si appareat vir humana specie angustior, deinde fathiscat. In qua significatione et Herodotus vtitur. Habent et Graeci daemonium,

quod [gap: Greek word(s)] dicunt, quod (vt Aristophanis interpres ait) variis formis aut spectris sub meridiem, calamit osis iubente Hecate obuersatur. quod Psalmographus daemonium meridianum appellat. Sunt haec cacodaemonum aereorumque spirituum opera, qui se multifariis phantasmarum lu dibriis mentibus hominum ingerunt. vt spiritus ille qui M. Bruto exercitum ex Asia traiecturo, nocte assidebat, et perconctanti cuias esset, respondit. Malus tuus sum Genius, quem in Philippis, Thessaliae campis, videbis. vbi Brutus in conflictu occubuit. Galenus libro tertio de Locorum affectorum notitia, horum causam in phantasiam, atrae bilis morbo aut moerore corruptam, refert. Quosdam, inquit, videbis animo tam anxio, vtpote qui simul et mortem metuant, et tamen sibi eandem violenta manu aut laqueo inferant. Proinde, inquit, recte Hippocrates, omnia ipsorum accidentia in metum et moestitiam coegisse videtur. Hos sane ad vitae taedium et dispendium vrgent daemones [gap: Greek word(s)] assessores dicti, contra quos praesens alexipharmacum est nominis Iesu inuocatio: quo audito, coelestium ac terrestrium genua flectuntur atque contremiscunt, characteribusque diuinis cedunt. De qua re Capnio noster, triplicis linguae culmen, in librotertio de arte Cabalistica et philosophia Pythagorica abunde disseruit. At nihil haec forsan Medicorum interesse arbitraris: qui corpus, non animam curant. Fateor sane Philodaemon, si mens sola affectibus langueat. Verum si ex sympathia mens corpori vitioso condolet: non modo vt animus medicamentis spiritualibus

expietur, sed vt corporis quoque temperatura in integrum restituatur, et a prauis et vtriusque bilis humoribus expurgetur, operaeprecium erit. Ob id Aconistus medicus, ad curam Charicliae virginis, amore Theagenis heroico efflictim irretitam accersitus, patri respondit: [gap: Greek word(s)] . id est: Nostra ars affecti corporis curationem pollicetur, animi vero non principaliter: sed tum tantum, quum compatitur corpori afflicto: quo sanato, et ipta conualescit. Nam animae, inquit Galenus, sequuntur corpora. Quare cum videris homines moestos, vitae pertaesos, moerore tabescentes, elleboro eos (vt Melampus Proeti filias) purgato: electuaria ex aromatibus quae spiritus adaugeant, animumque exhilarent, porrigito. si haec non iuuerint, aeger quoque nec mente sibi constiterit, ac nec visa nec audita dixerit, diuerso vel ignoto idiomate responderit: tum ne [gap: Greek word(s)] daemones aegrotum in ius vocent, et obsideant, exorcismo eos de possessione protrudito, animi corporisque curam adhibeto, et morbos vulgo medicorum incognitos curabis. Postremo illud obscoenum ludibrium, quod in oppido Rugianorum viribus idoli accidit, velut parergon addere libuit: cuius praestigiis fit, vt mares foeminis coeuntes, canum more cohaereant, adeo vt diuelli non possint, nisi perticis vtrinque appensi, ridiculum populo spectaculum exhibeant. ea portenti foeditate, solennis statuis cultus et religio accessit: creditumque est earum virib. effici, quod demonum

praestigiis erat adumbratum: qui statuis demolitis, Ruginaorum templa et vrbes destituerunt. Vale: et vna Deo agamus gratias, qui sua natiuitate nos a daemonum potestate liberauit.

DE FASCINO, ET VAPORVM DE corporibus effluuio, et aue charadria. Epistola XXXVI.

MISERA aedepol est vitae mortalium conditio, variis morborum calamitatibus obnoxia, quorum corpora cum a daemonibus morbis affliguntur: tum ea quoque maledicum fascini virus contagioms tabe, praecipue tenera infantium corpora, labefactat. Quamuis Philarchus quoque refert, quasdam de familia Palethebaeorum, Pontum incolentes, etiam adultos contagionis hac labe quoque inficere. Est quippe fascinatio, vaporis virulentia corpore noxio, natura ab aliis dissidente, [gap: Greek word(s)] , id est, defluuium, quo aliorum corporis habitus et spiritus, per visum contactum, inuidiam, ob vocis et maledicae linguae virulontiam, per vaporis halitum conspurcati corpora tabescere cogunt. quae continuo halitu difflari, et ob id alimento refici oportere, Galenus in libro de Salubribus recte docuit. Vapor vero ille pro natura corporis et sanguinis vnde prodit salubris est, aut noxius: vt adolescentulorum, qui male olentem hircum sub alis fouent: et anilia vetularum corpora: et aliorum, qui vitiosi halitus sui rudimentum in alios vibrant, et eiaculantur. Salubris vero est. vt Alexandri

magni, qui iucundum spirabat odorem, quo languidos sibi assidentes fertur refecisse. Non tantum vero de animalium corporibus, sed etiam de plantis talis vapor efflatur: vt de ficubus, de quibus Plutarchus ille polyhistor sic ait, [gap: Greek word(s)] . id est, Ficus vaporem calidum et acutum, ac incisiuum spirat, qui carnem gallinae in ea suspensam maturat, et coctu facilem reddit. Eodem quoque modo afficitur, si ablatis pennis in tritici aceruo reconditur, vel eo obruitur. An non putrida de veteri quercu ligna, herbas lunarias, et de cadauerum monumentis scintillas, ardenti vaporum fulgore noctu coruscare videmus? Et amethystum, quem vulgus rubinum appellat, rutilo et micanti vaporum splendore nocturnas illustrare tenebras? At nec his suo vaporulento candore cedit lapis lunatis, Selenites, forma crescentis in cornua lunae: cuius imaginem crescentis et decrescentis suo fulgore ipse pellucidus reddit, instar speculi, vnde Specularis quoque dicitur.

Atqui de nullo metallorum salubrior spirat aura, quam de aere ex chalcitide conflato, qui viridiae rugine quoque scatet: de quo clauus, suillae aut ceruorum carnibus infixus, eas a putredine illibatas, sua stiptica exiccandi potentia diu conseruat: quod hi quoque fossores metallorum, qui in scaptensulis Graecis [gap: Greek word(s)] dictis, chalcitidem cum aerugine scrutantur, fatentur. Decidua oculorum supercilia quoque, vapore aeris renasci constat. exhalans enim de chalcitide in oculos aeris fuligo, sistit

et siccat oculorum [gap: Greek word(s)] et lacrymas: qua ratione scabriciem et lippitudinem oculorum quo que curat. Aristoteles etiam fatetur, vulnera aereis inflicta ensibus et armis minus habere dolo ris: ocyusque, ob siccam de aere exhalationem in vulnere derelictam, curari. Non enim temere poetae fingunt, Chironem centaurum medicum, accepta de Achillis hasta aerugine foedum Telep hivulnus sanasse. Nec alia ratione quam halitu, aquilarum pennae, aliarum volucrum pen nas admixtas insumunt. At illud quod de caprarum fascino cum herba eryngii scribit Plutarch. his longe memorabilius est. [gap: Greek word(s)] , inquit, [gap: Greek word(s)] . id est: Asserunt, si vna de grege caprarum eryngium herbam in os acceperit, reliquas stare attonitas, nec vsquam progredi, donec caprarum custos accedens, eryngium herbam ore exemerit. Tantum, inquit Plutarchus, habent [gap: Greek word(s)] id est vaporum defluxus, potentiae acumen, vt ignis instar proxima quaeque depascant et dispergant. Nam vt medica naphtha ignis vaporem et scintillas, etiam longo loci interuallo dissita, ad sese derepente allicit: sic charadrios auicula in torrentium charadris, id est voraginibus, inter saxa oberrans, primum regio morbo laborantibus conspecta, croceos bilis vapores confestim attrahit: ipsa quoque tanquam fascino perculsa, oculis conniuet, caputque sub alis recondit, non medelam arquatis inuidens, sed bilis

acrimoniam verita. Ob id sub velamine vendebatur, ne licitator remedii particeps fieret, antequam emeret. Hinc natum est adagium, in eos qui rem vtilem celant, Charadrii aemulus. Huic Latini Galguli nomen indiderunt. Nullum profecto reperitur in humani corporis fabrica sensus organum, quod tanta spirituum copia scateat, et spiritus fulgor emicet, vt de oculi pupilla vapor. Quin Augustus Caesar tam lucidos fertur habuisse oculos, vt in quos paulo attentius oculos intuitu defixisset, hos tanquam ad solis fulgorem oculis conniuere cogeret. Suetonius quoque auctor est, Tiberium Caesarem experrectum etiam in tenebris, vt feles, vidisse. nam et Gellius scribit, in vltima terra, cui Albaniae nomen est, incolas in pueritia canescere, et noctu acutius quam interdiu cernere, fulgore scilicet teneram visus aciem obtundente. Quum igitur spiritus, fascini vehicula, tam confertim ad oculos confluant, et in obiecta eiaculentur, si ex impuro sanguine procreati fuerint, nihil certe mirum est homines visu effascinari, lippitudinis contagione infici, et erumpentibus mulierum menstruis specula conspurcari, ac macularum squalore velut situ obsita pollui. Isigonus quoque scriptis suis testatum reliquit, esse in Triballis et Illyria quasdam effascinantium familias, quae visu (quos iratis praecipue oculis aspexerint) interimant, easque gemina in oculis pupilla esse cognobiles: eiusque mali contagione impuberes facilius affici. Sunt et huius farinae in Scythia mulieres, quas Apollonides vithras appellat. et non adeo diuersi generis Pontum incolunt mulieres, quas

Philarchus thebias cognominat, quae altero oculo geminam pupillam, altero equi essigiem habeant, aspectu terribiles, quas etiam veste oneratas submergi posse negant. ita solers natura, quae noxia et cauenda sunt, suis insigniuit characteribus. Oculorum nempe fascini nec pecora sunt immunia. Ob id lepide Virgilius cecinit:

Nec oculi tantum sunt huius exsecrandi mali or ganum, sed et vox, et quorundam hominum maledica lingua: quae non corpus modo, sed animam quoque inquinat. Obid diuus Iacobus apostolus: Lingua, inquit, effrenis, incoercibile malum, plena veneno mortifero: per eam benedicimus Deo patri, et maledicimus hominibus ad Dei effigiem conditis: ex eodem ore procedit benedictio et maledictio. Cuius vitia Gregorius Nazianzenus hoc lepido disticho ita expressit: [gap: Greek word(s)] . id est: Lingua nihil perniciosius mortalibus, equus vt effrenis praecurrens, telum promptissimum. Nam inter fascini vitia, lingua perniciosa vix crudelius reperitur vllum, quo laudata tabescunt. Reperiuntur enim in Africa hominum, inquit Gellius, familiae voce atque lingua effascinantium: quae si forte impensius laudauerint pulcras arbores, segetes laetiores, infantes amoeniores, egregios equos, pecudes pastu atque cultu opimas: haec omnia emoriantur, nulli alii interitus causae obnoxia: Nec temere id fieri philosophi tradunt. laudatio nempe laetitiam in corde parit, et spiritus vaporulentos: quos turbulentos in faciem

et oculos calor dispergit, per quos fascini virus eiaculatur. Vnde inoleuit consuetudo, vt quidpiam laudaturi bene ominantes, ne verba nostra obsint, praefamur: Vt Deus id conseruet. At inuidiae fascinum multo aliis est perniciosius, qua Siciliae tyranni non inuenere tormentum maius. Quae, audita vel visa aliorum prospera for tuna, peraures et oculos vitiorum fenestras, in corda prorepit: ex cuius maleuolentia spiritus noxii in corde turgent, et per oculos, aspectus toruos, emicant, et vt ignis e silice prosiliunt. [gap: Greek word(s)] , inquit, [gap: Greek word(s)] : id est: Quoniam inuidi, foelici aliorum successu contristati, tabescentes corrumpuntur, et marcescunt. Caeterum has effascinationis causas Calasius apud Heliodorum libro tertio de Aethiopica historia, erudito certe verborum compendio conscripsit. Aer iste, inquit, qui nos ambit, externas quibus imbutus est qualitates per sensuum organa, ad interna viscerum praecordia, ossiumque medullas vsque defert: et ea ratione plerisque inuidia fit morbi causa, quae proprium fascinationis nomen accepit. Vnde illud quoque, ait, Considera Charicles, quam multi dolorem oculorum et pestis contagionem hauserint, qui his morbis affectos, ne quidem attigerunt, imo ne lecti quidem aut mensae fuerint participes, sed tantum aeris. Subuentanei etiam affectus per oculos, natura spirituum feruentes, in animas quoque deferuntur. Nec tamen his animi corporisque morbis natura medicam denegauit opem, sed varia produxit amuleta et [gap: Greek word(s)] , quibus hi amoliri et arceri possent. Ac

vt vberiori beneficio, Christophore, tuum et Medicorum fauorem demerear nonnulla adscribam. Inter quae corallium rubrum collo infantium appensum, aut armillis insertum, in brachioque gestatum praerogatiuam habere aiunt. Alyssum herbam domi ad lacunaria suspensam, salutare re fert Dioscorides esse amuletum, contra fascinati ones hominum quadrupedumque generi. Bacharem herbam beneolentem, Vergilii poetae freti testimonio, contra fascinum pollere aiunt, singulari vi, quum in Bucolicis cecinit:

At illud quod Aristot. de ruta tradit, quam comestam fascini ait obtundere vires, ob rationem quam reddit, plus fidei meretur. Luporum quoque rostra et capita portis villarum, ad arcenda fascini veneficia praefigebant. Quod venatores nostris quoque temporib. obseruant: sed in quem vsum, nesciunt. In haec diuertere libuit, vt Medici perpendant, in medium pro Repub. consulturi, quam saeua pestiferae contagionis mala, et fascinationis morbi, ex [gap: Greek word(s)] , id est de vaporum a sordidis corporibus effluuiis, in publico commercio oboriri possint. Quo fit, vt contagionis virus semper vlterius serpat. Vale.

DE ALYSSO, ET HERBA BRItannica. Epistola XXXVII.

NOn habeo certe quicquam aliud exploratum, quod Medicinam adeo illustret ac salutarem

reddat, atque recta herbarum cognitio est, quarum inuentionem heroibus ac regibus, denique diis immortalibus consecrarunt. Ob id Cicero: Mirari, inquit, licet quae sunt animaduersa a Medicis herbarum genera, quae radicum, ad morsus bestiarum, ad oculorum morbos ad vulnera, quorum vim et naturam ratio nunquam satis explicuit: vtilitate enim ars et inuentor probatus est. Non parum debemus alyssi herbae inuentori, quae contusa et in cibo canibus oblata, illorum rabiem compescit: domi suspensa, omne fascinationis genus ab hominibus, et pecore omni amolitur: in punicea lacinia collo adalligata, vniuersos pecoris morbos arcet. Cuius admir andas etiam in arte veterinaria vites, Plutarchus his verbis celebrat: Herbam, inquit, quam alyssum vocant, alii in manus accipientes, alii solum aspicientes, a singultu liberantur. Fertur eadem ouillo et caprino pecori salutaris esse, prope caulas et septa eorum consita. Sed non minor illi referenda est gratia, qui eam modo ignotam, nobis notiorem reddiderit: quod equidem, vt gratiam et fauorem Medicorum demerear, facere conabor. Hanc Galenus definit, prasio esse similem, asperiorem tamen et spinosiorem, circa seminum verticillos aut globulos, flore caeruleo: quam caniculae aestu legere oporteret. At Paulus, ex Aegina insula medicus, et Aetius, a Galeni descriptione variare videntur: quam vterque, quod ea ferrum induratur, Sideritim vocat, inquit enim Aetius: [gap: Greek word(s)] . id est, Herba sideritide, Heraclia dicta, vtuntur

quidam ipsa sola contra canum rabiem: et aiunt, ipsam abunde prodesse: et ob id quod a [gap: Greek word(s)] , id est rabie liberat, alyssum nominarunt sideritim. Quam Dioscorides et concors medicorum consensus verbenam et peristerion appellant, et esse fatentur. Nec adeo multum refert, quod Dioscorides de alysso, sideritide, verbenaca, de qualibet proprium caput conscripserit: immensa enim illa nominum varietas multis, etiam peritissimis, radicisecis crebro imposuit. An vero herbae Britannicae historia sit legitima Dioscoridis, aut velut subditicia, ab aliis inserta librariis, non facile dix erim, Plin. ac Strabo testantur, illius vsum a militib. Caesaris Germanici in castris vltra Renuin ad arcturum promotis, esse repertum, quam Frisii ex Britannia allatam milites docuerunt, qua cum [gap: Greek word(s)] morbo affecti, dentibus deciduis, foeda oris vlcera curabant. Vnde Dioscorides: Herba, inquit, Britannica priuatim ad ea vlcera quae in ore et tonsillis depascendo serpunt, confert: quam ob insignem astringendi vim, bistortam alteram esse quidam arbitrantur. Vale: et vtram tu esse velis, penes te sit arbitrium.

DE TORMINIBVS A FEBRE DERElictis, et absinthii viribus. Epist. XXXIIX.

ACcidit plerunque affinis perdilecte, vt filii qui ab auita parentum probitate degenerant, ipsis longe deteriores euadant. Hoc idem in febribus ex atrae aut flauae bilis putredine natis accidere quoque arbitror: quarum Symptomata sunt febribus ipsis longe crudeliora. Nam si

ratione victus frigida, aut aquae potu diuturno humores plus aequo crassiores reddiderint, nec in paroxysmi declinatione detecto corpore difflare aut per sudorem exhalare sustinuerint, aut nec cholagogo eos concoctos expurgauerint, tum vtraque bilis, febre sopita, in venis praecordiorum ad ventriculum et pectus pertinentibus, sua acrimonia delitescens, saeuis torminibus pectus et interna affligit viscera, adeo vt febrem quam hos cruciatus ferre malles. Nec ab his eos liberare poteris, nisi vtriusque, vel saltem flauae bilis reliquias per aluum expurgaueris: vt pererudite Hippocrates, magnus illemedicorum coryphaeus, nos in libro de Veteri medicina his admonet verbis: Et quos, ait, acuta acrisque et aeruginosa bilis aut flaua affligit, qualis mox rabies et morsus viscerum ac pectoris, et desperatio infestat? non sedantur autem haec, priusquam eadem bilis expurgetur et obtundatur, aliisue permisceatur. Quando sane humores in iecore diu manserint, nec per corpus digeri aut exhalare possunt, a febrili sane calore, veluti dum ex sanguine atra producitur bilis, aduruntur, eorumque acrimonia ex febrili aestu parta, tanquam in dysenteria (ait Galenus) pectus et viscera mordent ac vellicant. Hos absinthii [gap: Greek word(s)] dilutum vel infusio expurgat et alterat. nam humores ventri culum infestantes, vt ex Ruffo docet Aetius, detergit, concoctionem adiuuat: cuius argumentum est, quod id potantibus, nec ora nimia saliuae copia madent. Lenit et in epate et splene inflammationes, vrinam et menses proritat. Et vt Aetius refert, [gap: Greek word(s)]

[gap: Greek word(s)] . Ob id Galenus Glauconem mo net, vt febre tertiana notha laborantib., post diem septimum iugiter det comam absinthii. et Paulus quoque: Si, inquit, signa concoctionis morbi apparuerint, aude dare absinthii dilutum. Nam vt Mesue ait, confert iuuamentum magnum in febribus oppilationum, et chronicis. Proinde ait Galenus in Methodo (malo enim verbis ipsius vti, quam meis, tuis eruditis obstrepere auribus) Nos, inquit, vel si minima sit suspicio iecur vel ventriculum laborare, absinthium protinus oleo incoquimus, ac eo particulas fouemus, aut irrigamus. Cum autem in omni absinthio duplex qualitas et facultas existat, vtique in Pontico astringendi facultas non parua est: in reliquis omnibus amara quidem qualitas est vehementissima: astrictio vero, quam saltem gustu agnoscas, aut plane obscura aut prorsus nulla sentitur. Proinde ponticum ad iocinoris et ventris phlegmonas eligi potest. Porro id est tum folio, tum flo re vero longe quam caetera absinthia minore Odor vero huic non modo non suauis, verum aromatum quid prae se ferens reliquis omnib. plane est foedus, qualis est nostro vulgari absinthio. Quare, inquit, haec fugere conueniet, vti autem semper pontico. Quale non saltem in Ponto sed etiam vltra Rhenum inuenire est. prope villam enim qua recta itur ad Alceam in Palatinatu crescit. Adeo vero bilis acrimoniam obtundit, vt animalia quae eo in Ponto vescuntur, felle instar columbarum careant. Valeant itaque, qui vinum absinthites caput offendere tradunt: quum illius poculum inter

ebrietatis antidota numeretur. [gap: Greek word(s)] , ait Paulus [gap: Greek word(s)] . Pulchrum, inquit, est ante alia pocula absinthii dilutum praelibare. illudn. omnium minus caput craepala onerat Sunt porro Graecorum medicis duo protrita potionum vocabula nempe [gap: Greek word(s)] . id est decoctum et [gap: Greek word(s)] , id est dilutum aut infusum. Est autem dilutum aqua, vinum, aut alius humor, in quo herbae aut radices vel aromata maduerint, vt absinthii surculi: quibus exemptis relicta eius oleris vi aut amaritudine in aqua vel vino, id proprie absinthii dilutum, vel infusionem dixeris. quod Pauli interpres, absinthii balneum ridicule vertit.

DE MATRICE ADEMPTA, ET FOEtus mortui admiranda excretione. Ad Achillem Gassarum, Augustanae vrbis Medicum, et Guilhelmum Rascalonum. Epistola XXXIX.

DVm ex thermis, doctissime Achilles, quae in Hercynio Sueuorum nemore vnum ab oppido Kalbe miliare scaturiunt, domum proficiscerer in itinere ad noctem diuerti ad paerfectumpagi in Nideressen: cuius vxor in lecto puerperii grauiter decubuit, quum vterum 12 menses grauida se gestasse arbitraretur, nec vlla enixus signa eminerent. Aderat quoque medicus, et obstetrix, quae hoc idem affirmabat. Quippe quod nec vterus pondere ad pubem decliuior appareret, nec latera lumborum matris detumuissent (quae, dum foetus de vmbilici nexu ad partum

decliuis se explicat, accidere solent) nec dolor puerperam, compagines ossis sacri et pectinis dis soluens infestaret, nec effluuio madoris ex rupta alanthoide foetus pellicula, labra vuluae maderent, nec vbera lacte distenta vt prius turgerent, sed flaccida decrescerent: nec facilius praecordia spirarent: nec incessus, ob coxendices foetus mole decumbentis oneratas, tardior et pigrior appareret: nec crebrior lotii cum ardore mictus aut stillicidium parituram exercerent. Quare, inquit obstetrix, Lucinam testor, ne sim aborsus occasio, me nihil temere facturam. Tum medicus: Heus bona, inquit, mulier, signa tempestiui enixus probe et recensuisti, et obseruasti. at ego hanc non humana effigie foetum, sed informem et inanimem carunculam, ex sterili vtriusque parentis spermate, lentaque, humorum viscedine adeo firmiter concretam et coalitam, vt ferri etiam respuat aciem, in vtero gestare credo, quam molam appelllant: qua, grauida eisdem affligitur symptomatis, pica, mammarum pruritu, dentium dolore, oculorum ophthalmia, et altero mense vomitu, cibi fastidio, quibus praegnans laborat. Tum misera mulier, ô hospes, ait, haec obstetricis et medici controuersia, meum vellicat animum. quam tu attentus arrectis audiuisse auribus videris. vnde te senem, qui multorum hominum mores et vrbes vidisti, te medicinae non imperitum arbitror, quaeso et obsecro, vt quid sentias, tuum quoque consilium fidele mihi impartiri velis. Tum ego misertus mulierculae, comitante marito, cominus accessi: cuius facies pallore squal lebat, et inflata videbatur, anhelitus grauiter olebat:

ardore stomachi animique deliquio subinde languida, febrili quoque horrore crebro incerta periodo contremiscebat: venter calore destitutus algebat: nec capitis oculorumque aberant dolores, quibus macerata, epilepsiae quoque conuulsione torquebatur, sed leuiori. quae haud obscura, embryonis aut foetus in vtero, vel ob sanguinis et alimenti inopiam, aut acutos matris morbos hysterica praefocatione laborantis, demortui signa noueram. Tum miseram consolatus mulierculam, Bono (aiebam) sis animo mulier, ne desperes quaeso, optata enixus superueniet quae non sperabitur hora. Nam philosophi et poetae legitima humani partus tempora non saltem nonum statuerunt mensem, sed decimum ac vndecimum quoque. Et noster diuinus Hippoc. IC. docuit, infantes posthumos decimo quoque mense posse nasci. et Masurius auctor est, L. Papirium praetorem, secundo haerede lege agente, bonorum possessionem contra eum dedisse, quum mater partum X II. mensibus tulisse diceret: quoniam nullum certum pariendi tempus statutum videretur, quod cum ob matris morbos, tum foetus causas accidentarias plurimum euariaret. taceo quod conceptus hora vos mulieres plerunque lateat. cras mane cum lotium videro, quid ego de tuo partu sentiam: et postquam satis deliberauero quid opus sit facto, temaritumue tuum non celabo. Mane igitur experrectus, caeteris remotis arbitris, praeter medicum, obstetricem et maritum, Quoniam (dixi) accinctus, vt videtis, sum itineri, paucis, quid de vxoris tuae partu ô hospes sentiam, explicabo. Singula prius commemorata

symptomata et signa, quib. vxor tua maceratur foetum in vtero esse mortuum, et non gestare molam, plane arguunt: qui quum exactis a conceptu quatuor mensibus sponte sua se mouerit, necesse est quod vitam habuerit: quae sine anima coelitus data subsistere non potest. Est quippe anima [gap: Greek word(s)] , id est actus, quo corpus organicum per se sua sponte, sine externo subsidio, quouis temporis momento mouetur: et eo nomine immortalis. Proinde mola, quae est informis et inanimata caruncula, proprii motus expers, qui solus foetum a mola distinguit, esse non poterit. caetera conceptus accidentia sunt vtrique communia. His hospiti contristato valedixi. Poste ro die, quum domum rediissem, adiit me consulturus ciuis ex oppido Eberbach, in littore Nec caris fluuii sito, cui nomen Andreas Seidlen Hu ius vxor foetum viuentem aliquot menses in vtero gestauerat. et quum iam tempus enixus appeteret, vbera eius prius turgida, lactis aquosi rore madebant, ac decrescebant: nec puer in vtero subsiliit. quae signa foetum mortuum testabantur. Tandem foetus in matrice computruit. cuius de crurib. et cerebello ossa denigrata et carie obsita incredibile dictu, sed verum: quum mulier ob intestini exulcerationem alui profluuio laboraret, tandem anno decimo non per vuluae ostiola, sed per anum, ossa excreuit. Non sunt enim haec viscera tam longe dissita, cum illius ceruix intestino recto incubet. Ob id Oribasius libro Synopseos 9. cap. 51. Sciendum vero est, inquit, abscessum vteri rumpi quandoque per vuluae ipsius os, quandoque per vesicam, ac saepe etiam in rectum

intestinum rumpitur. Et quamuis Aretaeus Cappadox, vetus ille medicus, pereruditus morborum acutorum scriptor, dicat: Humoris in illis hydropicorum collecti, per intestinorum rupturam egressio, credi non potest: multo minus foetus, neque enim innoxium neque citra perniciem intestini vlcus existit. Mulier tamen illa vel hodie adhuc est superstes. Dum haec meditarer, Guilhelme, en non vulgaris eruditione vrbis Augustanae medicus, Achilles P. Gassarus, vere alter in re medica Achilles ad me dedit literas, quibus non disparem demortui foetus historiam significat: nem pe suam in Goettzin conterraneam, quum diu foetum mortuum in vtero gestasset, tandem hunc marcidum per apostema in iliis suppuratione apertum, frustillatim eiecisse Addidit et aliam magis cruentam foetus in vtero matris occisi, historiam. Quum maritus, cui nomen Andreae Rempter erat, ira percitus, vxoris suae ilia dextra cultro capulotenus traiecisset, eiusque intestina elapsa, Mauricius Orchetomus accersitus calidis fotibus elota reposuisset, epigastrii vulnus censuit tum misera, facta puerpera, sexto a conceptu mense, et tertio post vulnus inflictum die, puerum occisum enixa est. cuius dextram supremam caluariae adhuc cartilaginosae partem, saeuus ille homicida verius quam parens, vsque ad sinistri oculi supercilium vulnerauerat. Mater vero chirurgi opera conualuitiquae vel hodierno die vitali fruitur aura. At hos putridi embryonis per anum et ilia enixus et vulnera, illaesa matricis compagine, absque continui solutione fieri non posse, palam est. quae vulnera

matricis non esse letalia arguunt: quum ea laxatis ab vtroque coxendice cornibus et ligamentis, iam scroto inuerso similima, exciderit. quauis data occasione, ea abscissa mulierem diu viuere posse, Paulus Aegineta his testarur verbis: [gap: Greek word(s)] . id est: Constat tota ablata matrice, nec mortem inde subsequi. Vidi quoque hanc, mulieri Bononiensi, quum mola trusatili ordeum et id genus frumenti degluberet, elapsam, et cucurbitae instar inflatam: Carpum chirurgum, me cooperante, nouacula abscindere: quam tandem toto biennio Bononiae crebro mihi obuiam et superstitem vidi, donec Bononia emigrarem. Hasce foetus in aluo matris mortui et muliebris partus historias recensere placuit, additis ex primaria medicinae parte [gap: Greek word(s)] signis pathognomicis, quae longe verius quam lotium, morborum causas indicant. Cita namque morbi cognitio, vt Heliodorus scribit, expeditam et facilem illius curam efficit: muliebre vero silentium, et dissimulatio, aegre curabilem reddit. Ob id Chalasaris ex Aegypto medicus et magus: Non erubescat (inquit) medicus a muliere aegrotante sciscitari, et percunctari causam morbi. nam ex hac verecundia et causae inscitia, multae pereunt. Eam ob rem ipse Charicliae puellae amorem heroicum, obseruando in spectaculis, visus puellae et vultus varietatem, cognouit. Vnde Hippocrates causas sterilitatis non ex lotio, vt nostrates medici vromantes facere solent, dinoscere, sed interrogando, tactu et suffumigiis explorare, integro libro docet: quem praestaret

imitari, quam turpiter ex solo lotio nugari. Vale: et eximium vestrae Augustanae reipubl. medicum, multarum rerum peritia et eruditione celebrem, D. Geryonem Seilerum, meo nomine salutato.

DE PVRIS PER LOTIVM, EX PVLmonis, epatis, renum, aliorumque viscerum vomica erumpentis per meatus reconditos expurgatione, ad Doctorem Geryonem Seilerum, Augustanae vrbis Medicum. Epistola XL.

EXactis vno aut altero mensibus, Geryon doctissime, communis noster amicus, et colloquij de bonis literis consors Cyrlerus quum ex Augusta a te, et strenuo equite Sebastiano Schertlin, conuiuio exceptus, Heidelbergam rediisset, et paululum ante crepusculum de more in myropolio conuenissemus, et mihi tuo nomine plurimam impertiisset sasutem, ait a te et symposiarcha vestro Schertlin, in conuiuio de me honorificam factam mentionem. te quoque aiebat meas et legisse de re Medica epistolas, et candido eru diti iudicij tui calculo approbasse: ingenue fateor, quamuis non siminanis gloriae mancipium, laetabar tamen plurimum, mea de re Medica obiter scripta, a Medico docto commendari. Quis enim obsecro non mallet a viro multarum rerum peritia et eruditione laudato approbari, quam a centum illaudatis ad sidera vsque efferri? Addebat quoque, praeter caeteras Empiricorum imposturas

proditas, id summopere tibi placuisse, quod temeraria Medicorum vromantum de substantia aegritudinis ex solo vrinae indicio iudicia, publica Medicorum scandala, aegrorum vero interitus perniciosam occasionem confutauerim, illorumque auctores diris quoque deuouerim. At, mi Geryon, quam parum fidelis mea admonitio profuerit, ex hoc quod sequitur intelliges. Nuper quidam inter Palatinatus proceres, veteri mihi necessitudine coniunctus, lotium suum purulentum tabellario ad me perferendum dedit: simul quoque totam morbi historiam, et illius accidentia pathognomica, quae Galen. essentialiter inhaerentia appellat, lite ris declarauit. Nouerat enim, nulla habita morbi descriptione, me de illius substantia diuinare vel nugari non solere. Ex quibus non obscuris signis et indiciis intellexi, eum apostemate in membrana costas succingente laborare, ac febre continua macera ri: et dum excreare vellet, punctura in latere dextro efflictim torqueri. Decimo vero quarto a morbi initio die, apostemate iam concocto et suppuratione maturo, ingentem puris copiam in pectoris cauitatem et pulmonis arterias erupisse: quam quum ob lateris puncturam, tum obanhelitus difficultatem eructare non posset, vrinamque sedimine puru lento turbidam emingeret, haud obscura coniectura intellexi, Naturam meatus plerisque medicis ignotos, ei vero optime notos, de pulmone per arteriam et venam cauam, epar et venas emul gentes ad renes, ad vretheras et vesicam vsque patefecisse, per quos sese a sanie exoneraret. et haec esse certa pulmonis, ex pleuritide saniei defluxu onerati signa. Haec quum illius vrbis, in qua aeger decumbebat,

Medici vromantes (qui ex lotio, velut olim hydromantes ex aqua, diuinare solent) intellexissent, audio eos protinus cum magna fastu exclamasse, Vrinam purulentam non esse pulmonis aut pectoris affecti indicium, sed (vt Hipp. refert) si quis sanguinem aut pus minxerit, aut renum aut vesicae vlcerationem significare. Sed, mi Geryon, probe nosti, quanta sit in re medica vaticinantium arrogantia, temeritas, et mentiendi licentia. de quorum censu sunt medici vromantes, ex lotio diuinatores, quos Achilles in Euripidis Iphigenia perbelle suis coloribus depingit ita: [gap: Greek word(s)] . id est: Quis est augur, vel vates? Is videlicet, qui vera pau ca, falsa dicit plurima, si fors ita ceciderit. atqui si minus ita ceciderit, tum arte elabitur sua. At certe hi, qui ex renum aut vesicae vlceratione solum, pus per lotium emanare arbitrantur, toto (vt aiunt) errant coelo: quippe quum ex interna epatis, pulmonis, renum, ac peritonei, omniumque internorum viscerum vomica, ex apostemate suppuratione effracto, derelicta, sanies per vrinae meatus aut aluum expurgari possit. Ob id Paulus Aegineta: Rupto, inquit, in pectore apostemate, pus asiquando in ventriculum et intestina, aliquando in vesicam per venarum anfractus ac meatulos, veluti aquae ductus, defluit et labitur. Id quod et Mesue, nulli ex Arabia medicorum secundus, his verbis clarius explicat: Post abscessus in lateribus pectoris eruptionem, sames per pulmonem quibusdam cum tussi excreatur. at quibus in

pectoris cauitatem destillat, his vel per venam chylim in partem epatis concauam defluit, et inde per intestinorum venulas cum alui excremen tis effluere potest. Si vero de pectore ad partem epatis conuexam defertur, inde per venas emulgentes ad renes et vesicam erumpere potest. Nil igitur adeo mirum, mulierem Venetam acum crinalem, qua cirri capillorum intorquentur, quatuor digitorum longitudine, quam obdormi scens in ore detentam deglutiuerat, decimo tandem mense eminxisse. Et altera in gynaecio ducis Iuliacensis virgo, dum sese adornaret, perterrita, ingemiscens acus quinque quas in ore mordicus tenuerat, deglutiuit, et per vrinam illaesa easdem reddidit. Credant igitur obsecro vromantes Galeno nostro, qui: Nos vero, inquit, pulmonis vomicam per vrinam, thoracis autem per intestina et aluum expurgari vidimus. Etenim vt a vena chyli, ita ex magna quoque arteria rami descendunt ad renes: per quorum anfractus et ramos, sanies ex pulmonis vomica, ad vesicam et renes defluere potest. Effracto namque (inquit Paulus) epatis apostemate, puris per lotium aut aluum copiosa fit excretio. Solers quippe natura consuetis purgationum obstructis meatibus, alios vrgente necessitate, nobis aegre perscrutabiles, parare nouit. Sic et Ruffus Ephesius vidit quendam, qui 12. annos vrinam per intestinum longanonem reddiderat. His abunde satis probatum arbitror, saniem non tantum ex renum ac vesicae vlcere, sed ab omni interni visceris vomica per lotium aut aluum expurgari posse Reliquum est, vt per certa indicia et signa, nempe dolore loci

affecti, eiusque actione laesa, quod nam internum viscus vomica puris obsideat, et alia signa discernere scias: quae te Caelius Aurelianus libro de Mor bis chronicis quinto, cap 12. docebit. Illud quoque vt obserues operaeprecium erit, non raro flegma in thoracis concauitate, vt in empyemate, putridum, et in aliis venarum anfractibus coaceruatum, absque vlla interni vlceris suppuratione, cum stillicidii vrinaeque ardore quoque excerni. quod in senibus quoque experimur, quos pituitae salsae acrimonia ad crebrum mictum lacessit. Haec, do ctissime Geryon, te non docere, sed admonere tantum volui. Vale: et D. Achillem, amicum meum integerrimum, meo nomine salutes quaeso.

QVAE VRINARVM, MORBI COCTIOnem aut cruditatem indicet: ac an morbo indigesto purgatio competat, ad peritiss. Medicinae doctorem Ioan. Echtium. Epistola XLI.

ANNVS iam fere praeteriit, amicorum optime Echti, quo in Friderici Comitis Palatini, generoso Palatinorum stemmate et virtutum splendore illustris terque quaterque difficili aegritudi ne curanda, vt fidus Achates mihi aderas. Tum certe, quum nobis vacaret vt taedium temporis deuo raremus, multa de superstitionibus impiis, et ido lolatria, quae praetextu Medicinae in sacra religione inoleuisset, ac de agyrtarum imposturis et ex lotio vromantum nugis colloqueremur: tum lepidam

mehercle Iudaei medici de vromantib. medicis recensuisti historiam. Nempe, quum Aquisgranum (oppidum vetustate, Imperiali corona, et thermis celebre) venisses, quae in pago Porceto, mille ab oppido passus scaturirent: quas quum lustrares, aiebas in vestibulo myropolii te vidisse sculptile Morionis idolum, versicolore veste, rubro capitis galero, vestitum: qui dextra manu exerta matulam vitream, diductis labris subridens, vt moriones assolent, spectatorib. ostentare videbatur. Ac quum attonitus id spectasses ingressus myropolium, pyxidibus medicamentis exoletis refertis adornatum, te ab Iudaeo pharmacopoeo, quid hoc insolens morionis simulacrum ridiculum portenderet quaesiuisse. Tum sane Iudaeum respondisse, se a parente auoque medicis accepisse, medicos, qui ex solo fallacis vrinae indicio discernere morbi naturam et locum affectum conarentur, hos esse morioni huic similimos: qui temerarium illorum de morborum causis ex lotio iudicium irrideret, quem eo nomine vulgo spectandum ante myropolii vestibulum statuisset. Tam fidam, tam denique ingenuam veritatis confessionem in re medica, nec apud Christianorum vromantes comperi vnquam: quorum foribus vt simile morionis idolum affigeretur, fas aequumque esset. Verum quid mihi post discessum tuum acciderit, ob prudens tuum in discernendis morbis iudicium, et eruditionem non vulgarem, te celare non possum. Accersitus a Comite valetudinario, vt non modo eius sanitati consulerem, sed altercationem ac litem inter suos obortam medicos componerem, aegrotis nempe perniciosam: quorum alter nullum,

nisi materia morbi concocta, pharmacum purgatorium dandum censebat: alter nullam vrinam rubram esse cruditatis indicem, aiebat: me quoque contentionis eorum arbitrum statuebant. Tum ego: Dedecet, inquam, vos medicos haec apud aegrotum altercatio: quorum concordia fertur salus aegrorum, dissidium vero perniciem et diffidentiam in medicos aegroto parere. Quid vero de vtroque sentiam, paucis declarabo. Si namque inquam, materia morbi febrilis in principio turget, et eius copia, cacochymia, aut vasorum plethora virtutem onerat, aetate et viribus suffragantibus, ne calor naturalis humorum crudorum copia obruatur, aut suffocetur, quis obsecro mentis compos, vel venae sectione, aut pharmaco, noxii humoris redundantiam partim subducere non audebit? Quum Galenus dicat, melius esse circa morbi principia euacuare, quo minorem iam factam materiam, facilius natura possit concoquere morbo namque consistente, quum natura iam concoxit, superfluum est euacuare. Et Trallianus, ille insignis, a Mesue Iater dictus, de cura Anasarcae inquit: Haec venae sectionem interdum requirit, vt quae ex sanguine frigido nascatur. Verum hac frigiditatis ratione non indiget: sed quoniam copiae detractio naturam fasce leuat, vt hanc minorem factam facile superet: videmus sane, inquit, quod etiam ignis externus, quum a lignis viridibus propemodum extinguitur, si illa quae ipsum suffocabant auferantur, rursum refocillatur. Quare in confesso est, indigestam humorum corporis molem, commode in principio, vel leni pharmaco, aut venae sectione euacuari posse. Sed vt vestram

de humorum cruditate et concoctione contentionem dirimam, operaeprecium erit, vt vrinae concoctionis saluberrimae ideam et specimen, tanquam Polycleti regulam, ante oculos statuam, qua aliarum ab hac lapsus et differentias metiri animo possitis. Optima igitur vrina censetur, quae substantia mediocri, et colore citrino est diaphana: in cuius fundo sedimentum album aequale et leue subsidet, salutare in febribus digestionis et crisis indicium: aut si saltem habeat nubeculam candidam in medio pendulam, vel in sublimi specie aranearum telae enatantem, quod Graeci ob id Enaeorema dicunt, haud obscura inchoatae concoctionis humorum indicia. Quanto igitur vtina colore et substantia, ac in ea contentis, ab hac degenerat, tanto facultatis naturalis et concoctricis in iocinore et venoso vasorum genere et membris solidis, a quibus hypostasis suam destringit et quasi delibat albedinem, vires esse imbecilliores indicat. Proinde vrina instar aquae alba et perspicua, summam indicat humorum cruditatem, ac naturalis facultatis concoctricis imbecillitatem in delirantibus, ob cholerae ad cerebrum raptum, exitium aut delirium. Alterum vero, quod ad colorem attinet, cruditatis in lotio extremum signum est vrina nigra, vel ob adustionem atrae bilis fusca: aut ob copiam bilis flauae, aut sanguinis crudi copiam, aut ebullitionem, rubra: quae morbi cruditatem quoque indicat. Ob id Galenus libro secundo Prognosticorum: Quoties, inquit, sanguinis serum parirer cum vrina excernitur, vtina colore rubra apparet: indicat bilis sanguinisque copiam, non exquisita

ratione confecti. Proinde Hippocrates lib. 2. de ratione victus in morbis acutis, humores cholericos, febrili aut quouis alio accidentario calore concoctos, qui tamen calore natiuo ad corporis alimoniam euinci aut alterari non possunt, quamuis nec a frigore incruduerint, eos tamen Graece [gap: Greek word(s)] , id est crudos crebro appellare solet: vt vtramque bilem, [gap: Greek word(s)] , catharrum, coryzam, et qui in lippitudinem ex oculis destillant humores: hos modos digestos, modo crudos appellat. Sic non in febribus modo, sed in hydropisi quoque vrina rubra et cruda apparet, quamuis epar ob spirituum et probe concocti sanguinis penuriam sit refrigeratum, et calore naturali destitutum, propter obstructiones tamen et humorum putredinem non raro igneo calore incalescat. vnde sitis quoque accidit, et vt hydropici plurima quoque bile abundent, ac febricula typhoide, ab Arabibus lactica dicta, sensim laborent: et vt verbo dicam, quicquid a calore natiuo, et congenita caloris viscerum temperatura non fuerit concoctum et elaboratum, sed a calore accidentali aut frigore confectum, id quum in corporis alimoniam conuerti non possit, Hippocrates crudum appellare solet. Haec quum obiter dixissem, mox me esse paradoxopoeum, et in re medica Lutherum, apprime exclamabant: qui vtramque bilem, aestu quouis feruentem, crudam appellarem. quum cruditas non caloris, sed frigoris esset soboles: quod cocis quoque esset ex ploratum. Tum ego, mi Echti, qui probe nosti quam aegre mala imbibita a teneris opinio possit extirpari, omissa altercatione, animum ad curationis

scopum applicui. Vasorum, inquam, videtis repletionem, et ex ealassitudinem, pectus anhelum: quae omnia, nil obstante humorum cruditate, vel per pharmacum aut venae sectionem euacuationem indicant. quam quum approbassent, eos veluti incantationis fascino, aut veneficio aliquo delirantes, et ob id lotii (vt olim) aspergine lustrandos, dimisi, domumque redii. Vale, amicissime Echti: et Doctorem Lithodium, virum bonum medendique peritum, meo nomine salutabis.

DE PTERYGIO, SYRONVM, DRAcontii, phthiriasi, vermium viceribus. Epistola XLII.

QVOD tam sero, Corneli, meis literis responderis, causaris in extremo digiti indicis articulo, quo calamus dirigitur, apostema pterygium: quod a loco affecto quidam [gap: Greek word(s)] , id est vngue, paronychiam quoque appellant: in quo caruncula cum ingenti dolore ab vngue recedere solet: quod Guihelmus Placentinus panaricium, vulgares vero Chirurgici vermem dicunt: quum tamen nullus plane subesse vermis videatur. Ob id enixe oras, vt quale id sit vlcerum genus, et quae tam foeda in corporibus a vermibus efferueant vlcera, tibi explicare velim. Probe nosti Corneli, me nullum vnquam in re literaria detrectasse laborem, quo vel amicum mihi demereri, vel gratam amicis obsequii vicem rependere potuerim. Nam et Iulius Caesar palam professus est: Si grassatorum et sicariorum ope in tuenda dignitate sua vsus

esset, talibus quoque se gratiam relaturum. Quum igitur tu honori meo nunquam defueris, aequum est, vt tibi quoque morem geram. Est sane, vt Pau lus Aegineta docet, Pterygium, id est, pinnula, car nis excrescentia, quae partem vnguis operit, tam in pedis quam manus pollicibus, circa vnguis radicem enata, in pedibus crebro ex offensione, aut calcis attritione: in manibus vero crebro ex paronychiis oritur. Hoc malum neglectum, ob neruum vn gui substratum, ingenti dolore inflammatur, et suppuratur. Pusvero inueteratum, radicem vnguis et os eius vitiat, et exest, et grauiter olet: digitus vero tumet, et liuet. Ab hoc, vt Trotula de passionibus mulierum scribit, decocto hyoscyami fomentato, quod et in dolore dentium accidit, vermiculos capillorum instar aut chordarum valde minutim concisarum decidere ait: verum non esse vermes, cum motu careant, arbitror, sed de gingiua dentium limum, aut ex pterygio saniem, hyoscyami frigore in frustula concretam. Nec ta men inficior, in purulentis aurium et aliorum membrorum vlceribus praecipue grauiter olentibus, ex putredine et crudis viscidisque humoribus subnasci vermiculos, qui decocto centaurii, marrubii ac calamenthi occidi et elui commode possunt. Nec id mirum, quum lumbrici in terrae visceribus ex imbre, quaedam et in ligno generentur: nec cossi tantum, sed etiam tabani ex eo nascantur, et alia quaedam animalcula, vbicunque est humor nimius: vt in lignis plenilunio intempestiue caesis, sponte sua procreantur. vnde Lucretius recte cecinit:

Cui perbelle subscribit Aristoteles de natura animalium his verbis: Accidit, ait, pediculorum mor bus hominibus prae nimio corporis humore, cuius foeditate aliquos obiisse proditum est: vt Alcmanem poetam, et Phercydem Syrum. et Plinius: Intra hominem, inquit, teniae vermes tricenûm pedum aliquando, et plurium longitudine, iam in carne quoque exanimi, viuentium quoque hominum capillo nascuntur: qua foeditate Alcman ex clarissimis Graeciae poetis et Sylla dictator obiere. Periit enim Sylla et alii plur es phthiriasi, vt Plutar. refert, pediculari apostemate, de cuius putrilagine pediculi coaceruati scaturiunt corpus perreptant et exedunt. quos quum ministri de corpore Syllae interdiu noctuque auellerent, succrescentium tamen copia interemptorum turbam longe superabat: quorum sordib. dapes et vestes illius conspurcabantur, nec vestium mutatio, thermae aut alia lauacra quicquam profuerant. paedoris enim magnitudo omnia corpotis purgamenta superabat Huius morbi foeditate Herodis quo que regis corpus ob sua parricidii flagitia et sacrilegia iusti Dei vindicta contabuit, vt Eusebius ex Iosepho testatum reliquit: Intestina, inquit, Herodis intrinsecus vlcerib. obsepta, verenda ipsa putredine corrupta, vermibus scatebant. Et Egesippus de excidio Hierosolymitano: Pudenda, inquit, corporis scatebant vermibus sparsim, anhelitus grauiter olens, suspiria perniciosa, indicio erant illum iniusti parricidii et sacrilegii poenas luere. Nam nec illi trans Iordanem thermae, nec Asphaltis

in Iudaea lacus plerisque aliis salutaris, quidpiam profuerant. Sunt et alii neruis non adeo dissimiles, qui in cruribus et brachiis intra cutem nati, foeda quoque parturiunt apostemata: de quorum germine sunt Syrones et Dracontia. Sunt enim Syrones, inquit Abinzoar, pedecelli, Arabibus assoabat dicti, qui subter cutem et ad manus et crura serpunt: pustulas quoque aqua plenas sub cute, vbi delitescunt, excitant: qua dissecta, prorepunt animalcula tam parua, vt vix visu quamuis perspicaci aegre deprehendi possint. De quib. Aristot. videtur in libro de Natura animalium ita dixisse: Pediculi ex carne gignuntur, quibus affuturis emergunt pustulae quaedam sine pure, exiguae, quas si pungas, pediculi exeunt valde exiles. At dracunculus an in apostemate sit vermis aut neruus, non facile dixerim: quem nunquam se vi disse, eiusque essentiam se ignorare, Galenus ingenue fatetur. Soranus vero medicus non animantis principium, sed nerui alicuius substantiam siue concretionem, dracontium esse autumat. quod Auicenna venam Medeni, Abinzoar vero censet esse exituram de apostemate neruo similem, quam Arabes et Mauri halalnachaidini appellant, Peculiare id est Arabiam et Aegyptum incolentibus vitium, substantia neruosa, colore, crassitudine, lumbricis non dissimile, musculosis brachiorum et crurium partibus innascitur, per quae se varicum instar expandit, et se cum intolerabili dolore non raro complicat. Hoc non nisi iusto plumbi appensi libramine sensim educitur, abruptum lethale censetur. Hoc Albucasis decem, et non raro viginti palmarum longitudinem excedere

expertus est, Europae incognitum malum, de quo Plutarchus ita pererudite scribit: [gap: Greek word(s)] . i.e. Qui mare rubrum accolunt, vt Agatharchides testatur, nouis affliguntur morborum symptomatis, quae parua sunt, et dicuntur Dracontia. Haec suras et brachia exedunt, et sese inclinant et prospiciunt, contrectata vero sese rursus illatebrant ac fugiunt, complicata vero in musculis phlegmones intolerabiles excitant. Haec prius, nec modo vllis nisi Arabiam incolentibus acciderunt. Illud vero inter Epistolae parerga inserere, et admonere quoque volui, quum Plinius intra hominem tineas tricenûm pedum aliquando, et plurium longitudine nasci tradat: pro tineis, quae vestes et libros arrodunt, legendum esse taenias, quas Galenus in Isagoge sua inter latos ventris lumbricos recenset: et an incredibilis illarum proceritas neruis similima, ex apostemate dracunculi, quod Auicenna et Arabes appellant venam Medeni, prodeat: aut de intestinorum altera tunica, putridi humoris acrimonia abradatur, vt Paulus lib. 4. sentire videtur: dracunculum vero ob dilatationis et contractionis motum animatum, plerique Medici asseruerunt: tuum hac de re vicissim expecto iudicium. Vale: et Deum supplices oremus, vt ab hoc Arabum et Indorum malo suos Europae incolas diutius immunes conseruet.

DE ANMELITVS ET DEGLVTITIOnis exgulae vitio, difficultate, et rectaremediorum stomachi applicatione. Epistola XLIII.

ACcessit me heri, Philippe commilitonum opti me, ad vesperam ante myropolium, Alexander trapezita, vir munificentia sua et liberalitate non illaudatus, et antiquarum constitutionum non admirator tantum, sed ad superstitionem vsque obseruator diligens. Is me obnixe orabat, vt his feriis quibus Christi natalis celebratur, quando mihi foret integrum, tabulam eius rotundam inuiserem: adesse in ea aiebat viros facundia et eruditione non illepidos, qui mea opera et consilio egerent. Noueram sane, raro Medicum gratis ad conuiuia accersiri. Quare subridens, quid haec insolens tabulae rotunditas portenderet, aut praeseferret percunctabar. Tum respondit, hanc esse sacrum rotundi terrarum orbis simulacrum, quam veteres [gap: Greek word(s)] , id est Vestam, aut focum dixissent. Quemadmodum enim terra semper aliquid commodi affert et alimoniam suppeditat: ita hanc tabu lam, accensis in ea luminibus, interdiu noctuque dapibus adornatam esse oportere. Proinde quum olim etiam Persarum reges omnes cuiusuis ordinis homines, quorum opera vterentur, talis mensae participes fecissent: ego quoque, inquit, pro strenis, apophoretis et sportulis, quib. mense Decemb. amicos Romani proceres donare solebant, eos ad tabulam rotundam inuitare decreui: quorum commercio intersis oro. Annui ego. Discumbentib. igitur nobis, assidebat vir iurisprudentia vitaeque

integritate clarus, Hartmannus, qui esculenta sua frustillatim concisa, deinde exacte masticata, sensim, strangulationem veritus, deglutiebat. Quum vero, vt hospiti ad animi alacritatem eum adhortanti, subito responderet, deglutitionem vrgeret, anhelitusque eum deficeret parum quoque tussiret, assidentes eum pugnis intra scapulas dorsum caedebant: et subito strangulatio, vna cum suffocationis periculo, eum deseruit. Tum omnes fere attoniti, causam quaerebant, qui fieret, vt dorsi succussio anhelitum redderet aegre deglutientibus: quum nec dorsum, nec gula sit anhelitus organum? Quibus, redditurus causam, respondi: Duos esse in faucibus meatus, triplicis anginae sedes: quorum alter spiritus esset in pulmonem meatus, et ne in eum de potu aut cibo quicquam delaberetur, anhelitumque obstrueret, eum natura epiglottide, tempore deglu titionis cooperiri, quem Latini guttur, Graeci larynga aut arteriam tracheam dicerent: alter vero cibi potusque in ventriculum tanquam per tubulum meatus, quem Latini gulam, Graeci oesophagum et pharynga appellarent. Haec sub aspera arteria recta deorsum vertebras ceruicis et dor si perreptat, ac per septum transuersum ad neruosum et valde sensile ventriculi orisicium descendit: cui intra duodecimum et tredecimum dorsi spondylum, per se communem a peritoneo ortam tunicam annectitur: quam Philoxenus Erixius collo gruis proceriorem optabat, vt esculentorum illecebra diutius frueretur. Vtinam vero non restent et modo plures alii huiusmodi Philoxeni, nepotes Apitii aemuli, qui paterna, arte

culinaria, obligurirent bona. Verum ad gulae fabricam, et functionem, de qua lis est, reuertamur. Haec duplici constat membrana, vario villorum aut fibrarum (quas Graeci [gap: Greek word(s)] vocant) ordine contexta: quarum altera externa scilicet, stamine villorum per latitudinem porrecto, cibum expel lit: altera vero interna, oblongo villorum stamine cibum deorsum protrudit. Huius vis cathelctica dicitur, qua crassa et congesta esculenta, per faucium angustias et paristhmia attrahimus. Haec via si in morbis acutis abscessu aut phlegmone obsessa fuerit, vt villi nec esculenta et poculenta ad ventriculum protrudere possint, nec impeditus spirationis meatus per guttur pateat: tum certe spes vitae in angusto est. At ista, inquam, deglutiendi spirandique Doctoris Hartmanni difficultas, non ob in vtroque meatu abscessum aut phlegmonem accidit (quoniam doloris febrisque erat plane expers) sed ob villorum gulae imbecillitatem euenit: quae quum esculenta deglutire non potest, tum his infarcta gula, guttur, spiritus meatum, comprimit, atque coarctat, qui ei quoque incumbit et adiacet. Etenim ait Gal. imbecillitatem gulae nonnunquam percipere dicunt laborantes, quum longo tempore ea quae ingesta sunt, vix per gulam ad ventriculum labuntur, quae aliquando ad primum imperum facile descendunt: deinde rursus arcentur, vt videantur impacta. velut si quis pira acerba ederit, quae sua stipticitate gulam dorso incubantem constringunt, descensumque morantur: tum conquassatis pugno, dorsi vel intra spatulas vertebris, quib gula adiacet, impacta in ventriculum detruduntur, quo tandem larynx et dilatari

et liberius aera inspirare possit. Non igitur temere veteres medici singultum, aut alios gulae aut orificii ventriculi morbos curaturi, remedia topica no epigastrio sed dorso ceruicisque vertebris appli cuerunt quod pererudite Aetius his verbis quoque docet: [gap: Greek word(s)] . i. e. Si continuus fuerit singultus, sternutatorio, et cucurbitulis quoque per totam spinam vtemur, et maxime circa maiores septi transuersi vertebras, nempe duodecimum et tredecimum dorsi sphondylum, attrahentes ipsum ad spinam perseuerans enim cucurbitularum applicatio crebro rectificat et explicat ventriculi orificium a singultu contractum, aut veluti intortum oblique. extrema quoque ligare, et aquae frigidae im mergere confert. Hanc Aetii doctrinam concordi suffragio in Methodo ita asserit Galenus: Voco hoc loco, inquit, stomachum, gulam, quam proprie Graeci stomachum appellant. nonnunquam enim ita quoque vocant os ventris, veluti quum stomachice anima linqui aliquos dicunt. Verum gu lae, quae proprie vocatur stomachus, cataplasmata super spinam dorsi imponimus, non autem ad pectus. Idem quoque facimus, cum os ventris phlegmo ne vrgetur. Siquidem spinae gula superiacet, per collum et pectus vsque ad ventrem porrecta. Vnde obstetrices infantes aut pueros, qui nondum ephebis excesserunt, quos crebro vomitu et stomachi

anatropa gulam et ventriculi orificium conuulsisse arbitrantur, eos supra ventrem collocant, et cutem circa duodecimum dorsi sphondylum complicatam digitis apprehensam in sublime tra hunt: aut id succensa in cucurbitula vel vrceolo stupa quoque, Aetium imitatae, moliuntur. quod feliciter successisse gula ventrisque orificio, cessante vomitu sed pristinae reposito credi par erat. Si ve ro villi gulae, potu aquae frigidae, aut catharri in gulam defluuio, aut quauis intemperatura eneruati, suo non fungantur officio. tum certe non cucurbitulis, sed alia quoque methodo curationis opus erit: nempe pharmacis liquidis villos corroborantibus, quae aeger lambendo sensim deglutiat et absorbeat: quae in Consiliis nostris tibi, Philippe mi, abunde explicabimus. Vale.

DE EPIGLOTTIDIS FVNCTIONE, et pulmonis perpotum humectatione. Epistola XLIV.

VErum quid altero die, qua nobis quoque ad ro tundam tabulam ab Alexandro coena condicta fuerit, acciderit, te quoque non celabo. Nescio quid ridiculi Symposiarcha dixerat: cumque Euangelus subito, dum cibum deglutiret, illi arri deret, mica panis, elata cachinno epiglottide, gut tur, pulmonis cannam, inciderat: quo fere strangulatus fuisset, nisi succusso pugnis dorso, tussi valida guttur exonerasset. Tum omnes vno ore acclamarunt. naturam singulari prouidentia duos intra fauces meatus struxisse: alterum gulam, per quam in stomachum et ventriculum omnia

esculenta et poculenta villorum opera deferuntur: alterum, nempeguttur siue arteriam tracheam, cuiux caput larynx dicitur, ad pulmonem atque cor pertinentem, soli spirationi dicasset: Quam, inquit Plinius, operit in epulando epiglos sis, spiritu ac voce illac meante, ne si potus cibusve in alienum deerrauerit tramitem, torqueat. Altero vero cibus potusque deuoratur, quae neruo et carne: altera vero arteria ex cartilagine et carne, orbiculis dimidiis constat, quam epiglottis per vices operit, cum spiritus tantum aut vox commeat, ne restagnatio alui intempestiua obstrepat. Addebant quoque, Erasistratum, insignem medicum, iure Platonem redarguere, qui dixerit potum per larynga in rarae constitutionis pulmo nis substantiam defluere: eaque satis humectata, reliquum ad vesicam dimanare. Illius quoque erro ris auctorem Alceum poetam aiebant, qui eleganti disticho id scripsisset. Quod, quia Gellius mutilum allegat, et in Macrobio plane desideraretur, hic adscribere placuit:

id est: Irriga pulmones vino: nam caniculae astrum exoritur, hora difficilis, qua cuncta sitiunt prae ardoris aestu. Tum ego: Oamici comestores, inquam, Platoni fit iniuria. non enim haec est eius, sed Hippocratis nostri firma sententia: cui Plato adhuc plura, mutuo accepta, debet. qui in libello de corde, hanc his verbis explicat: Cor, inquit, pulmo nis nimirum potum lambit. Etenim homo multo maximam partem in ventrem bibit. Gula enim siue stomachus, velut infundibulum potus copiam

et quaecunque volumus excipit. Bibit autem et in guttur et arteriam, minus vero, et quantum late re possit per rimam illapsum. Operculum enim exactum epiglossis lingula appellata, ne permiserit quidem aliquid amplioris potus penetrare. Signum huius rei id est: si quis aquam caeruleo colore aut rubrica temperatam valde sitienti dederit bibendam, maxime sui (hoc enim pecus non valde delectum habet, neque mundiciei est dedi tum) deinde bibenti guttur resecet, hoc colore tin ctum reperiet. Nequaquam igitur fides nostra suspecta esse debet de potu, quod homini sensim in guttur vergat. Et plura alia, quibus sententiam su am probat, ibidem leges, quam et Philistion Locrensis et Dioxipppus, de catalogo discipulorum medici quoque approbarunt: qui tradunt, Erasistrati epiglottida membranam cartilaginosam, oblongam, fistularum linguae assim ilem, non ideo laryngis constitutam cooperculum, ne quid ex potu deflueret in arteriam: nam pulmoni quoque fo uendo et rigando necessarios esse humores: sed additam gutturi, vt edulia quidem omnia ab arteria arceret, depelleretque in stomachum: potum vero ventriculo ad esculentorum concoctionem pulmoni ad humectationem prout commodum foret, vnicuique impartiretur: et ne confertim et vno impetu in pulmonem illaberetur, sed sensim in eum deflueret,, aut quasi destillaret: reliquum vero in alteram stomachi fistulam deriuaret epiglottida velut obicem laryngi esse appositam tra dunt, quae dum inspiramus et respiramus erigitur, incubat autem laryngi dum edulia deuoramus. Quare, Philippe, dum Sirius oestro vrit, raucaeque

cantillant cicadae, pulmones rigaturus, non pleno te proluas auro confertim: sed ne suffocationis periculum subeas, supremis tantum labris pitissato. Vale.

DE SOMNIFERA PEDVM LOTIONE, insomniis, et noctambulis. Epistola XLV.

Communis noster, Theodore, amicus, et principis nostri a consiliis Arnoldus, dum ob filii sui, adolescentis praecocis certe ingenii obitum, moestus multas insomnes traduceret noctes, ac iam cibum fastidire, febrireque ex moerore inciperet, ne illa febricula ob impeditam moestitia concoctionem in putridam aut hecticam coalesceret, consultum nobis videbatur, vt loci permutatione moeroris occasio adimeretur, quo per prata, et iuxta viriferas colles, in valle Neccaris Huuii et Rheni, Wormaciam lento quidem gradu peregre proficisceremur quo quum peruenissemus, ad Cygnum diuertimus, ab hospite et eius ancilla beneuole excepti. et donec coena adornaretur, quiescere iussi, quum discubuissemus, ac hospes ad animi alacritatem nos hortaretur, poculumque vini de Noua ciuitate protropi Arnoldo praelibaret: ille vero moestus defixis in patinam oculis capite obstipo saltem aunueret: hospes vero, Ecquid sibi haec tristitia veller, aut portenderet? placide perconctaretur: respondi ego, Ob filii sui necem Arnoldum contristari. Tum hospes ait: Annon celebre illud Anaxagorae dictum audiuit vnquam? qui audita filii morte, Nihil, inquit, mihi in expectatum aut

nouum nuntias: ego enim illum ex me natum, sciebam esse moralem. Natura enim ita comparatum est, ita liberos esse procreandos, vt meminetit parens, iis a rerum natura accipiendi et reddendi spiritus eodem temporis momento legem fatalem constitui: vt mori neminem solere, qui non vixerit, ita nec viuere aliquem, qui non sit moriturus. Macte igitur, inquit, ô Arnolde animi alacritate esto. qui enim scis, si vsque ad haec tempora bellis et variis calamitatibus turbulenta superstes mansisset, an vnquam ad vitae frugem peruenis set? Ne, quaeso, orbitatem tanti feceris. Cogita Lucium Brutum, vt silios suos, Tarquinios in vrbem reducturos comprehensos, ac virgis caesos, proque tribunali ad palum religatos, securi percuti iusserit: qui exuit patrem, vt consulem ageret: orbusque viuere, quam publicae vindictae deesse maluit. Habes hic tibi assidentem medicum, qui haec quoque suadebit scio. Quid igitur frustra te vigiliis et curis maceras? Acta agis, quae infecta reddi non possunt: ebibe hoc villum, quod papauere ipso potentius, alliciet somnum: ad huiusquoque illecebram lectus molliter stratus plurimum conferet. Tum ancilla facete quidem subiecit: ô hospes si id non suffecerit me ipsam substernam, aliaque somni illectamenta. Ridebant omnes apparabo. Caeterum tertia a coena peracta hora, iam cubitum concessuris, attulit ancilla nobis vas [gap: Greek word(s)] , plenum florum et herbarum camomillae, origani, pampini, salicis, radicum bene olentis azari, capitumque papaueris decocto, quo pedes et suras ad genu vsque fomentabat, et crura abluebat, eo quo Homerus ordine praecepit:

Vt lauit, sumpsitque cibum, dat membra sopori
Mollibus in stratis, vacuus curaque metuque.
Corpora sic prodest senio confecta foueri.

Seneca testis est. Asinium Pollionem a coena nullas solitum resignare aut legere epistolas: vt animo curis soluto et tranquillo, cubitum concederet. obdormiuimus igitur totam noctem, vt nec gallicinium audiremus, donec [gap: Greek word(s)] , Veneris stella, solis pedissequa et anteambulo, nobis illuxerat. Tunc Arnoldus experrectus: ô Langi, inquit, nisitu tam diuturni somni causas alias dixeris, certe oppium me bibisse vereor. Ne suspiceris id, in quam. Pedum namque lauacrum, somnum reparauit, qui effetum vigiliis spirituum sensuumque vigorem reficit: et dum in somno ventriculus esculenta concoquit, somniferis cerebrum vaporib. irrigat sensuumque et neruorum a cerebro propagines adeo obstruit, vt philosophi somnum sensuum pedicam et obligamentum, illorum exolutionem vigiliam definiuerint: qui (vt Ariston ait) velu ti publicanus dimidium vectigal, sic somnus dimidium vitae nobis surripit: quem ex podoniptro la uacrum adauxit. Ob id etiam Alexander Aphrodisaeus quaerit, Cur titillatio ac frictio plantarum pedis somnum afferant? atque ait: Neruorum a cerebro propagines in solia pedum desinere, per quas mulcebris illarum contrectatio ad cerebrum transmissa, animum demulceat et ad somnum inuitet. Pari ratione de pedum lauacro ex herbarum decocto, per insensiles neruorum meatus vapores ad ce rebrum conscendere arbitror, qui cerebrum quoque

irrigant et humectant, somnumque suo tepore aut frigore inducant. Nec id mirum. non desunt enim philosophi ac medici, qui arbitrantur res plerasque non tantum lege sympathiae, sed per qua litatis vim, ea quae sunt vicina alterare, et multifariam afficere. Sic torpedo piscis manum piscatoris virulentia per tridentem diffusa, obtorpere cogit. Tantillus phalangii scorpionisque ictus, qui visu aegre conspici potest, tam exiguo veneno totam corporis molem inficit, et velut grandine percussum congelat. Lapis heracleus, quem magnetem vocant, ferreos annulos sua virtute imbutos, et acus alias sibi annectere, et quasi in cathenam complicare facit: adeo res paruae molis, magnas ingerere in toto corpore alterationes quotidie experimur: vt nihil mirum sit, pedum lotionem, vel cum sale aceto et rosarum stillaticio liquore dissoluto frictionem, cerebrum et irrigare, somnumque inducere posse: quem praeter alios exteriores, sensus communis interioris praecipue esse affectum decerno, qui est princeps animae sentientis facultas, et aliorum sensuum arbiter, in cerebro velut in suggesto pro tribunali residens, virtute phantasiae ac memo randi facultate stipatus: cui alii sensus velut sat ellit es assident, eorumque simulacra obiecto rum illi decernenda offerunt: de quib. facultas phantasmatum imaginaria, quam Effectricem dicunt, varia somniorum spectra effingit. quae si, vt prius olim agnita percipit, tum quoque illorum reminisci dicitur. Horum sensuum spiritus, qui vigoris illorum est vehiculum, si diurnis actionibus, meditationibus, aut lucubrationibus dissipatus fuerit: tum eundem spiritum ex puriori in corde

sanguine, alimentorumque concoctione, quae in somno fit, refici oportet. in qua de esculentis, vino, et reliquis alimentis, tam in prima quam in altera concoctione, vapores ad principem sentiendi sensum exhalant, spiritus illius obnubilant et ingrossant: qui aliorum sensuum, neruorumque sensilium a cerebro propagines, meatus et organa obstruunt: vnde arctior obrepit somnus, in quo interni externi que sensus consopiti iacent, adeo vt nulla turbulenta insomniorum spectra illos vellicent aut lacessant. Caeterum quando ex causarum somni mediocritate, placidus obrepit somnus, dis cernendi tamen facultas adhuc vaporum, caligine obfuscetur: effectrix tamen visorum facultas libera, nullis irretita vinculis sibi constat: tum ex rebus quas vigilans gessit, sensit, cogitauit et operata est, plurima somniorum spectra effingit, quae tanquam vera dormientes amplectuntur. vnde tandem solutis a colore accidentario sensuum spirituum que meatuum vinculis, et motus compedibus, vigilantium opera exercent, tecta in sublime conscendunt, per trabes et lacunaria in aedib. oberrant, lectos aliorum adeunt, omnia intrepide audent, nec quicquam sibi timent: quoniam vis illa discernendi sensus communis adhuc vaporum caligine consopita iacet, nec pericula nisi clamore experrecta agnoscit. Casus enim ex abrupto scribit Albertus, iis qui excelsa conscendunt tunc maxime accidere solet, quum pericula agnouerint, et formidare coeperint: eoque virtutes roboris ad cor formidolosum confluunt: lacertos, neruos, mu sculosque, virtutis motiuae organa, destituunt. dormientes igitur securiores sunt: acclamationibus

vero experrecti, saepe praecipites cadunt. Sed iis medicorum limites egressi, reliquum est vt ad scopum redeuntes, quantum somniotum obseruatio medico ad morbi cognitionem et curam conserat, breuiter explicemus. Fateri quidem cogimur, insomnia pro qua litaete humoris putrescentis, aut calore accidentario ebullientis qualitate nobis obuersari: illiusque non obscura esse indicia. Si namque pituita in cerebro redundat, tum animus longe est pacatior, obliuioni et somno magis obnoxius, ac de niue, imbrib. et fluentis varia effingit spectra candore conspicua. at si atra vel flaua bilis efferbuerit, tum terribilia, nigra, ac cruenta daemonum spectra, praecipue puerperis obuersari videntur: vnde mens tristis vel furore per cita, de igne, incendio ac caede cruenta effingit somnia. Quae vt medicus obseruet, Hippoc. Philopoemenem ita monet: Non, inquit, somnia contemno maxime vbi ordinem conseruauerint, medicina namque et vaticinatio valde cognatae sunt: quandoquidem et pater ambarum artium vnus est Apollo, progenitor noster. Gal. quoque tumorem linguae curatu rus, purgato prius toto patientis corpore, et humorib. ad inferna reuulsis, suasit vt aliquid infrigidantis medicamenti linguae instillaretur. Caeteris vero qui tum aderant medicis dissuadentib. deliberatio in diem sequentem prorogata fuit. Caeterum euidentissimum per quietem somnium, Galeni consilium approbauit, ac materiam medicamenti definiuit, lactucae succo linguam colluere iubens: quo solo patiens vsus, prorsus conualuit, nullius alterius medicamenti subsidio indigens. Ita natura crebro medico, suo ministro, remedia, quibus a morbi fasce patiens leuari possit indicare solet. Vale.

DE MAGICA AEGYPTIORVM MEDIcina, ac magiae speciebus. Epist. XLVI.

DVm festus Epiphaniae celebraretur dies quo astrum illud epiphaenomenon trib. ab oriente magis, sapientia ac rerum naturalium peritia claris illuxerat, qui Christo insanti aurum, thus et myrrham munera obtulerant: illustris princeps Mar chio Badensis me, vna cum diuini verbi concionatorib. ad prandium inuitauerat: iamque allatis mensae secundae bellariis, an hi tres Magi de regio stemmate prognati fuissent, et qualis illorum magia, siue sapientia fuisset rogatus, respondi magiam ethnicorum e medicina ortam, et astrologia: admixtasque illis artes mathematicas, additasque ex daemonum cultu religionis vires: et quod non quisquam apud Indos (vt Cicero in libro Diuinationum tradit) in regem, nisi esset de magorum collegio, designabatur: ac abrogato veteri nomine, electus Pharao dicebatur. Horum sapientia et disciplina Persarum pueri a teneris imbuebantur, quos Magos et Sophos appellabant: Indi Brachmanes, Galli Dru idas, Graeci et Aegyptii Mystas et prophetas, sacrorum antistites dicebant: qui capite abraso, et corpore: quique veste linea et candida recens a sordibus abluta vestiti incedebant: malebantque a corporis quam animi sordibus esse expiati, nedum sacris operarentur, quicquam labe polluerent. a flatulento leguminum, ac praecipue fabarum esu, vt a Veneris incitabulo: piscibus item et carne ouium, ac suilla quoque (vt Pythagoras, qui id ab magis Aegypti didicerat) abstinebant, et ferculis ex

farre et oleribus confectis vescebantur: veste linea amicti, calceos papyraceos, capite tonso, deferebant: praeputio quoque circumciso, vitam coelibem traducebant. Hos Magorum in Aegypto ceremoniarum ritus Moyses Israelitarum legislator, Iudaeos futurae religionis aenigmata quoque docuit quo genitale masculorum circumciderent, capitisque de vertice comam in orbem abraderent: quam Nazarei ante ostium tabernaculi foederis, vota persoluturi, abradebant, et igne sacrificii comburebant. Et Paulus, Euangelii tuba, ne Iudaeis foret offendiculo, Timotheum, eius Euangelii consortem, in Lystris circumcidit: et ipse Hierosolymis templum ingressurus, de more vota persoluentium capillos abrasit, et expiatus sacris Iudaeorum interfuit. Necvero magia Aegyptiorum adeo in vniuersum a nostra religione fuit aliena: ad quam discendam Plato, Pythagoras, Democritus, in Aegyptum nauigarunt. Plato nempe in Alcibiade, magiam Zoroastris diuinorum scientiam: et Zamolxis magiam in Charmide, medicinam animi appellat. At, Theophile mi ne magia religionis, Medicinae, aut vaticinii Astrologiaeque praetextu tibi imponat, est operaeprecium vt sacram illam magiam naturalem, quae secretioris philosophiae est culmen, ab alterailla vulgari, daemonum commerciis et praestigiis inauspicata, ad vnguem discernas: quam Calasiris apud Heliodorum de historia Aethiopica ex Aegypto [gap: Greek word(s)] , id est magiae antistes, duplicem esse (Aegyptiorum videlicet magiam) docet. Primam, illam vulgarem, quae circa terrestria, humi despecta serperet, simulacrorum ministra,

herbis intabescens, epodisque incantationum circa mortuorum monumenta lugubris, nec finibus bonorum dedita, nec alios ad eos deducens ac rationibus suis vacillans, tristia ac sordida visorum spectra falso offerens, spe suos asseclas frustratur: tota funesta flagitiorum inuentrix, et illecebrarum voluptatis ministra. Hac cer te pererudita magiae veneficae descriptione, Calasiris omnes eius species, quas Suidas refert, com plectitur: quarum prima, a luctu et incantantium circa sepulcra eiulatu, Goetia siue Necromantia dicebatur, quae daemonum commercio constabat: quos cruore in fossam effuso, cruentisque hominum sacrificiis et caede ad colloquium alliciebant: manesque defunctorum epodis, id est carminibus responsa daturos eliciebant. qua Apollonius gloriatur, se Achillis animam ab inferis euocasle, vt corporis sui molem sibi ostentaret, et ad interrogata de gestis in bello Troiano illi responderet: Non, inquit, sicut Vlysses terram effodiens agnorum sanguine Achillis manes eduxi, sed omnes adhibui preces, quas placandis heroum animabus sacerdotes Indorum dici iubent. Appion quoque Grammaticus memoriae prodidit, se vmbram Homeri euocasse, vt ab ea perconctaretur cuias esset, et quibus parentibus editus. Et vt aliquid ex sacrae scripturae penetralib. afferamus, hanc animarum incantationem, quamuis capitis supplicio vetitam, ab Israelitis non fuisse alienam, Saulis regis historia plane comprobat: qui Pythonissam fatidicam in Endor mulierem, Samuelis prophetae animam in colloquium producere iussit, vt ab ea euentum belli, quod cum Philistiis gesserat, sciscitaro

tur. Ad hoc magiae sortilegium, animas quorum corpora incondita iacent, et spiritus in aere oberrant, confluere, Elpenoris anima apud Homerum testatur, vt in quit Plutarchus: quae inferni manib. non admiscebatur, [gap: Greek word(s)] id est, quoniam mortuum Elpenora non sepeliuissent, quapropter in aere excelso oberraret. Tiresiae quoque vati [gap: Greek word(s)] . i. Tiresiae mortuo mentem dedit Proserpina, qua solus saperet, disputaret, et viuentibus conuersaretur, postquam pronus bibisset sanguinem. Hic tanta fuit daemonum illecebra, vt irata eorum numina nulla re magis placarentur, quam cruentis hominum ac virginum sacrificiis. Amistris Xerxis Persarum regis coniunx, pro se duodecim homines viuos sub terra defodit, vt Plutonem alieno satiaret san guine: crudelis certe victima. Sed aeque execrandum fuit illud detestabile sacrificium, quo Iones, oraculo Apollonis persuasi, neterra eorum, ob Melanippi et Comaethonis incestum, in templo Dianae Triclariae commissum, sterilesceret, morbisque incolae obruerentur, quotannis Dianae puellam ac puerum indole praestantiores, quamuis insontes, immolarentur, qui nullo in deam flagitio commisso mactarentur. Proinde Plutarchus, probe et pie quaerit: Nuncquid Galatis ac Scythis satius fuisset, penitus de diis nullam habuisse cogitationem phantasiam vel historiam, et (vt Diagoram et Theodorum Cyrenaicum) nullos pu tare deos, et esse [gap: Greek word(s)] , quam arbitrari esse deos qui humana delectarentur caede et cruore: et id esse eorum sacratissimum sacrificium, quod

[gap: Greek word(s)] appellarunt, in quo hominem occidere religiossimum erat, mandere vero saluberrimum: vt Hostanes magus, Xerxis Persarum regis in bel lo comes, aiebat. Verum qua malefica artis Necromantiae industria et ceremoniarum ritu manes defunctorum ad haec vana magiae ludibria excitarentur, Calasiris, ex Aegypto magus, apud Heliodorum tam exacte docet, vt nihil in hac dae monum idololatria, praeter [gap: Greek word(s)] , id est, vanae superstitionis fidem, amplius desiderare possis. Haec si legeris, vltrices daemonum fraudes obstupesces Huius Goetiae mysteriis Iudaei in Aegypto initiati, an haec nefanda daemonum sacra humano infantium sanguine, quo daemones impendio delectentur, peragant, et eorum Schamhamphoras suspectos mihi reddidit. Atqui his detestandis sacrificiis animae defunctorum non intersunt, quae non nisi ad tribunal Christi reduces, apparebunt. sed terribilia sunc daemonum spectra, qui suis praestigiis mentes consultorum perstringunt: contra quos nobis diuina Salomonis arte maxime opus foret, cui Deus (inquit Iosephus) Iudaeorum de gente vernaculus, Deus inquam praestitit, vt contra daemones ad vtilitatem hominum, artem et morborum curas ediscerent, quibusque morbi alleuiarentur in stituit: modum etiam coniurationis, qua obstricti daemones, ne denuo redeant, et effugentur, inuenit. Sed haec ars ob hominum impietatem exoleuit. Est quoque alia nefanda magiae species, a pharmacis deleteriis Pharmacia dicta, veneficio Circes infamis: quae ex medicamentis philtra, amoris pocula conficere docuit. Huius inuentor fertur Thoon

rex Aegypti cuius vxor Polydamna, Helenae et Menelao plurima dono dedit pharmaca, quibus Aegyptus, Nilo foecunda, floruit, vt testatur Homerus his versibus:

Reliqua est et tertia execrandae magiae species, quae ab incantamentis [gap: Greek word(s)] dicebatur, quae salutari specie in Medicinam quoque irrepsit. [gap: Greek word(s)] , inquit Pindari interpres, [gap: Greek word(s)] . Arbitrati sunt veteres, carminib. curam morborum inuenire. His freti Autolyci liberi haem orrhagiam vulneris Vlyssis, quod ei aper in Parnasso infra genu inflixerat, derepente sistebant: vt Homerus in Odyssea perbelle cecinit:

Quod et Plinius inter magica medicamenta his verbis repetit: Dixit Homerus inquit, profluuium sanguinis, vulnerato femine, Vlyslem inhibuisse carmine. Theophrastus ita etiam ischiadicos sanari, et Cato prodidit luxatis membris carmen auxiliari, M. Varro etiam podagris. Ob id pleraeque Graecorum ciuitates non temere sanciuerunt, vt perturbationes animorum, corporisque morbi vt Martianus Capella prodidit, ad lyrae mo dulos curarentur: vnde curantes morbos, Macrobius

praecinere dixit. Altera vero Aegyptiorum magia, inquit apud Heliodorum Calasiris, reuera est sapientia, a qua illa adulterina degenerauit, quam nos sacerdores et antistitum genus, ab ineunte aetate excolimus, supra res naturales, naturales contemplatur, deorum conuictrix, et naturae praestantioris particeps astrorum motus inquirens, futurorum scientiam in lucro ponens, ab his terrenis malis remota, omnia ad honestatem et vtilitatem hominum accommodans studia. Haec enim secretioribus philosophiae rationibus innixa, ex medicina et astrologia nata fertur, quibus rerum sympathias scrutatur: quib. exploratis admiranda virture herbarum ac lapidum et metallorum viribus, in morbis quoque opera praestigii, similima operatur et exercet. Hac tres illi magi, qui Christo infanti obtulerunt munera, praeclare initiati, ex stella prius inter astrorum phae nomena non visa, regem natum agnouerunt, et adorauerunt. Quos Thomam apostolum, Chrysostomus refert, sacro baptismatis fonte expiasse. Hac Moysesimbutus, magorum Pharaonis prodigia diuinitus dissipauit, et vicit. Erat quippe Moyses vt Stephanus in Actis apostolorum refert, eruditus in omni sapienria Aegyptiorum, potens in verbis et operib. suis. Cui Plinius alteram magiae sectam acceptam refert, a Iudaeis magnopere cultam, cuius ceremoniis et arcanis Esdras sacerdos Iudaeus septuaginta libros Cabalae conspersit: quibus illustriss. princeps Othenricus Comes Palatinus suam Heidelbergae locupletauit bibliothecam. Vale.

DE EMPLASTRIS AD VLCERA CHIronia et phagedaenica, ex mineralibus metallorum confectis, ac in mortario plumbeo pistillo maceratis, et festucis nigris, his adhaerentibus. Epistola XLVII.

NEscio profecto, Andrea amicorum meorum decus, an fato quodam, aut potius Medicorum socordia et fastu acciderit, vt nostro seculo Chirurgia, a veterum Medicis physicis, Asclepiade, Hippocrate et Galeno summopere culta, vt vetustistima Medicinae pars iam a rationali curandi methodo seiuncta, seorsum tractetur, cum ille velut perpetuo necessitudinis vinculo annexa fuerit. Certe apud Homerum, vsque ad tertiam progeniem, non scriptis, sed velut sacrosancta per manus successoribus tradebatur: non alia ratione quam olim quoque Druydes Gallorum sacerdotes, et Medici eorum, ex visco medicinam, et Hebraeorum antistites, sacerdotes quoque, Mosaicae legis interpretationem vsque ad Esdrae sacerdotis tempora docuerunt. Hanc Achilles Patroclum Menoetii filium erudiit, qui tandem Eurypylum in coxendice saucium curauit. Achillem vero medicinam Chiron centaurus docuit. qui vlcera cacoethica, ab eo Chironia dicta mira dexteritate curare nouit Hanc medendi artem olim saltem deorum filii, Podalirius et Machaon, ac heroes exercebant: et soli (vt Aelianus memoriae prodidit) radicum et herbarum naturam atque vsum, pharmacorum temperamentum, carmina quoque siue [gap: Greek word(s)] , cum inflammationibus, tum coercendo

sanguinis profluuio propitia, nouerant. Ab heroi bus vero tandem ad eosqui ex professo medicinam profitentur, defluxit: quorum socordia et fastu factum est, cum illius vsum fastidirent, vt in hanc praeclaram Medicinae partem abiectae sortis homines, cunnirasores, omnium literarum ignari, veluti fuci in aliena aluearia, spe lucri irrepserint: qui, vt imperiti scytotomi, eadem calopodia pedib. singulorum accommodant: sic imperitum illud Chirurgicorum vulgus eadem emplastra indiscriminatim cunctis applicant vlceribus. Quo fit, vt emplastra enaema quae cruentis debentur vlceribus, crebro vlcerib. sinuosis, purulenta sorde madidis, Telephiis, Chironiis, phagedaenis, et reliquis carnem depascentibus, quae Graeci [gap: Greek word(s)] dicunt, non raro applicent. Vnde crebro accidit, vt tandem membra iis vlcerib. phlegmone aut erysipelate obsessa, gangraena tabescant: aut calore congenito extincto, siderata commoriantur quum longe praestaret, haec emplastris ex metallorum mineris, lithargyrio, aerugine, diphryge, chalcitide, cerusa plumbagine, et aliis tam adustis quam lotis metallorum scoriis ac recrementis, coadunatis curare. Inest enim sane singulis metallis sua exiccandi et detergendi vlcera, ac edaces humorum acrium affluxus regerendi, vis medica: quam, eorum ex argento viuo origini debent. nam et id arte Chy mica in puluerem redactum, ac vlcerib. dysepulotis ac ichore arrodente madidis inspersum, vlcera concoquit, actimoniam humorum obtundit, regerit, et suppurationem promouet. Sic cynnabaris vulgaris, ex sulphure et hydrargyrio conflata, addita emplastris Diachylonis et aliis, ea viribus

hydrargyrii imbuit. Atqui quum plumbum, praeter caetera metalla, virium et substantiae argenti viui sit particeps, veteres medici olea et em plastra vlcerib malignis et cancro accommodata, in mortario et pistillo, ex plumbo conflatis macerari et conquassari, donec liuescerent, praeceperunt. Id quod Paulus ex Aegina medicus de cancri cura quoque Chirurgos admonet. nec non ante eum Gal. quoque his verbis pererudite docuit: [gap: Greek word(s)] . et longe plura de natura plumbi ibidem Gal. recenset, vsu approbata, quae compendiaria periphrasi latine ita reddere poteris: Mortarium et pistillum ex plumbo praeparato, et quem libuerit succum, vinum, oleum, aut vnguentum infundito: ac pistillo, donec plumbum succum aut liquorem reddat concolorem, et ob id frigidiorem agitato: quo si vlcera maligna, Chironia, cancrum inunxeris, affluxus humorum a loco affecto regeres, vt pharmaci huius vires admirari cogaris. Quippe quum emplastra plus aequo calorifica vlceribus putridis et antiquis maxime obsint: haec in plumbo attritio calorem illis adimit, et innoxia reddit Galen. quippe annos 28. natus, stipendio sacerdotum Aesculapii in Pergamo conductus Chi rurgiam professus, quum emplastra ex metallis, et illorum recrementis vstis vel lotis, nempe pompholyge, cadmia, aeris scoria, coadunata, plus caete ris omnibus ad curam vlcerum cacoethicorum conferre

expertus esset, in Cyprum insulam metalliferam est profectus, vt misyos, sori, et chalcitidis naturam perscrutaretur, eaque suis manib. erueret. At chirurgi nostri, vt Alexandrinorum olim medici, domi desides et philochremati, nulla penitus metalla, praeter aurum et argentum, nouerunt: qui dum ex illis emplastra coadunare debent, tantum (dii boni) cerae addunt, vt illius copia pharmacorum simplicium vires plane obtundantur: quum longe praestaret, lithargyrium in oleo opportuno ad tantam decoquere viscedinem, qua caetera compingi possent: et simul ad tantum decoqui lentorem, qui digitos sua adhaerentia aut viscositate non coinquinent. Cuius compositionis specimen emplastri Diachylonis Mesuae, et emplastri ad strumas Scribonii Largi cap. 8. compositio, ad amussim dabit. Quod si huius vel alterius generis vlcerum emplastris festucae nigrae adhaeserint, magnam subesse putredinem, quae carie ossa exedat, ne dubita: quae, dum alter renum, vel vterque suppurat, in lotii quoque sedimento non raro apparent. Nec mirum: sunt etenim, vt fuligo, putridi ardoris soboles. Haec Andrea perdilecte, te celare nolui: simulque admonere, ne chirurgiam a caeteris medicinae partibus seiungas: altera nempe alterius ope eget. Vale.

QVAE FVERIT AEGYPTIORVM PVRgandi vtriusque ventriculi ratio, quam Hippocrates Syrmaismum appellat: ad doctorem Sebastianum Meisner Iurisconsultum. Epist. XLVIII.

vulgari in re medica eruditione praeditus, in meis pharmacorum compositionibus Syrmaismi nomen legisset, percunctatus est a pharmacopoeo, ecquid sibi tam insolens remediorum nomenclatura vellet? Itaque Sebastiane, quum apud Comites Palatinos iurisprudentia nulli sis secundus, et me singulari beneuolentia ex animo semper prosequutus fueris, vt vicissim te officio aliquo demereat: (nam amicis refragari, vel quippiam denegare honesta petentibus, semper piaculum esse duxi) fratrem quoque tuum medicum, diutius animi pendere non patiar, et quid sit Aegyptiorum syrmaismus paucis declarabo. Legisse te arbitror Gryllum apud Plutarch in Dialogo dicentem, [gap: Greek word(s)] . 1. Audiuimus Aegyptios omnes esse medicos: nempe qui in omni philosophia et magiae natutalis sapientia, et vetustate omnes vniuersi orbis incolas longe superarunt, qua primi non herbarum modo et radicum, gemmarum, astrorum, et (vt verbo dicam) omnium terrae nascentium vires, sed etiam rerum coelestium diuinarumque causas, et praecipue morborum omni solertia scrutati sunt. Quid enim boni (amabo) medicus, causarum naturalium imperitus, efficere possit, non video. nihil certe refert pro medico cum Polybio versuram facere, qui ait: [gap: Greek word(s)] . At quid, inquit, prodest aegrotis medicus, qui affectuum corporis causas ignorat? Nihil. Proinde Aristot. quum graui decumberet morbo, medico suo multa vetanti, et non pauca cirra morbi causam edicenti, scite atque eleganter (ita me Deus amet) fertur respondisse:

[gap: Greek word(s)] . id est: Ne, inquit, me cures vt bubulcum, vel vt foslorem: sed prius causam edissere sic facile me praeceptis tuis morigerum reddideris At Aegyptii non tantum causarum morbi scrutinio medendi artem illustrarunt: sed multorum remediorum inuentione, quae partim ab animalib. didicerunt, partim ex magia naturali excogitarunt, eam locupletarunt. quae Polydamna Thonidis Aegyptiorum regis vxor, Helenae Menelai exulis vxori in Pharo dono dedit. Porro Aegyptii (auctore Diodoro Siculo) asserunt, ex cibariorum luxu et crapula omnes oriri morbos Eos igitur ieiunio aut vomitu, idque quotidie, vel tribus interiectis vel quatuor diebus inanitione (vt Hippoc. quoque edixit) curare oporteret, id quod Herodotus quoque in Euterpe affirmat: apud Aegyptios, inquit, clysterium vsus erat adeo frequens vt quouis mense triduo se purgarent vomendo, et intestina sanitatis ergo clysmate eluendo id quod ad ibide volucri, ciconiae similima, et a canibus didicerunt: qui (vt Aelianus tradit) dum lumbricis infestantur, segetem herbascentem depasti, eos egerunt: quum vero alterum ventrem exonerare coguntur, herbam quandam gramini cannario similem arrodere dicuntur, cuius virib. partim vomendo partim per aluum, bilem aeruginosam, et quic quid in vtroque eorum ventriculo redundat, excernunt. Vnde etiam Aegyptios Syrmaismum, quo vtrumque quoque ventrem expurgant, didicisse, Aelianus refert: qui ob id beneficium, canes sub Anubis nominae adorarunt. Quum igitur Aegyptus

non tantum Nili effluuio, sed praeclaris etiam philosophorum, quos Magos dicunt, et Medicorum quoque ingeniis foecunda, per totum terrarum orbem celebraretur, ad illius arcana doctrinae et sapientiae praecepta, alii indicta, capessenda, Democritus Abderita, Pythagoras et Plato in Aegyptum appulerunt, et Aegyptiorum dogmata in Latium, aut si mauis in veterem Graeciam afferebant. At Democritus Chaldaeos accessit, et in Babylonem ad magos et Indorum Sophistas peruenit: propterea laudatus a Theophrasto, quod varias terras perlustrans, plura col legerit, quam vel Menelaus vel Vlysses: qui non aliter quam mercatores Phoeniciae oberrassent, vt pecunias et xenia a regibus accumularent. Democritus vero sapientiae et medicinae thesauro onustus, in Graeciam rediit: a quo reduce Hippocratem, qui diu familiariter illi conuixit, cum alia multa, tum Aegyptiorum Syrmaismum didicisse, credere fas est: cuius vsum Hippocrates in cura fracturae aurium his verbis approbat: [gap: Greek word(s)] . id est: Si patiens ad vomendum pronus fuerit, vomere illum a Syrmaismo permittito. Taliter enim, inquit Galen. leues et mediocres per alui deiectionem aut vomitum euacuationes, veteres appellarunt, quae variis proritabant pharmacis: nempe melle affatim deglutito, aqua mulsa meraciore, succo ptisanae ex aqua per se vel cum melle decocto: et iis efficacioribus, surculis veratri albi in raphanum defixis, ac raphanis solis postero die vel ex aceto mulso comestis nec vero tantum lentoris habet, quantum raphani aut bulborum narcissi succus,

qui vomitum quoque prolicit. Non temere igitur Diocles medicus Antigonum regem admonet, vt aegritudines thoracis imminentes Syraismo anteuertat: cuius verba, quia plus leporis habent quam affectata illa Albani Thorini translatio, ascribere libuit: [gap: Greek word(s)] . id est: Sunt ad haec vtiles vomitus ieiuni, quos vocant Syrmaismos. Oportet autem volentem Syr maizein, ante edere radiculas raphani tenues, nasturtium, erucam, sinapi, lactucam quoque: dein de hausta aqua tepida, euomere.

Hic operaeprecium est, librariorum vitium annotare, qui in omnibus Hippocratis ac Galeni eo dicibus, pro Syrmaismo, vocem Syrnesmi falso substi uerunt: quum rectius haec vomendi purgam dique ratio Aegyptiorum, Syrmaismus dicatur, [gap: Greek word(s)] , quod (auctore Suida) purgare per vomitum et aluum significat: et pharmacum, quod id operatur, [gap: Greek word(s)] dixerunt. Est et [gap: Greek word(s)] herba appio similis cuius succum Aegyptii, vt Didymus refert, contra diarrhoeam bibebant. Haec Sebastiane, amicorum meorum integerrime te celare nolui: quo exemplo Galeni, Democriti et aliorum persuasus, fratrem tuum admoneres, ne medicinam domi tantum addisceret: sed alienas quoque regiones, in quib medicina pluris quam apud nostros fit, inuiseret: et ne falsae medicorum para doxopoeorum opinioni subscribat, qui in omni morbo materia nondum in principio concocta, quemuis Syrmaismum, id est vomitum aut purgationem

AN AVRI ET ARGENTI AC GEMMArum vsus, in medicamentis et electuariis, et epithematis ac tragaetis, sit salutaris: ad Guihelmum Rascalonum, medicinae candidatum. Epistola XLIX.

ADeras nuper in Maio, Guihelme candidatorum medicinae decus, in pharmacopolio no stro, dum electuarii ac trageae compositionem, quae ex auri et argenteis btacteis ac nonnullis aliis constabat, pharmacopoeo dictarem, quibus illustriss. princeps noster et dux Otthenricus sacri Rom. Imp. Elector, et Palatinatus columen, in thermis Badenis loturus, ad conseruandum cordis robur et epatis temperaturam vteret: quas a salutifero Christi natali anno 126. M. Aurelius An toninus suo proconsulatu celebres reddidit. Tum tu Guilhelme, quia veteres medicorum ex his nulla confecerint medicamenta, suspicabaris nostrates medicos horum pulueribus, imitatos Arabum vestigia, magis ad ostentationem et lenocinium vsos, quam vt aegrotis quicquam frugis afferrent: quippe si etiam in ventriculum hominis absorpta fuerint, a calore vel proprietate congenita, vt ferrum in struthionis, et aurum in murium ventriculis, euinci, et vt reliqua pharmaca quae alendo non sunt, ad actum reduci non poterunt Aurum sane cum ex defecatissimis sulphuris et hydrargyrii partibus, indissolubili mixturae ac

temperamenti nexu per calorem aethereum in terrae visceribus sit concretum, vt nec aerugo vel ignis edax quippiam de eius substantia adimere possit: vni certe metallorum (inquit Aristot. et Plin.) nihil igne deperit, incendia rogosque absque de trimento fert: quo saepius arsit, tanto plus perfectionis illi accedit. et sic expurgatum aurum, obrizum app llatur. Nec ab eo quidpiam difflatur, nec pondus ei decrescit, nisi gallinacei ossa in id liquefactum coniecta fuerint, et partem absorpserint. Quas igitur (aiebas) Langi obsecro dic, medicas gemmis aut metallis subesse vires putas, quibus cor exhilarent, affectusve atrae bilis supprimant, febres extinguant: quum pleraque, vt adamas, sint deleteriorum facultate praedita: quum ipsa, et illorum recrementa et scoria aut pulueres, actione et concoctione caloris naturalis destituta cruda per [gap: Greek word(s)] ad intestina, postea ad mesaraicas, tandem ad epar, et eius venae concauae ramos: priusquam ad cor, perferantur. Necesse enim est, per tot venarum anfractus vires gemmarum fathiscere: quam ergo cordi imbecilli possint afferre opem, plane Langi non video. Ex Galeni quippe Methodi lib. 11 ac 12. nec alia cordis effoeti fomenta, quae id reficerent, noui praeter odorem, aera, et nonnulla epithemata, nisi quae bonum generant sangumen, et inde spiritus claros, qui cor exhilarant vires dispersas coadunent, cor quoque alacrius reddant Neque id electuaria ac trageas vel pastillos ex iis concinnatos praestare posse crederes: quum peritissimus nostri seculi medicus Mondella, Brixiensis medicus, smaragdi et aliarum gemmarum vires non adeo magni fecerit. Proinde enixe orabas.

vtquid de medicatis gemmarum, saphiri, hyacinthi, sardii, granati, corallii, smaragdi et margaritarum viribus, quibus electuarium Mesuae Diamargariton constat, sentirem, tibi explicare velim. Nil certe Guilhelme petitione tua opus est. Probe sane nosti, mea in re literaria obsequia. quantum mihi per negotia integrum fuit, bonatum artium cultoribus nunquam defuisse. Proinde vt veras gemmarum vires a falsis recte discernere possis, operaeprecium est vt scias triplices esse gemmarum, et qu rundam aliorum simplicium pharmacorum vires: quae ex partium elementorum mixtura, quae naturae vel Dei opus est, primatum vel secundi ordinis qualitatum obtinent operationes: vt crystallum et corallia infrigidare, et siccare magnetem, alia sordes vlcerum detergere, vlcera dysepulota consolidare, et cicatrice illa obducere. Alias vero eorum facultates, ex magica religionis superstitione, ac herbarum vel radicum, siderum et spirituum sympathia ad incantationis deliramenta ab Orpheo et Indorum philosophis excogitatas, non magni facio: ob quas, gemmas in annulis, auribus et armillis deferebant. id quod Prometheum, fatali vinculorum in Caucasi rupe compede vinctum, primum excogitasse fingunt. Qualis fuit ille admirandus Gygis primum pastoris, deinde regis Lydorum, annulus: cuius in [gap: Greek word(s)] id est annuli pala, gemmam cum ad se torqueret, illius fulgore oculorum astantium aciem ita perstringebat, vt a nemine videretur: quum eam retorqueret, omnibus erat conspicuus. Quis enim rationis compos non irrideat velut anilia deliramenta, in Achate coniugum concordiam et castitatem, in Topazio

sinistri brachii armillis inserto securitatem! et Neptuni imagine hyacintho insculpta aequoris tranquillitatem: et magnetem puluinari subditam, vxoris in somniis prodere adulterium: et alias sexcentas huius generis nugas? quas ne assis quidem facio. Aliae vero sunt in arte curandi morbos gemmarum facultates, experientia repertae, et vsu peritorum approbatae: nempe curare anthraces, esse iobolorum et cuiusuis veneni aut toxici alexipharmacum, aciem oculorum instaurare, cordis vires labefactatas et spititus reficere illiusque palmum coercere, alios quoque plures curare morbos. Atqui quum horum causas effectuum reddere nequimus oportet nos rationis inopes, agyrtarum more, ad caecas formaespe ciuocae proprietates, tanquam ad sacram ancoram et imperitorum asylum vel ad certo imperscrutabiles siderum operationes et effectus, vna cum Hermete et philosophis Indorum et Aegyptiorum confugere: qui, vt mea fert opinio, non male asserunt, omnium lunari orbi subiectorum vires a stellis, et a circuli Alaur imaginibus, siue horum motu, lumine et situ dependere. Aut si mauis, cum Gal. nostro ad rerum simplicium [gap: Greek word(s)] id est vaporum effluuium confugiamus: quo pleraque [gap: Greek word(s)] et amuleta, vt nigella in catharro, efficacius operantur, quam in puluerem redacta, aut colliquefacta, in ventriculum ingesta. Sic Gal. expertus est, Smaragdum, quem Iaspidem viridum appellat, su pra orificium ventriculi pro amuleto appensum, illud corroborare. Nec temere Aethiopes et Romani annulos in proximo, minimo laeuae manus digito, deferebant: non eo certe nomine, quod laeuae

manus ocio annulus minus quam dextrae vsu attereretur: sed quia in anatomia Aegyptii compererant, neruum vel arteriam ex hoc digito ad cor pertingere, per quem gemmarum [gap: Greek word(s)] ad cor pe netraret. Quod Appion in libris Aegyptiacis, et Orus apud Macrob. lib. 7. Saturnalium his verbis affirmat: Adeo, inquit, verum est quod dicis, ô Dissari, Aegyptios opinari vt ego, sacerdotes eorum quos prophetas vocant, cum in templo vidissem circa deorum aras, hunc in singulis digitum confectis odorib. illinire: et eius rei causas inquisiuissem, et de neruo, quod iam d ctum est, principe eorum narrante didicissem: insuper de numero quoque qui per ipsum significatur: complicatus enim senarium numerum digitus iste demonstrat, qui omnifariam plenus, perfectus atque diuinus est. Haec ille. Iam vero, Guilhelme, reliquum est, ne epistola modum excedat, vt gemmarum, quibus electuarii Mesuae Diamargariti compositio constat, vires explicemus: inter quas primas habet smaragdus, de quo paulo ante diximus. Hic in India de saxis arenosis ventorum flatu detritis emicat, ac de aerariis Cypri metallis eruitur: hic viperarum morsib medetur, haemorrhoidas sistit: femorib. alligatus partum accelerat: veneris quoque conflictum illaesa non fert, quin disrumpatur. Huius 9. ordei grana laeuigata, et per cribrum excreta, in aqua calida stomacho ieiuno hausta, profluuium ventris ex acrimonia pharmaci vel humorum putridorum acredine excitatum, sistit: vt Auenzoar in prologo Consilii sui Soldanum docet, et Auerrhois quinto Colliget approbat. Huic additur Sapphirus, caerulei coloris gemma, quae intestinorum

quoque vlcera et scorpionum ictus curat, pustulas et oculorum excrescentias deprimit et extenuat, arteriis applicitus, calorem febrilem mitigat, et cor exhilarat: vt Vitalis Cardinalis et medicus scriptum reliquit. In censu vero gemmarum quoque Margaritae habentur, vniones quoque dictae, quod nullibi duo reperiantur indiscreti. Hae in ostrearum conchis oscitantibus, ac rore antelucano saturis, in maris Indici et Erythraei promontoriis concrescunt: quas aceto in liquorem tabescere, Cleopatra Aegypti regina M Antonium consulem Rom. docuit: quas si tonuerit, conchae inanes abortiunt. Hae cardiacae passioni medentur, cruentum quoque alui fluorem sistunt: quod idem Cardinalis affirmat. Succedit Corallium, quod suis medicatis viribus nulli gemmarum cedit. Hoc in aequore, iuxta Siciliae et Syracusarum promontoria, expansis instar virgulti ramis crescit: ob id [gap: Greek word(s)] , i. e. arbor lapidea dicitur. de quo Orpheus poeta et magus ita cecinit: [gap: Greek word(s)] . Id est: Corallium primum vt herba viridis in aequore crescit: nulli enim plantarum in terra firmum et quasi saxeum nouimus alimentum: sed crescit in ponto turbulento, vt leuis alga, exemptum aequore. lapi escit, hoc colore rubenti, aliud albo. Vtrumque astringit et refrigerat, sanguinis excreationes coercet, oculorum in collyriis cicatrices exterit, concaua vlcera explet, et album cicatrice obducit, et stomachum roborat languidum,

ac berberorum succo (vt aceto vniones) colliquescit: de cuius liquore cochlear absorptum, dysenteriam curat. id quod ego felici successu expertus sum. Ac Granati vulgares censentur gemmae, quia passim iuxta Bohemorum syluam, et ad radices montis Fichtelbergk, in scaturiginibus aquarum colliguntur, nec magni constant. Hos esse de pyroporum, id est rubinorum genere, ne dubites: et illorum succidaneos. Rubinos vero esse ex oriente Aethiopum amethystos, quos Heliodorus in Historia Aethiopica perbelle his verbis depingit: At, inquit, amethystus Aethiopica ex profundo vt ignis rutilat. quod si tenens illum circumuerses, radium proiicit aureum, non obscurantem aspetitate visum, sed gratia quadam et puritate singulari illustrantem. Atqui et ipsi vis inest genuina prae amethystis Occidentalibus. non enim falso sibi vendicat appellationem, sed vere arcet ebrietatem, ab eo a quo fertur, sobrium illum in conuiuiis retinens, [gap: Greek word(s)] priuationis particula, et [gap: Greek word(s)] inebrio, Etymologiam deducens. Paulus Venetus, vir qui vidit multorum hominum in nouo orbe mores et vrbes, in libro De regionibus orientalibus scribit, regem insulae Seilam habere pyropum, id est rubinum longitudine spithami, spissitudine trium digitorum dimensionem adaequantem, qui vt ignis coruscaret, omni carens naeuo, aut macula, quem Cham ille magnus ciuitate satis praeclara ab eo licitatus fertur: sed Seilam precium gemmae inaestimabilis recusauit. In medicina nihil aliud de eo compertum habere quam craepalam concoquere, oculos caligine suffusos illustrare,

et cordis spiritus fouere: Sardii vero ac hya cinthi gemmarum vires, et aliarum Dioscor. lib. 5. Plinius lib. 37. Theophrastus et Orpheus vterque in libello lapidibus dicato, te abunde docebunt. et his omnihus, quantum ad medicinam attinet, vberius Galenus lib. 9. de medicamentis simplicibus haec tractat. Quod vero argute ratiocinaris, aurum et argentum ac gemmas, quandoquidem ignis calori valde sint contumacia, a calore quoque naturali in corporis alimoniam non euinci et digeri, sed cruda per aluum deiici: ob id, nihil roboris aut medelae cordi, caeterisque visceribus afferre posse contendis: hac ratione Guilhelme nihil certe efficis. Sunt enim sane quamplurima pharmaca, scammonea, colocynthis, chamelea, et id genus medicamentorum, quae intra corpus deglutita, a calore in corporis alimentum non conuertuntur: illud tamen alterant, et a putridis humoribus pituitae et vtriusque bilis exonerant. Alia vero indigesta, suo natiuo frigore, vt crystallus, sapphirus, febrilem epatis et cordis dyscrasiam ad suum temperamentum reducunt. Sic aurum adeo temperatum fertur, vt cor calidum infrigidet, calidum vero ad temperamentum et frigidum leui suo tepore foueat: cuius limatura in electuariis deglutita, ab elephantiae Graecorum, et Latinorum leprae contagione, immunes eo vtentes conseruare dicitur lamina ex auro, linguae causonis aestu affectorum imposita, febrilem ardorem linguae refrigerat. Argentum vero, et praecipue aurum, quum sit igni contumax, vtriusque tamen frustula intra membranulas pergameni virginei posita frequenti lati malleoli ictu

in bracteas foliis tenuiores lentescunt, ac cudun tur. Membranae vero vires necandi pediculos, hy drargyrio pares habent. An vero ab vtroque metallo, aut alia ratione, non facile dixerim. si ab auro, illius certe bracteatum aut foliorum in electuariis aut trageis vsus, et aurum potabile, quam sint salutaria, tu Guilhelme, qui es artis Chymicae peritus, videris. Praeterea an pro gemmarum fragmentis, illarum scoria, id est sordes et recrementa substitui debeant. Praeterea pharmacopoeum adhortaberis, vt ab impostura mangonum sibi caueat, qui ex crystallo et vitro putiori gem mas, quasi natiuo colore, aut verius fuco infectas, arte conficiunt, et pro veris magni vendunt. Quum igitur tantum in electuario Mesuae diamargariti subsit fraudis, eius quas vocabant speciebus aut puluere in confectionibus aut trageis, aut epithematibus nunquam vti volui. Haec boni consule quaeso. Quod si Theotonicum magnum, qui de mineralibus scripsit, ex Italia aut Galliis ad me perferri curaueris, plura quae ad artem chymicam spectant, te admonebo. Vale.

AN HIPPOCRATES RECTE OMNES morbos vlcera dixerit, et de eius breuiloquii stilo. Ad Georgium Wirth consobrinum Medicum Caesareum. Epistola L.

MEdicina olim, Georgi consobrine, [gap: Greek word(s)] humanae vitae et salutis praeses, tanquam res sacra in templis Aesculapii a sacerdotib. custodiebatur

recondita, ne prophano vsu ab aniatrologetis medicinae ignaris contaminaretur. Et dum Troia oppugnaretur, saltem (vt Gallorum Druides) medicinam per manus legitimis successoribus tradebant. Postea deflagrato apud Cnidios et in Graecia Aesculapii templo, quod erat [gap: Greek word(s)] , librorum conditorium, Hippo crates ibi breuibus scriptis fertur medicinam clinicem instituisse. Vita ergo defunctis eius parentib. somno admonitus, vt omnia quae ad medendi artem et encyclopaediam conferrent perconctaretur, Thessaliam et totam Graeciam perlustrauit. Itaque accersitus venit in Macedoniam ad Perdicam regem, quem verius amore Philae paternae pellicis, quam vitio pulmonis tabescentem, curauit. quo tempore studium sapientiae apud Lacedaemonios floruit. Qui, vt Socrates in Platonis Protagora refert, consulti de sapientia, verbum breue ac contortum eiaculabantur: asserebantque huiusmodi enunciare verba, esse viri absolute docti officium. qualia sunt, Thaletis Milesij, Solonis, Pittaci ex Mitylena, et aliorum sapientum apophthegmata, et Pythagorae symbola, quae templo Apollinis Delphici consecratunt: Cognosce te ipsum, Ne quid nimis, et id generis alia plura. Huiusmodi breuiloquium erat Lacedaemoniae philosophorum dictionis character: quo Hippocrates quoque praeter aphorismos in plerisque suis de morbis et epidemiis libris passim est vsus: et quamuis ipse Doricus erat, in gratiam tamen sui in magia praeceptoris Democriti, lingua Ionica pleraque conscripsit volumina, quae non vnius hominis ore, sed numinum oraculis

dictata videntur, et plurimum auctoritatis apud singulas hominum nationes obtinuerunt. De quorum tertia classe sunt aphorismi, qui (vt Suidas ait) [gap: Greek word(s)] , id est, humanam excellunt sapientiam, velintellectum. Hanc Hip pocratis breuiloquentiam Galenus libro 2. Salubrium, appellat [gap: Greek word(s)] . id est, Hanc breuem docendi per versus (Linacer vertit elementa) numero solutos, doctrinam caeteris esse vtiliorem. quippe quae in compendium rem omnem cogit, memoriae affigit, reminiscentiae suggerit, ac omnium quae aguntur singulatim rectum vsum breuiter suppeditat. Tali docendi genere cum passim in aliis operibus, tum in libro de Fracturis crebro vtitur: cum ait: [gap: Greek word(s)] . id est: Nisi quis dixerit, alios quoque morbos esse vlcera. habet enim et hic sermo aliquam veri similitudinem et moderamen. omnis quippe morbus dolore affligens, ait Galenus, de genere vlcerum iure censetur. omnis quippe dolor aut a continutatis solutione, quae graecis [gap: Greek word(s)] , latinis vlcus dicitur: aut de repentina vel alteratione vel dyscrasia oboritur, quae continuitatis quoque solutionem, si non admodum sensilem, ratione tamen perceptibilem parit. in confesso quippe est, calidum substantiam solidam pene trare, et continua arrodere et colliquare: stiptica vero, laxa constringere, et coarctare. ita ait Galenus in libello de inaequali intemperatura, Hippocratem euincere, omnes morbos esse vlcera, et fraterna quasi societate esse coniunctos.

Statim enim subinfert Hippocrates ibidem. [gap: Greek word(s)] . id est, Crebro enim alii morbi aliis [gap: Greek word(s)] , cognati sunt. At auctor libelli de flatibus (siue sit Polybius, aut legitima Hippocratis foetura, paulo aliter disseparat et coadunat morbos, dum ait: Mor borum omnium vnus et idem est modus, locus vero affectus differentiam facit. propter loci enim diuersitatem nihil simile habent, quum tamen sit morborum omnium et species et causa eadem: nempe continuitatis solutio, id est vlcus. Desinant igitur Thraces nobis immensa mor borum phalange vallatis, vitam nostram morborum querelis exosam reddere, quum omnes mor bi ad vnam speciem reduci possint. Tu vero, consobrine, ex animo perdilecte, da quaeso operam, vt patria tua, aut ego, te reducem videamus: ne tu, veluti Vlyssis socii Lotophagi, dulcedine loti arboris fructus, aut verius Veneris illecebra inescati, reditus in patriam oblitus videaris. Vale.

AN MERVM PVERIS AC PVELLIS vel aqua dilutum, sit salubre: ad Christophorum Prob iureconsultum. Epistola LI.

COndicta nuper mihi et sacri verbi concionatoribus erat a te coena, Christophore affinis multis nominibus obseruande. Ibi postquam discubueramus, aderant liberi tui, qui nondum ephebis excesserant. Hi quum consertis manibus Deo supplices ferula oblata consecrassent, benedictione,

tandem quum secundae mensae bellaria (quae Graeci dicunt [gap: Greek word(s)] ) apposita fuissent, aderant quoque Deo liberali omnium eduliorum largitori gratias agentes: quumque omnes pallerent, caeteri coepulones quid ille faciei pallor portenderet, a me perconctabantur. Quibus respondi, hunc colorem affecti epatis, aut im becillitatis ventriculi pituita onerati, ex qua putrefacta tandem generarentur vermes, qui non ferendis torminibus intestina vellicarent, esse indicem. Suasique, vt iis aliquando modicum vini diluti, aut absinthitis, vel in quo radices Zedoariae decoctae vt sapa forent, aut etiam momenti rheubarbarum maceratum fuisset, exhiberetur. Tum Cyrlerus noster: Ecquid dicis (aiebat) Langi? ignoras Platonem tuum, et Galeni vestri amasium, vsum vini ad duodeuigesimum vsque annum pueris vetuisse? At Romani, quam seuere non matronis modo, sed etiam virginibus vino interdixerint, verba Tertulliani in Apologetico, et exempla quae dicturus sum, ostendunt. Veterum enim, inquit, ceciderunt instituta, quae parsimoniae et sobrietati patrocinabantur. Nulla enim Romanarum mulierum aurum nouerat, praeterquam in vno digito, quem sponsus oppignorasset annulo pronubo: adeoque in vxores vini bibulas seuere animaduertisse, vt Fabius Pictor in annalibus suis prodiderit, matronam, quod loculos in quibus erant claues cellae vinariae resignasset, a suis inedia interemptam. Nam et Cato, seuerus omnis luxus et morum censor, statuit, cognatos osculari feminas, vt odore anhelitus deprehenderent, an vinum olerent.

Inter exempla quoque sub Romulo legitur, M. Menoecium, vxorem, quod e dolio vinum bibisset, virgis myrteis caesam trucidasse. Itaque quid ad haec, inquit, respondes Langi? Tum ego: O Cyrlere, inquam, quid ista refers, Romanorum leges et plebiscita? Haec enim sanciuerunt ad coercendam temulentiam, quae mulieres maxime dedecet: et vt frugi vitae parsimonia in Republ. conseruaretur, non quod sobrius vini vsus sanitatis conseruationi incommodaret. Ob id Cn. Domitius iudex legem rogauit, et pronunciauit, si mulier clam viro plus vini bibisset, quam sanitatis causa exigeret, vt dote mulctaretur. Sic diuus Hieronymus Eustochio virgini, ad fouendas ventriculi imbecillis vires, vini vsum admittit. Et Paulus Apostolus edicit Timotheo, discipulo et vicario suo, ne posthac biberet aquam, sed Vino, inquit, paululo vtere, propter stomachum tuum et crebras tuas infirmitates. Sed Romani virginibus et matronis vini potum, quia esset luxuriae et incestus incendium vetabant. Qui namque vino, inquit Hieronymus, vtitur, ignem portat in gremio. Nolite, inquit Paulus, inebriari vino, in quo est luxuria. Proinde, Christophore Prob, vitae integritate et probitate nulli secundus, euge et puellulis tuis ad cibi concoctionem in prandio et coena modicum vini praebeto, praecipue his qui ephebis excesserint, et menstrui fluxus haemorrhagiam expectant: quibus nihil nocentius, quam aquae potus ac fructuum crudorum esus: qui sanguinem ingrossant, oscula venarum obstruunt, et profluuium illius sistunt. Aequevero temerarium

est, illis iam adultis et morbo decumbentibus vinum aut merum concedere, absque periti medici consilio. Aelianus auctor est, Locrenses capitis supplicio cauisse, ne quis aegrotorum vinum medico inscio biberet. O lex seuera et salutaris, nostris non ferenda indigenis, Sunt enim certe aliqui adeo merobibuli, vt si illis vino interdiceretur, animam desponderent. Interesset sane Reipub. vt edicto caueretur, ne vinum Creticum aut sublimatum, ad quae aegroti, spe recuperandi vires, tanquam ad nectar et nepenthes inter dum confugiunt, absquemedici consilio passim aegrotis et puerperis venderetur: quod non raro vulgo imperito mortis vel aborsus est occasio. nec mediusfidius parui momenti apud aulicos nostrates est obligatio, si quis sub vini interdicto vel quidpiam promiserit, vel spoponderit. Quin et apud Graecos vini potus prohibitus, grauis aestimabatur censura. quod Plutarchus in Symposio istis testatur verbis: [gap: Greek word(s)] . id est, Quum apud Graecos multa sint poenarum genera, nullum tamen est hoc execrabilius, quo dominus poenae vini potum ad tempus, quod statuerit, prohibet. Ceterum quamobrem Plato et Persae, pueris alioqui epilepsiae obnoxiis, vini vsum prohibuerint, causam pereruditam Themistius, ex Aristotelis de somno et vigilia libro, talem reddit: Quum puerorum caput, veluti temulentorum, vaporibus flatulentis et pituita sit oppletum, quod mole vacillet humorum, quibus, meatibus spiritus et animae infarctis, necesse

est vt sontico vel diuino Herculis morbo conuellatur: temperandum igitur est iis a vino praecipue atro, quia est impendio vaporulentum. sed, inquit, nec nutricibus id praebendum. nihil enim interest, nutrices an alumni id hauriant, nisi dilutum et modicum sit. Nec praeter decorum fore arbitror, si de hoc infantium et puerorum morbo, diuini ex India philosophi Iarchae, magorum principis, testimonium adduxero. Patri, scribit Philostratus, querenti filios quidem sibi nasci, sed quam primum biberent vinum, omnes mori; sic respondit Iarchas in throno sublimi sedens: Melius cum illis agi, quod moriantur. si enim superstites manerent, omnes stultos euasuros, quia ex semine minus calido procreati essent. vino igitur filiis vestris abstinendum. Si itaque posthac aliqui nascerentur, obseruare oporteret, vbi noctua nidum construxerit: et illius oua mediocriter elixara, infanti edenda praebere, tum vinum infans abhorrebit, et abstemius tranquille viuet. Et, vt verbo dicam, vinum dilutum moderate sumptum, id vero pueris nemo dissuaserit. Nam et plagosus ille Persarum iuuentutis paedonomus, vinum dilutum pueris et nasturcium concedebat. Id quod liberis tuis non denegabis, quum Hippocrates vinum aequale aequali mixtum, anxietudinem, oscitationem et horrorem soluere tradat. At vero id Hermeti in Aristophanis Pluto, qui ventrem intestinorum esu adimpleuerat, ad stomachum non faciebat. Ob id exclamat Hermes, [gap: Greek word(s)] . Id est: Eheu mihi, calicis aequale aequali mixtae.

Reliquum igitur erit, quum tu sis non vulgaris iurisprudentiae peritus, sincerae religionis, iustitiae et aequitatis amator, vt hic diffinias quid sit aequale aequali miscere, ne bibenti fiat iniuria. Vale.

DE CAVSA FERVORIS THERMARVM: et de perpetuo in sacris Ethnicorum igne: et unde actionis illarum vires emanant. Epistola. LII.

DVM, Anonyme, Fauonius genitali veris aura spiraret, cunctaque in aprici gramine campi, redolenti florum amoenitate vernarent: et aues pariturae in nemoribus, ac luscinia prope amnes iucundo concentu obstreperet: quo tempore corpora sua sponte ab humorum putrilagine per scabiem sese exonerare solent, eo etiam nullum ad thermarum vsum et delicias salubrius noui. Proinde tum comitati illustriss. principem Otthenricum Co. Palat. Rheni, sacri quoque Romani Imperii Electorem, ad Badam Marchionatus metropolim deuenimus. et hospitio, cui ab insigni Greiffvogel nomen est, humaniter sumus excepti. Mane itaque cum ante hospitii fores consideremus, a laeua hospitii vidimus, sub testudine, crepidinis instar structae, a prima ex monte scaturigine thermarum aquas in lacunam tanto emanare feruore, vt capones, porcellos integros, quadrupedum pedes, ocyus quouis ex sandaraca vel calce psylothro glabriores redderent. Rogatus ibi ab assidentibus tanti feruoris explicare causam, respondi: de hac esse varias et perplexas philosophorum opiniones: inter quas tamen mihi et Senecae Stoico, Empedoclis

sententia magis arrideret, qui asserit, scaturigines aquarum in montibus per venas metallorum et sinuosos anfractus, instar draconum et miliarium in balneis veterum ex aere spiris intortos, instar Maeandri deferri, ac inde metallorum detrimenta ac vires, quibus aqua imbuitur auellero, quas ab igne naturali anfractibus illis substrato et subterraneo incalescere, non male (vt mea fert opinio) docuit: non certe a fulmine, aut radiorum solis refractione, vel calce efferuere, quum eodem et indesinenti calore quouis anni tempore constent: sed ab igne pene diuino et perenni, qui in visceribus terrae primogenia quadam ratione residet de quo Lucret. poeta sic perbelle cecinit:

Principio tellus habet in se corpora prima,
Vnde mare immensum, voluentes flumina fontes
Assidue reuomunt: habet ignes vnde oriantur,
Nam multis succensa locis ardent solaterrae.

Hunc reconditum in visceribus terrae ignem, Plato in Timaeo inter ignis species et liquores succum appellat, sine quo non Aegyptii modo, sed ne Iudaei quidem, vlla peragebant sacrificia: quem Iudaei, dum captiui in Persidem deducerentur, sacerdotes, acceptum de altari in valle vbi erat puteus altus et siccus, absconderunt. Hunc nec Neemenias, Xerxis regis pincerna, constructis impensis regis sui, ciuitatis Hierusalem muris, sacris operaturus, sacerdotum, qui ignem absconderant, nepotes perscrutari iussit: quem quum quaesitum non inuenirent, sed pro eo aquam instar bituminis crassam eruissent, quae oblata nec Neemenias sacrificia et ligna altari apposita conspersisset,

cuncta subito exarserunt. Hanc Plato ab Hebraeis in Aepypto edoctus, succum appellauit. Nam et mosseruandi in adytis templorum perpetui ignis, ad specimen aetherei et subterranei, ab Aegyptiis ad Graecorum, Romanorum et aliarum orbis terrarum gentes emanauit: auctore Diodoro Siculo. Ob id Numa Pompilius, Romanorum rex et Pontifex, templum Vestae rotundum Romae aedificauit, in quo perpetuus ignis custodiebatur: cui illibati pudoris virgines custodes praefecerat, quas igne quauis occasione extincto, Pontifex flagris caedebat: ac tabulas felicis materiae terebrare cogebat, donec tabulae motu accensae assulae in subiectum aeneum cribrum deciderent, quas in templum deferebant. non enim ab alio igne hunc succendere fas erat. Nec hic ignis in ceremoniis Iudaeorum olim neglectus fuit, qui (vt Egesippus tradit) postquam in vrbe Hierosolyma, duce Eleazaro, septem diebus debellatum fuisset, octauo solennitatis die omnes ligna altaribus imponebant, ne quando ignis sacer ad sacrificia deficeret, quem inextinguibilem obseruare oportebat, et quem ob id Plutarchus [gap: Greek word(s)] , id est sacrum et inextinguibilem nominat. Perpetuus sane hic ignis in Graecia quoque Pythiae et Athenis a mulieribus coniugio solutis custodiebatur: qui Athenis, Aristogitone tyranno apud Delphos templo Pythiae a Medis accenso: et Romae tum Mithridatici belli, tum ciuilis tumultibus, ara et ignis vna perierunt. Neque sane desunt, Anonyme, admiranda exempla, quibus perpetui ignis incredulitas refelli potest. Scriptum enim

posteris reliquit Ludouicus de Viues, memoria patrum erutum fuisse sepulcrum, in quo lucerna ardens condita fuit, vt inscriptio testaretur, supra 1500 annum. Ea extemplo, vt manibus contrectata fuisset, in puluerem resoluta est, perinde vt poma circa Pentapolim nata, quae tacta in puluerem fathiscebant. Quin et Hermolaus quoque minime certe barbarus, in Dioscoridis lib. 5. cap. 11. et Gesnerus noster, non illaudatus Heluetiorum Medicus, in libro de lunariis, testes sunt locupletissimi, nostro seculo in Patauino agro sub latericia crepidine, a colono, non longe ab Attesca oppidulo diruta, ardentem quoque lucernam repertam. Quid vero, an non id etiam admiratione dignum est, quod diuus Augustinus de inextinguibili lucerna in quodam phano Veneris commemorat? in qua, arte magica, quod homines admirarentur, effectum, aut Daemon quispiam sub nomine Veneris tanta sese, inquit, efficacia praesentabat, vt hoc prodigium et appareret hominibus, et diutius permaneret: aut potius hominis industria factum, qui asbestum, lapidem inextinguibilem, perpetuoque ardentem, lucernae perlustri incluserit. Sunt enim pleraque alia, de quorum substantia nihil ignis depascitur: vt sunt ex Charistio lapide netili [gap: Greek word(s)] , id est, manutergia et reticula, quae sordida in ignem proiecta, illaesa expurgantur, et ex quodam lini genere eadem contexta ac in ignem proiecta, citra noxam expiantur: quod genus lini, quod inextinguibile, Plinius quoque [gap: Greek word(s)] appellat. alii id amianto etiam tribuunt. Atqui, aeternus ille sacrificiorum

ignis, longe dispari ratione, quam noster iste in telluris visceribus subterraneus, cuius aestu thermae feruent, fouetur: cuius praeter sulphur, alumen, nitrum, bitumen, naptha quoque, asphaltis, et olea, praecipua (teste Plutarcho) alimenta sunt. Quaecunque enim olei aut bituminis vnguine sunt delita, ignem subito concipiunt. Ac ita refert Plinius Medeam, Creusam pellicem concremasse. postquam enim sacrificatura illa ad aras accesserat, corona igne rapta pellicem combussit. Humidum sane pinguine, genuinum est ignis pabulum: quibus terra, etiam in ipsis penetralibus adeo foecunda est, et passim scaturit. Vnde et Liparis Ciliciae fluuius, et lacus Aethiopiae, innatantium corpora oleo lubrica reddunt, in India vero lacus est, qui sereno coelo copiam olei eructat magnam: in Lombardia autem passim vltra et citra Apenninum et Bononiam, de thermarum scaturigine e petris destillans colligitur petroleum. In Zazyntho quoque, et circa Dirrhachium et Apolloniam de fontibus magna picis effluit copia. Nonne vero circa Babylonem, Asphaltis lacus, ad ferruminandos ex latere coctili Babyloniae muros, sat bituminis Semiramidi reginae suppeditauit? In Syria certe et Numidarum Arabia, ac Ioppe, lacus sunt, qui quouis tempore aprico, magna bituminis mole se exonerant. Alia vero plurima in orbe terrarum loca consulto praetereo, quae sulphuris et picis fuligine, ac bituminis liquore madent: quum ex dictis abunde colligere possis, terrae penetralia his alimentorum ignis adeo esse referta, vt ea

quantumuis magnus ignis in perpetuum insumere et decoquere non possit, nisi (vt Stoici sentiunt) in postremo die, quum mundus ignis incendio colliquescet. Id quod et diuus Petrus Apostolus his verbis nos pie admonet: Veniet, inquit dies Domini sicut fur in nocte, quo coeli in morem procellae transibunt, elementa vero aestuantia soluentur, terraque, et quae in ea sunt opera exurentur. Repertus est autem subterraneus ille ignis in terrae latebris delitescens: reperta sunt perpetua, vel saltem diuturna illius alimenta: reliquum est, vt quibus ea de potentia ad actum deducantur, ratione et experientia doceamus, id enim motu et contrariorum actione fieri, palam videmus. Aqua certe frigida supra ignitos silices diffusa, maiorem quam calida in balneis excitat feruorem. Ob idque diuus Augustinus, aquae aspergine citius, quam oleo, ignis fomenta accendi, his verbis testatur: Si non, inquit, adhibeas aquam calci, sed oleum (quod maior est ignis fomes) nulla eius aspersione efferuescet. Hoc si, ait, de Indico aliquo lapide legeremus, mendacium putaremus. Id tamen quidam de lapide Gagate, qui attritus sulphur et bitumen redolet, Dioscorides vero et Nicander de lapide Thracio testantur: eos nempe aquarum aspergine accendi, oleo vero extingui. Quod Aelianus quoque ex Aristotele his approbare verbis videtur: Est fluuius in Paeonia et Medica regione, nomine Pontus, in quo lapis inuenitur, cuius suffitu serpentes pelluntur: quem si quis aqua asperserit, flagrat, flabello extinguitur: eius vero suffimentum, odorem bitumine tetriorem spirat. Quid multis?

Ignis in vertice Chimerae montis, vt Thesias Cnidius tradit, in Phaselide aqua incenditur. Sic limus de stagno Comagenae exemptus, aqua quoque accenditur. An non locuples est Theopompi testimonium, bitumen esse ignis fomentum? Id quoque praecipue si sulphur accesserit, aqua incendi? Quin idem etiam tradit, ardentem Nymphaei montis cratera, imbribus adaugeri, ac egerere bitumen alias omni dulcius. Si quis vero iis verustissimis Graecorum Latinorumque historiographis, qui haec loca incoluerunt et viderunt, fidem non adhibet. testesque horum miraculorum oculatos desiderat: is quaeso altissimos Noruegiae, Suetiae ac Islandiae montes, sub aquilonari sitos arcto, niue superne coopertos, inferne sulphuream eructantes flammam, adeat: vbi quoque daemonum visibilium habitacula, nocturna flamma chorusca, videbit, occulto sulphure vsto, incremento succrescente. Verum si torridas in accessu voragines veritus, adire noles, fauilla et cinere refertas: perlegas licebit, libri secundi Historiae de Gentibus septentrionalibus, ca. 10. et 11. Olai Magni Gotthorum Vpsalensis praesulis, qui horum in montibus incendiorum testis oculatus esse poterit. Euge, Anonymme, ignem aqua accendi, artem, et [gap: Greek word(s)] intestes adducamus, qui ex machinis aereis globos igniuomos eiaculantur in castra et vrbes, pontes et aquas: qui ex praedictis ignis somentis pice nauali, graeca, sulphure, tartaro (quem fecem vini appellant) sarcocolla, halinicro, naptha, petrolei bitumine, addita duplo pondere calce viua, conitant: de quibus, addito quoque asphalto,

vna maceratis, pilas fingunt, quae spontaneis accenduntur imbribus, proiectae in amnes ardent, pontes succendunt. Illius inuentionem M. Graccho acceptam ferunt: Graecum quoque ignem appellant. Ex iis constat, non naturalem modo sub terra ignem, sed etiam arte conflatum aqua incendi, et excitari. Reliquum est, vt hunc subterraneum ignem flatulento aquarum, instar torrentis per metallorum venas motu, quem Theophrastus [gap: Greek word(s)] appellat, excitari probemus: quo secum non vires modo, sed etiam exigua metallorum recrementa veluti fauillas canalibus adhaerentes raptim deferunt. Adde quoque, mare, et occlusa terrae viscera, intercutaneis turgere ventis: id quod nautae norunt, et terrae motus, chasmata telluris, siue hiatus et voragines indicant, quorum flatu tanquam folle aut ventilabro excitari ignem, nemo fabrorum adeo rudis est qui neget. Recte Victruuius: In imo, inquit, per alumen aut bitumen, seu sulphur ignis excitatur, qui ardore finitimam excandefacit terram, et feruidum exspirat in superiora vaporem, quo etiam superni dulcis aquae fontes efferuescunt. Proinde Aristoteles, cur aquae feruidae ex magna fere parte salsae emanent, rationem problematis redditurus: An, inquit, quod pleraeque omnes per terram aluminosam percolantur, quod odore earum constat: exustorum autem cinis, omnium salsus est, sulphurque redolet? Sunt porro thermarum lauacra, vt Plutarch. ait, [gap: Greek word(s)] : id est, salutaria, et ad morborum medelam efficacia: quarum aliae per simplices tantum mineras, vt alumen,

sulphur, plumbum, chalcitida aut ferrum, suas deriuant scaturigines, quarum medicas vires (ne epistola librum, vt Hieronymus, air redoleat) Paulus Aeginera et Victruuius breuiter perstringunt. Aliae vero per plures erumpunt metallorum venas: nempe nitri, chalcanti, cupri, bituminis et aluminis: adde quoque auri et argenti metalla, quorum variae mixturae, varias quoque minerarum vires obtinent: quorum mixtura calore naturali digesta, quae solius naturae aut Dei opus est, tertia quaedam, veluti in tetrapharmaco Galeni praeter praedictas vires, resultat ope rationis forma et virtus, quum ars nulla exacte assequi potest: nec illius partes arte per alembicum chymica scrutari poteris, sed illius facultates sola experientia per effectus explorare oportet. Vnde Victruuius. Omnis, inquit, aqua naturaliter ea lida, ideo est medicamentosa, quod in praeuiis rebus percocta, aliam virtutem recipit ad vsum. Quibus vero thermarum vsus competat, Galenus lib. 6. de salubribus docet. Sed qua ratione, an lauacri in solio, aut pharmaci potabilis modo commodius vtamur, sub iudice adhuc lis est, nondum discussa. Hippocrates quidem illarum potum, vt quae metallorum quorundam virus resipiant, ac vrinae ardorem proritent, vetat: cuius edictum Victruuius approbare videtur. Vbi vero, inquit, aurum, argentum, ferrum, aes, plumbum, et idgenus metallorum fodiuntur, fontes inueniuntur copiosi: sed hi sunt maxime vitiosi. habent enim vitia contraria aquae calidae, quam sulphur, alumen et bitumen emittit. Auicenna quoque omnes aquas substantia metallorum commixtas,

insalubres esse fatetur. licet, inquit, aliquae veluti ferreae splenem et interna viscera firment, vem triculi putredinem auferant, appetentiam excitent. quod aquas fontis prope Goeppingem acidulas, praecipue a febre habita potas operari, experientia multorum constat. Sunt et in Italia passim, quae potae corporibus plus commodi, quam harum lauacra, afferunt. Verum hanc contentionis litem sola experientia, ratione suffulta, iudex dirimet. Harum vires non ideo tantum dixerunt diuinas, vt Aristoteles scribit, quod a sulphure et fulmine rebus ingenue sacris, proueniant: sed quod coelitus a calore aethereo, aquarum e montibus scaturiginibus et metallorum venis vires illaberentur, Naiadibus et diis consecrarunt. Sic Pallas apud Thermopylas lauacra construxit, et Herculi consecrauit. Sed valeat cum suis numinibus delira Ethnicorum religio, quum vna vel sola in Bethsaida prope Hierosolymas piscina vel [gap: Greek word(s)] probatica, thermarum diuinitatem asserere possit: cuius aquae auctore Angelo, refluxus omne morborum genus curabat, vt praeter lohannem apostolum Nonnus poeta, eius simia, testatur:

Haec vero esse sacrosancta Dei dona, vel ex hoc potes coniicere, quod mundi opifex nullo vectigali onerata, sed pauperib locupletibusque aeque libera esse voluit. Reddita namque de publicis priuata bonis, dispereunt. Saluberrima namque fontis

in Edepso aqua, ab Antigoni regis publicanis vectigali onerata, exaruit. In Troade, Tragasei salis collectio, vulgo libera, tributo onerata euanuit: tributo sublato, salis copia restilis cum foenore auctior rediit. Pium quoque et salutare foret, vt Thermarum domini edicto cauerent, ne inopes hospitum exactionibus a Thermarum vsu arcerentur. De quarum scaturigine quicquid compertum habeo, ipse quoque gratuito in vulgus edidi, ac te celare nolui: quarum vsum et vires alii ante me scriptis affatim docuerunt, quae tu quoque locupletare poteris. Vale.

DE VARIIS [gap: Greek word(s)] a capite morbis, ad Philippum Bechium medicum Basiliensem. Epist. LIII.

TANDEM vero, Bechi, cum ob eruditionem tuam non vulgarem, tum ob consobrinum meum Georgium Wirth, quo cum in gymnasio Lipsensi familiariter vixisti, mihi perdilecte, quum ego laboris scribendi Epistolas pertaesus, iam receptui canere vellem, tabellarius tuas mihi obtulit literas, quibus a me perconctaris, quodnam in humani corporis fabrica membrum, primaria affectione aut communis lege consortii, pluribus grauioribusque affligeretur morbis, aliisque morborum causam suppeditaret. Ego vero id caput, aut cerebrum esse respondeo: quod non raro primogenia intemperatura debile, aut accessorie ab e pate calido, ventriculo crudo, aut vtero, vel viru lenti vlceris vapore, obstruitur, et excrementis

redundat: vnde morbo illo Herculeo, quem sacrum, id est magnum, et Comitialem dixerunt, conuellitur: lethargia, veterno, et cataphora ac paraplexia obstupescit, et velut fulmine sideratur. Cerebrum enim, inquit Hippocrates, si aegrotat, magnam perfert cladem: siquidem acredine humoris arroditur, multam sustinet perturbationem: mens ipsa desipit et cerebrum totum hominem conuellit, ac fere suffocatus nec vocem edit. quae cerebri affectio nobis Sideratio, graece Apoplexia appellatur. At si non acre, sed copiosum excrementum id infestat, mens quoque ridiculis spectris perturbatur, delirat, et visa expauescit, et homo circumambulat. Proinde quum haec constent, caput iugi catarrhorum destillatione morborum grauissimorum esse fomitem et causam, inficiabitur nemo: praeter vromantes, fallacis vrinae ex supremo lotii circulo augures: quum non raro nihil vitii indicante supremo lotii in vitreo vase circulo, a capite tamen in membra subdita, os, aures, oculos, dentes, tonsillas, gargareonem, paristhmia, parulidas, laryngis musculos, et alia anginae diuerticula, fluxiones confertim irruant, et exedant: quas tum gula, tum aspera arteria excipiunt obuias: quam Graeci [gap: Greek word(s)] , supremam vero illius partem faucibus affinem [gap: Greek word(s)] dicunt, primarium vocis articulatae organum. Hoc quippe iis oblaesum, non raucam modo vocem reddit, sed et catarrhus balneum ingressis vaporulento hypocausti fumo vocem penitus adimit, vel saltem in perpetuum obscurat. Si vero acris defluxio in penitiora thoracis viscera, aut musculos laterum intercostales

irrepsit: tum pleuritis acumen, velut cultelli acies, thoracis interna pungit, pulmonem exulcerat, factaque suppuratione empyematis purulentos reddit, ac tandem rabe Graecis [gap: Greek word(s)] dicta e febre hectica macerat corpus. At si a capite frigida in ventriculum defertur fluxio, frigida quoque corpus intemperie labefactat, tarditatem et cruditatem concoctionis, acidosque ructus, vel alterius qualitatis ineffabilis parit eructationes, alimentum quoque mala qualitate imbuit, et corrumpit. At calida in stomachum defluxio sitim excitat, fuliginosas eructationes: qualitatis indicibilis, acresque humores reddit, qui appetitum rei abominabilis caninum, aut vitiosae excitant, quo vterum ferentes quoque infestantur: quem Graeci [gap: Greek word(s)] , Latini vero picam dicunt. Quos tandem ventriculus fluxionis vtriusque acore lacessitus, ad ieiunum ac crassius intestinum, colon, praecipitat: et fluxu alui, lienteriae non dissimili, excernit: quiin defluxu vasa mesenterii non absque iocinoris detrimento, suo lentore obstruunt, et infrigidant. Verum hae a cerebro defluxiones, aliquando salsae pituitae soboles, praecipue emunctoriorum et omenti, locis pilo obsitis, glandulis, id est carunculis spongiosis, friabilibus, venarum fulcris, ac praecipue colli sese insinuant: ex quibus steatomata, bubones, strumae ac [gap: Greek word(s)] , id est scrophulae, peculiare porcis (vnde nomen habent) et colli vitium, innascuntur. Alius quoque morbus, ait Hippocrates, oritur in homine, ex defluxione capitisper venas in spinalem medullam: inde porro in os sacrum impetum facit, quo medulla ipsa fluxionem perducit, et in coxendicum acetabula siue iuncturas

deponit: et si intabuerit, homo marcescit, nec ob dolorem viuere expetit: et tempore multo curati, tandem pereunt. Quo morbo duos viros virtute et stemmate nobiles: alterum Neo burgi Wurmsshauser, alterum Iohannem Castnerum Ambergae, mori vidi. Tam noxii sunt hi ex capite fluxus, vt etiam externum corporis habitum non relinquant illibatum: sed quum corporis alimentum corrumpant, sanguinique commisceantur, nil mirum, quin et corpus scabie, pruritus tentigine vitiligine et lepra coinquinent, caput quoque alopecia glabrum reddant: taceo, quod cum occlusis meatibus, carne solida obsistente, quum in adenes emergere non possunt, in articulos prorumpunt nodosos et arthritide immedicabili corpus emacerant. Nescio certe si quid aliud tanta morborum phalange sanitatem corporis, atque a capite catarrhi, oppugnare poterunt. in quorum et febrium cura quisquis peritus fuerit, hunc Medici physici honore diuino dignabor: Hippocratis etiam encomio ipsum celebraturus, quo ait, [gap: Greek word(s)] , Medicus philosophus Deo aequiparandus. Da igitur Bechi quaeso operam, vt hunc diuinum assequaris honorem: et Doctorem Gratarolum, ac Oporinum, meo nomine plurima impartiaris salute oro. Vale.

DE NATVRALI ET PERFECTA, AC artis illius aemula, mixtione. Epistola LIV.

QVum vulgus Medicorum singula fere pharmaca vel simplicium quorum rarus vsus est,

vel compositorum scrupulatim congestorum aggregatione conficiant: operaeprecium me facturum arbitrabar, si quid esset mixtio explicarem: quam miscibilium alteratorum vnionem philosophi definiunt. Quae igitur contraria sunt, et pugnantes in communi elementorum vel subiecti materia qualitates acceperunt, si liquida facile dirimi secarique possunt, ea tum substantia, tum qualitatibus, mixtioni accommodata asserunt. Eam vero bifariam, in naturalem et artificialem diuidunt. Naturalem quippe, ex elementorum alteratorum temperamento, calore naturali coadiutore et opifice, constare et enasci perhibent: ac relictis elementorum substantiis, formis ac qualitatib. actione contrariorum ad harmoniae temperamentum redactis, alia forma imbui, quae suis facultatibus mixti vnionem conseruaret ac moderarerur: cuius vniuersam mixti molem, elementorum partes velut atomos Aristot. et Peripatetici potentia, Hippoc. vero ac Galen. actu penetrare ac subesse, rationib. variis probant. Variis namque formis, varia quoque elementorum et qualitatum miscella debetur, quae ex simplici elemento fieri non potest: ex quib. enim mixta constant, eisdem quoque nutriuntur, vt Arist. perbelle docet. At non simplici, sed mixto nutriuntut alimento Ex multorum igitur alteratorum temperamento miscibilium constant. ob id olitores terram aquae admiscent, qua hortos irrigant, vt plantae alimento foecundiori felicius crescant, aspirante caloris naturalis, ignis vice, concoctione. Omne sane corpus animatum formam habet substantialem, qua caloris actione alimentum contrarium alito assimilat.

Haec aedepol naturalis thermatum ac metallorum in viscerib. terrae mixtura, vt Gal. lib. 1. de temperatura refert, non est nostrum, sed Dei aut naturae opus: quam modo animam, complexionis [gap: Greek word(s)] et temperam entum, et calorem naturalem, ac virtutem informatiuam diuina ex aethere facultate praeditam, Galenus passim et Aristoteles lib 2 de Gener. animalium cap. 4. appellant. Inquit Gal. Optima corporis formatio bonam quatuor elementorum temperiem est subsecuta, aut diuiniorem aliquam superne originem ex aethere habet. Sed quid vltra thematis limites sermo noster, velut equus effrenis, orationis consecutione seductus, euagatur? Ad scopum igitur reuersi, alteram mixtionis ex artis industria speciem, naturalis aemulam, interpretemur: quam diuersorumque misci bilium concretionem, et aggregatum diffinimus, non actu vel potentia, vnum compositum ex forma tertia accidentaria a formis miscibilium distinctam: sed estvnum loco et contiguitate, qualia sunt ele ctuaria alexipharmaca et antidota, et id genus me dicamentorum, quod ex contrariis conflatum est. quale est ipsum Galeni tetrapharmacum, ex cera, oleo et aerugine ac resina, vel adipe coadunatum: quorum nullum in cauis vlceribus carnem producit, sed eam vel arrodit, aut putrefacit: ex noua vero mixtionis forma certa methodi lege attemperatae fit ex contrariis sarcoticum. ita quoque ex hac artis mixtione, tertiam quoque resultare, praeter miscibilium formam, Galen. noster li. Methodi curatiuae tertio, his affirmat verbis: [gap: Greek word(s)]

[gap: Greek word(s)] . Hanc vero artis mixturam qua methodo quis in electuariis, aliorum que pharmacorum compositione assequi possit, Galen libro. 3. Methodi, et de compositione medi camentorum generalium abunde docet. Alteram vero naturalem elementorum cum aliis, tum in thermis et metallorum metamorphosi mixturam, nulla vel artis medicae, vel solers Chymistarum industria potis est consequi: quorum conficiendi auri et argenti ex metallis conatus postremo in fauillam fathiscit, quam mixturam vna cum Galeno non nostrum, sed Dei vnius aut naturae opus esse ingenue fatemur. Propterea recte Aristoteles, nostrum mixtionis opus non mixturam, sed partium appositionem, velut ex aceruo adgregatum, appellat.

DE ADMIRANDA RERVM NATVRAlium in macrocosmo, et membrorum microcosmi in morbis Sympathia. Epistola LV.

SVnt in macrocosmo sub concauo orbis lunae pleraque, quae tacito virium consensu diuinitus conspirant: vt aurum, quod nec oleum nec aquam imbibit: hydrargyrium tamen his longe grauius, raptim et auide absorbet: fide in cithara plectro tacta, alia eiusdem toni vnisona intacta simul obstrepit. Magnes lapis ille Herculeus ferrum ad se rapit: cuius affrictu ferreum in pyxide nauigatoria sub vitro pendulum, delibutum, Arcticum semper polum consectatur. Magnetis quoque contagione

acus aut ex ferro annulus infectus, alter alterum, vt in cathena annulum, sibi connectit. Perinde vero ac fatali quadam causarum consecutione, in sua ferrea et aurea Homeri cathena, a coelo in terram vsque pendula, annulos indomita Herculei lapidis virtute cohaerere, Plato scripsit. Num quid autem magnum etiam rerum naturalium cum astris consensum, Selenites lapis indicat? quem colore lacteo pellucidum, ob id [gap: Greek word(s)] , id est spumam Lunae appellarunt: quod illius candor, et in eo lunae effigies, pro lunae coelestis incremento crescit, et decrescit? quod ostracodermois et cetis quoque accidit. Qua ratione ad Origis et Sirii ortum mare quoque aestuat, et procellis fluctuat. Nectantum macrocosmi astra naturali sympathia cum rebus natura productis, tacito virium consensu conspirant: sed hac eadem spi ritus etiam ac daemones afficiuntur, qui (teste diuo Augustino) harum quasi illecebra, lapidum, her barum radicum, animalium, carminum vi, ac suffumigiis quoque capiuntur. Nam et Proclus, Academiae professor, daemones viribus cnebisii car dui, magos ad colloquium allicere tradidit. Atqui contrarias quoque his naturali quadam antipathia inesse vires experimur. Adamas enim aut allium magneti obiecta, illius vires obtundunt. Oleum succino alliciendi paleas aut surculos vires adimit. Cucumeri crescenti suppositum, eundem retorquet. Alyso hypericoni, ac moly, herbis, tam praesentes contra daemonum praestigias, veneficia, fascinum et incantamenta subesse antipathiae vires, vt haec lacunaribus in aedibus appensa, veluti luporum capita valuis affixa, haec noxia et

alia pharmaca, daemonum praestigias et amoliri et expiare possint, grauissimi tradunt auctores. Tym pana cooperculo ex lupi pelle obducta, alia ex eo rio agnelli cooperta, dissipari aiunt. Ex hac rerum naturalium sympathia, id est consensu et contagione: ac illarum antipathia, id est congenita repugnantia, Persarum, Aegyptiorum, Aethiopumque magia constabat. Ad cuius incrementum Me d cina et Astrologia adscita conspirabat: quorum peritia magi, Indorum Persarumque philosophi ad miranda, quae vires humani ingenii longe superarent, opera effecerunt: quae vulgus iners solis daemonibus accepta ferebat. Horum magi, siderum motus ad explorandam rerum naturalium ac coe lestium sympathiam, et opificis terrarum agnitionem, haec interdiu noctuque scrutabantur. Vnde Dauid, regius ille vates cecinit: [gap: Greek word(s)] : Coelum, ait, astris, quae solus ipse in numerato habet, choruscum, gloriam et sapientiam Dei testatur: et stabile machinae eius fundamentum, et opera manuum tanti architecti, etiam in microcosmi, id est hominis fabrica, eius annunciant sapientiam: in cuius opificio ineffabilis conditoris prouidentia, immensa bonitas elucescit. Vnde non illepide Mercurius Trismegistus, ac Plato, microcosmum, id est hominem, augustum Dei templum et simulacrum dixerunt. Velut enim in numismate charagma Caesaris, sic in homine Dei conspicitur sculptura: quem non abs re miraculum magnum celeberrimi dixerunt philosophi. Quid obsecro infantis in vtero matris plasmate, nutritione, stato tempore, enixu, mirabilius dici vel excogitari

possit? Certe nihil. Quibus septem orbis miracula iure cedunt: vt merito quis cum Martiali de infantis plasmate et enixu dicere possit:

Barbara pyramidum sileant miracula Memphis,
Assiduus iactet nec Babylona labor.
Nec Triuiae templo molles laudentur honores,
Dissimuletque Deum cornibus ara frequens.
Aere nec vacuo pendentia Mausolaea
Laudibus immodicis Cares in astra ferant.
Cuncta puerperio cedant miracula mundi,
Infans quo reserat claustra pudica vteri.

In hoc namque altissimi Dei opificio, aut microcosmo, viscera sunt tali compage coadunata, vt per venas et neruos, aliosque meatus alterum alteri vicarias commodet operas, et in morbis lege consortii compatiatur. En vix edito infantulo, vel saltem ad enixum procliui, natura, altera parens, per communes a matrice venulas vberibus matris sanguinem suggerit: quem vbera carne adenum spongiosa in lac puero ad alimoniam digerunt, et conuertunt. Pariter pyloron, postremum ventriculi ostiolum, intestino ieiuno annexum, non nisi cibo in ventriculo concocto (mirum) dehiseit et aperitur, vt chylum per intestinorum inuolucra delatum, epar per venas meseraicas attrahat, et in sanguinem iam concoctum per cuncta venosa vasorum epatis conceptacula aliis viscerib. distribuat. Quid multis? Singula membra natura duce ita comparata sunt, vt alterum alteri non suam modo operam commodet, sed in morbis quoque compatia tur. Cor quippe et cerebrum ventriculi orificio val de sensili, ob communes tertii a cerebro paris neruos

compatiuntur, ventriculus vicissim in nephritide, renib. et vesicae a lithotomo incisae, cancro laboranti, vna quoque anatropa afficitur. Ob id Cor. Cels. ait: Id quoque non ignoremus, orto in vesica vel cole cancro saepe quoque affici stomachum, cui cum vesica quoddam est consortium. vnde accidit, vt nec retineatur cibus: nec si retentus est, concoquatur: neque corpus alatur. ita quoque nec vlcus purgari, nec ali possit: quae necessario mortem maturant. At id obticere nec debeo, nec possum: matricis nempe cum vesica et intestino recto et osse sacro, et per cornua eius cum coxendice colligantiam, qua per sympathiam vna affliguntur. Hip. sane inquit, [gap: Greek word(s)] . id est: Intestino recto et vtero in flammatione labo rantibus, aut suppuratione in renibus facta, stranguria quoque coincidit. Si vero obstructis vel natura desinentibus menstruis, altera matricis pars his infarcta, aut quouis modo affecta in coxam decubuerit, tum crus ipsum (ait Galem.) quod e regione est, per incessum claudicat, et dolore ischiadico misere torquetur. Quod plus quam centies, in mensium obstructione accidere vidi: quas secta iuxta internum talum saphena iuuit. Id tamen velim exacte perscruteris, ob quam causam vel colligantiam matrice quouis morbo affecta, vel phlegmone ardente, aut ob acetabula eius mucore obstructa, menstrua impedita purgatione, vel abortienti mulieri synciput aut capitis vertex semper condoleat. Id Galenus eam ob causam accidere arbitratur, quod nullum sit in corpore mulieris viscus tam magnis arteriis ac venis, vt

matrix est, obseptum: quae per tempora in cerebrum vsque penetrant, per quas a matrice quoque vapor vsque ad coronalem, praecipuam verticis suturam ob neruos et panniculos pericranei illi affixos et insertos, doloris valde perceptibilem, omniumque cerebri vaporum emissarium, sedulo ascendunt. Ob quos, mulieres hystericae, vtero earum quouis modo affecto, synciput suum frigidi onere plumbi oneratum, aut gelidam in vertice gestare se glaciem conqueruntur. Alterum quoque est sympathiae in hominis microcosmo genus, et membrorum consortium, quo ob congenerem substantiae similitudinem, morbus de vno membro in aliud transfertur: quod in catarrhorum morbis, et coli ex intestinorum obstructione, ex phlegmate vitreo, aut squibalis torminibus, crebro accidit: vt quum in Italia dolor coli epidemialis passim grassaretur, alii vna morbo comitiali correpti moriebantur: aliis vero coli dolor ac causa, veluti motu decrerorio, in extremorum musculos et tendines [gap: Greek word(s)] relaxatos transferebatur. Quod Paulus Aegineta medicus perbelle his verbis testatur: Colica, ait, quasi pestifera quadam contagione terminabatur [gap: Greek word(s)] . His effectum puto, non has modo, sed etiam plerasque alias esse rerum naturalium ac coelestium sympathias: vt quod tauri ferocia, ad ficum alligati, mitescat: carnes quoque gallinarum aut victimarum eidem appensa

arbori, ad concoctionem reddantur [gap: Greek word(s)] , id est friabiles et teneriores. Quarum causas Plutarchus, vt aliorum quoque multorum in [gap: Greek word(s)] , id est vaporum ab arbore defluuio, non imperite refert. Haec in ipso microcosmo viscerum sympathia, vel ob neruorum, aliosque communes meatus colligantiam, vel substantiae similitudinem, multifariam quoque accidere solet. Ob id medici morbum bifariam diuiserunt: in affectum proprium scilicet, primaria affectione vel [gap: Greek word(s)] actionem corporis aut membri offendentem, quem Graeci [gap: Greek word(s)] et [gap: Greek word(s)] dixerunt, qui ab alterius membri morbo non dependet. Alium vero morbum, qui ex affectione alterius enascitur, quod illius causa ab alio membro alteri communicetur, per consensum, id est sympathiam fieri dixerunt. quam geminam morbi diuisionem, Galen. libr. 1. de locis affectis, et li. 6. de salubribus, eruditis exemplis abunde declarat.

RHAPONTICA, CENTAVRIVM MAius, ac symphytum, sint ne eiusdem radicis nomina, aut verius succidanea. Epistola LVI.

VEteres medici in radicum censu Rhaponticum quoque enumerarunt: quod nostrates medici alii, a Chirone centauro medico, et Achillis praeceptore, centaureum maius dixerunt. Quod Oribasius, Caesaris Iuliani medicus, quoque approbat: Qui rheum (inquit) esse magnum centaureum asserunt, hi mihi melius sentire

videntur. Nec desunt qui id symphytum, et ob pares virium consolidandi ossa fracta et agglutinandi carnem facultates, consolidam quoque appellarunt. Hic certe optarem medicum aucupii peritum, qui nobis auem [gap: Greek word(s)] , id est luteam caperet, et illius quoque nidum ostenderet, quem ex solis veri symphyti foliis construe re fertur: cuius radix (ait Aelianus) magna cum difficultate reperitur, et reperta maiori eruitur: quae tamen Seplasiariis, ac Chirurgis non ignota, sub nomine consolidae non magni venit, ex qua ad fracturas ossium emplastra conficiunt. Nec defuerunt medici, qui id ob pares consolidandi vires Rhaponticum, alii centaureum maius dixere. Centaurei quippe decoctum venas in thorace ruptas, et alia interna corporis, costas, ossa et viscera lapsu vel quauis succussione fracta, aut rupta, vel conquassata consolidare, et astrictionis facultate coadunare crebro expertus sum. Caeterum haec non esse vnius radicis nomina, sed potius alterum alterius [gap: Greek word(s)] , id est succidaneum, ex Philagrii contra asthma et sanguinis de pectore excreationem remedio, quod Aetius his verbis repetit, clare intelliges: [gap: Greek word(s)] . id est:

Accipe symphyti petraei, centaurii maioris, radicum ireos Illyricae ana [gap: sign for Uncia] ij. aquae xestum vnum, radices contritas macera in aqua biduum, postea decoque donec tertia pars exhalauerit. deinde colato: et tantum mellis, quantum decocti reliquum fuerit, iniice, et decoque ad consistentiam. postea conquassato, et colato: deinde insparge rheupontici [gap: sign for Uncia] . 1. coadunato, et ad primam diei horam quum lluxerit, patienti cochlearia duo praebeto. Si vero rheuponticum non affuerit, tum centaurei magni radicem contunde, per cribrum excernito, [gap: sign for Uncia] . 1. insparge: aut symphyti radicis tantundem Hoc sane (ait) pharmacum pulmoni et thoraci robur praebet. Ex hac remedii descriptione patet, vulgarem illam officinarum radicem, quam rhaponticum appellant, non esse ex India rhabarbarum, sed ex Ponto rheuponticum: quod Oribasius esse centaurium magnum credidit. Est et alia huius nominis, herba, cuius decocto veterinarii medici rupta et in corporibus quadrupedum conuulsa consolidabant. de qua inquit Absyr thus: est herba quaedam moenibus et saxis vernacula, intra quae prosilit, quam medicorum natio Polygonium vocat, vulgus Symphytum: Macedones Osteocollon, alii Talantion appellarunt: hac tradunt carnes coalescere, si vna coquatur: ideoque, quod partium diuortia committat, et separata cogat, Symphyti nuncupationem obtinuit: itidemque quod ossa fracta ferruminer, Osteocolli nomen accepit. quam Dioscorides nomine corrupto male Holosteon, id est, ex integro osseum appellat. Quum haec sit herba mollis, quae perpetuo viret, viuitque, foliis vidua,

ramulos instar iunci pensiles et cirratos tenuioris proceriorisque spartii similes spargit, viridem erunnt, lectamque vino concoquunt, donec tertia liquoris pars supersit, quo suas equas et mulos Hispani salinant, quo medicamento ad coercendos morbos vtuntur. En obsecro, in quam amphibologiam nominum pluralitas et aequiuo catio medicos coniecit, vt nemo certo definire possit quae radix sit veterum Rheuponticum, centaureum, aut symphytum, vel Dioscoridis osteocollum, aut consolida.

DE CALCVLIS IN VESICA, RENIBVS, fellis folliculo, tonsillis ac pulmone genitis. Epistola LVII.

QVa ratione plastes ex argilla et sabulo siue glarea lateres et vasa fictilia fingunt, quae tandem in cliban o ignis feruore in lapidis duriciem siccantur: pariformi ratione ex adustae bilis aut sanguinis arenulis viscido flegmatis lentore compactis, in cauitate renumque feruore, velut in clibano, calculi coalescunt: quos lotii affluxus non ferendo dolore, futuri lapidis seminaria in vesica per vreteras prottudit, in qua ex pituitae alluuio, velut puluis Puteolanus fundamentis aedificiorum in aequore aut vndis substratus, arenulae et calculi renales in solidam lapidis grisei aut nigri mo lem coalescunt. Nec tantum in renibus et vesica, sed in fellis folliculo, bilis quoque epatis adustione in lapidem concrescit: in quo, dissecto Friderici ducis Saxoniae, Caesaris Romani Electoris, corpore, tres iustae molis lapides reperti

traduntur. Neoburgi ad Danubium, virgo Vestalis continuis sub hypochondrio dextro torminibus affligebatur: quum medici nec causam tam diuturni doloris reddere, nec opem ferre possent. Defunctae corpus illustrissimus princeps Otthenricus Comes Palatinus dissecare iussit: in quo caetera viscera, praeter epar, illaesa reperta fuere. De quo folliculus fellis, pondere lapidis inclusi pendulus, in substratum intestinum procubuerat: quod (mirum) inoffenso fellis vtero, motu attriuerat Alexander Trallianus a Mesue [gap: Greek word(s)] dictus, scribit se virum vidisse, qui quum tussi sicca ad tabem vsque maceraretur, eique diaetam frugi ex humectantibus et temperamento leniter frigidis indixisset, tandem oborta tussi ex pulmone lapidem quidem durum, exquisite tamen leuem eructasse: qui pauimento illisus, resiliret: patiens tussi leuatus fuit. Haud vero dissimilis adeo calculi historia nobili viro Spatnegker, ecclesiae Ratisponensis Can onico, accidit: qui ob lapidem quoque in tonsillarum faucium abscessu concretum, continua affligebatur tussi. Eius fauces quum medici quidam ex balaustiis, rosis, lauro Alexandrina, ac aluminis decocto, et aliis siccantibus colluere iussissent, quibus humore abscessus tenuiori absumpto, ex grossiori derelicto lapis magis accreuerat, adeo vt laryngis musculos tumor fere occupasset: alii vero medici Bechica, tussis remedia, ad nauseam vsque diu frustra exhibuissent: ego tandem accersitus, suasi, vt non exsiccantibus, sed mollificantibus et maturantibus fauces affectas crebro collueret, nempe tepido ex maluis, ficubus,

radicis altheae decocto elueret, in quo momentum diamori maturi dissolueret: a colluuione vero de electuario stomatico, quod ex mellis despumati [gap: sign for Uncia] . 2. butyri recentis insulsi [gap: sign for Uncia] . 1. puluere ireos [gap: sign for Scrupel] . 1. aut nucleorum tribuli marini farina coadunata, triduum lamberet: quo tumore emollito, oborta ex destillatione valida tussi, calculum gypseum excreauit, similimum tophis, qui intra digitorum articulos chiragra laborantibus accrescere ex pituita solent. Neque vero olim hic morbus adeo rarus fuit. Paulus quippe Aegineta, Alexandro Tralliano posterior, refert, quendam haemoptoicum post diuturnam tussim, in copioso sanguinis sputo quatuor aut quin que lapides triplici aculeo, tribulis aquaticis similes, pondere trium aut quatuor ceratiorum, eructasse: ac tandem tussi interpolata tabe periisse. Ad haec inquit quoque Paulus, [gap: Greek word(s)] . id est: Galenus testatur quendam tenesmo, id est crebro et inani egerendi per intestinum rectum appetitu laborantem, lapidem excreuisse. At Paule mi, quam vellem nobis testimonii huius locum in Galeni libris nominatim indicasses. nam Galenus in libro de locis affectis, id nunquam se vidisse, his conceptis verbis ingenue fatetur: Scribunt, inquit, nonnulli: quod a forti egerendi conatu praecedente dolore vehemente, aliqui lapides callosos deiecerunt, his qui in vesica gignuntur haud absimiles id quod ego neque vidi, neque alium qui viderit vnquam audiui. At, Galene, testem tibi proferam fide dignum, qui id viderit: nempe

Gentilem Fulginatem, Auicennae interpretem, qui bis id se vidisse scribit: Nuper, inquit, quum haec scriberem, laudabilis vir magister Ioannes Iuliani de Forliuio misit ad me lapidem, ad communis nucis quantitatem, vomitu expulsum, post stomachi dolorem: et erat illius lapidis durities gypsi positi in aedificiis, et lapidis forma instar oui erat oblonga et rotunda. Recte quoque ob id inquit Auicenna (id quod in nostris Epistolis quoque asserui) Non oportet vt negentur aegritudines, quas non contigit videre in tempore quodam, et regione quadam. nam est quoque aegritudinum epidemialium ortus et occasus, et omnium rerum vicissitudo, non tantum in morbis humani generis, sed etiam brutorum. Nam lapidem nigrum pondo vnius librae, equo ex vesica mortuo exemptum vidi. Lapides quoque in maxillis equorum concreuisse, Absyrthus, non illaudatus artis veterinariae medicus, auctor est. Ita quoque quaedam morborum gene ra esse nobis cum brutis communia, te latere nolui.

DE MEDICAMENTIS EX PVLVERE vitri, et auicula troglodytide, lithontropis, id est lapidem atterentibus. Epistola LIIX.

IN censu medicamentorum, quibus lapides in renibus et vesica attriti excernuntur, puluis vitri adusti, et auicula troglodytis, suffragio omnium medicorum praerogatiuam habent. Qua vero industria vitrum aduritur, nec nostris pharmacopoeis

macopoeis satis notum est, nec factionis Arabum aut Graecorum medicus aliquis exacte docuit, praeter Auenzoarem: qui iubet accipere vitri frustum crystallini, densum tamen et perspicuum, alchitra, id est pice ex terebintho delibutum, prunis impositum, donec pice insumpta, rutulo splendore choruscet. hoc forpice exemptum, et aqua extinctum, iterumque pice illitum igni subdere iubet, donec excandeat: ac deinde igne iterum exemptum, aquae immersum extinguatur. idque cum septies teiteraueris, tandem in puluerem vt alcohol conterito: de quo aureus vnus mane vino albo exhaustus, abunde calculos vesicae conterit, vt Galenus et Auicenna docent. Nec mirum vitrum his praeditum esse facultatibus, quum non modo (teste Galeno) ex terra sabulosa, puluisculis vitri micante, sed ex diuretico etiam quercus, fagi, phyllitidis, herbae anthillidis (quam Arabes cali vocant) addito certo pondere saxi candore perspicui, ex Arabia, Aegypto, in oppida maris Adriatici aduehi soliti, et in clibano colliquefactis, crystalli instar eandidum et perlucidum conficiatur vitrum. Anthillis quippe, siue cali, ex qua Chymistae sal Alkali conficiunt, et mulieres fucum sibi parant (vt Dioscorides quoque tradit) vrinae difficul tati et nephriticis quoque medetur. Ob id Auicenna et Auenzoar, ex puluere vitri vsti electuarium lithontropon tale composuerunt, vel ex lapide Iudaico: Gumi cerasorum, lapidis spongiae marinae, corticum melonum, succi liquiriciae recentis ana [gap: sign for Uncia] . 4. auellanarum [gap: sign for Uncia] . 5. dauci et vitri vltramarini combusti, anisi, alhasce ana aur. 8. pin

earum mundatar. amygd. amararum excort. ana quoque aur. 8. pistetur quodlibet seorsum: deinde vna pistatis cum syrupo liquiriciae coadunentur, et quamlibet libram insparge balsami optimi aur. 2. seruentur in vitro vltramarino denso, de quo patiens mane aur. 4. syrupo violarum et aqua hippuri dissolutos, aliquoties hic vitri adusti puluis prodest, sed (vt Paulus quoque refert) [gap: Greek word(s)] : idest, Puluis vitri puluerulentus insparsorum oculorum aegilopis, mirabiliter eos siccat. At paslerculi troglodytidis dissipandi calculum vires etiam, medicorum antesignani laudibus ad coelum vsque efferunt. Et sane hic passerculus omnium auicularum, excepto regaliolo, minima: cui colore inter viridem et cinericium medio, et rostri instar acus acumine assimilatur, in vertice aureo pennis decora: hyeme intra sepes et muros oberrat, dum breui volatu crebro subsidet, caudam tremulam erectam profert. Hic passerculus sale tantum maceratus, et crudus et integer comestus, calculos conterit, et cum lotio excernit, renascique prohibet. At cinis quoque integri, in olla vitro ex lithargyrio, et plumbo oblita combusti, per se cum piperis ac folii Indi momento, ex melicrato absorptus, eadem nephriticis praestare commoda tradunt. Sunt qui hanc auiculam, ob aurei coloris in capite pennas, lingua Germanorum vernacula Goldthenlen appellant: quarum ingens multitudo tempore hyberno in syluis passim oberrat.

QVID SINT IN MAGIA NATVRALI [gap: Greek word(s)] venefica. Epistola LIX.

NE mireris, Nicolae Ruggker, gener multis nominibus obseruande, quod dum medica tracto, toties ad volucrum, charadriae et troglodytidis, aliorumque animalium historiam diuertam. Non temere, Nicolae, id fit. Nam aucupium et venatio praeclara etiam olim erant corporis exercitia. Atroces enim bestias inquit Eusebius, exercitationis bellicae gratia diuinitus productas ducimus. Nihil enim magis corpus ad laborem, et animos ad resistendum hosti corroborat, quam venatio. Ob id Alexander Macedo, Cyrus, aliique Persarum reges sedulam venationi et aucupiis operam nauarunt, non ad saginam corporis, aut vt penum locupletarent: sed vt vires corporis caloremque naturalem, sanitatis ergo, fouerent et roborarent, volucrum feratumque historiam et naturam explorarent, et agnitam posteris designarent. Alexander certe rex id praeceptori suo Aristoteli mandauit. Apud Latinos autem fere, praeter Plinium, nullus reperitur, qui harum historiam conscripserit: cui vni Latium debet, quod Aristoteles, Theophrastus et Dioscorides latine loquantur Horum quippe interpretibus verba et herbarum nomina alioqui defuissent. Id quod in aue illa Graecis et Magis decantata, quae [gap: Greek word(s)] dicitur, plane accidit: cuius histo riam nullus Latinorum aut Graecorum, praeter Pindari in Pythiis interpretem, descripsit his verbis: [gap: Greek word(s)]

[gap: Greek word(s)] . Id est: Iynx volucris versicolori pluma variegata, collo procero, linguam habet longo exertam et prominentem: cum qua dum collum versatile circumagit, crebro vibrat, ob id quoque tortilla dicta. Mulieres veneficae hanc ad amatoria philtra et [gap: Greek word(s)] expedire aiunt. hanc arreptam quadrifariam alis et pedibus rotae alligant, quam crebro versant, carmina quoque occinunt, quale est illud, quod Simaetha apud Theocritum in Pharmaceutriis crebro repetitum succinit, [gap: Greek word(s)] . id est: Iynx redde domum mihi Delphida, redde maritum, Aereus vt rhombus conuertitur ab Aphrodite: Sic voluatur praeceps ad haec mea limine Delphis. Alii asserunt, viscera iyngis exempta radiis rotarum implicare sagas, quibus versis sollicitare ad reditum amantes. Vnde Aelianus de historia animalium, [gap: Greek word(s)] , inquit, [gap: Greek word(s)] . id est, Dicunt homines, Iynges esse amoris philtra, et illecebras siue delear. et perinde vt paguri musica e littore maris in continentem alliciuntur vt capiantur, sic amatores Iyngis veneficio capi et inescari. Eam ob causam magi rerum naturalium sympathias, odia et illecebras, quibus cum astris consentiunt et conspirant,

iynges quoque appellarunt: quibus vulgo admiranda et incredibilia naturae, non daemonum viribus, opera efficere poterant. Quod erudita comparatione, Ioannes Picus Mirandulae Comes, et admirandae eruditionis princeps, his conceptis verbis perbelle declarat: Sicut, inquit, agricola vlmos vitibus, ita magus terram coelo, id est inferiora superiorum dotibus, virtutibusque maritat et copulat. Quod diuus Augustinus in libris de Ciuitate Dei quoque asserit. Hanc autem semel mihi visam, collum prorsum et retrorsum more serpentis se apricantis intorquentem, recordor. Coloni interrogati, quae nam haec esset auis? Windhals appellari aiebant: quam tamen crebro in piscinis inter cannas, vt Aelianus ait, velut obliqua tibia mugientem audiui: quam tum agricolae rogati lingua vernacula, ob mugitum Wasserochs et rhuerdrommel nominarunt. Errant itaque toto coelo, qui hanc auem motacillam, cauda tremula prope flumina inter saxa oberrantem, esse credunt: quum motacilla nec collum versatile, nec linguam prominentem habeat, nec voce bouis illi respondeat. Haec enim veluti sibilo fistulae obstrepit: illa vero bouis instar mugit. ideo [gap: Greek word(s)] , a verbo [gap: Greek word(s)] , id est, clamo, dicta.

DE TEMPESTIVA IN FEBRIBVS venae sectione, purgatione et crisi, contra [gap: Greek word(s)] astrologos, et horum Ephemerides. Epist. LX.

ANnus iam, Petre Lotichi, qui eruditione nulli es secundus, praeteriit, quo Heidelbergam

accersitus es, vt medicinam publice hic doceres: aegrotis quoque consilio tuo et opera adesses. in quorum cura id tibi vel maxime displicebat, quod vulgus ita clysteria, et alia alui purgatoria pharmaca, venae quoque sectionem, et ob affuturam crisim tenuem vel saltem sobriam victus rationem abhorreret. Et iure sane tibi medico perito displicuisse id arbitror. Nam, me iudice, nephas homini, et naturae opprobrium foret maximum, animalia rationis expertia suis morbis tempestiua venae sectione, corporisque purgatione mederi posse: hominem vero horum imperitia perire. Hippopotamus sagina corporis oneratus, Nilum egreditur, ac veprium aculeis accubat, quibus venam pertundit. Canis ad iram pronus, ventriculo bile onerato, esu graminis se vomitu purgat. Ibis auis, ciconiae similima, Aegypto peculiaris, intestinis esculentorum recrementis nimium farctis, aquam maris rostro colloque oblongo haustam in intestina collo retorto eructat, et ea tanquam clysteri eluit. Quid vero commemorem, quod temporum quoque discrimina ita probe norunt, quidque operis quouis anni tempore moliri debeant? Formica sagax intempestatum animalculum, interluniis quiescit: plenilunio interdiu noctuque laborat. Nec halcyones Vergiliarum occasus latet, quo aequore tranquillo, ex aculeis piscium, quibus vescuntur, septem ante brumale solstitium dies, nidum pilae instar rotundum, natatilem, aegre explicabilem, admiranda industria construunt, ac ipsa bruma foetificant: quarum incubantium dies, etiam tum in Siculo freto nauigabiles, nautae halcyonides appellant.

Ex harum nidi luto medicamentum fit halcyonium, quo omnes corporis naeui ac lentigines absterguntur, ac obliterantur. At haec quae brutis et volucribus sunt explorata, et nautis atque agricolis obseruata medicum ignorare, non vulgaris inscitiae est dedecus. Ob id Hippocrates inquit: Medicum maxime oporret obseruare magnas temporum mutationes, vt nec in illis vltro medicinas exhibeamus, neque qua circa ventrem vramus, aut secemus, priusquam praeterierunt dies non pauciores decem. Periculosissima sunt etiam ambo solstitia, maxime vero aestiuum. Periculosum etiam vtrumque aequinoctium, magis vero autumnale. Oportet autem, inquit, et astrorum exortus considerare, praecipue canis, deinde arcturi et pleiadum occasum. morbi enim in his diebus maxime iudicantur: alii perimunt, alii desinunt, aut in aliam speciem transmutantur. Haec sane partium anni pro stellarum et siderum octauo orbi infixorum occasu et ortu discrimina, tempestatumque mutationes, medico ob id obseruandas, recte passim Hippoc. monet. Ex harum quippe mutationib. totius anni quoque constitutio explorati potest. Ex qua rectam victus rationem, a morbo vulgari praeseruatricem, praescribere, futurosque morbos non ambiguo prognostico medicus designare poterit: vt Hippocrates mira, sed erudita, Laconum more, breuitate, lib. 3. de diaeta, et in aphorismis docet: et Cor. Celsus illius vestigiis innixus, lib. 2 vberius explicat. Proinde quum haec anni tempora, a genuina sua et aeris constitutione degenerauerint, horum permutationes parere morbos in confesso est.

Qui si magni ex humorum circa praecipua viscera obstructione, phlegmone, putredine, vasorum repletione, aut circa praecordia abscessu, cum febre incruduerint: si puerilis aetas, viriumque imbecillitas, et anni tempora non obstiterint: tum quoque indigesta humorum corporis mole, venam [gap: Greek word(s)] , id est (vt Hippocrates ait) edirecto, in corpore vero plethorico etiam ex loci affecti oppo sito, incidito. Saluberrimum, inquit Galenus, est in febrib. secare venam, non in continuis modo, verum in omnib. quas putrescens humor ex obstructione concitat: praesertim si nec vires, nec aetas vetant. Leuata namque onere, quae nostrum regit corpus natura, nec proprii oblita muneris, id quod concoctioni non contumax est concoquet: et id quod est noxium, concoctione sequestratum excernet. Eadem ratione purgatio plurimum quoque proderit, etiam morbo adhuc indigesto, si in principio morbi humorum copia redum dauerit: phlegma autem, et vtramque bilem leui alui deiectorio pharmaco expurgare de quorum censu sunt, siliqua Aegyptia, chamar Indorum, mel ex Neapoli aerium, aut vetus Arabum ex rosarum recentium diluto muccharum: aut his efficacius, ex rheubarbaro et agarico diluto, in quo mam na dissoluta fuerit: aut saltem alui excrementa, ac circa lactes et mesenterii venas humorum exu uias clysteri expurgare: aut si circa ventriculum fastidium, nausea, torminave affuerint, tum regurgitantes in principio paroxysmi in ventriculum humores, vomitu quoque expurgare proderit. Atqui admiratione non caret, quod Auicenna, factionis medicorum ex Arabia princeps, tutius post morbi concoctionem incidere venam censet.

Diuinus vero Hippocrates, medicorum coryphae us, in Aphorismis nobis edixit: quum morbi in choarent, si quid pharmaco aut venae sectione mouendum videretur, id sinere vel negligere non oportet. dum autem morbus in statu concoctus consisteret, aut vigeret, satius esse quiescere censuit, ne humorum concoctio, aut per crisim excretio impedita, alio natura diuerteret. Sed dic amabo, quid opus est in phlebotomia humorum digestione, dum natura, non vt in crisi decretoria, hanc molitur euacuationem, sed absque naturae subsidio, solius chirurgi opera, venae sectio nullo humorum delectu aut sequestratione, omnes qui in venis delitescunt humores, indiscriminatim vna aequaliter prolicit? Nulla igitur in venae sectione opus est humorum sequestratione, per digestionem facta. Quae si in morbi fuerit principio neglecta, ex sanguine morbo vires et alimentum accrescent. Proinde si causa morbi euacuationem indicauerit, et vires ac aetas consenserint, tum nulli dierum numero addictus, nec geminorum aut alios infaustos lunae cum Saturni aut Martis sidere aspectus aut schematismos, id est configurationes veritus, non sexto modo vel septimo, sed etiam diebus sequentibus venam incidito, etiam noctu, si morbus non fert inducias. Si vero morbi materia turget, aut corpus vitiosi humoris sentina oneratum fuerit, prae stat certe primum corpus etiam, morbo indigesto expurgare: ac si morbus permittit cunctationem, humores digerere concoctione praeparatoria. Concocta enim, venerandus ille ex Coo senex inquit, medicari oportet, non cruda, modo

non turgeant, aut intra viscera principalia fluctu ent, vel illis se insinuent. Est quippe duplex humorum digestio, quaedam artis beneficio praeparatoria, qua humores et corpus ad expurgationem praeparantur. [gap: Greek word(s)] , inquit Hippocrates, [gap: Greek word(s)] . id est, Corpora, si quis purgare voler, oportet fluida facere. Fluida vero redduntur, si meatus obstructi, radicum aut herbarum decocto vel electuario reserantur: et humores lentore ad excretionem contumaces, melicrato in quo hysopus vel vtrunque origanum, thymus aut pulegium incocta fuerint, quae viscedinem humorum dissecent ac extenuent: tenues vero admodum, et biliosos, praecipue ex catarrhi defluxu, adaequent. Alia vere est digestio naturalis, quae est substantiae alimenti congenita membrorum temperie et proprietate, ac caloris naturalis viribus, praecedente alteratione, in aliam aliti substantiam transmutatio. Est quippe calor naturalis insitus ac diuinitus omnis concoctionis opifex, et quasi [gap: Greek word(s)] , in cuius concoctione assidue fit humoris vitiosi a salubri sequestratio, et in die decretorio per [gap: Greek word(s)] excretio: aut natura deside, reliquiarum per pharmacum commoda expurgatio. quam Hippocrates perbelle, lactis coagulo concreti secretioni comparat, ac turbationem his verbis appellat: Etsi, inquit, depurgetur homo, humore turbato secernitur quantum eius, plus quam commodum erat, redundarit. Et habet haec res inquit, similitudinem ad id quod Scythae faciunt ex lacte equino. Lac enim in caua vasa lignea diffusum conquassant. Illud,

dum turbatur, spumescit ac secernitur. et pingue illud, quum leue sit, in superficie consistit: graue vero et crassum, deorsum subsidet: quod secretum siccant. vbi concretum ac siccatum fuerit, id hippacem vocant. At serum lactis medium locum te net. Sic quoque fit in homine, dum turbatur humor, quicquid eius in corpore hominis disparatur, et in superficie bilis consistit, leuissima enim est: secundo loco sanguis, tertio pituita, grauissimus autem humorum omnium est aqua, sic enim atram bilem appellat, quae veluti fex in fundo subsidet. Ob id aegre concoquitur, et difficilius expurgatur: et ob id ex ea morbi chronici et vlcera chironica, Esthiomena, Sephiros, cancer, cancrena, polypus, Graecorum Elephantiasis, Latinorum lepra, nascuntur, concoctioni penitus contumacia, quae nullis medicamentis ad suppurationem cogi possunt. Proinde temere agunt, qui mox in principio quartanam febrem medica mentis catharticis, aut venae sectione, contra Gal. consilium Glauconi datum, curare audent. Sed satis de his dictum arbitror. Caeterum quum haec Petre Lotichi, tibi dudum tuis notiora fuerint vnguibus; tamen si diligens lector eadem malit Graece conscripta legere, is Aetium Amidaeum qui ex Antillo medico vniuersa quae Hippocrates et Galenus de digestione et purgatione docuerunt: erudita breuitate libr. 3. perstringit, adire potest: quae tamen et ipsa vt exactius commilitones tui intelligere possint, illud quoque addere visum est. Vt gemina humoris noxii concoctio, ita quoque est gemina illius sequestrati cuacuatio. Altera enim est naturalis, quae materiam morbi,

naturali calore digestam, in morbi conflictu, natura corpus gubernante duce, in diebus decretoriis, [gap: Greek word(s)] , id est excernit: quam crisim vocant. est enim crisis, inquit Galenus, [gap: Greek word(s)] . id est, Crisis est repentina in morbo aut ad sanitatem vel mortem permutatio: fit enim natura discernente malos humores a bonis, et noxios ad excretionem praeparante. Expellit autem eos vel sudore, lotio, vomitu, narium haemorrhagia, alui fluore, per abscessus, exanthemata aut scabiem. Si vero non fuerint exquisite purgati tum alterius euacuationis artifici alis, quae pharmacis fit, operam poscit vicariam, Ne (vt Hippocrates ait) reliquiae morborum post crisim recidiuam succedant. [gap: Greek word(s)] . At ea, idem ait, quae iudicantur, et integre iudicata sunt, neque mouere neque nouare aliquid siue medicamentis siue aliter irritando, sed sinere oportet. Perfecta crisis et indefecta fit in die decretorio, morbo digesto, consopitis quoque tandem morbi accidentibus: ac si appetitus spirandique facilitas vna redierint, vrina quoque lotio sanorum fuerit similima. Sunt vero in vigenario acutorum et fe brilium morborum, qui per dies censentur, dies alii decretorii: in quibus natura sua sponte, nullo lacessita pharmaco, humores noxios in digestione sequestratos die impari excernit. alii sunt dies indiciarii, qui futurae in septenario crisis signo aliquo praecedenti indicant: quos Hippocrates in Prognosticis, vnamquamque

hebdomadam in duas diuidens partes, in qua ternarios digessit. Sunt enim dies indiciarii omnes quarti, a die qua expectatur crisis. Est enim (ait Hippocrates) quartus septenariorum index. Alii sunt dies prouocatorii, qui omnes sunt in morbis qui impari dierum numero mouentur, omnes terni: vt 3, 5, 9, 13, 15, et 19. Alii dies sunt qui numero pari censentur et dicuntur vacui et medicinales: qui in operatione crisis nec prouocant, nec indicant, nec decernunt, et in dierum parium catalogo computantur: vt sunt 2, 6, 8, 10, 12, 16, et 18. Medicinales dicuntur, quia medicus in his dieb. naturae auxiliares per pharmaca cathartica manus secure porrigere potest, quae citra periculum in die impari patienti offerre non possunt. Quod Hippocrates libr. 4. de morbis, his verbis teitatum reliquit: Quod humor in diebus imparibus conturbetur, certa sunt indicia, quod iisdem diebus dolor maxime affligit, et vlcera inflammantur. Et quod quicunque a febre continua correpti, pharmaco purgatorio in diebus paribus vsi sunt, hi nimium purgati sunt nunquam. Qui vero in diebus imparibus medicamento forti v si sunt, nimium sunt purgati, et multi perierunt. Proinde, inquit, priores medici in hoc maxime peccarunt, medicamenta enim exhibuerunt in diebus imparibus, et homines perierunt. humor enim in corpore aegroti, magis turbatur in diebus imparibus, nimirum humore ad ventriculum protrudente et affluente. Si quis iam turbatum, medicamento exhausto magis perturbet, addens afflicto afflictionem, nil mirum iis hominem

perire. Atqui haec stata dierum crisis tempora, philosophi medici proportione materiae ad causam efficientem metiuntur, quae est virtus corporis regitiua, aut vna cum anima calor naturalis, quemadmodum et febrium periodi. Operatio enim causae efficientis a dispositione materiae concoquendae dependet. In morbo salubri, inquit Alexander Aphrodisaeus, tantum materiae putret, quantum a natura concoqui potest. Quum igitur materia coquenda certa sit, potentiam quoque et tempus certum esse oportet. Ad id quoque adiuuat humoris per concoctionem secreti acrimonia, qua virtutem expultricem ad sui excretionem irritat, et lacessit. Astrologi vero causam ac tempus crisis in lunam, et eius cum sole et stellis sub Zodiaco errantibus schematismos, configurationes siue aspectus referunt. At concors est medicorum assertio, quaecunque putredinem augent, ea quoque humorum impedire concoctionem. Digestio enim, inquit Galenus, est alteratio, faciens cessare putredinem. At humida lunae influentia, praecipue si pleno luminis orbe affulserit, cariem in lignis, putrilaginem, et ex ea vermes, in carnibus splendori suo expositis, humorem in terrae nascentibus cepe et lignis: in aequore, in cancris et ostracodermis, conchis et ostreis adauget, eo nomine humores in morbis ad maturam crisim concoquere et maturare non potest, quos suo lumine magis auget. Ob id Auerrois ait: Quidam dicunt, quod inuentio crisium hoc ordine sit luna: sed tu debes scire, quod haec est causa remota, quae medico non est scitu necessaria. et causa propinqua est

digestio et materia morbi, de qua diximus. Valeant igitur [gap: Greek word(s)] astrologi cum suis lunae quadraturis, et reliquis ad astra applicationibus ac Ephemeridibus, in quibus ad venae sectionem, pharmacorum vsum, cucurbitularum applicationem, dies omnibus aeque faustos praescribunt: quos non ex morbi digestione et temporibus, sed ex lunae cum reliquis astris configurationibus, cum magno mortalium exitio seligunt. Ex quo error accidit inexpiabilis, vt hi eorum dies euacuationib. destinati crebro in dies decretorios aut impares, aut muliebris menstrui haemorrhagias coincidant, in quibus pharmaca hausta multos (vt Hippocrates ait) perimunt. Caeterum risum continere non possum, quin vt ingenue fatear oporret, Astrologos diuinatores longe stultitia superare medicos vromantes, illos ex lotio fallaci mendaces augures: quod Astrologi iatromath ematici aeque nugaces, non visa vrina, figuram coeli pro conditione et tempore, aut affinitate offerentis lotium exigunt: ex qua de natura et cau sa morbi, de salute et morte aegri quoque diuinare (nugari dicere volebam) non erubeicunt. At quid iis immoror? Cum vniuersa haec astrologiae diuinatricis decreta et axiomata, vterque Picus Mirandulae comites, ac Hieron Fracastorius, vir Medicinae et astrorum peritia celebris ac Caelius Rhodigynus, rationib. inexpugnabilib. dudum confutauerint: quibus adeo durae ceruicis astrolo gorum vulgus conuictum, cedere tamen non vult, vt recte de illis Euripides in tragoedia Iphigeniae dixisse videatur [gap: Greek word(s)] . id est, Genus omne vatum est gloriae ambitiosum

malum. De quorum genere sunt astrologi, medici vromantes, et genethliaci: quorum Ephemerides non alia ratione sunt vsui, quam desidi Acesio nautae: quem quum nauigationis taederet, ferunt infaustos lunae aspectus causari solitum: ita nostros velut desides ex Alexandria medicos, quum eos curae ignoti morbi taedet, tum quoque vt Acesius lunae quadraturas causari, et curam morbi, donec aeger animam efflauerit, differunt. At vero ne, Petre Lotichi de illorum nugis tibi bene notis, verbosius tecum agam, quam operae est precium, tempus erit vt vela complicemus, et amicis nostris bene precemur. Vale, amicorum meorum nulli secundus. Datum ex museo nostro.

DE PENNA MARINA, AD IOHAN. Moibanum medicinae doctorem. Epistola LXI.

QVum iam satis diu, Moibane, per medicorum errores tanquam per saxa et scopulos, vela ventis dedissem: et iam tempus foret, ne in alti aequoris scopulos impingerem, vela laxatis rudem tibus complicare: en subito aduenit Ambergensium tabellarius, qui tuas mihi literas, eruditi et boni viti, quamuis ignoti, officio plenas obtulit, quibus nouae inter nos amicitiae foedus vna cum surculo pennae marinae, pro xenio misso, corroborare conaris: quem scribis de penna marina, virgultis cubitalibus oblongis spectatu decora, auulsum te mihi pro symbolo amicitiae offerre. Simul quoque oras, vt si quid do

penna aut virgulto marino exploratum habeam, tibi significare velim: id quod te certe non celabo Historiae animalium terrestrium et aquatilium periti, hanc inter zoophyta recensent, quae nec animalium nec fruticum, sed tertiam quandam ex vtroque naturam habent, Latinis indicta. hanc tamen, ob similitudinem quam cum pennis quae in pileis aut galeris, gestari solent, habet, pennam marinam appellant: nullius in medicina vel culina vsus. Cuius integrae effigiem Rondeletius in libro de insectis, cap. 24. et Gesnerus lib. 4. de Aquatilibus graphice depingunt. Id vero quod tu mihi dono misisti, est plantae marinae surculus, a latere pennae marinae auulsus: qui haec explorandi mihi, ne ingratus viderer, occasionem dedit. Vale.

IOANNIS LANGII EPISTOLARVM MEDICINALIVM LIBER tertius.

DE SECRETIS REMEDIIS, AD GEorgium Wirth medicum Caesareum consobrinum suum. Epistola I.

MEMINI, Georgi consobrine, te ex Italia, omnifariae eruditionis matre reducem, a me decrepito omnis generis vtriusque medicinae ex inuentione nostra exper tas remediorum descriptiones petere, iudicantem et quidem recte, melius esse expertis vti, quam de nouo aliquid componere. Quapropter vt petitioni tuae ita vt condixi vel tandem satisfaciam, transmitto tibi nonnulla quae in temporis angustia transcribi potuerunt, quibus et in castris Caesareanis, et in aula Bruxellensi magno mortalium commodo recta methodo, quae non infamat generosa remedia, quae multis profuerunt, vti poteris. Placuit autem ab aquis stillaticiis facere initium, et inter illas Alexipharmaca primo loco ponere propterea quod in castris, quo loco te nunc cum Caesare commorari intelligo, plures crebro pestilenti morbo quam hostili gladio perire soleant. Faxit Deus vt te aliquando bonis auibus reducem videam.

CAP. I. DE AQVIS STILLATITIIS.

De Bezoarticis.

REcipe cardui benedicti manipulum vnum semis, scordei manipulos duos, chelidoniae vna cum radice, dictami Cretensis singulorum manipu lum vnum, foliorum rutae manipulum semis, radicum zedoariae, angelicae singulorum drachmastres, tormentillae enulae campanae singulorum drachmas duas semis, corticum citri limonum singulorum drachmas tres, acetosae drachmas tres semis, cinamomi drachmas duas semis, macis scrupulos quatuor, garyophillorum drachmam vnam semis: Haec incisa et contusa in vini quater sublimati libris duabus, aquae rosarum, acetosae, vini maluatici singulorum libra semis, macerentur per quadriduum in tepido Mariae balneo, postea lentissimo igne distillentur, ac dein Recipe theriacae Alexandrinae vntiam vnam, diatessaron mithridati singulorum vntiam semis, camphorae drachmam semis, terrae sigillatae drachmas tres, sandali rubei scrupulos quinque, macerentur in eadem supra scripta distillatione biduum, postea in balneo Mariae distillentur calore temperatissimo, dein recipe margaritarum scrupulos quinque fragmentorum smaragdi scrupulos duos, granatorum drachmam semis, foliorum auri numero vndecim exacte cum aqua rosarum in marmo re leuigata ponantur in vitrum et affundatur aceti de morris rubi Idaei vntia vna semis, succi limonisvntiae tres, macerentur quadriduum, ac seorsum

quoque recipe corallorum rubeorum drachmam vnam semis, alborum drachmam vnam, macerentur quoque in vitro in vntiis tribus succi berberorum, et liquescent crebro agitata. quibus omnibus tandem simul mixtis ponantur cum infra scriptis in alembicum: Recipe conseruae florum tunicae vntias duas, conseruae acetosae vntiam semis et drachmam vnam, cinamomi interioris drachmas tres, Macis scrupulos quatuor, limaturae Vnicornu, garyophillorum singulorum drachmam vnam semis, musci ambrae singulorum scrupulum vnum foliorum auri numero decem, folia auri cum melle rosarum incisa conterantur in marmore, et cum syrupo acetositate citri misceantur, ac cum priori aqua vitae ponantur in alembicum et iterum in diplomate distillentur, calore temperatissimo, et ad tollendum empyreuma ponantur in vitro supra argillam in penu. Valet contra pestem et omne virus, dosis a drachmis duabus ad vntiam semis per se, vel cum aquis chelidoniae, acetosae, aut cardui benedicti permixta, cum quibus etiam Theriacae scrupuli duo vel drachma vna dissolui potest in cura pestis.

Alia breuis Bezoartica.

Recipe chelidoniae cum radicibus lotis manipulos tres semis, rutae manipulum vnum, Scordii manipulos duos, Dictami Cretensis, cardui benedicti singul. manipulum, vnum semis, radicum zedo arie et angelicae singulorum drachmas tres, corticum citri et limonum singulorum drachmas duas semis, florum tunicae, et rosarum singul. drachmas

duas, cinamomi drachmas duas semis, Garyophil lorum drachmas duas. Incidenda incidantur, et triduum macerentur in libris tribus vini sublimati ter distillati, vini maluatici, aceti florum tunicae singulorum libra semis. Tandem lento igne per balneum Mariae distillentur, cui adde Theriacae Alexandrinae vntias tres, Mithridati vntiam vnam semis, camphorae scrupulos duos, Trociscorum de vipera drachmam vnam semis, Macis drachmam vnam semis, xyloaloes scrupulos duos, sandalorum citrinorum drachmam vnam semis, cinamomi drachmas tres, garyophillorum drachmas duas semis, conseruae florum tunicae vntias duas, cardui benedicti vntiam vnam, specierum electuarii liberantis scrupulos quinque, Limaturae vnicornu vel cerui drachmam vnam semis. Macerentur in priori distillatione per biduum, et lentissimo igne distillentur per balneum Mariae bis velter. optima est et probata contra pestem.

Alia Bezoartica.

Recipe cardui benedicti radicum enulae singu lorum vntiam vnam, Zedoariae, Imperatoriae, carlinae, diptami albi, angelicae singulorum vntiam vnam semis, Gentianae, pimpenellae, tormentillae, sandalorum omnium singulorum drachmas sex, rad. petasite, serpentariae singulorum vntiam vnam, valerianae vntiam semis, conterantur subtiliter, et addantur Musci optimi scrupulus vnus, grana quinque, camphorae scrupuli duo semis, Theriacae Mithridati singulorum vntiae duae semis, infundantur per biduum in libris

septem aquae vitae, vel vini bis sublimati, dein lento igne per alembicum distillentur, et erit aqua perfecta, cuius dosis vntiae duae, vel vntia vna cum dimidia, cum aquis acetosae, cardui benedicti. Ad praeseruandum sufficit quotidie cochle ar semis, perficitur et sola tridui, aut quadridui infusione, dein facta forti per pannum colatura et expressione, et est delectabilior. Hanc descriptionem communicauit mihi Georgi consobrine patruus tuus, Georgius Wirth, Ludouici Vngariae et Bohemiae Regis felicis memoriae quondam Medicus.

De aquis Epilepticis.

Recipe florum lilii conuallii manipulos sex in fundantur in vna mensura vini optimi albi, stent in infusione dies decem, Deinde in balneo Mariae temperato igne distillentur per alembicum, postea recipe florum lauendulae manipulum vnum, florum anthos manipulum semis, garyophillorum scrupulos duos, Macis drachmam semis, cubebarum scrupulum vnum, visci quercini, radicis diptami albi singulorum drachmas duas semis, infundatur per quadriduum in praedicta distillatione, et tandem iterum distillentur per alembicum, dosis ad praeseruandum bis aut semel in hebdomada, et proximo die ante nouilunium et plenilunium cochlear vnum, et in paroxysmo vel post eundem tantundem. Ex hac aqua cum saccharo fiant manus Christi ad epilepsiam carum et apoplexiam efficaces.

Alia efficacior.

conuallii manipulos quinque, seminum poeoniae conquassatorum vntiam semis, infundantur in libris quinque vini albi optimi per dies octo, dein distillentur in balneo Mariae lento igne, postea recipe florum rorismarini manipulum semis, flor. lauendulae manipulum vnum, herbarum rutae manipulum vnum, betonicae manipulum semis, sticados arabici pugillum vnum, radicum poeoniae drachmas duas semis, diptami albi drachmas duas, squillae praeparatae drachmam vnam semis, pyrethri drachmam semis, visci quercini drachmas duas, castorei optimi drachmam vnam, cubebarum cardamomi singulorum scrupulum vnum, Macis, drachmam semis, garyophillorum scrupulos duos, nucis muscatae scrupulum vnum, infundantur incisa et conquassata per dies sex in praedicta distillatione. et iterum distillentur per alembicum in balneo Mariae lento igne, et seruetur in vitro exquisite clauso. Ex his ingredientibus Georgi consobrine, additis rasurae vngulae alcis scrupulo vno, cranei hominis anterioris drachma vna, corallorum rubeorum scrupulo vno, fragmentorum Smaragdi scrupulo semi, pulueri satis singulis et mithridati optimi drachmis tribus cum Syrupo de sticados composito poteris facere mixturam in comitiali morbo efficacissimam.

Alia.

Recipe florum lauendulae manipulos quinque, infundantur in vini optimi libris tribus per octo dies, dein distillentur per balneum Mariae lento igne Dein recipe aquae stillatitiae cerasorum

nigrorum libram vnam semis, misce simul. Postea recipe florum lauendulae manipulum vnum semis, florum anthos manipulum vnum, garyophillorum drachmam vnam, Macis scrupulos duos, Scillae praeparatae drachmas duas semis, diptami albi, visci quercini singulorum drachmas duas, cubebarum drachmam semis, radicum poeoniae drachmas duas, incidenda incidantur et conquassanda conquassentur, et in vapore aquae calentis ter distillentur, reseruetur aqua in vase vitreo optime clauso.

De aquis Apoplecticis.

Recipe florum primulae veris, florum rorismarini, flor. maioranae, flor. iuae artheticae singulorum manipulum vnum, specierum diamusci amari, diapliris diambrae, singulorum vntiam semis, confectionis anacardinae vntiam vnam, cubebarum, ligni aloes, nucis muscatae, garyophillorum, macropiperis, carpobalsami singulorum drachmam vnam, radicum acori, ireos, aristologiae rotundae singulorum vntiam vnam semis, seminum sileris montani, paeoniae, foeniculi singulorum drachmam vnam, aquarum herbae paralysis, saluiae, betonicae singulorum libram vnam, aquae florum tiliae libram vnam semis, serapini, opoponacis, myrrhae, gumi, iuniperi singulorum drachmam vnam semis: stent omnia simul mixta conquassatis conquassandis in infusione per dies octo, postea extrahantur per alembicum ter in cineribus calidis, vel vapore siue balneo sicco. Est mirabilis iuuamenti in praeseruatione ab Apoplexia et omnibus

aegritudinib. neruorum frigidis, curans paralysim, torturam, spasmum, et mirabiliter restituens loquelam.

Alia in Paralysi neruos roborans.

Recipe rosarum rubearum, florum lauendulae singulorum manipulum vnum semis, anthos manipulum vnum, sticados manipulum semis, chamaepytis, sticados arabici, florum hypericonis cum seminibus singulorum manipulum vnum, masticis drachmas tres, castorei drachmam vnam semis, Benzoi vntiam semis, nucis muscatae drachmas duas scrupulos duos, gummi elemi et hederae singulorum drachmas duas, radicum enulae contusae drachmas sex, lumbricorum terrae lotorum vino vntiam vnam, maceren tur per diem et noctem in libris duabus vini sublimati trinae distillationis, et libra vna maluatici, et distillentur per balneum Mariae, et in fine capitelli botii in sindone suspendantur musci gra na tria garyophillorum contusorum scrupulus semis.

Aqua memoriam roborans.

Recipe aquarum buglossae, betonicae, florum tiliae singulorum libram vnam, aquae ardentis optimae libram semis, florum anthos, rosarum rubearum, maioranae, Buglossae singulorum manipulum vnum, specierum confectionis Anacardinae vntias duas, infundantur flores aliquantulum contusi in aquis, quilibet recens suo tempore dum haberi potest, et tandem species stent simul permensem. Postea extrahatur aqua per alembicum in balneo Mariae, estad confortandam

De aquis somniferis.

Recipe Opii vntiam vnam, capitum alliorum numero duo, pistentur simul, et distillentur in balneo Mariae per alembicum vitreum, huius aquae vna aut altera guttula in vino data, somnum mirabiliter prouocat, quam Sauoranola in sua practica lib. 6. cap. 9. ad cauendum maleficium manifestare noluit.

Alia.

Recipe Iusquiami, Mandragorae corticum, ver micularis, florum nympheae, gith, fabae inuersae, papaueris nigri, semperuiuae singulorum manipulum vnum, omnia viridia misceantur incisa, et distillentur per alembicum, dosis vntia vna habita temperamenti, aetatis et aliorum ratione exteriora in insomniis, dolore capitis, erysipelate ea epitomentur.

De aquis pectoralibus.

Quod ad pectoris remedia Georgi consobrine attinet, nostin ea ante a me tibi communicata, quapropter hoc loco repetere superfluum esse duxi, de vno atque altero tantum Ludouici de leonibus, praeceptoris mei aeterna memoria digni remedio, te secundario admonere visum est, in pectoris et pulmonum vitiis, post vniuersalia et aquas pectorales abstersiuas vlcus mundificantes, pro vltimo et secreto remedio habuit aquam distillationis hederae terrestris, per quatuordecim dies potam cum sacchari rosati veteris quotidiano vsu. In sputo sanguinis et ruptura venae, aquam distillationis cyclaminis, cum aquae portulacae et hederae terrestris singulorum

parte media mixtam, mane et ante coenam felici successu exhibere: In asthmateautem aqua vitis albae distillata mirabilia operari solebat.

De aquis cordialibus.

Recipe rosarum rubearum manipulos duos, florum borraginis manipulum semis, cinamomi 3. 2. ss. xyloaloes 3. 1. spicae Indicae garyo, singulorum drachmam semis, radicum ireos vntiam vnam semis, ben albi et rubei singulorum drachmam vnam, sandalorum rubeorum citrinorum singulorum drachmam semis corallorum rubeorum drachmam vnam, corticum citri drachmam semis, seminum ocimi garyophillati drachmam semis, galliae muscatae drachmas duas, margaritarum scrupulos duos, zadoariae drachmam vnam, zinziberis albi drachmam semis, camphorae grana septem, croci orientalis lcrupulos duos, Moschi scrupulum semis, aquae rosarum libras duas, vini maluatici libram semis, aceti rosarum libram semis, contundantur contundenda, et macerentur mixta per in octiduum, dein distillentur balneo Mariae.

Ad Syncopim.

Recipe aquae rosatae libras duas, aceti rosati libram vnam, maluatici libram semis, rosarum rubearum vntiam vnam semis, florum rorisinarini, maioranae singul. drachmam vnam semis, zedoariae drachmam vnam, coriandrorum scrupulos duos, cubebarum, nucis muscatae, macis, garyophillorum singul. drachmam semis, cinamomi scrupulos duos, ligni aloes drachmam semis, specierum diamusci drachmam vnam, camphorae

scrupulum semis, ambrae grana quatuor, conquassata et mixta stent in infusione diebus quatuor, dein distillentur per balneum Mariae, poteris his addere aquarum nympheae, violarum, lauendulae singulorum vntias duas, aquae vitae vntias tres. Ad Syncopim in peste efficax remedium. Idem operantur tres surculi pulegii in aceti rosati vntiis duabus semis, et aquae rosatae vntia vna infusi. Hoc enim solo odore animo defectos recreat, et Plinius lib. 20. et alibi passim.

DE AQVIS RESTAVRANTIBVS, Aqua caponis, phasiani, vel perdicis.

Recipe caponem vel phasianum vel perdicem euisceratum, minutim dissectum, et cum aqua rosarum et aceto lotum, cinamomi drachmam vnam, garyophillorum scrupulos duos, manus Christi cum perlis vntiam semis, succi arantiarum vntias duas, acetositatis citri vntias tres, ponantur in vitrum aut cantarum, et in duplici vase continuo feruore decoquantur, et exempta per linteum exprimantur.

Alia.

Recipe caponem euisceratum, et in frusta dissectum et cum aqua rosarum et aceto bene lotum, florum borraginis manipulum vnum semis, flor. violarum, rosarum, buglossae singulorum manipulum vnum, seminum melonum drachmas tres semis, cucurbitae drachmas tres, cinamomi drachmas duas semis, garyophillorum drachmam vnam, cubebarum drachmam semis, zinziberis drachmas duas, grosse incisa aut conquassata

decoquantur in libris tribus semis aquae communis, et prope finem decoctionis cum capo semicoctus fuerit, imponantur flores, dein broduum colatum vna cum capone in mortario contuso ponatur in alembicum addendo manus Christi cum perlis vntias duas semis, succi aceto sitatis citri, aut arantiarum vntias tres, foliorum aut frusta auri numero decem distillentur lento igne in balneo Mariae, suspendendo in superiori parte alembici cinamomi drachma semis, garyophillorum scrupulo vno in petia serici albi. Huic compositioni possunt addi nucis muscarae drachma vna semis, corticum citri drachmae duae et semis, vel paretur in hunc modum; capo euisceratus et lotus decoquatur, decoctus contundatur, et species cum capone contuso infundantur in decocto caponis feruenti sine alio liquore per duas horas, tandem additis manus Christi cum perlis vntiis quinque foliis auri quindecim, ponantur in alembicum et distillentur in balneo Mariae lento igne. Vulgo aquam caponis parare nosti imponendo caponem euisceratum, incisum, et parum salitum in cantarum, et decoquendo in duplici vase, et exhibendo aquam inde resudantem patienti ad confortandum.

Aqua cinamomi.

Aquam cinamomi paramus aut per distillationem, infundendo cinamomum crasse contusum, in aqua borraginis vel rosarum quantum sufficit, et per balneum Mariae distillando: Aut per infusionem, proiiciendo cinamomi subtilissi me puluerisati drachmis duabus sacchari optimi vntiis quinque in mensuam aquae decoctionis

hordei feruentis et reponendo donec infrigidentur aut per decoctionem accipiendo cinamomi drachmas tres, hordei manipulum vnum passularum lotarum vntia vna, anisi drachmas duas, sacchari candi vntias duas semis aquae, fontis libras sex, et decoquendo lento igne ac colando.

DE AQVIS EPATICIS. Aqua caponis in oppilationibus epatis et icteritia.

Recipe caponem deplumatum euisceratum in frusta dissectum et decoctum, ac cum ossib. contunde, et adde ei aquae violarum, betonicae, endiuiae, lupulorum, cuscutae, cichorii singulorum vntias tres, succi pomorum redolentium vntias quatuor semis, decoctionis caponis macri libram vnam, sandalorum citrinorum drachmam vnam, scrupulos duos, spodii drachmam vnam, cinamomi drachmas duas, camphorae grana quinque; ponantur in vas stanneum bene clausum, et decoquantur horis quatuor in aqua ebulliente, tandem fiat fortis expressio, quae ponatur in alembicum et per balneum Mariae distilletur.

DE VINIS MEDICATIS. Vinum contra oppilationem epatis, splenis, renum, et vesicae mala.

Recipe scolopendriae manipulos septem, adianti manipulos quatuor, chamaepyteos manipulos tres, roris marini manipulos duos semis, cyperi

vntiam semis, radicis liquiritiae rasae vntias duas, Rhapontici vntiam vnam semis passularum libram semis, alkakengi manipulos quatuor semis, inciden da incidantur, et in vase caeco vel intra assulas fraxini cum calami aromatici drachmis tribus collocentur affuso dimidiae vrnae vino et garyophillis in sacculo in vas suspensis.

Claretum laxatiuum.

Recipe fumiterrae manipulum vnum foliorum scolopendriae manipulos duos foliorum senae Alexandrinae vntiam vnam polypodij drachmas quinque Turbit electi drachmas duas cinamomi drachmam vnam semis garyophillorum scrupulos quatuor Zinziberis drachmam vnam rbabarbari cum scrupulo vno squinanti in petia ligati scrupulos quinque florum violarum borraginis singulorum manipulum semis: decoquantur in diplomate in libris tribus vini albi et stent per noctem mane fiat fortis expressio, in qua dissolue sacchari fini vntias quatuor albumen vnum oui et cum cinamomi scrupulis duobus garyophillorum drachmam semis in petia ligatorum decoquendo clarificetur. Dosis pro adultis vntiis quatuor semis. in quibus dissoluere poteris diaturbit nostri a scrupulis quinque vsque ad drachmas duas.

CAPVT II. DE DECOCTIS. Decoctum cephalicum.

REcipe sticados Arabici, euphragiae singulorum manipulum vnum, thymi, maioranae, betonicae singulorum manipulum semis, florum anthos,

lauendulae singulorum pugillum vnum, seminum, foeniculi scrupulos quatuor, anisiscrupulos duos, radicum paeoniae, peucedani singulorum scrupulos quinque corticum Squillae drachmas duas, decoquanturin lb duabus aquae communis ad tertiae partis consumptionem, dein post tres horas facta forti expressione coletur per filtrum, tandem in colatura dissolue sacchari fini vntias tres semis, aceti squillitici vntias duas, semis, et cum garyophillorum scrupulis duobus, cinamomi drachma semis, ligni aloes scrupulo vno in petia ligatis decoquantur clarificando ad spissedinem lulep clari, et iterum coletur, ac tandem pupa cum aromatibus relinquatur in decoctione pendula vtere cum pillulis appropriatis et miraberis effectum in epilepsia, vertigine, caligine oculorum, et gutta serena.

Ad dentium dolorem decoctio.

Recipe opij Thebaici scrupulos duos, seminum iusquiami scrupulos quatuor, corticum mandragorae scrupulos quinque, florum chamomillae drachmam vnam semis, pirethri scrupulos quinque, croci integri scrupulum vnum, infundantur in libra vna vini aquae rosatae vntiis quatuor, et aceti optimi vntiis septem, Dein bulliatur in duplici vase ad tertiae partis consumptionem, et cum panno intincto dentibus applicetur. expertissimum.

Catarrhi calidi ingrossatiua.

Recipe vngulae caballinae, florum nympheae violarum singulorum manipulum vnum, endiuiae manipulum semis, liquiritiae drachmam semis,

hordei passularum singulorum manipulum semis, radicum ireos drachmam vnam semis decoquantur in libris tribus aquae fontis, ad tertiae partis consumptionem, dein in colatura dissolue sacchari candi vntias duas, iterum decoquantur, et clarificentur cum albumine oui.

Decoctio pectoralis.

Recipe sticados arabici, thymi singulorum manipulum vnum, radicum foeniculi, ireos singulorum drachmas duas, passularum lotarum vino drachmas sex, capillorum Veneris manipulum semis, liquiriciae rasae drachmam vnam semis, decoquantur in diplomate cum aquis foeniculi, vngulae caballinae singulorum libra vna, aquae scabiosae libra semis per horam dimidiam, postea in colatura dissolue oxymellis squillitici vntias quatuor, et tandem recipe cinamomi drachmam vnam semis in zinziberis incisorum drachmam ligatorum in petiam, postremo vna decoquantur ad spissitudinem iuleip clari, et cum albumine oui clarificentur, dosis vntiae quatuor semis mane.

Ad tussim et asthma.

Recipe scabiosae manipulum vnum, hyssopi, satureiae singulorum manipulum semis, foliorum senae drachmas sex, polypodii quercini vntiam semis, passularum enucleatarum vntiamvuam, radicis liquiritiae drachmas duas, seminum foeniculi drachmam vnam semis, agarici albissimi scrupulos quatuor, zinziberis drachma semis, ligetur agaricus cum zinzibere in petia, et decoquantur in libris duabus aquae communis,

et libra vna vini, cum vntiis tribus mellis, ad tertiae partis consumptionem, et in fine decoctionis addatur drachma vna radicum ireos conquassata, despumentur, et fiat apozima, dosis alternis diebus vntiae quatuor semis (possunt loco mellis accipi syrupi violati vntiae tres) et cum albumine oui clarificetur.

In steritia.

Recipe granorum Iuniperi vntiam vnam, chelidoniae cum radicibus manipulum vnum, radicum cyclaminis vntiam vnam, petroselini, foeniculi siugulorum vntiam semis, roris marini vntiam semis, cuscutae manipulum semis. decoquan tur in libris tribus aquae ad tertiae partis consumptionem, postea coletur, colatura clarificetur et dulcoretur cum oxymelle composito.

Ad idem.

Recipe endiuiae manipulum vnum, cuscutae manipulum semis, radicum cichorii, chelidoniae singulorum vntiam semis, asplenii manipulum vnum, apii drachmas tres, corticum tamarisci et salicis singulorum drachmas tres, semi. foeniculi scrupu los quatuor, radicum enulae drachmas tres, spicae nardi drachmam semis, decoquanrur in libris tribus semis aquae communis ad tertiae partis consumptionem, dein in colatura dissoluesyrupi de bysantiis vel fumi terrae vntiam vnam semis, sacchari vntias duas semis, fiat potus, et clarificetur cum albumine oui: dentur vntiae quinque cum scrupulo vno semis limaturae eboris.

Decoctum cichorii ad caliditatem epatis et febres cholericas.

decoquantur in libris tribus et semis aquae com munis ad tertiae partis consumptionem, dein fiat expressio, et addantur sacchari vntiae quinque et iterum parum bulliant, tandem addantur aceti passularum aut rosarum vntiae tres et semis, dein clarificetur et tandem per filtrum coletur, dentur vntiae quatuor aut quinque.

Decoctum de succo Ireos.

Recipe succi ireos drachmas decem, succi raphani drachmas sex, soldanellae vntiam vnam, succi de corticibus sambuci, aut de radicibus ebuli vnciam semis, syrupi de quinque radicib. libram vnam, bulliant cum sufficienti quantitate aquae cuscutae, agrimoniae funiculi, et fiat secundum ar tem syrupus longus, dosis ab vntiis duabus vsque ad tres. Educit aquam citrinam, et curat hydropicos. Similem descriptionem habet Vigo in antidotario, Gotdomus succi ireos et mellis rosa ti colati partes aequales decoquit per quartam horae in diplomate, dein inspergit drachmam vnam cinamoni puluerisati, et est medicina experta.

Decoctio soldanellae minor.

Recipe soldanellae manipulos duos semis, cuscutae manipulum vnum semis, adiantos, epaticae, fumi terrae singulorum manipulum vnum, radicum apii, foeniculi singulorum drachmas duas semis, asari drachmas duas, squinanti manipulum semis, passularum lotarum vino vntiam vnam, centaurii manipulum semis, Rhabarbari scrupulos quinque, cum granis quinque spicae in petia ligati. Decoquantur lento igne in libris

tribus aquae communis, ad tertiae partis consumptionem, post horam fiat fortis expressio, quae dissolutis in ea scrupi de Rhabarbaro vntiis duabus, de absinthio vntia vna, coletur per filtrum. Dosis in hydrope vntiae quinque, quae quater et non raro sexies aluum deiicit, prodest quoque ictericis.

Decoctio soldanellae maior.

Recipe soldanellae manipulos duos, cuscutae nodosae, agrimonii singulorum manipulum vnum semis, capillorum Veneris foliorum senae drachmas sex, polypodii incisi drachmam semis, radicum apii, foeniculi singulorum drachmas duas se mis, radicum asari drachmas tres, passularum lotarum vino vntiam vnam, squinanti drachmas duas alkakengi numero viginti, agarici drachmam vnam cum zinziberis incisi scrupulis quinque in petia ligatis. decoquantur in libris tribus semis aquae communis, ad tertiae partis consumptionem, tandem post duas horas coletur facta forti expressione, dissolue in colatura syrupide rhabar baro Langii vntias tres, mellis passulati vntiam vnam semis, et clarificetur cum albumine oui, et in colaturae clarificatae vntiis septendecim, per noctem macerentur in facisculum ligata rhabarbari scrupuli quinque; spicae grana quatuor, cinamomi interioris drachma semis, mane fiat expressio, dentur vntiae quatuor et semis, in quibus dissoluere poteris succi ireos crudi cochlear vnum. detur diluculo in hydrope ascite. Haec decoctio cum saccharo in formam syrupi decoqui, et syrupus de soldanella dici, et cum aqua agrimoniae et cuscutae exhiberi potest.

Decoctum spleneticum.

Recipe mercurialis manipulum vnum semis, asplenii, corticum tamarisci singulorum manipulum vnum, scolopendriae manipulum semis, rhabarbari drachmam vnam semis, spicae grana tria, cuscutae manipulum vnum, foliorum senae drachmas sex, agarici crudi drachmam vnam, zin zib eris incisi scrupulos duos, passularum vntiam vnam, decoquantur moderato ignis calore, in libris tribus aquae, ligatis rhabarbaro et agarico cum suis correctiuis in petia, ad tertiae partis con sumptionem, dein quando aufertur ab igne, addantur aromata in petia ligata et incisa. Recipe cinamomi scrupulos duos semis, garyophillorum drachmam semis, macerentur per sex horas, tandem fiat fortis expressio, in qua dissolue muccha ri rosati laxatiui nostri vntiam vnam semis, syrupi acetosi simplicis, de duabus radicibus vntiam vnam, coletur bis per filtrum. Vel recipe supradictae decoctionis vntias quatuor, syrupi de cichoria nostri, vel eius loco mannae vntiam vnam, vtere in oppilatione splenis.

Decoctum gallinacei ad colicam.

Recipe gallum veterem exagitatum et exenteratum, ac sale nitro vel gemmae conspersum, foliorum senae drachmas septem, polypodii dracmas quinque, seminum carthami drachmas sex, seminum anisi, carui singulorum drachmas tres, passularum vntiam vnam, turbit albi gumosi, agarici cum drachmis tribus zinziberis in petia ligatis singulorum drachmas duas semis, mercurialis manipulos duos semis, conquassata decoquantur

in libris quindecim aquae communis donec gallinaceus perfecte coctus fuerit, dosis mane et vesperi vntiae quinque, vide Diosc. cap. de gallina, et Mesuem et Auic. cap. de colica. manipulus herbae mercurialis, sicut et drachmae tres cum dimidia seminum cartami in brodio galli decocti aluum constipatam soluunt.

Ad idem, decoctum solutiuum.

Recipe prunorum damasce. numero decem, passularum enuclea. vntiam vnam, polypodii drachmas sex, folliculorum senae vntiam semis, seminum anisi scrupulos quatuor, sem. carui drachmam semis, cartami contusi scrupulos quinque, turbit electi drachmas duas, zinziberis grosse incisi scrupulos duos. Decoquantur in libris tribus aquae communis ad tertiae partis consumptionem, dein coletur bis per filtrum, et in colatura dissolue syrupi de epithymo vntias duas, violarum vntiam vnam, dentur vntiae quinque pro fortioribus, cum scrupulis quatuor diaturbit nostri.

In dysenteria decoctum solutiuum.

Recipe Rhabarbari torrefacti drachmam vnam semis, seminum antherae, sem. lapacii singulorum drachmam semis, corticum myrabolano. citrinorum drachmam vnam. Incisa decoquantur in duplici vase, cum aquae plantaginis vntiis tribus semis, aquae rosatae vntia vna, trina ebullitione tantum, dein fiar fortis expressio, coletur et in colatura dissolue mucchari rosati vntiam semis, fiat haustus ad consolidandum vlcus, et sistendum fluxum, decoquantur vntiae duae radicum tormentillae, in libris duab. aquae ad tertiae

In dysenteria puerorum.

Recipe aquae plantaginis vntias tres semis, sumach drachmam vnam sernis, masticis drachmam vnam, nucis muscatae scrupulos duos, garyo phillorum drachmam semis, decoquantur in vase duplici ad tertiae partis consumptionem, detur mane et vesperi vntia vna.

In morbo virgineo et mensium retentione.

Recipe capillorum veneris manipulum vnum semis, cuscutae manipulum vnum, Dictami cretensis, thymi, singulorum manipulum semis, foliorum et folliculorum senae drachmas sex semis, polypodii vntiam semis, agarici scrupulos quinque, zinziberis scrupulos duos, passularum vntiam vnam, squinanti, florum roris marini singulorum pugillum vnum, seminum foeniculi scrupulos duos, agaricus cum zinzibere ligetur in petia, et decoquantur in libris tribus aquae communis ad tertiae partis consumptionem, post duas horas coletur, et in colatura dissolue syrupi de Rhabarbaro vntiam vnam, acetosi de quinque radicibus vntiam vnam semis, cinamomi in syndone ligati drachmam vnam semis, et clarificetur cum albumine oui, dosis vntiae quinque.

In retentione mensium.

Recipe baccarum lauri vntiam semis, roris marini manipulum semis, granorum iuniperi numero vndecim, cinamomi fracti scrupulos quinque, croci integri in petia ligati grana quinque, decoquantur in libra vna vinl albi aut libra vna

Decoctum in calculo diureticum.

Recipe capillorum Veneris manipulum vnum semis, crithami marini manipulum semis, radicum apii et remorae singulorum vntiam vnam, liquiritiae rasae drachmas duas, corticum radicis scolymi vntiam vnamsemis, seminum saxifragae drachmam vnam semis, damasonii drachmas duas, alcacengi numero septendecim, radicum graminis drachmas tres, decoquantur lento igne conquassata et incisa, in libris tribus semis aquae communis ad tertiae partis consumptionem: dein fiat fortis expressio, in qua dissolue syrupi violati vntiam vnam semis, de rhabarbaro vntias duas, clarificetur cum albumine oui, dosis vntiae quatuor semis.

Ad calculum soluti.

Recipe polythrici manipulum, cuscutae adianthos singulorum manipulum semis, fol. senae Alex. drachmas sex, polypodii quercini vntiam semis, rhabarbari drachmas duas; cum scrupulo semis spicae in petia ligati, cinamomi drachmam vnam semis, garyophillorum scrupulos quatuor, corticum radicis ononidis drachinas tres Alcacengi recentium incisorum numero viginti, seminum damasonii scrupulos quatuor, saxifragae scrupulos duos, decoquantur per horam in diplomate cum libris tribus vini albi, tandem stent pernoctem, dein fiat fortis expressio, in qua dissolue sacchari fini vntias quatuor, et cum drachma vna cinamomi, garyophillorum scrupulis duobus, in

petia ligatis, et albumine oui in colatura dissoluti decoquantur ad clarificationem, tandem eo letur per filtrum, dosis vntiae quinque.

Decoctum ad stranguriam et ardorem vrinae.

Recipe hordei integri manipulum vnum semis, liquiritiae drachmam vnam, seminum anisi drachmas duas semis, dactylorum incisorum numero quinque, sebesten incisorum numero quin decim, decoquantur in mensuris duabus et semis aquae fontis in olla vitreata, vsque ad crepaturam hordei, huius decocti recipe vntias tres semis, syrupi de papauere vntiam vnam, de liquiritia vntiam semis, pulueris glandum drachmam vnam, misce, detur ad introitum lecti.

Syrmesmus Diacarthami.

Recipe capillorum Veneris, phillitidis, polytrici, asplenii, singulorum manipulum vnum, radi cum polypodii drachmas decem, capparorum drachmas tres semis, asparagi, buglossae, cichorii singulorum drachmas sex, seminum melonum drachmas duas, sem. foeniculi drachmas tres, incisa decoquantur in sufficienti quantitate aquae fontis lento igne ad tertiae partis consumptionem, de colatura recipe libras duas semis, foliorum senae vntiam vnam semis, thymi, epithymi, singulorum dra chmas duas, seminum carthami conquassatorum vntiam vnam, florum cordialium drachmam semis, cinamomi drachmam vnam semis, galangae, zinziberis singulorum drachmam vnam. incisa iterum bulliant trina ebullitione, post duas horas coletur, et cum saccharo clarificato dulcoretur, dosis ab vntiis duabus vsque ad quatuor semis.

Syrmesmus diaturbit.

Recipe cuscutae manipulum vnum, sticados arabici, scolopendriae singulorum manipulum semis, capillorum Veneris manipulum vnum semis, senae drachmas sex semis, polypodii quercini vntiam semis, agarici scrupulos quinque, zinziberis scrupulos duos, passularum lotarum vino vntiam vnam, turbit albi gumosi drachmam vnam semis, epithymi Cretensis drachmas duas, florum borraginis, buglossae singulorum manipulum semis, agaricus incisus cum zinzibere in petiam ligetur et cum reliquis in libris tribus aquae ad tertiae partis consumptionem decoquantur, et circa finem epithymus cum floribus addatur, tandem post duas horas coletur, et in colatura cum albumine oui clarificata infundantur per horas octo Rhabarbari scrupuli quinque cinamo interioris drachma vna, postea fiat fortis expressio, quae dulcoretur cum Muchari rosati nostri vntia vna semis, syrupi de Epithymo vntia semis, dentur vntiae quatuor semis alternis diebus.

Decoctio senae simplex.

Recipe foliorum senae vntiam semis, polypodii, liquiritiae singulorum drachmam vnam semis, passularum vntiam semis, seminum anisi drachmam semis, prunorum numero sex, florum borraginis, violarum singulorum drachmam vnam, fiat decoctio in libra vna semis aquae lege artis. de hac recipe vntias tres, Syrupi de Rhabarbaro nostri vntias duas, vel tantundem muchari rosati nostri, vel dissolue in ea Electuarii desuc eo rosarum drachmas duas, pro ratione morbi

Alia simplex senae decoctio.

Recipe foliorum senae Alexandrinae vntiam vnam semis, passularum lotarum vntiam vnam, zinziberis, garyophillor. cinamomi singulorum drachmam semis, seminum foeniculi, sacchari candi singulorum vntiam vnam, vini veteris libram vnam semis, decoquantur ad tertiae partis consumptionem, coletur, sumat vntias quinque vesperi frigide, et totidem mane calide.

Alia cum sero lactis.

Recipe foliorum senae vntiam semis, fumiterrae manipulum vnum, florum buglossae, borraginis fingulorum pugillum vnum, epitymi drachmam vnam, zinziberis incisi drachmam semis, passularum enuclea. drachmas sex, rhabarbari drachmam vnam semis, spicae grana sex, coadunata in fasciculum, decoquantur vna cum lacte dum ex eo serum coquitur. Iturus cubitum bibat vntias quinque frigide mane totidem calide, alternis diebus, in scabie et quartana.

Syrmesmus senae compositus ad morbos atrabilarios.

Recipe fumiterrae manipulum semis, capillorum Veneris, scolopendriae singulorum manipulum vnum, foliorum senae Alexandri. drachmas sex, polypodii vntiam semis myrobalanorum Indorum drachmas duas, passularum lotarum vino vntiam vnam, ellebori nigri drachmas duas, agarici 3.15. cum zinziberis incisi scrupulis duobus in petia ligati, epithymi cretensis scrupulos

quatuor, florum borraginis, buglossae singulorum manipulum semis, infundantur per noctem in libris tribus aquae communis, mane decoquantur lento igne ad tertiae partis consumptionem. Dein fortiter exprimantur, et colentur bis per filtrum, de colatura recipe vntias septendecim, in quibus horis quinque macerentur rhabarbari electi drachma vna semis, cinamomi drachma vna, ligentur in syndone, et in colatura suspendantur, et cum albumine oui clarificentur, ac tandemin colatura dissolue Mucchari rosati nostri vntiam semis, syrupi de epithymo vntiam vnam semis, serue ut in ampulla vitrea, dosis vntiae quinque.

Decoctio solutiua vniuersalis.

Recipe fumiterrae manipulum vnum semis, capillorum Veneris, cuscutae singulorum manipulum vnum, sticados arabici manipulum semis, foliorum senae drachmas sex, polypodii vntiam semis, radicum apii, petroselini singulorum scrupulos quinque, radic. capparorum drachmam vnam, corti. myrobalanorum citrinorum chebulorum singul. drachmam vnam semis, turbit albi gumosi scrupulos quinque, passularum enucleatarum vntiam vnam, prunorum damascenorum numero sex, agarici albiss. drachmas duas cum drachma vna zinziberis in peria ligati, hermodactylorum drachmam vnam semis, thamarindorum drachmas tres, epithymi drachmam vnam, florum buglossae, borraginis singul. manipulum semis, decoquantur lento igne in libris tribus aquae communis ad tertiae partis consumptionem secundum artem: dein post duas horas fiat fortis expressio,

post horam facta residentia coletur et clarificetur, de colatura recipe vntias octodecim, in quibus infunde rhabarbari electi drach. vnam semis, cinamomi interioris drachmam vnam, spicae grana quatuor, post horas decem fiat fortis expressio, in qua dissolue Muchari rosati nostri vntias duas, Syrupi de cichorea cum rhabarbaro vntiam vnam, misce, dentur mane vntiae sex.

CAP. III. DE INFVSIONIBVS. Infusio Rhabarbari et Agarici in morbis pectoralibus.

RECIPE Rhabarbari electi drachmas duas, squinanti grana quinque, agarici drachmam vnam semis, salis gemmae, zinziberis singulorum scrupulum vnum, infundatur rhabarbarum cum spica in aqua endiuiae et modico vini maluatici. Agaricus vero cum sale gemmae et zinzibere in oxymelle simplici horis octo, et in vtriusque expressione, et vntiis duabus decoctionis pecto ralis dissolue mannae masticinae drachmas decem, diaphiniconis scrubulos quatuor, et dulcoretur cum vntia semis Syrupi violati.

Infusio in calculo renum.

Recipe Rhabarbari drachmam vnam semis spicae grana tria, agarici [gap: Greek word(s)] . zinziberis scrupulum vnum, infundantur in vntiis tribus semis aquae centinodiae et vini maluatici vntia vna horis nouem, dein fiat fortis expressio, quae dulcoretur cum vntia semis syrupi violarum. Mirabiliter educit calculos, et purgat renes et vesicam.

Ad humores adustos et quartanam.

Recipe corticum Ellebori nigri drachmam vnam semis, puluerisentur, et infundantur per noctem vini maluatici vntiis quatuor. Dein coletur et in colatura dissolue diagridij grana quatuor, rhabarbari subtiliter puluerisati scrupulum vnum, spicae puluerisatae grana tria.

Infusio senae.

Senam infundimus vel solam vel cum rhabarbaro, vel agarico, vel epithymo, vel turbit, additis correctiuis, aut in serum lactis, aut liquorem conuenientem. In infusione colata dissoluimus aliquando vel Mannam, vel Syrupum rosatum solutiuum, vel Syr. de rhabar. vel electuarium solutiuum habita semper ratione morbi et loci affecti. Exempli gratia. Pro diuitibus. Recipe foliorum et folliculorum senae Alexan. drachmas duas, zinziberis incisi scrupulos duos, thymi, sticados singulorum pugillum vnum, agarici drachmam semis, cinamomi drachmam vnam. incidenda incidantur et fiat pupa, ac macerentur in aqua capillorum Veneris vntiis sex, vini maluatici vntiis duabus mane fiat mediocris expressio, de qua recipe vntias quatuor, in quibus dissolue Mannae vntiam vnam, et iterum coletur et fiat haustus qui dulcoretur cum modico Syrupi violarum aut rosarum laxatiuo.

Infusio senae in sero lactis.

Recipe folliculorum senae drachmas duas, sebesten numero decem, passularum enucleatarum vntiam semis, epithymi zinziberis singulorum drachmam vnam incidenda incidantur, et macerentur per noctem in libra vna semis seri feruentis,

vel vini, mane coletur, et de colatura recipe vntias quatuor, in quibus dissolue Mucchari rosati compositi, vel Syrupi de rhabarbaro nostri vntias duas.

Infusio senae ex sero lactis pro pauperibus.

Recipe foliorum senae vntiam semis, florum buglossae manipulum semis, zinziberis scrupulos duos. macerentur simul in ciatho vno seri lactis feruentis horis septem, dein fiat expressio, quae dulcoretur saccharo, bibat mane et vespere.

CAP. IIII. DE SYRVPIS. Syrupus de Sticados.

RECIPE sticados Arabici, florum rorismarini singulorum manipulum vnum. maioranae, thymi singulorum manipulum semis, radicum squillae drachmas duas, pirethri, cyperi singulorum drachmam vnam, Acori veri drachmas duas, cinamomi scrupulos quatuor, garyophillorum scrupulos duos semis, passularum enucleatarum vntiam vnam, zinziberis drachmam vnam semis, decoquantur secundum artem in libris duabus aquae communis, et libra vna vini albi ad tertiae partis consumptionem, dein coletur, et colatura cum sufficienti quantitate sacchari decoquatur ad spissitudinem syrupi clarisicati, dentur vntia vna semis cum aquis rorifmarini et saluiae aut maioranae, in paralysi, epilepsia, vertigine, et morbis cerebri frigidis.

Syrupus Mercurialis.

sticados Arabici manipulum vnum, florum, betonicae manipulum semis, pulegij, thymi, singulorum pugillum vnum, foliorum senae Alexand. drachmas sex, seminum anisi scrupulos quatuor, prunorum Damasce. lotorum numero octo, passularum lotarum vino vntiam semis, turbit albi gumosi incisi scrupulos quinque, zinziberis grosle contusi drachmam vnam, decoquantur moderato ignis calore in libris tribus aquae communis, ad tertiae partis consumptionem, dein post horam coletur, et in colatura dissolue oxymellis squillitici vntiam vnam semis, Syrupi de rhabarbaro nostri vntias duas, tandem clarificetur cum albumine oui et inter clarificandum aromatisetur cum cinamomi scrupulis duobus semis, garyophil. drachma semis, zinziberis grosso modo incisi scrupulis duobus et in decocto maneant, detur vesperi et mane in cephalalgia per consensum a stomacho et matrice.

Syrupus descabiosa pectoralis.

Recipe Scabiosae manipulum vnum semis, vngulae caballinae manipulum vnum, liquiritiae drachmas duas, passularum vntiam vnam, radicum ireos drachmas duas, seminum foeniculi scrupulos duos, anisi drachmam semis, thymi manipulum semis, decoquantur in libris duabus semis aquae communis ad rertiae partis consumptionem, dein in colatura dissolue sacchari fini vntias tres semis, et decoquantur ad consistentiam Syrupi clari longi. in asthmate autem loco vngulae caballinae accipe prassium vel hyssopum, et pro aniso semina vrticae. in phthisi pro vngula accipe hederam terrestrem, et da per biduum. tertio autem

Syrupus de portulaca.

Recipe portulacae manipulum vnum semis, vngulae caballinae capillorum Veneris, scariolae singulorum manipulum vnum, radicum taraxaci drachmas tres, cichorii drachmas duas, seminum portulacae, papaueris, lactucae singulorum scrupulos quinque, florum nymphaeae, borraginis, violarum singulorum manipulum vnum, decoquantur in diplomate cum aquis endiuiae, vngulae caballinae singulorum libra vna, portulacae libra semis, trina ebullitione, et post horam coletur, et in colatura dissolue Syrupi de nymphaea, de liquiritia singulorum vntiam vnam semis. coletur bis per filtrum.

Syrupus de hedera terrestri simplex.

Recipe aquae vel succi depurati hederae terrestris libram semis, sacchari fini vntias quatuor semis, decoquantur ad spissitudinem Syrupi. detur in exulceratione pulmonis, cum conserua rosarum vt nosti.

Syrupus in dysenteria consolidatiuus.

Recipe rosarum rubearum manipulum vnum, sumach drachmas duas semis, spodii drachmas duas, sandalorum citrinorum drachmam vnam semis, seminum lapatii acuti drachmam vnam se mis, myrtillorum drachmam vnam, gnaphaleonis manipulum semis, radicum tormentillae dra chmas tres, decoquantur in libris tribus semis aquae calibeatae, et aquae plantaginis libra semis ad tertiae partis consumptionem, dein coletur, colaturae addantur succi plantaginis vntiae duae, et

cum sufficienti quantitate sacchari decoquantur ad formam syrupi et clarificetur.

Syrupus mirtyllorum.

Recipe succi myrtillorum libram vnam, succi cidoniorum, plantaginis singulorum libram semis, sumach, acaciae singulorum vntiam semis, rosarum manipulum vnum, spodii, hypocistidis singulorum drachmam vnam, masticis drachmas duas, gumi arabici, dragaganti, singulorum drachmam vnam, succi clarificentur, et reliqua in aqua calibeata decoquantur, et tandem secundum artem cum saccharo fiat syrupus, detur cum decoctione radicum tormentillae, in aqua plantaginis facta. In lienteria et dysenteria similem descriptionem habet Nicolus.

Syrupus corallinus.

Recipe corallorum rubeorum contusorum drachmas tres, macerentur in vntiis quinque succi berberorum dies quatuordecim, et cum coralli (sicut margaritae in aceto) dissoluti in aquam fuerint, succus berberorum cum saccharo quantum sufficit ad spissitudinem syrupi vel rob decoquantur. Est in omni fluxu ventris et stomachi a causa calida efficax remedium.

Syrupus Alkakengi.

Recipe Alkakengi recentium incisorum, numero viginti, siccorum numero triginta, radicum brusci, apii, pimpinellae singulorum drachmas duas, cyperi scrupulos quinque, seminum saxifragae drachmam vnam semis, foeniculi drachmam vnam, adianthos, cetrach singulorum manipulum vnum, Rhabarbari in petia ligati drachmam vnam, cardamomi drachmam vnam,

spicae celticae scrupulum semis, seminum vel radicis damasomi, seminum lappae minoris singulorum drachmam vnam semis, decoquantur in libra vna aquae communis, aquarum raphani, centinodiae et fragariae singulorum libra semis, stent in decoctione per horam, tandem fiat fortis expressio, quae addito tandem rhabarbaro cum vntiis quatuor sacchari, decoquantur ad spissitudinem Syrupi, detur mane cum decocto seminis lappae minoris et radicis damasonii. Est diureticus, operatur mirabilia, educit calculos per deiectionem, ventrem et epar purgat et aperit.

Syrupus de cuscuta.

Recipe cuscutae nodosae manipulum vnum semis, fumiterrae, scolopendriae, ceterach, epaticae singulorum manipulum vnum, corticum thamarindorum, corticum mediarum salici singulorum drachmas tres, radicum foeniculi drachmas duas, taraxaci drachmas tres, passularum vntiam vnam, alkakengi incisorum numero vndecim, decoquantur lento igne in libris tribus aquae communis ad tertiae partis consumptionem, dein post horas duas fiat fortis expressio, cui abiecta residentia addatur succorum endiuiae, chamomillae singulorum vntia vna, succi absinthii vntia vna semis, Rhabarbari drachmae duae, spicae scrupulus semis, decoquantur cum cum vntiis sex et semis sacchari ad spissitudinem syrupi dentur vntiae duae cum aquis chamomillae, absinthii, cichorii singulorum vntia vna. Est in febribus chronicis ex oppilatione epatis et splenis efficax.

Syrupus de endiuia cum Rhabarbaro.

Recipe endiuiae manipulum vnum, fumiterrae, capillorum veneris, asplenii cuscutae singulorum manipulum semis, folliculorum senae drach mas tres, polypodii quercini drachmas quinque, rhabarbari thamarindorum singulorum drachmas tres scrupulum vnum, radicum petroselini, cichorii singulorum drachmas duas, liquiritiae scrupulos quinque, seminum foeniculi scrupulos duos, decoquantur in libris tribus aquae communis secundum artem, et cum saccharo fiat syrupus.

Syrupus de Rhabarbaro solutiuus.

Recipe fumiterrae manipulum vnum semis, endiuiae, ceterach, nodorum cuscutae singulorum manipulum vnum, folliculorum senae vntiam semis, polypodii quercini drachmas sex radicum petroselini, cichorii singulorum drachmas duas semis, thamarindorum drachmas quinque, decoquantur in libris tribus semis aquae communis ad tertiae partis consumptionem, deinde stent per noctem, mane fiat fortis expressio cui abiecta hypostasi, addantur succi endiuiae vntia vna semis, succi fumiterrae vntia vna, rhabarbari optimi drachmae tres scrupulus vnus, agarici albissimi scrupuli quatuor, zinziberis drachma semis in petia ligatorum, cum vntiis sex sacchari fini decoquantur ad spissiitudinem syrupi, dosis vntiae tres cum vntia vna semis aquae fumiterrae, et cuscutae vntia vna, in qua dissoluere poteris diaturbit nostri, aut electuarii de succo rosarum, vel hamech scrupulos quatuor, vel

pro delicatis mannam, mundificat sanguinem, et confert morbis ex cholera et melancholia ortis.

Syrupus vel Mucharum rosarum compositum.

Recipe aquae infusionis rosarum recentium septies aut ad minus quinquies reiteratis semper rosis factae, colatae, et expressae libras tres et in ea per noctem infundantur rhabarbari drachmae duae, agarici albissimi drachma vna semis, zinziberis drachma vna, mane fiat fortis expressio, in qua dissolue sacchari fini libras duas, albuminis oui numero vnum ac cum cinamomi scrupulis duobus, et garyophillorum drachma semis in petia ligatis, decoquantur ad spissitudinem syrupi. Ad quamlibet infusionem accipiantur librae duae rosarum rubearum recentium abscissis vnguib. Quod si mucharum efficacius habere volueris, auge dosim thabarbari, ponendo ad vntiam vnam infusionis drachmam semis rhabarbari. Detur ab vntiis tribus ad quatuor cum aqua appropriata dissolutis, vel detur cum vntia vna mannae cum aqua cuscutae dissolutis, vel dentur vntiae duae cum infusione scrupulorum quatuor rhabarbari et trium granorum spicae in aquis endiuiae, fumiterrae singulorum vntiis duabus per horas decem expressa.

Syrupus Catholicus.

Recipe soldanellae manipulos duos, cuscutae, scolopendriae, adianti singulorum manipulum vnum, centaurii manipulum semis, epaticae manipulum vnum, radicum rhaponticae drachmas

duas semis, foeniculi, petroselini, apii singulorum drachmam vnam semis, enulae scrupulos quinque, seminum anisi, foeniculi, sileris montani singulorum drachmam vnam, liquiritiae drachmas duas. decoquantur lento igne in libris septem aquae communis ad tertiae partis consumptionem, stent per horam, dein fiat fortis expressio, quae coletur ter per filtrum, cui adde corticum myrobalanorum citrinorum, chebulorum, Indorum singulorum drachmam vnam semis, tamariscorum scrupulos quatuor, passularum vntiam vnam semis, prunorum damascenorum numero duodecim, sebesten numero quinque, alkakengi numero quindecim, tamarindorum vntiam vnam, foliorum et folliculorum senae abiectis stipitibus vntias duas semis, epithymi Cretensis drachmas duas polypodii quercini vnciam semis, florum anthos, violarum singulorum manipulum vnum, borraginis, buglossae singulorum manipulum semis, epithymus vna cum floribus postremo impositis decoquantur lento igne trina ebullitione, et stent per noctem in decoctione bene cooperta, quae cum albumine oui clarificetur, et effundatur in cantharum, cui addantur rhabarbari drachmae duae semis, squinanti scrupulus vnus, Agarici albissimi drachmae tres semis, zinziberis scrupuli quatuor, garyophillorum drachma vna, cinamomi scrupuli duo semis, decoquantur in duplici vase, per quadrantem horae, et iterum stent per noctem, et facta forti expressione addantur succorum depuratorum fumiterrae vntiae tres, absinthii vntiae duae, rosarum recentium cum suo rore matutino

expressarum vntiae duae semis, et cum sacchari depurati vntiis sedecim, decoquantur ad spissitudinem Syrupi clari. Vtimur in oppilatione epatis, icteritia, cachexia, et sanguinis mundificatione. expertus.

Syrupus in febre cholerica continua praecipue de cholera porracea.

Recipe crystalli purissimi subtilissime in por phyrio triti drachmam semis, detur cum decocto aut stillatitio liquore portulacae, oxalidis, endiuiae, et syrupo acctositatis citri, vel de succo limonum. Est enim crystallus alexipharmacum porraceae et aruginosae bilis, ac dysenteriae antidotus, tota substantia et qualitate manifesta, vt Petrus Appo nensis in suo de Veneris libello testatum experientia scribit.

CAP. V. DE IVLEPIS. Iulep ad apoplexiam et vertiginem.

RECIPE florum lauendulae manipulum vnum, violarum, rosarum, sticados Arabici, origani singulorum manipulum semis, radicum poeoniae, acori, pyrethri singulorum vntiam semis, squillae drachmastres, cubebarum drachmam vnam, cardamomi, cinamomi, garyophillorum singulorum scrupulum vnum, decoquantur in aquae betonicae libra vna semis, maioranae libra vna, colentur, et cum sacchari vntiis septem fiat secundum artem Iulep longum. Aut si vis, dissolue in decocto pro quotidiano vsu Syr. de sticados.

Hydromel aromaticum.

Recipe aquae pluuiae recentis libras duodecim, mellis electi libram vnam, decoquantur et despumentur donec dimidium exhalauerit, dein recipe cinamomi vntiam semis, zinziberis drach mas duas, cardamomi, trium piperum, galangae singulorum scrupulum vnum, grosse contusa horis decem macerentur in decocto feruenti. Postea ter quaterque per filtrum transfundanet est potus paralyticorum.

Iulep pectorale.

Recipe cinamomi scrupulos quatuor, thymi pugillum vnum, liquiritiae drachmam vnam semis, radicum ireos drachmas duas, enulae drachmam vnam, passularum enucleatarum vntiam semis, violarum manipulum vnum, decoquantur in duplici vase cum aquae foeniculi vntiis octo, hyssopi vntiis tribus, scabiosae libra femis, tandem in colatura dissolue sacchari fini vntias septem, et cum cinamomi scrupulis duobus, gariophillorum scrupulo vno, ireos drachma vna semis in petia ligatis. Decoquantur ad spissitudinem Iulep, ac cum albumine oui clarificetur.

Iulep de vino cordiale.

Recipe vini Rhenensis libram vnam, aquae ro sarum vntias duas semis, garyophillorum contusorum scrupulos duos, cinamomi drachmam semis in petia ligatorum, sacchari fini vntias tres, coquantur lento igne ad spissitudinem iulep clari, dentur mane et vesperi contra syncopin cochlearia duo.

Iulep de portulaca.

Recipe aquae portulacae libram semis, aquae plantaginis, rosarum singulorum vntias tres, sandalorum rubeorum scrupulos quatuor, granorum chermes scrupulos duos, ligentur in syndone, et cum vntiis tribus semis sacchari coquantur ad consistentiam Iulep clari, dentur mane et vesperi vntiae tres semis in sputo sanguinis.

Iulep stomachale.

Recipe foliorum scolopendriae manipulos quatuor, cuscutae manipulum semis, mentae pugillum vnum, galangae, xyloaloes singulorum drachmam semis, seminum anisi scrupulos duos, garyophillorum drachmam vnam, cinamomi drachmam vnam semis, vini albi libram vnam, aquae absinthii libram semis, aquae chamomillae vntias tres, decoquantur in duplici vase, tandem stent per noctem, postea fiat for tis expressio, quae cum vntiis quinque sacchari decoquantur ad spissitudinem Iulep. Vtere in dolore stomachi ex oppilatione praecordiorum, et a causa frigida.

Rob de berberis et cerasis.

Recipe berberos recentes enucleatos, collocato in vitrum amplum, et aspergatur desuper saccharum ad spissitudinem digiti dimidii, dein iterum berberi super saccharum collocentur, et iterum inspergatur saccharum, et berberis ac saccharo alterno ordine locatis vitrum impletum soli aprico exponatur, et liquescent, eodem modo cerasa acetosa enucleata conficiuntur, vtraque ad ventriculum et caetera viscera caloris intemperie dissoluta confirmanda, vomitus, excretiones biliosas, sitim, et pestem profutura.

Iulep in dolore stomachi intolerabili et colica.

Recipe conseruae rosarum vntiam vnam. opij Thebiaci grana duo iusti ponderis, croci orientalis grana tria, dissolue in vntiis quatuor aquae chamomillae, et tandem coletur, et bibatur tribus horis a coena: extinguit ardorem doloremque stomachi et colicae sine damno, et somnum conciliat, praecipue si fuerit a causa calida materiali.

Iulep capillorum Veneris.

Recipe capillorum Veneris manipulum vnum, ceterach, cuscutae, endiuiae singulorum manipulum semis, thamarindorum drachmas tres, radicum cichorij foeniculi singulorum drachmas duas, liquiritiae scrupulos quatuor, rhabarbari cum granis quatuor, spicae in petia ligati drachmam vnam semis, florum borraginis, buglossae singulorum pugillum vnum, aquarum ceterach cichorij singulorum libram semis, tataxacon libram vnam, decoquantur in diplomate dimidiam horam post duas horas coletur, et in colatura dissolue sacchari fini vntias sex, syrupi acetosi simplicis vntiam vnam semis, et decoquantur ad consistentiam Iulep, et clarificetur, dosis vntiae quinque in febre cholerica altera specie causonis hyberna et oppilatione.

Iulep ad melancholiam, quartanam, scabiem et gallicum.

Recipe fumiterrae manipulum vnum semis, scolopendriae, cuscutae singulorum manipulum semis, adianti manipulum vnum, foliorum et folliculorum senae drachmas sex, polypodii vntiam semis,

corticum myrobalanorum Indorum drachmas duas passularum enucleatarum vntiam vnam, florum borraginis, bulglossae singulorum pugillum vnum, epithymi drachmam vnam, ellebori nigri drachmas duas semis, radicum capparorum drachmas duas, decoquantur in libris tribus aquae communis ad tertiae partis consumptionem, stent in decoctione horis duabus, dein fiat fortis expressio, quae bis coletur per filtrum, et tandem cum scrupulis duob. garyophillorum, et cinamomi drachma semis in petia ligatis, ac saccharivntiis duabus, et syrupi de pomis vel regis Sabor vntia vna semis, decoquantur ad spissitudinem Iulep clari, dosis vntiae quinque. Pro fortioribus drachma vna semis agaricis cum scrupulis duobus zinziberis in petia in postrema decoctione vna decoqui possunt.

Iulep ad dysenteriam.

Recipe rosarum rubearum manipulum semis sumach, balaustiarum singulorum drachmam vnam semis, seminum lappae acutae drachmam vnam, myrtillorum drachmas duas, Antherae drachmam semis, radicum tormentillae drachmas duas, decoquantur in diplomate in libra vna aquae florum acatiae et aquae plantaginis vntiis septem, per dimidiam horam, stent in decoctione horis octo, dein fiat fortis expressio, in qua dissol ue succi plantaginis depurati vntiam vnam semis, sacchari fini vntias tres, et cum scrupulis duobus semis nucis muscatae, et drachma semis garyophillorum in petia ligatorum decoquantur ad spissitudinem Iulep clari.

Iulep in sciatica podagra, et arthritica.

Recipe chamaepyteos manipulum vnum se mis, asari manipulum vnum, betoniae, chamedrios, sticados Arabici singulorum manipulum semis, capillorum Veneris, rutae singulorum manipulum vnum, turbit albi gumosi drachmas duas semis, polypodii quercini vntiam semis, foliorum et folliculorum senae sine stipitib. drachmas sex, hermodactylorum drachmas tres, seminum anisi, foeniculi singulorum drachmam vnam, passularum enucleatarum vntiam vnam, decoquantur in libris tribus aquae communis ad tertiae partis consumptionem, stent in decoctione per horam, tandem fiat fortis expressio quae bis coletur per filtrum, in qua denique Agarici scrupuli quatuor zinziberis scrupuli quinque, garyophillorum scrupuli duo semis, incisa et in petia ligata cum vntiis tribus sacchari, decoquantur ad spissitudinem Iulep clari, dentur vntiae quinque.

CAPVT VI. DE PVLVERIBVS TRAgeis et rotulis. Puluis alexipharmacus contra omne virus et pestem.

REcipe dictami Cretens. scrupulos quinque radicum eryngij drachmam vnam semis, zedoariae drachmam vnam, corticum citri scrupulos quatuor, foliorum saluiae scrupulos duos, fragmentorum smaragdi drachmam vnam, nepetae drachmam vnam scrupulum semis, cardamomi, foliorum rutae singulorum scrupulos duos, radicum angelicae drachmas duas, pimpinellae drachmam

vnam, garyophillorum scrupulos quinque, vnicornu drachmam semis, rad. enulae campanae scrupulos quatuor. fiat puluis, detur drachma vna cum aquis appropriatis. Si vis habere electuarium, adde conseruae florum tunicae vntias duas, Theriacae Alexandrinae vntiam vnam semis, Mithridati vntiam vnam, camphorae scrupulum semis, et cum syrupo acetositatis citri fiat electuarium. Et licet Georgi consobrine extremis morbis extrema remedia adhibenda sint, tamen ad Eu phorbii praecipitati et antimonij vsum raro deuenire soleo, cum plurima in hoc genere benedicta sint remedia, memini patruum tuum Georgium Wirth, Lndouici Vngariae et Bohemiae regis medicum, ex euphorbij parte vna, masticis duabus, croci dimidia, et saccharo ad pondus omnium puluerem parare et drachmae pondere cum aqua scabiosae et cardui benedicti aegris propinare. Quemadmodum et mixturam ad eadem efficacem, ex iacinthorum, masticis, antimonij praeparati pellucidi singulorum subtilissime tritorum puluere scrupulo vno, specierum liberantis scrupulis duobus, conseruae borraginis vntia vna semis componere et electuarium de iacintho nominare, ac pondere vntiae semis, aegris felici successu in Vngaria et Bohemia exhibere solitum, sicuti ex ipsius monumentis videre poteris.

Alius.

Recipe zedoariae, euphorbii, corallinae, tormentillae, gentianae, diptami vulgaris, terrae sigillatae, boli armeni, corallorum rubeorum et alborum, spicae nardi, masticis, herbae garyophillatae, dentaurii

minoris, sandalorum rubeorum, ossis de corde cerui, camphorae singulorum partes aequales, fiat puluis, de quo detur drachma vna cum aqua aut decocto acetosae ex vino.

Tragea bezoartica.

Recipe cardui benedicti drachmas tres, terrae sigillatae scrupulos quatuor, boli armeni praeparati drachmas duas, vnicornu vel cerui vsti scrupulos quinque zedoariae, corticum citri singulorum drachmam vnam semis, radicum angelicae drachmas duas, garyophillorum scrupulos quinque tormentillae scrupulos quatuor, fiat puluis, et cum saccharo tragea, vel dissoluto saccharo in aqua rosarum rotulae aut morselli.

Morselli alexiphar.

Recipe specierum liberantis scrupulos quinque, diamargariti drachmas duas, zedoaria, corti cum citri, vnicornu singulorum scrupulum vnum, radicum carlinae, pimpinellae, eryngii singulorum drachmam semis, angelicae diptami singulorum scrupulos duos, ben vtriusque, chermes singulorum scrupulum vnum cinamomi, garyophillorum scrupulos duos semis, smaragdi scrupulum semis, musci grana duo, foliorum auri numero sex, cum vntiis nouem sacchari in aqua cardui benedicti, vel scabiosae dissolutis fiat confectio in morsellis.

Puluis epilepticus.

Recipe seminum paeoniae excorticatorum scrupulum semis, radicum paeoniae scrupulum vnum semis, cranei anterioris suspensi drachmam vnam semis, mumiae drachmam semis, macis scrupulum semis, visci quercini drachmam vnam, cubebarum

scrupulum vnum, pyretri drachmam semis, foliorum rutae scrupul. semis rasutae vngulae alcis, fragmentorum smaragdi singulorum drachmam semis marga ritarum scrupulum vnum, foliorum auri puri numero quinque fiat puluis, vel cum saccaro aqua nostra epileptica fiant rotulae, aut addita Theriaca et conserua florum anthos et lauendulae et syrupo de sticados composito, fiat electuarium.

Morselli epileptici.

Recipe specierum diambrae scrupulos quatuor, radicum acori veri peucedani, singulorum scrupulos duos, pyrethri drachmam semis, visci quercini, coaguli leporis singulorum scrupulos duos, cubebarum, corallorum rubeorum singulorum scrupulum semis, seminum anisi coriandri praeparati singulorum scrupulum vnum, garyophillorum scrupulos duos semis, nucis muscatae drachmam vnam, smaragdi scrupulum semis, cum vntiis septem sacchari in qua florum tiliae et lauendulae dissolutis, fiat confectio in morsellis.

Puluis in paroxysmo Epilepsiae expertus.

Recipe seminum nigellae scrupulum vnum grana quinque, maioranae grana sex, nucis muscatae, radicum paeoniae, mumiae singulorum scrupulum semis fiat puluis subtilis, naribus insufflandus, pro fortioribus adde ellebori nigri grana quinque, euphorbii grana tria.

Ad vertiginem, paralysim, apoplexiam, scotomiam, et memoriam.

Recipe radicum acori, pyrethri, poeoniae singulorum drachmam vnam semis, galangae costi singulorum drachmam semis, sileris montani drachmas

duas, rorismarini drachmam vnam semis, florum saluiae, lauendulae, betonicae singulorum scrupulum vnum semis, cubebarum, cardamomi, baccarum lauri singulorum scrupulos duos, macis scrupulum vnum, nucis muscatae, garyophillorum singulorum drachmam semis, cinamo mi drachmam vnam, sticados arabici, foliorum rutae singulorum pugillum vnum, seminum, anisi, foeniculi, ameos, carui singulorum scrupulum semis, piperis longi, carpobalsami singulorum scrupulum vnum. puluerisatis singulis et mixtis fiat puluis, et cum saccharo tragea, aut dissoluto saccharo in aquis maioranae saluiae morselli, aut cum melle anacardino et syrupo de sticados, addita castorei drachma vna electuarium.

Ad idem morselli.

Recipe specierum diambrae scrupulos quatuor. cinamomi interioris drachmam vnam, garyophillorum scrupulum vnum, musci granum vnum, ambrae grana duo, cubebarum scrupulum semis, pinearum praeparatarum drachmas tres, sacchari vntias tres semis, in aqua Langii epileptica, et rosatum quantum sufficit dissoluti fiat confectio in morsellis quadratis.

Morselli cerebri et cordis confortatiui.

Recipe ambrae griseae scrupulos duos, cinamomi drachmas duas, sacchari candi vntias tres, aquae rosarum quantum sufficit, fiant morselli, sunt delicatissimi saporis.

Ad dolorem capitis, vertiginem et tinnitum aurium.

Recipe nucis muscatae numero vnam, cimini, seminum anisi, foeniculi, carui, cubebarum,

piperis longi, garyophillorum singulorum drachmam vnam, pulegii sicci, foliorum maioranae singulorum scrupulum vnum, specierum diacimini vntiam semis, misce fiat puluis, detur drachma vna cum aqua foeniculi, vel cum vntiis quinque sacchari in aqua Langii epileptica et rosarum aequis partibus dissoluti. fiat confectio in morsellis, in medio vno puncto deauratis.

Confectio laetificans.

Recipe specierum diamargariti drachmam vnam semis, diambrae drachmam vnam, radicum acori veri, xyloaloes singulorum scrupulum vnum, cinamomi scrupulos duos, garyophillorum drachmam vnam, croci grana quinque, doronici scrupulum vnum, ossis de corde cerui numero vnum, granorum chermes scrupulum semis, nucis muscatae drachmam semis, corticum citri scrupulum vnum, margaritarum et granatorum praeparatorum singulorum scrupulum semis, carabae drachmam semis, fol. auri numero sex, musci grana tria, species aromaticae grosse conterantur et cum sacchari fini vntiis septem in aqua rosarum dissolutis fiat confectio ad melancholiam et tremorem cordis efficax

Puluis somniferus.

Patruus tuus Georgi consobrine in phrenesi, melancholia, delirio, et ardentibus febribus, vbi somni conciliatione opus est, non conferentibus mitioribus, nec philomo Romano, nec pillulis de cynaglossa, sacculum ex pulueribus foliorum et seminum iusquiami albi parare, et puluinari vel capiti dormituri supponere, aliquando etiam sanguisugas post aures accommodare, et remotis

sanguisugis granum vnum opii vulnerib. imponere felici successu solitus est, de quibus ipsius monumenta te docebunt.

Confectio pectoralis.

Recipe cinamomi drachmam vnam semis, liquiritiae scrupulos duos, thymi pugillum vnum, radicum ireos scrupulos quatuor, incisa decoquantur in diplomate trina ebullitione cum aquis foeniculi vntiis duabus, scabiosae vntia vna, rosarum vntia vna semis, post quartam vnius horae coletur et cum colatura quantum sufficit dissolue sacchari candi vntias duas semis, penidiarum vntiam vnam, ac decoquendo inspissentur et inspergantur cinamomi interioris scrupulus semis, radicum ireos scrupulus vnus, dragaganti albissimi scrupulus semis, margaritarum praeparatarum grana sex, seminis bombicis enucleati scrupulus semis, fol. auri numero quatuor fiant rotulae pectorales.

Ad tussim et asthma rotulae.

Recipe pinearum praeparatarum drachmas duas, radicum ireos, liquiritiae rasae singulorum scrupulos duos, dragaganti drachmam semis, seminum anisi scrupulum vnum, foeniculi, vrticae singulorum scrupulum semis, radicum angelicae drachmam semis, cinamomi scrupulos quatuor, storacis, calamitae scrupulum semis, sacchari penidii et candi singulorum vntiam vnam semis, cum aqua scabiosae et foeniculi quantum sufficit fiant rotulae.

Ad tremorem cordis.

Recipe specierum de gemmis frigi. scrupulos quatuor, doronici scrupulos duos, galangae, corticum

citri sandalorum citrinorum et rubeorum singulorum drachmam semis, granorum chermes scrupulum vnum, cinamomi drachmam vnam, garyophillorum scrupulos duos, succini drachmam semis foliorum auri numero sex, seminum melonum drachmam vnam, smaragdi scrupulum semis, cum vntiis septem sacchari in aqua ro sarum et melissae, in quibus prius sericum rubrum bullierit, dissolutis, fiant morselli quadrati, dentur in dispositione calida.

Manus Christi cum fragmentis.

Recipe margaritarum non perforatarum, corallorum rubeorum, sandalorum rubeo. et citri, iacinthi granathi, saphiri, smaragdi, berilli singulorum scrupulos duos semis, sacchari electivntias nouem, cum a qua rosarum fiant manus Christi, aut addendo conseruae borraginis, buglossae, rosarum, corticum mali citri conditorum singulorum vntiam vnam, foliorum auri et argenti singulorum scrupulum vnum cum syrupo acetositatis citri siat mixtura cordialis.

De restaurantibus pinnicati confectio.

Recipe sacchari clarificati vntias tres, pinearum praeparatarum vntiam vnam, cinamomi, garyophillorum singulorum scrupulos duos, nucis mu scatae drachmam semis, macis scrupulum vnum grana quinque, species et pineae grosso modo incidantur, et fiat confectio in morsellis latitudinis duorum digitorum.

Confectio pinnicati aromatici.

Recipe pinearum praeparatarum, fisticorum viridium singulorum vntias tres semis, amygdalarum

dulcium drachmas sex, cinamomi drachmam vnam semis, xyloaloes scrupulum vnum semis, ma cis, garyophillorum singulorum drachmam vnam, nucis muscatae scrupulos duos semis, specierum laetificantis Galeni diamusci ducis singulorum drachmam semis, corallorum rubeorum succini albissimi singulorum grana duodecim, musci grana tria, sacchari quantum sufficit in aqua rosarum, vel buglossae, vel cinamomi dissoluti fiat confectio in morsellis.

Morselli restauratiui.

Recipe pinearum praeparatarum drachmas du as semis, fisticorum viridium drachmas duas specierum diambrae scrupulos duos, cinamomi drach mam semis, galangae scrupulum vnum, gary ophillorum drachmam semis, nucis muscatae scrupulos duos, zinziberis albi drachmam semis, xiloaloes scrupulum semis, cum vntiis quatuor semis sacchari in aqua rosarum dissoluti speciebus et nucleis grosse incisis, fiat confectio in morsellis in causa frigida.

Alia compositio.

Recipe fisticorum viridium drachmas tres, seminum melonum excorticatorum drachmas du as, specierum electuarii de gemmis frigidorum drachmam vnam, cinamomi drachmam vnam semis, garyophillorum scrupulos quatuor, margaritarum scrupulum semis, sandalorum citrinorum scrupulum vnum, fol. auri numero quatuor, ambrae grana tria, cum vntiis quatuor et semis sacchari in aqua rosarum dissoluti, fiat confectio in morsellis in causa potissimum calida.

Alia pro delicatis.

Recipe pinearum praeparatarum vntiam semis, fisticorum viridium drachmas tres, xyloaloes scrupulum semis, garyophillorum, cinamomi singulorum scrupulos duos, zin ziberis drachmam semis, macis scrupulum semis, foliorum au ri numero, septem, margaritarum scrupulum semis, nucleorum cucurbitae scrupulos quatuor, se minum melonum drachmas duas, ambrae griseae grana septem, cum sacchari libra semis in vino maluatico dissoluti, fiat confectio in morsellis.

Morselli ad oppilationem epatis cachexiam et hydropem.

Recipe specierum aromatici rosati drachmam vnam scrupulum semis, specierum dialaccae drach mam semis, macis scrupulum vnum, squinanti carui radicum asari singulorum scrupulum semis, cinamomi interioris scrupulos quatuor, sandalorum citrinorum rubeorum singulorum drachmam semis, cyperi scrupulum vnum, limaturae eboris scrupulum vnum, fisticorum viridium scrupulos quatuor, seminum melonum excorticatorum scrupulos duos, cum vntiis sex sacchari in aqua rosarum et eupatorii singulorum quan tum sufficit, dissoluti fiat confectio in morsellis.

Limaturae eboris puluis.

Recipe limaturae eboris drachmam vnam semis, seminum aquilegiae scrupulum vnum grana quinque, pulueris lubricorum terrestrium scrupulum semis, misce, fiat puluis, inicteritia efficax,

detur scrupulus vnus, cum syrupo de cichorea cum rhabarbaro cum aqua cuscutae dissoluto.

Tragea ad colicam ventosam.

Recipe corticum arantiorum exiccatorum drachmam vnam, seminum anisi, foeniculi singulorum scrupulos duos, baccarum lauri drachmam vnam, cimini drachmam vnam semis, garyophillorum drachmam semis, gentianae, diptami, galangae, seminum ameos singulorum scrupulos duos, piperis longi et albi singulorum scrupulum vnum, cum saccharo fiat tragea.

Ad dysenteriam puluis.

Recipe maxillarum lutii cum dentibus priapi cerui, corticum granatorum, cornu cerui vsti, boli armeni, seminum lapatii acuti singulorum drachmam vnam, fiat puluis, detur drachma vna cum syrupo de succo plantaginis. Aliquando grana nouem smaragdi subtiliter puluerisati cum aqua plantaginis, septem horis ante prandium exhibere soleo. Solus etiam puluis mandibulae lutii cum syrupo plantaginis, vel ouo sorbili haustus, dysenteriam, menses, et omnem fluxum restringit.

Alius.

Recipe tormentillae drachmas duas, seminum lapatii acuti drachmam vnam, corallorum rubeorum praeparatorum scrupulos duos, vuarum maiorum quas cubebas vocant acinorum drachmam vnam, nucis muscatae torrefactae scrupulos duos semis, fragmentorum smaragdi scrupulum vnum, granorum chermes drachmam semis, cinamomi interioris drachmam vnam semis,

carabae drachmam semis, garyophillorum drachmam vnam, margaritarum praeparatarum scrupulum semis, crystalli puluerisati scrupulos duos semis, terrae sigillatae scrupulos duos, foliorum auri numero quatuor. fiat puluis, detur drachma vna cum miua cidoniorum, vel vino rubeo decoctionis plantaginis, vel acaciae, aut cum vntiis quinque sacchari in aqua plantaginis et rosarum aequis partibus quantum sufficit dissolutis fiat confectio in morsellis, aut cum rob de ribes fiat electuarium addita vntia vna conseruae rosarum.

Tragea ad dysenteriam.

Recipe margaritarum scrupulos duos, carabe, xyloaloes singulorum scrupulum vnum, chermes, garyophillorum singulorum drachmam semis, nucis muscatae, corallorum praeparatorum singulorum scrupulum vnum, cum vntia vna semis manus Christi sandalini. puluerisatis singulis fiat tragea ad praecauendum aborsum etiam efficax.

Manus Christi sandalini.

Recipe specierum trium sandalorum drachmam vnam semis, margaritarum praeparatarum scrupulos duos, corallorum amborum singulorum scrupulum vnum, seminum melonum excorticatorum drachmam vnam, conseruae rosarum vntiam vnam, sacchari in aqua rosarum dissoluti quantum sufficit, fiat confectio in rotulis, vtere in epatis et ventriculi intemperie calida, et morbis inde ortis.

Tragea de sandalis ad thermas.

Recipe cinamomi interioris scrupulos quinque semis, coriandrorum praeparatorum drachmam semis, seminum anisi rosarum rubearum singulo rum scrupulum vnum, manus Christi cum perlis vntiam vnam, sandalorum rubeorum scrupulos duos semis, foliorum auri numero quatuor, sacchari fini. vntias quinque. fiat tragea.

Tragea ad vermes.

Recipe corallorum drachmas duas, rhabarbari drachmam vnam, agarici trociscati scrupulos duos, vnicornu drachmam semis, margaritarum praeparatarum scrupulum vnum, coriandri praeparati scrupulos duos, cinamomi drachmam vnam, manus Christi perlati vntiam vnam semis, fiat tragea, detur a scrupulis duobus ad drachmam vnam, cum aqua portulacae. Expertum idem operari nosti omnia amara: qualia sunt, semen sancti, corallina, sticas citrinum decocta in vino, et cum saccharo dulcorata.

Ad calculum puluis.

Recipe nucleorumm espilorum drachmas duas, seminum damasonii, sa xifragae, apii, foeniculi singulorum drachmam vnam, radicum pimpinellae, remorae, petroselini, rubeae tinctorum singulorum scrupulos quatuor, radicum graminis drachmam semis, sanguinis hirci drachmas duas, cyperi scrupulos duos, seminum milii solis, cardamomi singulorum scrupulum vnum, alkakengi numero septem, liquiritiae rasae drachmam vnam, pulueris intestinorum eritii exiccatorum scrupulos duos, oculorum cancri scrupulum vnum semis, cinamomi scrupulos

quinque, fiat puluis, detur drachma vna, cum brodio cicerum cum radicibus petroselini et brusci decoctorum, vel cum decocto graminis, seminum iuniperi, alkakengi petroselini. Aut ex his puluerisatis fiat cum saccharo tragea, aut soluto saccharo in aqua raphani, et additis pulueribus fiant rotulae, frusta etiam vitri Venetiani super candens ferrum ignita et aqua rosarum aspersa ac puluerisata scrupuli semis pondere cum aqua maluarum aut alkakengi et saccharo propinata vrinam auctore Auicenna mirabiliter prouocare notum est.

Ad ardorem vrinae morselli.

Recipe specierum diarhodon Abbatis scrupulos quatuor, liquiritiae rasae drachmam semis dragaganti, sandalorum rubeorum singulorum scrupulum vnum, carabae albi scrupulos duos semis gumi arabici drachmam semis seminum melonum drachmam vnam, seminum cucurbitae scrupulos duos, cinamomi drachmam vnam, anisi scrupulum semis, pinearum praeparatarum drachmam vnam semis, cum vntiis quatuor semis sacchari in aqua alchachengi et rosarum singulornm quantum sufficit dissolutis, fiat confectio in morsellis.

Ad inuoluntarium lotii effluuium.

Recipe coriandri drachmam vnam, carabae drachmam semis, corallorum rubeorum, xyloaleos singulorum scrupulum vnum, glandium quercus drachmas duas, nucis muscatae scrupulos quinque sandalorum rubeorum scrupulos duos semis, cum vntiis quinque et semis sacchacri. fiat tragea, detur ante introitum lecti.

Ad mensium prouocationem et matricis tormina.

Recipe cinamomi drachmam vnam semis, cyperi, sabinae singulorum scrupulos duos semis, radicum asari drachmam vnam, squinanti scrupulum vnum, calomi aromatici, seminum nigellae singulorum drachmam semis, seminum dauci drachmam vnam, croci grana sex, diptami scrupulum vnum, pimpinellae scrupulos duos, fiat puluis, detur cum aqua arthemisiae infusionis pulegii, vel cum decocto cicerum, aut radicum apii petroselini, solum etiam puluerem seminum dau ci scrupulorum quatuor pondere cum aqua arthemisiae, vel melissae torminibus matricis mederi, sicuti drachmam pulueris borracis cum aquae chamomillae et vini decoctionis cicerum vel iuniperi aequis partibus potam secundinam eiicere experientia edoctus nosti.

Ad menses superfluos.

Recipe corallorum rubeorum drachmam semis, lapidis haematitis scrupulum vnum, carabae scrupulos duos, radicum tormentillae, garyophillorum singulorum drachmam semis, granorum chermes scrupulos duos semis, fragmento rum smaragdi, saphiri singulorum scrupulum semis, manus Christi sandalini drachmas quinque, fiat puluis, detur mane et sero a drachma semis ad scrupulos duos cum pane tosto in vino infusionis granorum chermes et sandalorum humectato. Ad omnem autem haemorrhagiam sistendam memini patruum tuum Vngariae Regis Archiatrum syrupi de papauere vntiam semis cum aquae centinodiae vntiis tribus, et scrupulo

vno philonii Persici, aliquando etiam Romani minus tamen efficaci, addito scrupulo semis lapidis haematitis decies loti, quemadmodum et sperma ranarum in vere collectum et siccatum quantitate castaneae ex vino, propinare solitum.

Ad fluxum ventris vel mensium grauidarum, tragea.

Recipe granorum chermes scrupulos quinque, sandalorum rubeorum drachmam semis, carabae scrupulum vnum nucis muscatae scrupulos duos, fragmentorum smaragdi grana quinque, cum vn tiis tribus sacchari fini fiat tragea.

Contra arthreticam puluis.

Recipe chamedrios chamepitheos gentianae singulorum drachmas tres, foliorum rutae siccae vntias quatuor, fiat puluis, detur post euacuationem cochlear vnum, hyeme cum vino aquoso, aestate cum aqua. Hermes similem puluerem composuit ex chamedrios gentianae singulorum vntiis quatuor, aristologiae rotundae vntia vna, semi num rutae siccae libra semis, dosis cochlear cum chydromelite, vide Gal. 14. Meth. Math. Gra. consil 93. Aui. 22. ter.

Ad casum ex alto vel percussionem.

Quanta sit Georgi consobrine ad casum ex alto facta per venae sectionem diuersione, pulueris ex thabarbari Mumiae rubeae tinctorum et carabae aequis partibus cum decocto rhapontici virtus et efficacia tu ipse fracturam costae ob casum ex alto patiens abunde testari poteris. Nostin etiam me diacassiae vntiam cum rhapontici drachmis

duabus exhibere, pro ditioribus autem rhabarbari drachmam vnam, Mumiae scrupulum semis, rubeae tinctorum scrupulum vnum, electu arii succi rosarum drachmam vnam semis, cum vntiis tribus decoctionis pectoralis communis miscere, et propinare.

De pulueribus trageis et rotulis solutiuis, Diaturbit in rotulis.

Recipe turbit electi in oleo amigdalarum dul cium praeparati drachmas quinque folliculorum senae drachmas duas scrupulum vnum cinamomi, zinziberis singulorum drachmam vnam, garyophillorum scrupulos duos semis, agarici trociscati scrupulos quatuor, hermodactylorum drachmas duas, rhabarbari electi drachmas tres; diagridii drachmas tres semis, squinanti scrupulum semis, galangae, nucis muscatae singulorum scrupulos duos, cum vntiis octodecim sacchari optimi in vino cidoniorum dissoluti, fiat confectio in rotulis, dosis ab vntia semis ad drachmas sex, vel am plius.

Morselli diaturbit.

Recipe turbit electi in oleo amigdalarum dul cium infusi drachmas duas semis, Agarici trociscati drachmam vnam, rhabarbari drachmam vnam semis, diagridii scrupulum vnum, zinziberis drachmam vnam, cinamomi, garyophillorum, macis, nucis muscatae, singulorum drachmam semis, spicae salis gemmae singulorum scrupulum vnum, sacchari in aqua violarum, vel melissae soluti libram semis, fiant motselli. Aliquando ex aequis partibus turbit et rhabarbari,

puta, vntia semis diagridij drachma vna et semis, zinziberis drachmis duabus, spicae scrupulis duobus, cinamomi garyophillorum singulorum drachma semis, cum vntiis nouem sacchari in vino cidoniorum dissolutis, diaturbit in rotulis parare et a drachmis sex ad vntiam vnam exhibere soleo.

Diamannae.

Recipe succi rosarum vntias tres, Mannae masticinae vntias duas semis, folliculorum senae, agarici electi singulorum drachmas duas, rhabarbari drachmam vnam semis, squinanti, cinamomi interioris singulorum scrupulum vnum, sacchari optime depurati libram vnam, cum aqua melissae quantum sufficit, fiat confectio in rotulis pondere vntiae semis.

Ad hydropem puluis laxatiuus.

Recipe soldanellae vntiam semis, hermodactylorum drachmas quinque, cinamomi dramam vnam, liquiritiae scrupulos duos, galangae, ligni aloes singulorum drachmam semis, squinanti, laccae singulorum scrupulum vnum, cyperi, calomi aromatici singulorum scrupulum vnum grana sex, seminum anisi, cardamomi singulorum scrupulum vnum, rhabarbari drachmas tres, fiat puluis. Virtus huius pulueris solutiua addito Mezereo cum aceto correcto, efficacior fieri potest. Lodouicus de leonibus per interualla dierum dabat drachmam vnam hermodactylorum albissimorum cum liquore appropriato, et multos hydropicos curabat. Pro pauperibus trageam praeparare soleo ex hermodactylorum

drachmis duabus, turbit drachma vna, rhabarbari scrupulis duobus, Mezerei praeparati scrupulo semis, cinamomi, cyperi, cardamomi singulorum drachma vna, seminum foeniculi, apij singulorum drachma semis, anisorum scrupulis duobus, ligni aleos, laccae singulorum scrupulo vno, et sacchari vntia semis.

Tragea de soldanella.

Recipe soldanellae drachmas duas, rhabarbari clecti drachmam vnam semis, cinamomi interioris scrupulos duos, hermodactylorum drachmam vnam, zinziberis, radicum asari singulorum scrupulum vnum, spicae grana tria, sacchari rubei vntiam semis, misce, fiat tragea, dentur scrupuli quinque, cum brodio pisorum aut aposimate appropriato quarto quouis die, aliis dieb. mane et vesperi electuarium de passulis loco digestiui sumat.

Tragea de tartaro.

Recipe foliorum senae vntiam vnam tartari albi, de vino potenti turbit albi gumosi singulorum vntiam semis, cinamomi zinziberis singulorum drachmam semis, garyophillorum drachmam vnam, sacchari vntiam vnam, fiat tragea.

Puluis senae solutiuus.

Recipe pulueris foliorum senae drachmam vnam rhabarbari scrupulos quatuor, agarici trocis. drachmam semis, cinamomi drachmam vnam semis, garyophillorum scrupulos quatuor, turbit drachmam semis, diagridij scrupulum vnum. fiat puluis, detur a scrupulis duobus ad drachmam vnam habita virium aetatis et aliorum ratione. Aliquando puluerem senae parare soleo ex

puluere senae vntiis octo, Tartari vntiis quatuor, macis drachmis tribus, cinamomi drachma vna semis, salis Indi vntia semis, diagridij drachma semis.

Puluis laxatiuus.

Recipe polypodij scrupulos duos, zinziberis scrupulum vnum, agarici trociscati drachmam semis, rhabarbari drachmam vnam, folliculorum senae scrupulum vnum, garyophillorum, turbit, cinamomi singulorum drachmam semis fiat puluis pro delicatis. Pro fortioribus adde diagridij scrupulum vnum, detur drachma vna, pro optimaribus cum clareti nostri laxatiui vntiis quatuor. Et est pulueri senae similis compositio.

Puluis ad melancholiam et epilepsiam.

Recipe lapidis armeni decies abluti et praeparati drachmam vnam, foliorum senae Alexandrinae, epithymi Cretensis singulorum scrupulos duos semis, zinziberis, croci, macis, singulorum drachmam vnam, tartari drachmam vnam semis, fiat puluis, detur drachma vna cum aposimate appropriato, oxymelle squillitico, aut syrupo de epithymo.

Puluis ad quartanam solutiuus.

Recipe turbit albi gumosi drachmam vnam semis esulae, ellebori nigri, gentianae singulorum drachmam vnam, lapidis lazuli praeparati drachmam semis, folliculorum senae drachmam vnam semis, cinamomi drachmas duas, zinziberis scrupulos quatuor, fiat puluis, detur drachma vna.

Morselli solutiui.

duos semis, cinamomi, zinziberis, garyophillornm singul. scrupulos duos, hermodactylorum scrupulos quatuor, rhabarbari drachmam vnam, turbit electi drachmas duas semis, diagridij drachmam vnam scrupulos duos semis, squinanti grana quinque, galangae, nucis muscatae singulorum scrupulum semis, cum vntiis octo sacchari in aqua endiuiae dissolutis, fiat confectio in morsellis, dentur a drachmis tribus vsque ad sex.

CAP. VII. DE ELECTVARIIS ET LOCH. Contra epilepsiam et vertiginem.

RECIPE diacori vntiam vnam semis, conseruae maioranae, lauendulae, rorismarini singulorum vntiam vnam, conseruae sticados vntiam semis, specierum diambrae scrupulos quinque garyophillorum, cinamomi, cardamomi singulorum scrupulos duos, cubebarum drachmam semis, nucis muscatae galangae singulorum drachmam semis, visci quercini scrupulos duos, corallorum rubeorum scrupulum vnum cum saccharo in aqua lauendulae dissoluto fiat electuarium.

Aliud vertiginem curans, et memoriam confortans.

Recipe conseruae rosarum vntiam vnam semis, conseruae, lauendulae vntiam semis electuarii diacori veri vntiam vnam, chebulorum conditorum zinziberis conditi singulorum vntiam semis, garyophillorum drachmam semis, cinamomi interioris scrupulos duos, nucis muscatae

conditae drachmas duas semis, cubebarum scrupulum semis, pinearum praeparatarum drachmas duas semis, cum syrupo de sticados Langii fiat electuarium.

Ad caput et stomachum.

Recipe conseruae rosarum vntias duas semis, florum rorismarini vntiam vnam, florum lauendulae vntiam semis, galangae, cubebarum, xyloaloes, singulorum scrupulum vnum, seminum anisi drachmam semis, cinamomi drachmam vnam, garyophillorum scrupulos duos, nucis muscatae drachmam semis, cardamomi scrupulum semis, calomi aromatici conditi drachmas duas, zinziberis conditi vntiam semis, pinearum praeparatarum drachmas sex, cum Syrupo conseruationis citri conditi fiat electuarium.

Laetificans contra melancholiam.

Recipe myrobalanorum, chebulorum numero quinque, emblicorum numero septem, florum borraginis, buglossae singulorum manipulum vnum, epithymi drachmam vnam semis, serici crudi in solis granis chermes tincti drachmas duas, aquae rosarum vntias quinque, aquae melissae, borraginis, singulorum vntias duas semis, vini maluatici vntias duas. Decoquantur in diplomate trina ebullitione, stent in decoctione per noctem, dein fiat fortis expressio, cui adde succorum depuratorum, pomorum redolentium vntias duas semis, succi citri, limonum singulorum vntias duas, mellis despumati vntias nouem, sacchari fini clari vntias quinque, decoquantur ad spissitudinem mellis. Dein inspergantur croci scrupulus

semis, zedoariae scrupuli duo, xylobalsami drachma semis, Ben vtriusque singulorum drachma vna, macis, nucis muscatae singulorum scrupuli quatuor, storacis, calamitae scrupuli duo, ambrae griseae scrupulus vnus, musci scrupulos semis, seminum anisi scrupuli duo, rasurae eboris drachma vna, camphorae scrupulus semis, ossa de corde cerui numero duo, vnicornu drachma vna semis, margaritarum smaragdi singulorum scrupuli duo, granatorum scrupuli duo semis, folia auri numero octo, garyophillorum scrupuli quinque, cinamomi drachmae duae, doronici drachma vna, corticum citri condit. vntia vna, arantiarum conditarum, calomi aromatici conditi singulorum vntia semis, conseruae rosarum vntiae duae, conseruae florum tunicae vntia vna, pinearum praeparatarum drachmae septem, incidenda incidantur, reliqua puluerisentur, moscus vero et ambra in modico aquae rosarum dissoluantur, misceanturque simul in vitro bene clauso.

Ad visus confortationem.

Recipe conseruae euphragiae vntiam vnam semis, conseruae rosarum vntiam vnam, galangae drachmam semis, Macis scrupulos duos, cubebarum scrupulum vnum, garyophillorum drachmam vnam, cinamomi scrupulos quatuor, seminum rutae, foeniculi singulorum drachmam semis, nucis muscatae scrupulos duos, pulpae chebulorum conditorum drachmas tres, nucis muscatae conditae vntiam semis, puluerisatis puluerisandis cum brodio embolicorum conditorum vel zinzibetis conditi fiat electuarium.

Ad idem.

Recipe electuarii Humaim Mesue vntias duas, conseruae euphragiae vntiam vnam, succi rutae vntiam semis, seminum foeniculi drachmam vnam semis, sileris montani, radicum chelidoniae singulorum drachmam vnam, macis garyophillorum, cinamomi singulorum scrupulos duos, cum saccharo in aqua foeniculi dissoluto fiat electuarium.

Ad sputum sanguinis.

Recipe conseruae rosarum veteris vntias duas semis, betonicae vntiam semis, electri albi scrupulos quatuor, corallorum praeparatorum drachmam vnam semis, cornu cerni vsti drachmam, gumi arabici scrupulos duos, rob de ribes drachmas sex, cum syrupo portulacae quantum sufficit fiat electuarium, mane detur iulep de portulaca, duabus vero horis ante et post coenam electuarium hoc ad quantitatem iuglandis, bibat praeter ea hordei cum Rhapontica in taleolos incisa decoctum.

Ad tremorem cordis.

Recipe conseruae rosarum vntias tres, conseruae florum tunicae vntiam vnam, conseruae melissae vntiam semis specierum margariti frig. scrupulos quatuor, galangae scrupulum vnum, cinamomi interioris scrupulos quatuor, garyophillo rum scrupulos duos, doronici scrupulum vnum, succini albi drachmam semis, nucis muscatae con ditae drachmas duas, zinziberis conditi vntiam semis, corticum citri, pinearum praeparatarum singulorum drachmas duas, seminum melonum

drachmam vnam, manus Christi cum perlis vntiam semis margaritarum praeparatarum grana quinque, foliorum auri numero quatuor, cum syrupo acetositatis citri fiat electuarium.

Contra deliquium animi et tormina stomachi.

Recipe conseruae rosarum vntias duas semis, conseruae florum tunicae vntiam semis, fisticorum viridium scrupulos quinque, xyloaloes, galangae singulorum scrupulum vnum, seminum anisi, squinanti singulorum scrupulum semis, garyophillorum drachmam semis, calomi aromarici conditi drachmas duas, zinziberis conditi drachmas quinque, manus Christi vntiam semis. margaritarum praeparatarum scrupulum semis, foliorum auri numero septem, cum syrupo zinziberis conditi fiat electuarium confortatiuum.

Confortatiuum cordis stomachi et epatis calidi.

Reciperob de ribes vntias duas conseruae rosatum vntiam vnam, conseruae acetosae drachmas sex, garyophillorum scrupulos quinque, galangae drachmam semis, cinamomi scrupulos quatuor, specierum diarhodon drachmam vnam, seminum anisi scrupulos duos, xyloaloes sandalorum alborum et rubeorum singulorum scrupulum vnum, margaritarum albarum non perforatarum drachmam semis, fragmentorum iacinthi, granati, saphiri singulorum scrupulum vnum, foliorum auri numero quatuor, oxysaccharae vntiam vnam, miuae cidoniorum vntiam semis,

De restaurantibus.

Recipe conseruae rosarum vntias duas semis, conseruae cichorii vntiam semis, sandalorum citrinorum, xyloaloes singulorum scrupulum semis, galangae scrupulum vnum, cinamomi interioris scrupulos duos semis, calomi aromatici conditi drachmas duas, radicum cichorii condit. drachmas tres, zinziberis conditi vntiam semis, fisticorum viridium scrupulos quinque, seminum melonum excorticat. drachmam vnam, cum Syrupo radicum cichorii conditarum fiat electuarium, a febre restaurans.

Pro hecticis et consumptis restauratiuum.

Recipe carnis de pectore perdicis optime decoctae libram semis, quae frustatim incisa in mortario conteratur, et addatur cinamomi, cardamomi, garyophillorum, folii, cubebarum, zinziberis, draganti, gumi Arabici, galangae nucis muscatae singulorum drachma vna eroci, macis, singulorum scrupulos duos, conterantur simul ac dein ad dantur amili, liquiritiae, pinearum mundatarum, amygdalarum dulcium, passularum, sebesten, fisticorum viridium singulorum vntia semis incisorum grosso modo, seminum cucurbitae, melonum, cucumeris, papaueris albi, lactucae, portula eae singulorum drachmas duas, penidiarum vntias duas semis, omnia misceantur cum carnib. contusis in mortario, postea recipe sacchari albissimi libras tres semis dissolue cum brodio perdicis aut gallinae pinguis et additis aliis fiat electuarium.

Electuarium regale.

Recipe conseruae rosarum vntiam vnam, violarum vntiam semis, fisticorum viridium drachmas sex, pinearum mundatarum vntiam vnam, amygdalarum dulcium vntiam semis, galangae scru pulos duos semis, cinamomi garyophillorum singulorum drachmas duas scrupulum semis, macis, ligni aloes singulorum scrupulos duos cum saccharo in vino optimo dissoluto nucleis in minutissimas partes incisis fiat electuarium et deauretur.

Loch in catarrho calido.

Recipe conseruae rosarum recentium vntias tres, conser. violarum vntiam vnam, mucillaginis psilii et maluae singulorum vntiam semis seminum maluae vntiam vnam, pinearum praeparatarum drachmas tres semis, fisticorum drachmas duas, passularum drachmas tres, seminum melonum, succi liquiritiae singulorum drachmas duas, seminum foeniculi, vrticae singulorum drachmam vnam semis, draganti, gumi arabici singulorum scrupulos quinque, carnem vnius dactyli, cinamomi drachmas tres, radicum ireos drachmas duas semis, incidenda incidantur, aut contundantur, et cum syrupo de scabiosa fiat loch.

Ad catarrhum subtilem loch.

Recipe capillorum Veneris manipulum vnum, seminum papaueris albi vntiam semis, macerentur per noctem in aqua pluuiali dein coletur, colatura decoquatur ad dimidias, cum aqua de seminibus psilii, cidoniorum, portulacae, dragaganti, singulorum drachmis duabus,

gumi arabici scrupulis quinque, fiat mucillago, in qua dissolue amili drachmas sex, sacchari candi vntiam vnam semis, et fiat loch.

Ad raucedinem et asthma.

Recipe prassii, allii singulorum manipulum semis decoquantur simul in sufficienti quantitate aquae, dein expressioni addantur penidiarum vntia vna mellis despumati ntiae duae, bulliant ad spissitudinem, in fine addatur sulphuris albi drachma vna et fiat loch auro praestantius.

Ad tussim et raucedinem.

Recipe loch sani drachmas sex, pinearum praeparatarum scrupulos quinque, carnem vnius dactyli, liquiritiae rasae, ireos singulorum scrupulos duos, angelicae drachmam semis, dragaganti scrupulos duos semis, storacis, calamitae scrupulum vnum, seminum foeniculi scrupulum vnum cinamomi electi scrupulos quatuor, saccari candi vntiam vnam, penidiarum drachmas quinque cum syrupo de scabiosa fiat loch.

Ad tussim loch de pineis.

Recipe granorum pini vntiam vnam semis, aquae foeniculi vntias sex. bulliant simul, et grana pini conterantur et in aqua foeniculi distemperentur et cum ad substantiam lactis redacta fuerint, exprimantur. in expressione dissoluatur sacchari vntia semis, et fiat loch.

Ad tussim et asthma.

Recipe loch sani vntias duas, conseruae hyssopi vntiam semis, carnem vnius dactyli, radicum enulae scrupulum vnum, ireos drachmam

semis, seminum foeniculi, anisi, singulorum scrupulum semis, cinamomi scrupulos quatuor, zinziberis conditi incisi vntiam semis, cum modico syrupi, de liquiritia fiat electuarium pectorale.

Loch ad asthma.

Recipe loch sani vntias duas semis, conseruae satureiae vntiam semis, cardamomi grana sex, cubebarum scrupulum semis, radicum ireos, angelicae singulorum scrupulos duos semis, baccarum lauri drachmam semis, sulphuris in aqua scabiosae loti drachmas duas scrupulum vnum, cinamomi scrupulos quatuor cum syrupo de liquiritia. fiat loch. Georgius Wirth Ludouici Vn gariae regis medicus in asthmatis et orthopnoeae desperatis casibus ex diairis vntia vna, arsenici puluerisati vntia semis, succi vrticae vntiis duabus cum melle rosato colato quantum opus erat electuarium parare et quantitate auellanae exhibere in more habuit.

Electuarium stomachale calidum.

Recipe conseruae florum betonicae vntiam vnam semis, rosarum vntias duas semis, galangae scrupulos duos, grana piperis nigri quadrifariam incisi numero decem, garyophillor. scrupulos duos: cinamomi interioris drachmam vnam, cubebarum, thymi singulorum scrupulum semis, seminum anisi scrupulum vnum calomi aromatici conditi drachmas tres, zinziberis conditi drachmas sex, fisticorum drachmas duas semis, cum oxysacchara quantum fufficit fiat electuarium ad stomachum frigidum. Ad idem parari potest

electuarium ex diacori vntiis duabus semis, pine arum praeparatarum drachmis tribus, conseruae rosarum drachmis quinque, galangae scrupulis duobus semis, cinamomi scrupulis quatuor, croci granis quinque, garyophillorum drachma vna scrupulo semis, macis scrupuis duobus, xyloaloes scrupulo vno, cum syrupol de mentha vntia vna semis.

Ad dolorem stomachi a causa frigida et ventositate.

Recipe conseruae rosarum vntiam vnam semis, specierum diagalangae drachmam vnam semis, seminum anisi, carui singulorum scrupulum semis, garyophillorum scrupulum vnum, xiloaloes scrupulum semis, calomi aromatici conditi drachmas duas, zinziberis conditi drachmas tres, cinamomi drachmam semis seminum melonum scrupulos quatuor cum brodio zinziberis fiat electuarium.

Ad dolorem stomachi a ventositate.

Recipe theriacae drachmastres, diptami drachmam semis, ameos dauci singulorum grana sex, galangae, garyophillorum singulorum scrupulum vnum, ligni aloes, corallorum singulorum scrupulum semis, conseruae rosarum vntiam vnam, conseruae menthae vntiam semis, fiat mixtura cum syrupo de mentha, possunt addi opii grana duo.

Electuarium claudens stomachum.

Recipe conseruae rosarum drachmas sex, ligni aloes, sumach enucleati singulorum scrupulos

quatuor, coriandri praeparati scrupulos quinque, cinamomi, masticis, garyoph. singulorum scrupulos duos, spicae nardi scrupulum vnum, storacis calamitae scrupulum semis, rob deribes vntiam vnam, cum miua cidoniorum fiat electuarium stomachum claudens et vapores reprimens.

Ad epatis oppilationem.

Recipe mellis passularum vntias duas, fisticorum viridium drachmas duas semis, seminum melonum scrupulos quatuor, cinamomi drachmam vnam semis, garyophillorum scrupulos duos semis, limaturae eboris, baccae praeparatae singulorum drachmam semis, radicum asari scru pulos duos, cyperi scrupulum semis, seminum anisi, macis, singulorum scrupulum vnum, cardamomi, squinanti singulorum scrupulum semis, calomi aromatici conditi drachmas tres, zinziberis conditi vntiam semis, diacalamenti in rotulis fracti vntiam vnam, cum syrupo de eupatorio, vel calamanto minus amero fiat electuarium in cachexia et hypoasarca efficax.

Ad icterum et oppilationem epatis calidi.

Recipe conseruae rosarum vntiam vnam semis, conseruae florum cichorii vntiam vnam, galangae drachmam semis, radicum asari drachmam vnam, seminum anisi scrupulum vnum, laccae rubeae scrupulos duos, limaturae eboris scrupulos quatuor, cinamomi drachmam vnam semis, cardamomi scrupulum vnum, cyperi drachmam semis, calomi aromatici conditi, radicum

cichorii et pimpinellae condit. singulorum vntiam semis, seminum melonum excortic. scrupulos quatuor sem. cucurbitae drachmam vnam semis, cum melle passularum fiat electuarium.

Electuarium in hydrope, et oppilatione epatis.

Recipe rhabarbari electi drachmam vnam, laccae praeparatae drachmas duas, xyloaloes, cinamomi, aristologiae longae singulorum drachmam semis, passularum enucleatarum, fisticorum singulorum vntiam vnam, squinanti, asari, singulorum drachmam vnam, croci scrupulum semis cum syrupo de cichorea cum rhabarbaro fiat electuarium.

In dysenteria et diarrhoea.

Recipe diacitoniten vntias duas semis, conseruae rosarum veteris vntiam vnam, galangae scrupulum vnum, garyophillorum drachmam vnam, nucis muscatae torrefactae drachmam vnam semis, xyloaloes scrupulum vnum, cinamomi scrupulos quatuor, corallorum rubeorum praeparatorum scrupulos duos, granorum chermes scrupulum vnum, carabe drachmam semis, smaragdi scrupulum vnum, margaritarum scrupulum semis, fisticorum scrupulos quinque, manus Christi perlati vntiam semis, rob de ribes spissi vntiam vnam, cum syrupo de rosis siccis vel de agresta, vel dissoluto diacitoniten in maluatico, praesertim in diarrhoea fiat electuarium.

Aliud commune in dysenteria.

vntiam vnam semis, corallorum rubeorum, coriandri singulorum scrupulos duos, ossium dactylorum drachmam vnam, seminum lapatii drachmam semis, myrtillorum scrupulos duos, trociscorum de carabe drachmam vnam semis, manus Christi sandalini vntiam semis, cum miua cidoniorum fiat electuarium.

Ad calculum diureticum.

Recipe conseruae betonicae vntias duas, conseruae rosarum vntiam semis, florum rorismarini drachmas quinque, cinamomi scrupulos quatuor, ciperi scrupulum vnum, seminum apii, foeniculi, petroselini singulorum scrupulum vnum, seminum saxifragae scrupulos duos, garyophillorum drachmam semis, cardamomi macis singulorum scrupulum semis, sanguinis hirci praeparati scrupulos quatuor, radicum pimpinellae conditae drachmas tres semis, zizinberis conditi drachmas quinque, pinearum praeparatarum drachmam vnam semis, nucleorum persicorum scrupu los quinque, ossium mespilorum drachmam vnam, seminum melonum, gumi cerasorum singulorum scrupulos duos, cum melle passularum fiat electuarium.

Ad matricis tormina et inflationem cum albis mensibus.

Recipe conseruae anthos vntias duas, conseruarum melissae, rosarum singulorum vntiam vnam sernis, galangae, limaturae eboris singulorum drachmam semis seminum siseleos, dauci, cardamomi singulorum scrupulum semis, squinanti scrupulum vnum, radicum garyophillatae scrupulos

duos, cinamomi electi scrupulos quatuor, xyloaloes scrupulum vnum, doronici, radicum asari singulorum drachmam vnam, macis garyophillorum singulorum drachmam semis, granorum hederae num. 8. calomi aromatici conditi drachmas tres, zinziberis conditi drachmas sex, fisticorum viridium vntias tres semis, cum melle passularum, fiat electuarium, conducit simul ad frigidam et humidam stomachi, epatis, et matricis intemperiem ac mensium retentionem.

Ad menstrua superflua.

Recipe athanasiae Nicolai drachmam semis, philonii persici scrupulos quatuor, garyophillorum, nucis muscatae, cinanomi smaragdi singulorum scrupulum semis, granorum chermes scrupulum vnum, cum modico acetositatis citri. fiat electuarium, dosis a scrupulo vno ad scrupulos duos ad introitum lecti cum vino infusionis cher mes et sandalorum. Vidisti Georgi consobrine, me fluxum sanguinis menstruum restrinxisse retentione perae pastoris in vna, et iaspidis in altera manu.

DE ELECTVARIIS SOlutiuis.

Electuarium de manna.

Recipe medullae cassiae per cribrum extractae vntiam vnam, mannae masticinae depuratae drachmas tres, cinamomi scrupulum vnum, garyophillorum scrupulum semis, rhabarbari drachmam semis, diaturbit Langii drachmas tres, misce, fiat electuarium.

Passulae laxatiuae.

Recipe passularum lotarum et rursus exiccatatum vntias duas, decoquantur dem vnica ebullitione in aqua violarum in qua diagridii scru pulus vnus, vel plus dissolutus fuerit, et postquam steterunt sic infusa horis duabus, tandem extrahantur et parum siccatae dentur esui, possent hoc modo cum rhabarbaro et aliis solitiuis parari, si sapor aegro non esset molestus.

Pomum tostum laxatiuum.

Recipe pomum maturum, cuius concauitati insperge diagridii scrupulum semis, masticis grana quinque, obduretur cauitas frusto pomi, et pasta inuolutum sub cineribus assetur, edat mane et superbibat haustum iuris pisorum, loco diagridii poteris accipere rhabarbarum vel turbit cum zinzibere, aut esulam correctam, et eodem modo praeparare pomum, loco autem pomi melius est sumere cydonium praesertim ad diagridium.

In melancholia.

Recipe buglossae liquiritiae singulorum vntiam vnam, sticados arabici, chamaedrios, chamaepithe os, calamenti, absinthii, seminum anisi singulorum drachmas duas semis, epithymi, polypodii senae singulorum vntiam vnam, myrobalanorum Indorum et chebulorum singulorum vntiam semis, prunorum numero triginta, scolopendriae manipulum vnum, decoquantur in libris quatuor aquae ad dimidiae partis consumptionem, imponendo epithymum in fine decoctionis, dein recipe lapidis lazuli praeparati, lapidis armeni

praeparati singulorum drachmas tres, ellebori nigri drachmas duas semis, senae drachmas sex, rhabarbari vntiam semis, cinamomi electi, ligni aloes singulorum drachmas duas, ben albi et rubei singulorum drachmam semis, spicae squinanti singulorum scrupulum semis. Omnia grosso modo puluerisata ponantur in dicta colatura calida per diem et noctem, postea fiat colatura, et cum mellis et sacchari aequalibus partibus quantum sufficit fiat electuarium, detur a drachmis quatuor vsque ad sex.

In hyposarca.

Recipe turbit cum oleo amigdalarum praeparati vntiam semis, hermodactylorum vntiam vnam, medullae cartami drachmas sex, zinziberis, cinamomi, anisi singulorum scrupulum vnum, violarum cuscutae seminum carui singulorum drachmam vnam, mellis rosa ti vntias quatuor, sacchari drachmas duas, cum syrupo de cuscuta fiat electuarium, detur pondere vntiae semis.

In calculo solutiuum.

Recipe Terebinthinae vntiam semis, liquiritiae scrupulum vnum, rhabarbari drachmam semis. misce, et in pane hostiarion inuoluta deglutiat aut dissoluantur in brodio cicerum decoctionis petro selini, eadem terebinthina senibus maxime conuenit Galeno teste, in asthmate, colica sciatica cum seminibus cimini, vel puluere iuae pondere vntiae vnius in iure galli, aut pane hostiario sumpta, in ardore vero vrinae aqua violarum lauari solet.

CAPVT. VIII. DE PILLVLIS. Pillulae salubres.

RECIPE cinamomi scrupulos duos, cubebarum, xyloaloes singulorum scrupulum vnum, garyophillorum drachmam semis, croci, macis, masticis squinanti singulorum scrupulum semis, rhabarbari scrupulos quinque, diagrigij drachmam vnam semis, agarici trociscati drachmas duas, aloes rosati vntiam vnam cum syrupo violarum, fiat massa pillularum, dosis drachma vna, bilem et pituitam educunt.

Pillulae pestilentiales.

Recipe aloes rosatae drachmas tres, agarici trociscati scrupulos duos semis, zedoariae angelicae singulorum scrupulum vnum, garyophillorum drachmam semis, radicum eryngij scrupulum semis, rhabarbari scrupulos duos, croci, smaragdi singulorum grana quinque, trociscorum alhandal scrupulum vnum cum theriaca in aqua vitae aurea dissoluta fiat massa.

Aliae salubres.

Recipe aloes epaticae vntiam semis agarici trociscati drachmas duas scrupulos duos, rhabarbari scrupulos quinque, trociscorum alhandal scrupulos duosgrana octo, speciorum Ierae simplicis drachmam vnam, masticis galangae, cardamomi, garyophillorum singulorum scrupulum semis, squinanti scrupulum vnum, cum succo absinthij aut infusione rhabarbari fiat massa, aromatisetur cum speciebus diambrae.

Pillulae melanpodis.

Recipe massae pillularum alephanginarum scrupulos quatuor, agarici trociscati scrupulos duos, cubebarum grana quinque, garyophillorum, cinamomi singulorum scrupulum semis, lapidis armeni praeparati scrupulum vnum, rhabarbari drachmam semis, trociscorum alhandal scrupulum semis, cum syrupo de epithymo, aut de pomis fiat massa. Quod si fortiores facere volueris, sume loco alephanginarum cochias, addendo ellebori nigri scrupulum vnum, epithymi scrupulum semis, thymi, croci singulorum grana quinque, conferunt epilepsiae cum aqua cerasorum, et melancholicis cum syrupo de pomis.

Pillulae de hiera cum rhabarbaro.

Recipe specierum hierae simplicis Galeni vntiam vnam, rhabarbari electi scrupulos quatuor, agarici trociscati drachmas duas scrupulum semis, cum oxymelle squilitico fiat massa.

Pillulae de tribus.

Recipe aloes rosati agarici trociscati, rhabarbari partes aequales, cum syrupo de rhabarbaro nostro fiat massa.

Pillulae vniuersales.

Recipe agarici trociscati drachmas duas, rhabarbari drachmam vnam, lapidis armeni toties loti vt nec odorem nec saporem amplius in aqua dimittat et demum ter quoque abluti, cum aqua rosarum grana sedecim, cinamomi, piperis longi, masticis, spicae nardi singulorum scrupulum vnum, aloes loti in vino cretensi ad pondus

oui, fiat cum eodem vino massa, detur drachma vna, educit choleram melancholiam et pituitam.

Pillulae opticae.

Recipe calomi aromatici, cubebarum, nucis muscatae, spicae, squinanti, carpobalsami, epithymi, macis, masticis, asari, gary ophillorum, myrobalanorum, citronorum, singulorum, drachmam, euphragiae drachmam semis, rhabarbari scrupulos quinque, turbit, colocynthidis singulorum drachmam vnam semis, agarici drachmam semis, aloes drachmas tres semis, cum succo foeniculi fiat massa, detur a drachma ad scrupulos quinque, in visus obscuritate, et cerebri debilitate.

Pillulae paralysis.

Recipe specierum hierae simpl. scrupulos duos semis, turbit drachmam vnam, agarici trociscati scrupulos duos, rhabarbari drachmam semis, masticis, garyophillorum, galangae, iuae singulorum scrupulum semis, trociscorum alhandal grana sex, castorei, opoponacis singulorum scrupulum semis, cum scrupulo vno theriacae veteris in modico syrupi de sticados solutae fiat massa.

Ad melancholiam quartanam et gallicum.

Recipe ellebori nigri drachmas tres, turbit albi gumosi drachmas duas, agarici albissimi scrupulos quinque semis, polypodii quercini, epithymi cretensis singulorum scrupulos duos, diagridii drachmas duas semis, trociscorum alhandal drachmam vnam, specierum hierae fimplicis drachmas duas, garyophillorum scrupulum vnum, incorporentur cum dtachmis duabus semis theriacae

veteris, et modico aquae fumiterrae et fiat massa, detur a drachma vna ad scrupulos quatuor.

Pillulae catarrhales.

Recipe radicum cynoglossae, olibani, boli armeni singulorum drachmam vnam, dragaganti scrupulos duos, myrrhae drachmam semis, opii, spicae singulorum scrupulum vnum, croci scrupulum semis, cum succo cynoglossae fiat massa, dosis drachma semis vel scrupuli duo, catarrhum enim capitis, tussim, et fluxum ventris certissime sistunt.

Pillulae hypoglottides.

Recipe myrrhae olibani singulorum drachmam vnam dragaganti, gumi arabici singulorum scrupulos quatuor, croci, succi liquiritiae singulorum scrupulum vnum, carnem vnius dactyli, cum sapa fiant pillulae sub lingua, vtere in raucedine vocis et asthmate.

Pillulae stomachicae.

Recipe aloes in aqua rosarum aut menthae saepius lotae drachmas duas scrupulos duos, limaturae calybis cum aceto ad solem saepius praeparatae drachmas tres, pulueris squinanti drachmam semis, specierum ingredientium pillulas alephanginas scrupulos duos, fiat massa, confortant stomachum humidum, epatis et splenis oppilationi mendentur drachmae pondere, praeparationem fieri docet Mesue capite de vlceribus aurium et Galenus quinto Therapeuticae.

Pillulae de Elaterio.

rhabarbari singulorum scrupulum semis, squinanti grana quinque trociscorum alhandal grana quatuor, specierum Ierae simplicis scrupulos duos, succi absinthii scrupulum vnum, succus absinthii in aqua absinthii dissoluatur et cum eo reliqua incorporentur, fiant pillulae, vtere in hydrope. Patruum tuum Georgi consobrine Ludouici Vngariae Regis doctum, et ex Ludouici de Leonibus schola exercitatum Medicum memini pillulas de elaterio ex vna parte masticis, duab. aloes epaticae, et trib. elaterii, omnibus cum succo foeniculi iucorporatis non infelici successu in hydrope parare et exhibere solitum.

Pillulae Pandorae.

Recipe aloes rosatae scrupulos quinque, agarici trociscati scrupulos duos, squinanti, asari singulorum grana sex, cinamomi scrupulum semis, rhabarbari electi drachmam semis, trociscorum alhandal scrupulum semis, cum syrupo de calamento fiat massa, in dolore stomachi, et mensium prouocatione efficax.

Pillulae ad menstrua prouocanda.

Recipe corticum cassiae ligneae, myrrhae, cinamomi, aristologae singulorum drachmam vnam, borracis scrupulos duos, croci scrupulum vnum, nigellae drachmam semis, incorporentur cum succo sabinae, et dentur in aqua pulegii vel chamomillae, et est experta medicina.

Pillulae contra suffocationem matricis.

Recipe castorei, asae foetidae, opoponacis singu lorum scrupulum semis, cinamomi, seminum

poeniae, agni casti, dauci, rubeae tinctorum singulorum drachmam semis, squinanti scrupulum vnum, doronici scrupulum semis, muscigranum vnum, cum triphera magna fiat massa, detur drachma vna. Patruus tuus Georgi consobrine, in paroxysmo suffocationis matricis guttam vnam atque alteram olei de spica ori aegrotantis ad dissipandos fumos morbi causam imponere, et agni casti drachmam cum mellis rosati vntia vna, vel vino aquoso, morbo exretentione seminis originem ducente, foeliciter exhibere solitus est.

Pillulae contra vermes.

Recipe aloes scrupulos duos, rhabarbari myrrhae singulorum scrupulum semis, trociscorum Alhandal grana tria, pulueris corallinae drachmam semis, cum succo absinthij fiant pillulae nouem, pro pueris scrupulus vnus sufficit.

Pillulae de succo ellebori nigri.

Recipe radicum ellebori nigri ex Heluetia allatarum, depurentur, incidantur frustillatim, et macerentur in aqua tepida per noctem, leni calore spuma abiecta ebulliant, hanc aquam colatam effunde in vasculum, et rursus aliam affundes tepidam et iterum modice aliquandiu efferueat, et ita sexies vel nouies permutando aquam, donec radices nihil amaritudinis fere resipiant, et inter aquas permutando priores defusas per filtrum destilla, tandem omnes aquas vna in vas fictile vitreatum aut aeneum, aut stanno obductum confusas, sensim ad mellis spissitudinem decoque, et rude subinde agita, ne succus

aduratur, et tunc pro libra radicum ellebori insperges masticis drachmas duas, nec rude commouere cessa, donec succus satis condensatus fuerit, et colorem in ruffo obscurum cum insigni acrimonia et amaritudine acquisiuerit. Datur pillula vna ad quantitatem ciceris formata in azymo a coena, ac peculiaris eius do sis est a scrupulo vno vsque ad scrupulos duos.

Alius modus.

Recipe succi ellebori nigri quantum voles, cui affunde tantum vini optimi vt in cucurbita vitrea quatuor digitis superemineat, stent per noctem, et residentia apparebit alba, mane vinum defundito, et residentiam calore temperatissimo exicca, et vrina pueri duodecim annorum bis imbutam, bis quoque exicca, et fiat pasta, vltimo imbibe cum succo absinthii, et iterum exicca, dein adde aloes succotrinae aequalis ponderis, et cum nouo succo ellebori coadunentur, et fiat massa pillularis, et de drachma fiant pillulae septem, dentur a pillulis tribus vsque ad quinque. Qua autem ratione succus alui deiectorius de radicibus ellebori emungitur, eadem de colocynthide esula et elaterio elici potest, succi vero de rhabarbaro extractionem, eo quo nos parare soliti sumus modo, describit in suo dispensatorio Cordus, quemadmodum et extracti onem virtutis pillularum per decoctionem, ad quem modum aliorum medicamentorum vires vt fortiores, et dosis minor reddatur extrahi possunt, quare illa hoc loco repetere superfluum duxi.

CAP. IX. DE TROCISCIS.

Trocisci de Rhabarbaro.

RECIPE Rhabarbari drachmas tres semis, limaturae eboris, centaurii minoris singulorum scrupulum semis, radicum asari drachmam semis, spicae Indicae grana quinque, eupatorii Mesuae, squinanti singulorum scrupulum vnum, succi eupatorii vel agrimonii inspissati drachmas duas, cum aqua cuscutae infusionis laccae addito sacchari momento fiant trocisci, pondere drachmae vnius, siccentur in vmbra, ad epatis oppilationem, hydropem, icteritiam, et vermes efficaces.

Trocisci sub lingua in paralysi.

Recipe radicum acori veri drachmam vnam, pyrethri scrupulos duos, zinziberis, garyophillorum, nucis muscatae, singulorum drachmam semis, cubebarum scrupulum semis, cum aqua saluiae vel lauendulae et saccharo quantum sufficit, fiant trocisci quantitatis lupinorum.

CAP. X. DE OLEIS.

Oleum Abietinum.

RECIPE resinae vel olei abietini vntias quinque, olei rosacei completi vntias duas, seminum hypericonis recentium drachmas quinque seminum momordicae drachmas tres, semina contrita modice cum oleis in vase duplici dimidium horae decoquantur, colentur, et ad vsum reseruentur. Ad vulnera contusa neruorum et cranei est efficax.

Oleum hypericonis.

Recipe florum hypericonis ante solis ortum collectorum manipulos quatuor, conquassati bulliant in libris tribus vini rubei ad vini consumptionem fere, dein succus expressus stet in vase vitreo in sole diebus octo: dein addantur olei veteris libra vna, terpentinae vntiae quatuor, succi scabiosae, succi millefolii centaurii minoris, agrimoniae, barbae siluanae singulorum vntiae duae, sanguinis humani recens extracti vntiae quatuor, vermium terrestrium lotorum vino numero quindecim, myrrhae, masticis, sarcocollae, opoponacis singulorum drachmae duae, omnia simul mixta bulliant ad fuccorum consumptionem. Dein exprimatur oleum et seruetur vsui, vulnera, puncturas, et vlcera maligna curat.

Oleum ranarum.

Recipe ranas maiores excoriatas cum capitib. numero septem, florum chamomillae manipulum vnum, cum libra vna olei communis decoquantur, donec caro ab ossibus dissoluatur, dein contundantur, et addito oleo parum iterum bulliant. Dein fiat fortis expressio, cui addantur terpentinae lotae vntiae quatuor et in mor tario calido commisceantur. Huius olei vntia vnasemis cum vntia vna vnguenti desucco ebuli permixta confert dolori podagrico, arthetico et neruorum.

Oleum salis.

Recipe olei omphacini vntias tres, salis bene terrefacti vntiam semis in stipite ligni iuniperorum

excauato et in clibano siccati, tandem simul conquassentur in mortario, et ponantur in sole per octiduum, et tandem cum eo loca iuncturarum in podagra affecta inungantur mane et vesperi, confortat, et reliquias ne indurentur resoluit.

Oleum ad puerorum vlcera et scabiem, praecipue in facie.

Recipe vitella ouorum ad duritiem elixata nu mero sedecim, myrrhae rubeae drachmas duas, ellebori nigri scrupulos duos, de his in sartagine frixis simul, oleum exprimatur. Atidem valent succi parietariae vntiae quatuor, cum vntiis duabus axungiae porcinae ad spissitudinem mellis decoctis, cum quibus escharae inungantur.

Ad sciaticam et artheticam.

Recipe petrolei, olei philosophorum, succi, ebuli terpentinae singulorum vntiam semis, lumbri corum drachmas sex, vini maluatici vntiam semis, bulliant simul lento igne, et locus affectus cum his calidis vngatur.

Oleum odoriferum de foliis arantiarum, limonum, et citri.

Recipe folia dictarum arborum in mortario contusa, ponantur in alembicum distillando, primam aquam excipe in vas subiectum, et cum videris guttas colorem variare, aliud vas recipiens substitue in quo oleum praedictum distillabit igne aucto, quod soli aprico expositum adustionis nidorem exhalabit. Possunt etiam Benzoi

garyophilli, cinamomus, storax calamitae, moschus, et zibet in aqua rosarum per duos dies macerari et cum hac infusione praedictorum foliorum pulueres aspergi, et igne lento in cineribus distillari, et cum aqueus liquor exhaustus est, aucto igne oleum fragrantissimum excipi.

CAP. XI. DE VNGVENTIS.

Vnguentum de Alabastro.

RECIPE vini albi aromatici libras octo, olei rosati omphacini perfecti Mesue libras duas, Alabastri in lapide contriti vt alchool libram vnam, florum chamomillae libram semis, rutae manipulos quatuor, cimarum rubi manipulum vnum semis, herbae foeniculi vntias quatuor, cerae nouae vnitas duas, herbae omnes exacte pistentur et omnia simul ad lentum ignem vsque ad vini consumptionem in olla vitreata bulliant, dein duodecim albumina ouorum conquassata imponantur, et cum pistillo in mortario calido per horas octo conterantur, postea per pannum lineum fiat fortissima expressio, et cum infrigidata fuerint, si aliquid vini in fundo subsederit id abiiciatur. Ad dolorem capitis, et omnem passionem oculorum est expertissimum, omnia vulnera vlceraque, recentia praecipue capitis eo inuncta, coecam fracturam cranei absque samatione curat, cum hoc oculum vulneratum curaui absque dolore et sanie, comitiali aduersatur, et ponitur in oculis loco collirii, quan do aliquid est in superficie oculi mat eriae grossae, ad

squinantiam et omnem tussim, valet datum per modum electuarii eunti dormitum, valet ad recentes plagas, et omnem contusionem ex quacun que causa factam, ad renes et epar ex quacumque causa calida vel frigida. Ad calorem febricitam tium vngendo caput, extrema, renes, et pectus, ad somnum suauiter in ducendum vngendo tempora, ad dolorem matricis, et torsionem ventris accipiendo ad modum electuarii, ad dolorem iuncturarum ex quacunque materia, quae si calida fuerit misceatur cum succo solatri, aut mucillagine psilii. Si frigida misceatur cum oleo aliquo calido, ad dolorem dentium et gingiuarum vngendo cum manu calida, et ad tumorem faciei et oculorum et quemuis alium est efficax, in dolore podagrico et dolore spinae est expertum: si vero in affectibus oculorum calidis, et in vulneribus cum apostemate, erysipela, aut phlegmone coniunctis, ei adderetur aliquantum camphorae, diuinam faceret operationem.

Vnguentum de spermaceti.

Recipe spermaceti drachmas duas semis, pinguedinis taxi drachmas duas, vulpini serpentis singulorum drachmas tres, olei anethini, liliorum singulorum vntiam vnam, petrolei vntiam semis, castorei scrupulum vnum. Misce in mortario repido, et fiat linimentum ad neruos contractos, spasmum et eorum dolores.

Vnguentum de succo ebuli.

Recipe succi radicum ebuli, succi rutae singulorum vntias tres, lumbricorum lotorum libram vnam, olei chamomillae libram semis, olei rosati libram vnam, incidantur vermes et decoquantur

ad succi consumptionem: dein colaturae adde terebinthinae vntias duas, cerae vntias tres, fiat vnguentum ad dorsi et neruorum dolorem, podagram et sciaticam.

Aliud de succo ebuli.

Recipe succi ebuli inspissati vntias duas, pinguedinis canis drachmas sex, gallinae vntiam semis, castorei scrupulos duos, croci scrupulum vnum, olei liliorum vntias duas, petrolei drachmas duas, vini sublimati vntiam semis, cum modico cerae fiat vnguentum secundum artem, ad dorsi et neruorum dolores.

Vnguentum acopum.

Recipe vnguenti de succo ebuli vntias duas, pinguedinis canis, gallinae singulorum vntiam semis, spermaceti drachmas duas, vini sublimati cochlear vnum, olei hypericonis drachmas quinque, misceantur in mortario et inspergantur olei de granis iuniperi guttae quinque, fiat vnguentum. vtere in neruis spasmatis et sciatica.

Aliud acopum.

Recipe vnguenti de succo ebuli vntias tres, olei masticini completi vntiam vnam, verbasci, liliorum alborum singulorum drachmas quinque, spermaceti drachmas duas, cerae albae drachmas duas semis, pinguedinis gallinae drachmas sex, fiat linimentum, ad dolorem neruorum in dorso et arthritide.

Ad quamuis scabiem bothor puerorum et vstionem.

Recipe olei de vitellis ouorum vntiam vnam, seui hirci drachmas duas semis, cerusae scrupulos quatuor, sulphuris citrini scrupulos quatuor

semis, terebintinae lotae drachmas duas, oleum, seuum, terebintina in vase duplici liquefiant, et reliqua vt alchool puluerisata inspergantur et fiat vnguentum molle.

Ad cutis defoedationes mundificans.

Recipe ellebori vtriusque, sulphuris viui, lithargyrij, calcis viuae, vitrioli, gallarum, fuliginis oris furni singulorum vntiam semis, fugitiui, viridis aeris singulorum drachmas duas, aluminis vntiam semis, fiat puluis, dein recipe succorum lapatii acuti, scabiosae, borraginis, fumiterrae singulorum vntias duas, bulliant simul lento igne cum fece olei antiqui et aceto, et addatur puluis praedictus: in fine addatur resinae vntia vna, cerae nouae quantum sufficit. fiat vnguentum ad tineam, scabiem, morpheam, malum mortuum, et omnem cutis defoedationem efficacissimum.

Vnguentum Gallicum.

Recipe axungiae canis vntiam vnam, porci vntiam vnam semis, theriacae veteris vntiam semis, mithridati drach. tres, argenti viui cum succo mercurialis extincti drach. septem et semis, masticis olibani singulorum drachmas duas, pimpinellae drachmam vnam semis, succi lapatij acuti de radice expressi, olei laurini, singulorum vntiam vnam, cum modico cerae fiat vnguentum. Patruus tuus vnguentis gallicis oleum de Euphorbio admiscere solitus est. Tunc enim per alui deiectionem et sudorem non per profluuium oris vel vomitum fit euacuatio.

Ad anthracem occidendum.

drachmam vnam, scabiosae puluerisatae drachmas duas, Mercurij sublimati drachmam vnam semis, vnguenti resini vntiam vnam. misce fiat vnguentum.

CAP. XII. DE EMPLASTRIS.

Emplastrum de meliloto.

RECIPE meliloti triturati drachmas tres semis, florum chamomillae, verbasci, anethi singulorum drachmas quinque, radicum altheae drachmas duas, seminis lini vntiam vnam, passularum enucleatarum decoctarum et cribelatarum vntiam vnam, omnia cum sapa decoquantur ad spissitudinem mucillaginis, quibus tandem addantur olei chamomillae, liliorum alborum, florum verbasci singulorum vntiam vnam, pinguedinis, gallinae, anseris singulorum drachmas duas semis, medullae vituli drachmas sex, terpentinae clarae vntiam vnam, resinae abietis drachmas quinque, croci scrupulos quatuor, cerae albae cum oleis liquefactae vntias sex. Decoquantur ad spissitudinem emplastri.

Ad confirmanda membra luxata et neruos contusos.

Recipe terpentinae cum vino lotae vntiam vnam semis, picis colophoniae vntiam vnam, gumi elemi bdelij, opoponacis singulorum scrupulos quatuor, castorei scrupulos duos semis, myrrhae rubeae drachmam vnam, masticis scrupulos quinque, storacis calamitae, pinguedinis canis,

singulorum vntiam semis, olei hypericonis vntiam vnam, lumbricorum vntiam semis, cum vntiis quatuor cerae fiat emplastrum.

Emplastrum de succo ebuli.

Recipe vnguenti de succo ebuli vntias duas semis, olei hypericonis drachmas quinque, terpen tinae cum vino lotae vntiam semis, fiat emplastrum ad dolorem neruorum, conuulsionem in musculis brachiorum et pedum. expertum.

Ad dolorem neruorum.

Recipe oleorum chamomillae vntias tres, hypericonis vntiam vnam semis, verbasci vntiam vnam, benzoi vntiam semis, croci drachmam vnam semis, masticis drachmas duas semis, chamomillae scrupulos quinque, pinguedinis caponis vntiam vnam semis, medullae vituli drachmas quinque, storacis liquidae vntiam semis, terpentinae vntias duas, picis colophoniae vntiam vnam semis, cerae albae vntiam semis. fiat emplastrum.

Emplastrum somniferum.

Recipe vnguenti populei vntiam vnam, seminum iusquiami scrupulos quatuor, opii scrupulos quinque croci grana sex, castorei scrupulum semis, radicum mandragorae drachmas duas, olei de papauere drachmas tres, cum sufficienti quantitate cerae fiat emplastrum super tempora. Ex his absque cera potest fieri linimentum.

In calculo renali.

Recipe radicum altheae drachmas tres, seminum lini foenugraeci singulorum drachmas duas,

conquassata bulliant trina ebullitione in aqua raphani, et fragariae singulorum libra semis, et fiat extractio mucillaginis, de qua recipe vntias duas semis, pinguedinis gallinae vntiam vnam, farinae, florum chamomillae, radicum altheae singulorum scrupulos quinque, seminum saxifragae, foeniculi singulorum drachmam vnam semis, terpentinae, gumi cerasorum, storacis liquidae singulorum vntiam semis, olei liliorum alborum vntiam vnam, de scorpionibus vntiam semis, de granis iuniperi drachmam vnam semis, cum vntiis quinque cerae in mortario calido fiat emplastrum inspergendo inter masmandum oleum de granis iuniperi.

Ad suffocationem matricis.

Recipe picis colophoniae vntiam vnam semis, terebinthinae vntiam vnam, melissae, pulegii singulorum drachmam vnam semis, sabinae drachmam vnam, castorei scrupulos duos semis, dau ci, siseleos singulorum drachmas duas, olei de ruta vntiam vnam, cimimi drachmam vnam, storacis calamitae drachmas duas olei de ruta, vntiam vnam, hypericonis vntiam semis, cum cerae vntia vna semis, fiat emplastrum, extendatur super corium et syndone cooperiatur. Patruus tuus, Georgi consobrine, a Montagnana praeceptore edoctus, cerotum ex galbani vntiis duabus semis, bedellii mollis drachmis duabus, pulueris matricariae drachma vna semis, dauci scrupulis duobus, myrrhae scrupulo semis, asae foetidae vntia semis, dissolutis cum aceto gumis et cera sufficienti cerotum circularis formae corio inductum et interbassatum feliciter parare solitus.

Calorificum membri infrigidati gangraena perituri.

Recipe Terpentinae cum vino sublimato lotae vntias tres, colophoniae vntias duas, gumi elemi, bedellii singulorum drachmas duas semis castorei scrupulos quinque, croci drachmam vnam scrupulum semis, myrrhae rubeae drachmam vnam semis, pinguedinis caponis vntiam vnam, storacis liquidae drachmas quinque olei hypericonis vntiam vnam semis, euphorbii drachmam semis, cum cerae vntiis septem et semis fiat emplastrum.

Emplastrum de mucillaginibus mollificatiuum et maturatiuum.

Recipe radicum altheae drachmas tres semis, seminum lini, cidoniorum singulorum drachmas tres, de quibus conquassatis extrahatur mucillago cum aqua maluarum et chamomillae singulorum quantum sufficit vntiarum trium, quibus adde medullae crurum vituli vntiam vnam, croci scrupulos duos masticis, drachmam vnam, myrrhae rubeae scrupulos duos semis, pulueris chamomillae drachmas tres semis, spermaceti vntiam vnam semis, olei liliorum vntiam vnam, terpentinae vntiam vnam semis, cum cera alba quan tum sufficit fiat emplastrum.

Aliud ad idem.

Recipe emplastri diachylonis simplicis, vel cum gumis vntias duas, diachylonis mollis vntiam, vnam, storacis liquidae, seui ceruini, medullae singulorum vntiam semis, farinae radicum altheae, seminis lini, singulorum drachmas duas

semis, olei hypericonis, verbasci singulorum drachmas quinque, cerae albae vntias duas, croci scrupulos duos, emplastrum et cera incisa cum seuo et oleis in sartagine liquefiant, et additis reliquis fiat emplastrum.

Aliud ad idem.

Recipe picis colophoniae vntiam vnam semis, terpentinae vntiam vnam, mucillaginis altheae, foenugraeci, cum aqua maluarum extractae singulorum vntiam semis, seui hirci drachmas quinque, medullae crurum vituli drachmas tres semis, bedelii opoponacis, armoniaci singulorum drachmam vnam in aceto dissoluti, croci orientalis scrupulum vnum, storacis liquidae vntiam semis, olei liliorum vntiam vnam, olei irini vntiam semis, cum cera quantum sufficit fiat emplastrum secundum artem, ad scyrrhos et apostemata.

Ad articulos et neruos induratos et scyrrhos.

Recipe oxicrocei vntiam vnam, picis, colophoniae, terpentinae singulorum drachmas quinque, pinguedinis gallinae, canis singulorum drachmas tres, bedelii opoponacis singulorum scrupulos quinque, castorei scrupulum vnum croci scrupulum semis, storacis liquidae vntiam semis, olei liliorum vntiam vnam, olei hypericonis vntiam semis, cum cerae vntiis quatuor semis, fiat secundum artem emplastrum, aliquando in hoc casu radicem altheae in aqua decoquo, et cum pin guedine anseris ad formam malagmatis subigo, ac cum lana succida applico.

Ad tophos articulorum.

Recipe picis colophoniae vntiam semis, gumi armoniaci drachmam vnam, opoponacis scrupulos duos, croci scrupulum semis, seui hirci vel cerui drachmas tres, storacis liquidae drachmam vnam semis, cerae drachmas tres, terpentinae drachmas duas, gumi in aceto dissoluantur, et reliquis liquefactis addantur et fiat emplastrum.

Mollificatiuum et maturatiuum vberum.

Recipe mucillaginis radicum altheae, seminum cichorij, lini singulorum cum aqua maluarum extractae vntias tres semis, pulueris menthae drachmas tres, apij vntiam semis, chamaepitheos drachmas tres, florum chamomillae manipulum semis, medullae crurum vituli, cerui singulorum vntiam vnam semis, olei irini liliorum singulorum vntiam vnam, decoquantur in patella ad consumptionem aquositatis mucillaginis, et aspergantur farinae fabarum vntia vna, et tandem cum cera alba fiat emplastrum. Quod si fortius efficere volueris, adde opoponacis, galbani armo niaci singulorum drachmam vnam, cepe liliorum numero vnum.

Mundificatiuum incarnans et consolidans.

Recipe emplastri albi cocti vntias duas, terpentinae scrupulos quatuor, cinabatis drachmam semis, camphorae scrupulum semis, album coctum incisum cum terpentina in patella lento igne colliquescant, dein in patella insparsis camphora et cinabari puluerisatis masmentur et fiat emplastrum.

Aliud mundificans et consolidans.

Recipe cerusae vntiam semis, lythargyrij auri drachmas tres semis, corticum granatorum drachmas duas semis, lanae pinguis vstae drachmas duas, olibani scrupulos duos, aluminis vsti drachmam vnam, seui cerui cum aqua plantaginis loti vntiam semis, cerae drachmas sex, lithargyrium tritum et cerusa cum oleo myrtino ad spissitudinem decoquantur, dein seuum et cera simul dissoluta cum reliquis addantur, et fiat emplastrum. Artificium vrendi lanam docet Dioscorides, aut pone lanam puluere resinae aspersam super ferrum, vel laminam candentem et aduretur.

Aliud.

Recipe tutiae praeparatae drachmas duas, cinabaris aut minij vntias duas semis, lithargyrij auri vntiam vnam semis, cerusae vntias duas, sanguinis draconis vntiam semis, camphorae scrupulos quinque semis, olei rosati libram vnam, cerae albae vntias quatuor. fiat emplastrum, malaxetur cum aqua rosarum.

Aliud.

Recipe cerae vntias duas, picis vntiam vnam, colophoniae vntiam vnam semis, resinae, olibani, masticis cerusae, tutiae singulorum vntiam semis, vitrioli albi drachmas duas semis, corallorum rubeorum scrupulos quinque camphorae drachmam vnam. fiat secundum artem emplastrum.

Emplastrum de plumbo.

Recipe plumbi vntias quatuor: dissolue in capella aurifabrorum et dum aufertur ab igne adde argenti viui vntias quatuor, commisceantur simul

donec infrigidata fuerint, et in puluerem redacta, tandem accipe lapidis calaminaris, lithargyrii singulorum vntias quatuor, thuris vntias duas, puluerisata conterantur simul, tandem recipe cerae nouae vntias quatuor, vernicis, terpentinae singulorum vntias quatuor, dissoluantur simul, et inspergantur pulueres, et postremo puluis plumbi, tandem masmentur in mortatio donec puluis plumbi dispareat.

De emplastris extractiuis.

Recipe cepe liliorum numero septem, radicum altheae drachmas septem, valerianae, enulae singulorum drachmas tres semis, scabiosae manipulos duos, incidantur incidenda et conquassentur conquassanda, et decoquantur in aqua donec mollescant, dein contundantur et exprimantur per cribrum, et adde farinae sinapis vntiam semis, florum sambuci manipulum vnum, stercoris columbi vntiam vnam, theriacae veteris vntiam semis, incorporentur cum fermento quantum sufficit, et malaxentur cum oleo liliorum alborum, et fiat emplastrum.

De emplastris ennemis.

Recipe picis graecae vntias duas, colophoniae, resinae singulorum vntiam vnam, mumiae drachmas tres, dragaganti, gumi arabici, sanguinis draconis, masticis, balaustiarum singulorum drachmas duas, aloes epaticae drachmas duas semis, olibani vntiam semis, glutinis piscium drachmas tres, fiat secundum artem emplastrum, ad exitium vmbilici etiam efficax.

Cerotum stomachale.

tres semis, terpentinae cum aqua mentae lotae vntiam vnam semis, cerae albae vntias tres, commixta in mortario calido extendantur super corio et aspergantur puluere infrascripto: Recipe garyophillorum scrupulos quinque, xyloaloes, drachmam vnam, calomi aromatici, nucis muscatae singulorum drachmam semis, corallorum rubeo rum scrupulos duos, menthae scrupulum semis, fiat puluis, et cooperiatur serico rubeo et interbassetur, mastix etiam sola, in mortario calido, et cum pistillo calido conquassata ita mollescit vt aluto pro ceroto stomachi induci possit. Patruus tuus masticis puluerisatae vntiam vnam semis super corio extendere, olei de menta modico aspergere, et masticem donec corio adhaereat ferro candenti desuper calefacere, et illico puluerem garyophillorum, cinamomi, xyloaloes et corallorum inspergere, et serico cooperire, atque in hunc modum cerotum de mastice parare solitus est. Atque haec sunt, Georgi consobrine, quae in angustia temporis ex nostra paucissima, ex aliorum inuentione omnia tamen vsu comprobata remedia raptim descripta, vt petitioni tuae et promissis meis satisfacerem, tibi communicare volui. tuum autem erit recta methodo dextre his vti. Reliqua autem bibliotheca mea me mortuo abunde tibi suppeditabit.

DE TREMORE BRACHII, ET CORdis palmo a puerperio. AD BARTHOLOMAEVM REVSNErum Lembergium medicum cognatum suum. Epistola II.

GENEROSI comitis Philippi a Westerburg vxor a puerperio non satis purgata ex obstructione venarum circa praecordia et flatulento intra venas et arterias vapore grosso cordis palmo et tremula sinistri brachii succussione, quam ex Arabum schola medici iectigationem appellant, affligebatur, talis nempe spiritus crassus et vaporulentus, non tantum praecordia subit, sed sub peritonaeo, in tympanite intestinorum inuolucris et spinae vertebris sese illatebrat, ac membranis ossa cooperientibus sese abscondit, vnde ostocopi nocturni ossium dolores et coli tormina incrudescunt, non raro quoque, vt Galenus ait, intra membranosas musculorum chordas aut panniculos delitescit, intra quos cum incaluerit, motu tremulo fluctuat et titillat, donec dilatat s membrorum poris meatibusque in cognatum sibi aerem eluctetur, tum membrum illud in naturalem quietis sedem rursus concidit et subsidet. Hi tremuli palpitationis motus constante motricis facultatis robore accidere possunt. Ac tremor quidem non accidit nisi musculorum facultas defecta membrorum oneri ferendo impar velut in paralysi vacillet aut labascat, cuius imbecillitatis variae a Galeno libro quinto de causis symptomatum redduntur causae. Animale

inquit pathos vt metus terror motricem facultatem imbecilliorem reddens, functiones efficit tremulas, ita quoque corporis morbi viribus incommodantes tremoris inducunt symptomata. praeterea, ait, crassi lentique succi facultatis meatus obstruentes, ita vt exigua vel defecta virium facultas affluat, tremorem quoque efficere possunt, quo membrum quidem attollitur, sed rursus statim concidit. Proinde constat tremorem et conuulsionem organorum voluntarii motus facultatis esse pathemata, at palpitatio quae est membri dilatabilis diastole i. a materia flatulenta distentio, alia quoque obsidet membra, dilatabilia tamen. Neque enim ossa aut cartilagines vnquam palpitant, quoniam distendi non possunt, sed hanc cuti subinde accidere videmus, et non raro substratis ipsi in fronte musculis, ventriculo vesicae, vtero, intestinis iecinori, lieni, et septo transuerso, arteriis, atque adeo ipsi cordi quoque accidit, haec nempe omnia distendi possunt. Sed haec generosae Comitis tremula in brachio succussio par tim extremore et palpitatione constare videbatur, ac cum praesente marito magis contremisceret brachium, huius mali affectus cordis esse auto res quisque Galeni assertor facile affirmabit. Assumpta igitur remediorum indicatione a praedicta aegritudinis causa, omnia flatus paritura esculenta et sanguinem grossum ac feculentum generantia dissuasi, de quorum censu sunt lentes, et id genus leguminum, lac, caseus, pisces, lagona, et in sartagine fricta, ac ne quid tristis nuncii ad eam perferretur admonui, vinum oligophorum bibere iubebam, clarum, album et defecatum,

a musto vero et vino rubeo vt sibi temperaret praecepi. Reliquam victus rationem in hoc mor bo salubrem abunde ex libello Galeni de boni et mali succi alimentis decerpere poteris. Galeni consilio confisus venam saluatellam basilicae vicariam in sinistra manu, aut in sinistro pede saphenam incidere consului. Nam omnes, inquit, eos sanguis detractio iuuit: nam hoc peracto plerique perfecte a tremore cordis liberati sunt, praesertim qui vtebantur et victu et medicamentis quibus esset extenuandi facultas, quale est nostrum electuarium cordiale auro compensandum in epistola ad Georgium Wirth medicum consobrinum capite de electuariis descriptum, de quo edendum dedimus mane tempore antelucano, et ad primam noctis facem tantum quantum iuglandis molem compensaret, et vt tremula cordis virtus epithemate corroboraretur, epithema subscriptum cum syndone eius liquore madido mane quam primum illux erat, et sesquihoram ante coenam applicare suasimus. Quod constat ex stillatitio aquarum rosarum liquore vntiis sex, melissae vntiis quatuor, borraginis, buglossae singulorum vntiis tribus, corticum citri, garyophillorum singulorum scrupulo vno, ossis ex corde cerui scrupulo semis, margaritarum praeparatarum granis sex, croci integri granis quatuor camphorae granis tribus semis, vinimaluatici vntiis duabus, aceti. florum tunicae altilis vntiis dua bus semis camphora cum aqua rosarum dissoluatur, et reliqua aromata conquassata vna cum croco integro in syndonem colligata in ampullam vitream suspendantur, et reliqui liquores affundantur,

et cum serico rubro granis chermes tincto et madido cordis regioni applicato, quibus altero mox die brachii tremor, cordis palmos in vniuer sum sublatus euanuit, vt astantes fascino id factum suspicarentur.

DE CVRA ADOLESCENTIS A SVpremo domus tabulato nouem orgiis alto supra stratum lapsi. AD MICHAELEM WIRTH I. V. DOCTOrem Cancellarium Coburgensem consobrinum. Epistola III.

PRIDIE calendas Nouembris cum omnia hyberno frigore torperent, et ad primam noctis facem cubitum frigoris impatiens concessissem, ac obdormiuissem, frigora nempe solent esse somni illectamenta, en subito vicinorum clamore experrectus, in subsidium nominatim accersitus, veritus quippe incendium, repente quid insolens ille clamor ac eiulatio portenderet percontabar, tunc genero si stemmatis et non plebeiae indolis adolescentem facie cruenta cum morte colluctantem, qui aegre animam ducebat in pauimento nudo corpore stratum plorantes ostendebant, quem aiebant temulentum in cubiculo quod somnolentis quoque accidere solet a lecto aberrasse, per fenestram tectum conscendisse, in hanc lapidibus stratam aream decidisse, quem cum non tantum ex craepala sed ex culminis tanto fastigio nouem orgiarum dimensione alto lapsu obmutuisse, et corpus an potius mortis vel

temporis frigore non facile dixerim torpere viderem, iussi vt vicini brachiis manibus consertis exceptum in vaporarium deferrent, et in lectum ceruice erecta vt liberius spirare posset collocarent: qui cum stragulis bene coopertus incaluisset, tum sanguis iterum e naribus et aure sinistra vbertim emanabat, cuius fluorem sistere nolebam ne in caput regurgitaret. et quamuis mutus et fere exanimis et rationis impos iaceret, stomachus tamen ob cerebri consortium capitis succussione, et ex vino crapula commotus tandem magnam vini copiam cruore mixti euomuit, et cum stomachus a saburra meri se exonerasset, visus est lenius spirare et obdormiscere, ob id domum rediturus adolescentem custodibus indicto omnibus silentio, et obscurato candelarum splendore commisi, cras me antelucano tempore, aut quam primum illuxisset, et adolescens hesternum concoxisset phalernum, rediturum, et quid facto opus sit declaraturum spospondi. Mane igitur reuersus abrasis capillis totum contrectaui caput, in quo nec vllum tumorem, aut in cute liuorem aut aliquod protuberare os sensi. quare nullam sub pericraneo occultam esse cranei fracturam per quam ichor vel sanies ad panniculos cerebri destillaret non incerta coniectura deprehendi, verum cum tempora contrectata doleret, et ex sinistra aure sanguis abunde effluxisset, cutisque sub altera aure quoque liueret, impeditaque foret masticatio ex maxillarum deductione oscitatio, quae musculis temporum, autore Hippocrate, vt cardini innituntur, tum tempora casu offensa, sed ob saxeam

illorum duritiem cum ea pauimento allisisset infracta mansisse: id quod haud obscurum est indicium in sinistrum corporis cecidisse latus, quod interna poplitis dextri exulceratio indicabat. Proinde vt ex mero crapula inanitione dissiparetur, et ne phlegmon loca capitis succussione affecta praeoccuparet, sobriam victus rationem abstemiamque edixi, potum quoque cereuisiae ex lupuli salictarii floribus decoctae, ne sua exhalatione caput feriret quoque inhibui, sed vt hordei decoctum biberet admonui, quod ex hordei integri manipulis duobus, vuarum passularum vino a sordibus lotarum vntia vna; seminum anisi in syndone ligatorum drachmis duabus, rhaponticae orbiculorum drachmis sex aquae mensuris duabus, in olla plumbagine obducta ad hordei crepaturam elixari, et in penu frigido seruari iussi. Quod ad esculenta attinet cum ea aegre dentib. masticare posset, ius caponis pisorum, ptisanam ex hordeo decocto colatam sorbendum dedi post triduum his addidi oua sorbilia, et ex macilenta gallinae a pectoris pulpa carne discerpta et in mortario pistillo ad teneritudinem farinae contusa et brodio ad lactis spissitudinem dissoluta ex cyatho bibere iussi, et pruna quoque ex damasco elixata ac poma cum saccharo et momento butyri in olla tripode super prunas tosta edere quoque concessi etiam infrigidata Quare cum hic morbus ex casu ab alto causa procatarctica citra vulnus apertum aut occultum acciderit, magisque ob verenda symptomata curam potius prophylacticam quam rherapeuticam exigeret, ne ad locum capitis affectum ob dolorem

sanguis afflueret, et tempora phlegmone obsideret, aut obstructis in his venis soporiferis quas Graeci ob id charotidas vocant, patiens caro, comate, aut paraplegia corriperetur, venam in sinistri curuatura brachii medianam partim cephalicae vicariam secare iussi, eo audentius quod vires et aetas id ferre videbantur, neci lad humorum reuulsionem sufficere arbitrabar, vna cum Galeno, secutus Apollonii consilium, clystere tale exhibui: Recipe Mercurialis manipulum vnum semis maluae, attriplicis singulorum manipulum vnum, centaureae manipulum semis, foliorum senae drachmas sex, polypodii quercini vntiam semis, seminum anisi, foeniculi singulorum drachmam vnam semis, decoquantur lento ignis calore in libris aquae tribus donec tertia pars insumpta fuerit, ac facta expressione coletur, et de colatura accipe vntias tredecim mellis rosati, colati vntiam vnam, hierae simplicis vntiam semis, electuarii de dactylis scrupulos quinque, vitellum vnum oui, olei am ygdalarum dulcium, violarum singulorum vntiam vnam semis, misce, fiat enema sine sale. Apollonius quoque medicum admonet, fieri non posse quin ex casu ab alto, aut vehementi ab ictu sub pericraneo aut periostio ob humorum affluxum ingens excitetur dolor, ad quem compescendum ipse loco affecto lanam succidam oleo dulci calido madidam applicare suadet. Proinde aderant qui albumen oui oleo rosato dissolutum, ac emmotis vel stupa exceptum temporibus ac prope aures cerebri emunctoria ad arcendam phlegmonem, et anodinum applicare volebant. Ego vero albuminis

oui frigus circa emunctoria cerebri applicare veritus ne quid regeret dissuasi, verum vt salutari nostro vnguento de alabastro in epistola nostra ad Georgium Wirth medicum descripto (quod fracta consolidat, vulnerum dolorem sedat, phlegmone succensa extinguit, ac citra suppurationem in caeca fractura cranei periculosa confert pleraque oculorum vulnera consolidat, et ob vires rutae quarum est particeps in cephalalgea morbo Herculeo repugnat) ter in die vtraque tempora et frontem ac sinciput abrasum mungerent consului, quod aegroto plurimum contulit. Et ne morbo comitiali communi in fracturis cranei accidente corriperetur, prae sens meum contra hunc morbum antidotum in epistola de secretis remediis ad Georgium Wirth, capite de aquis destillatis descriptum vesperi et mane bibendum dedi, quo effectum vt nullam epilepsiae conuulsionem senserit. Caeterum cum quiuis, modo rationis recte compos, facile suspicari poterat ex tanta corporis ab alto succussione et capitis quassatione, aliquas in pectore et capite venulas ac circa praecordia esse ruptas, a quibus sanguis in ventriculum, thoracem, et quamuis aliam corporis cauitatem destillaret, et ne hic in grumos concretus putresceret virososque vapores ad cor cerebrumque exhalaret, tertio die mane tempore quo dies illuxerat et vesperi obdormituro tertia a coena hora subscriptum potum exhauriendum dedimus, quo grumi sanguinis concreti dissipati, vel per secessum aut lotium egererentur cuius haec est d scriptio. Accipe rhabarbari incisi drachmam vnam semis,

spicae grana tria, macerentur per noctem in aquae distillationis gingidii, id est cerefolii vntiis quatuor mane fiat fortis expressio in aqua calefacta in aqua feruenti disolue coaguli leporis grana sex, spermaceti scrupulos duos, muchari rosarum laxatim vntiam semis, fiat haustus, vt tandem quoque venarum oscula quassato corpore rupta coarctarentur et intus fracta coadunentur orbiculis rhaponticae radicis in taleolis sectis. nihil est efficacius. quorum vntia semis filo ex serico appensa cum aqua hordei vna decoquere poteris, et pro potu vsus eius erit, quem addito syrupo de portulaca stomacho gratiorem reddes, et venis in pectore ruptis efficacem astrictionem induces.

DE STRVMARVM, STEATOMAtum, atheromatum aliorumque ex pituita abscessuum historia et cura prophylactica. AD BALTHASARVM GIthlerum medicum Lembergium. Epistola IIII.

IN abscessuum de crudo aut partim putrescentis pituitae lentore catalogo, quorum materia folliculis aut propriae, mem branae inuolucro coarctatur et coalescit, censentur strumae, steatomata, atheromata, et melicerides, quae a materia qua eorum infaricuntur folliculi, graeca sortita sunt nomina. Nam quorum materia steati id est seuo vel adipi similis, steatomata, ab [gap: Greek word(s)]

id est pulte atheromata dicuntur, a viscido mellis liquore melicerides appellantur, ex horum miscellanea strumae intra asperam arteriam in collo et ceruice vsque ad pectus pendulae, ac supra adenas passim venarum in corpore fulcra coale scunt. In collo Graecis [gap: Greek word(s)] gutturis hernia et botia ac scrophulae a scrophis. i. porcis quibus hic morbus est peculiaris, ob id Graeci vel a porcis quoque [gap: Greek word(s)] , aut a scopulis in aequore instar capitum porcorum natantium prominentibus appellarunt. hos quippe [gap: Greek word(s)] Graeci dicunt aequoris scopulos eminentes, haec digerentibus illita in scyrrhum aut cancrum tandem mutantur, haec quoque maturationi sunt adeo contumacia vt ante suppurationem computrescant, in quibus sanguis concretus in carbones aduritur, villi vero et nerui carnis tabefactae in rhombos conglomerantur, capillis in glomum complicatis ac setis porcorum assimilentur, pituita siccata lapidescit ac ramentis ossium, et fictilium testis similima videtur. haec delirum vulgus philosophiae imperitum in apostemate praestigiis daemonum, aut veneficiis anus accidere credit. haec autem in diuturna ex alteratione putrefactione enasci experimur, vt lignum quercinum sub terra defossum mutatum in cotem lapideam hisce manibus erui. Galenus quoque haec et plura alia ostentis similima in abscessibus ex atra bile et pituita subnasci his verbis testatur: Humores, inquit, vbi in abscessibus perdurauerint, plures habent alterationes. Nam et lapidibus, et arenis, et testis, et lignis atque carbonibus et limo et sorditiei feci, et stipulae et amurcae

et multis aliis in abscessibus similia inueniuntur corpora. Haec de affluxu pituitae apostemata, diuersa corporis obsident loca. Oriuntur, ait Aetius libro sexto, non in collo et ceruice tantum strumae, sed etiam in alis, et inguinibus, ac lateribus, mammis quoque mulierum agnatas se vidisse Meges chirurgus auctor est. At Iulius quidem Pollux grammaticus (nihil enim refert cum bonis auctoribus versuram facere) in mesenterio scrophulas quoque enasci prodidit. Tumores quoque, inquit, intra carnem et adipem, vel omentum subsistunt maxime circa bubones, axillas, et maxillas, et mesenterium, circa quae et chaerades scrophulae consistunt. verum nec in his tantum locis, sed plerisque aliis haec subnasci nostra quoque aetate compertum est, Florentiis iuuenculae struma pondo sexaginta librarum in coxendice accreuit, cuius moles cum progressum moraretur, mulier integrum quinquen nium in lecto decumbere coacta mortem tam inerti vita et decubitu potiorem testaretur, Deum hominum que opem, consilium et subsidium imploraret, Medici vero curam detrectarent, ex horum collegio iunior natu misertus iuuenculae eiulantis, arctissima ex setis equorum impliciti laquei ligatura ferro et cauteriis strumam radicitus muliercula superstite felici successu auulsit. Nec minoris ponderis strumae moles Ambergae superioris Palatinatus metropoli Michaeli aurifabro in genu accreuerat. At is mori quod et accidit quam ferro curari maluit. Scripsit quoque ad me Georgius Wirth Medicus consobrinus meus, generoso ipsius patienti, illustri principum stirpe

nato, ex inguinibus strumam, aut si mauis steatoma ponderis plus minus quadraginta librarum succreuisse, et cum corpus plethoricum pituitoso redundet sanguine veretur ne pro incremento lunae indies adaugeatur. Proinde enixe petit consilium, vt doceam qua methodo illius et aliarum in collo vel alibi chiradum incrementum impediri possit, Chirurgicorum enim operam illustrissimum penitus auersari et despuere, malle enim vt aurifaber ipsum mori quam ligaturis, sectione et cauteriis curari, verum quandoquidem consilium operamque meam illustrissimo principi ipsius denegare non potuerim, nec debuerim, rem ab ouo hoc est a causa procatarctica et interna id generis ex pituita cruda aut marcida abscessuum auspicatus sum. ex causarum enim cognitione, et indicationibus partim morbi cognitio, remediorumque indicatio, quibus curandi morbos Methodus constat, habetur, quae per contraria causae morbi eradicationem indicant. Concors enim philosophorum et medicorum axioma est, ablata causa, illius quoque effectus pessum iri aut euanescere. Atqui clare constat hos abscessus esse pituitae affluxus soboles, quae cum ad colli ceruicis et emunctoriorum adenas defluxerit, intra membranas in strumae abscessus concrescit. hos defluxus hydrargyrij virulentia proritare solet, cuius genuina virtus est, pituitam ab extremis et corporis ambitu arcere, et ad colli glandulas, gingiuas, faucium adenas vel paristhmia rege rere, quo malo plurimum infestantur qui alpes metallis foecundas, aut istic metallorum venas scrutantur, aut aquas ex montibus metallorum

scaturientes bibunt. Quippe cum hydrargyrium vna cum sulphure sit omnium metallorum parens et origo, par est vt deriuatum resipiat naturam originis, nec ad indigenis modo, sed etiam aduenis accidere certum est, si has terras incoluerint, et has per metalla ex montibus et fontibus aquarum scaturigines potauerint. Proinde Equicolos bellicosos de natione Medullorum equites, Tauriscos et Norios, et qui vltra Saltzburgum Oenospontem curiam Retiae oppidum atque Stiriam et Carinthiam alpium versus incolunt metallis diuitibus, colla vt taurorum paleariis bronchocelis turgere vsque ad pectus pendulis nil mirum. Compertum aiunt si quis virgul ta, aut scipiones rectos et enodes in harum aqua rum fontibus ac scaturigines defixerit, his intortis velut in oleis arboribus tubera adnasci. Altera illorum causa est vitae luxus et crapula, in qua vitam plerique mortalium Sybaritarum more traducunt, qui Sardanapali exemplo malunt viuere vt edant, quam edere vt viuant His de grege Epicuri porcis, porcus Troianus vix pro ferculo vno sufficeret, qua sagina corpus Nicomachi Schmienei ad tantam molem increuit, vt loco dimoueri non posset, qua victus ratione pituita in corpore coaceruata in strumas et steatomata coalescit et [gap: Greek word(s)] , quibus sues maxime ob voracitatem sunt obnoxii. Quare non illepide illis animam pro sale datam ne putrescerent Chrysippus existimat, ob id grandine quoque in collo et sub lingua, non raro in tota humida corporis mole oborta infestantur. Sed sobria et frugi attenuante victus ratione opus, qua

crebro genium defraudet patiens. Proinde opus est vt abstineat ab omnibus esculentis quorum esu succi crassi et viscidi generantur, de quorum censu sunt, lac caseus, quadrupedis pes, caro suilla, et pisces, in stagnis limosis altiles, squamis quoque vt anguillae carentes: saxatilibus vero inter maris scopulos captis libere vesci poterit. Euitet quoque omnia ex caseo, alica, chondro placentarum genera, ex lactis collustris quoque parata, quae veteres lagona et rhyemata ac communi nomine Itria appellarunt. Praeterea omne ex tritico sine fermento pistorum opus, vt panes azimos, ac pleraque alia arte culin ria parata fercula, vt pulticulam ex decorticatis, et fesis leguminibus decoctam, quam Graeci antiqui Etnos dixerunt, et Lecython, ex molitorum farina in aliquo pingui iure elixatam. Ob id quoque abstineat a musto, et omni vino rubro, bibat vina Rhenensia quae in littore Rheni creuerunt, quae gutturosis pituitaque cruda laborantibus non parum conferent, si in illis libanotis, hyssopus, satureia vel thymus macerata dum ebulliunt aut feruent, fuerint, Melicratum quoque in quo thymus et gingiberis radices incocta fuerint egregie illis prodest. Inter medicata vero pocula, sunt his saluberrima aquae minerales quaedam, praesertim quae vini feculam resipiunt, quae vt Arnoldus tradit non internos modo hosce strumosos et pituitosos abscessus, sed externos quoque discutiunt. Nec haec frugi victus ratio sola sufficit, sed opus est medicamentis, quae partim haec ex pituita abscessuum fomenta et crudas coctionis reliquias digerant, partim per alaluum

ducant. Opus igitur erit vt quauis hebdomadarum triade mane tempore antelucano, et iturus cub itum oxymellis squillitici, et de radicibus compositi vna mixtis triduo integrum cochlear absorbeat, quo humores lenti ad excretionem praeparentur. Tandem tertia a coena hora septem de drachma vna pillulas deglutiat, quae affluxum pituitae per aluum diuertant et excernant. Ad hos ex phlegmate concretos abscessus in halitum resoluendos et digerendos, inquit Galenus libr. 14. Methodi, medicamenta ex aromatibus composita maxime prosunt, quorum laudatissima sunt antidotus ex viperis composita, quam Theriacam vocant, tum quae Athanasia et Ambrosia dicuntur, atqui haec magni constant. Viliorum, inquit Galenus, optimum est nostrum quod calaminte est coadunatum, cuius compositionem docet Galenus lib. 4. de medica de sanitate tuenda. Haec sane tumores intra carnem et adipem, vel omentum quoque consistentes, maxime circa bubones et axillas ac maxillas, et colli adenas et mesenterium [gap: Greek word(s)] , id est, scrophulas dissipant. meatusque aperiunt, et expeditos seruant. Pillulae autem quarum supra meminimus constant ex aloes rosatae scrupulis quinque, agarici trociscati scrupulis duobus, turbit albi gumosi drach ma semis, squinanti radicum asari singulorum granis quinque, zinziberis scrupulo semis, cinamomi scru pulo vno, rhabarbari drachma semis, trociscorum alhandal granis quindecim, cum oxymelle fiat massa, dosis a scrupulis duobus ad drachmam vnam. De medicamentis topicis oleum subscriptum caeteris est longe praesentius, cuius recta

compositio arte chymica est illa quam Euonymus ignorauit. Recipe olei philosophorum laterini libram semis, thuris, masticis, gumi arabici. terpentinae singulorum drachmas tres, pistata simul per alembicum distillentur, tandem distillationi addatur salis ex cinere cerri, et iterum distilla, et quod distillauerit in vitro serua. De cerra arbore glandifera praeter Plinium vide Ruellium lib. 1. de stirpibus cap. 66. et quomodo ex cinere cerri fiat sal norunt Chymistae. Huius olei vnctio dissipat et digerit strumas et scrophulas, quas Graeci napthas et glandes appellant.

DE APOSTEMATE IN PERInaeo et fistula. AD GEORGIVM WIRTH MEDICVM Caesareum consobrinum suum. Epistolae V.

NON raro Georgi consobrine vtriusque sexus hominib. ab epate et cerebro per vertebras dorsi, aliosque ad emunctoria internos meatus per inde ac in altera Gonorrhaeae vulgaris specie pitui tae marcescentis ad penem aut vesicam defluxio in perin aeo subsistere solet et in apostema coalescere. Hoc nisi tempestiue cataplasmatis maturatum fuerit, et facta suppuratione saniei exitus pateat, tunc illius acredo in podice ani musculum sphinctira aut vesicae collum exedit, vt tandem ex illius fistula circa penis radicem lotium non sine ardore excernatur, et per ani syringam interna penetrantem stercoris liquor emanet. Causa morbi antecedens interna sui ablationem indicans,

phlegmatis salsi, aut putrescentis purgationem exigit, et sobriam victus rationem, quae esculentis sale nimio conditis aut eo maceratis careat, nec sint penitus insulsa, aut salis expertia, vinum album calore solis bene coctum et defecatum bibat: a cereuisia ratione lupuli qui dysuriam aut vrinae stillicidium irritare solet abstineat. Et eo quoque nomine sibi temperet ab omnibus medicamentis exquisita virtute diuretica praeditis, quae lotii sordes ad locum affectum plus satis praecipitant, de quorum numero sunt raphanus vterque, siseleos, lapis Iudaicus, cyperi et cardamomum, et id genus diureticorum calidorum. Sed ad solidationem vlceris praecipue in vesicae collo impense proderunt ea quae lotii acrimoriam obtundunt, de quorum censu est radix glicerisae, gumi dragaganti, cerasorum, succinum, ac semina melonum, cucurbitae, papaueris, nec pinearum nuclei oberint. Huius abscessus symptoma est ante maturationem in loco affectus neruoso dolor pungitiuus, et post factam suppurationem in osculo vlceris aut fistulae ardor vrinae inextinguibilis. Accersitus igitur Ratisponam, vt Episcopi huius generis apostema in perinaeo curarem, cum lotium bene coctum viderem, primo corpus et interna praecordiorum viscera subscripto leni pharmaco, nffectus loco accom modato purgaui, quod constat, medulla cassiae catharticae, stillaticii maluarum liquoris vapore per cribrum expressa pondo vntiae semis, diaphiniconis scrupulis quinque, Rhabarbari scrupulo semis, cinamomi interioris granis quinque, mixta collocentur supra

sacrisicii ex adore placentulam, et aspergantur momento seminis anisi confecti, vt flatus cassiae dissipentur, et id totum tempore antelucano, aut postquam dies illuxerit edat: tandem elapsis quinque horis prandeat, iusculum pisorum, aut duos ouorum sorbilium vitellos. Caeterum cum circa generationem saniei, vt Hippocrates ait, febris et dolor incrudescere soleat, qui cucurbitae instar, humores ad locum affectum allicit, vt dolor mitigaretur emplastrum quod partim humores affluxos resolueret, partim maturaret tale applicui, quod ex duobus aliis coadunatum, nempe ex diachylone cum gumis vntiis duabus semis, diachylonis mollis vntia vna, croci scrupulo vno, diachylonis ex gumis aceto dissolutis, ac mucillaginibus compositio passim in chirurgorum antidotariis habetur, quo ignis tepore dissoluto, aliud diachylon molle et postremo crocus in lebete additur, et in vnam massam conflantur. Molle vero diachylon constat ex seui cerui vntia vna medullae ossium cerui vntia vna semis, resinae abietis vntiis duabus drachmis septem, butyri recentis vntia semis, olei liliorum vntia semis, terebinthinae drachmissex, cerae albae vntia vna semis, his vna industria Seplasiarii lento ignis calore in sartagine liquefactis frigore coalescant, si ad maturationem efficaciora desideras, talia ex seminum lentore et gumis quoque additis in nostro et Montagnani antidotario abunde descripta inuenies. Sed incredibile dictu quam cito diachylon, sic cum altero coadunatum apostema ad suppurationem deduxerit et maturauerit, id quod non erat obscurum ex cholera et pituita apostematis

indicium. Atqui cum durities, abscessus, dolor pulsatilis mitesceret, ac collecta sanie in apicem protuberaret apostema suppuratione maturum coniiciebam. Proinde quandoquidem anus ac membra genitalia ob humorum affluxum sint putredini obno xia, ne sanies sua acredine finitima perinaeo membra, anum et vesicae ceruicem depasceret, aut vltra per sinus veluti cuniculos serperet, apertionem apostematis in loco decliuiori [gap: Greek word(s)] maturauimus, et ne saniei exitus obstrueretur, et id quod praeter naturam in loco affectus coarctaretur, quod primaria ac communis est omnium praeter naturam tumorum indicatio efflueret, in vulnus licinium ex [gap: Greek word(s)] , id est, filamentis contortum, ac ex oui albumine et vitello oleoque rosarum mixtura delibutum inseruimus, ne labra vulneris conglutinarentur, et aliquatenus ad ichoris effluuium pa terent, quam othoniis exceptam ad doloris ex in cisione mitigationem vulneri applicuimus, et em plastrum nostrum ex diachylone aut ex farinis et seminum viscedine suppuratiuum apostemati obduximus, cuius et naturalis membri caloris fotu, altero die sanies alba aequalis, et densa foetoris expers, id est, ad vnguem cocta vbertim emanauit, omnisque dolor euanuit, quo sublato solus ex omnibus symptomatis vrinae ardor reliquus erat, quem ex phlegmatis salsedine putridi partim a cerebro, partim ab epate per renes ac lumbos in vesicam defluxu oriri ex totius cor poris ac praecipue dorsi pruritu coniecimus. Verum cum in lotio squamulae furfuribus similes natarent, vesicam quoque scabie ex lotii acredine

laborare, vnde vrinae stillicidium quoque non raro patientem infestabat, non temere suspicabar. Quare piscium salsamentorumque esum, et vini potum patienti interdiximus, et vt abstemius subscripto decocto sitim leuaret ediximus, quod ex hordei integri manipulis duobus semis, glicerisae abrasae drachma vna, seminum anisi drachmis duabus semis dactylis incisis numero quinque, Sebestem pellicula incisa numero quindecim, in olla vitreata cum mensuris aquae fontis libris duodecim, donec hordeum intumesceret, decoqueretur. Nec id lotii acredinem obtundere posse, nisi terque quaterque quouis triduo resinae terebinthinae ex Cypro allatae scrupulos quinque aqua maluarum lotae, ac ex adore placentulis inuolutos mane cum illuxerit dies deglutiret, horis quinque nullo esculento vesceretur, tertia tamen ab absumpto medicamento hora, cyathum decocti cicerum modice salsam absorberet, quo quinquies aluum exonerauerat. Succedenti triduo edixi vt patiens vesperi iturus cubitum ac mane experrectus sesquicochlear syruporum de capillis Veneris vntias tres semis, de glicerisa vntiam vnam semis, vna mixtis deglutiret. Quod si quam ob causam noctes duceret insomnes, pro syrupo de glicerisa tantundem illius de papaueris cremore substituere posset. Quarto die ad Terebinthinae vsus rediit, cuius salutaris operationis successu effectum, vt aegrotus non amplius ardorem iuxta penis glandem, sed titulationem verius perciperet. Verum cum illius vsus omni aetati senili sit, vt Galenus refert, innoxius, absorptis triduo vt antea syrupis qui non

modo vrinae acrimoniam obtunderent, corpus quoque lubricum et fluidum, sed humores quoque ad excretionem praepararent virium robore illaeso quarto die tantundem terebinthinae ex adore sacrificulorum placentulis vino madidis inuolutae deglutiuit, cuius operatione humorum ad perinaeum et vesicam alluuies per secessum expurgata, ex apostemate vlcus solo ex lithargyrio diachylone sua sponte fere consolidatum, et omnis vrinae ardor sublatus fuerit. Sed si aegri vires non subsisterent, ac tam crebras alui deiectiones ferre non possent, eas septem dierum interuallo porrogare poteris. Consolidato felici artis successu apostematis vlcere, en fama quouis praepeti auium volatu velocior, cum passim alibi tum Ambergae in Palatinatus metropoli increbuit, me quibusuis etiam chironiis vlcerib. mederi posse, tum a ciue ordinis senatorij Ambergam accersitus, qui ex suppurato in perinaeo abscessu nimis sero aperto donec purulenta ichoris colluuies quae sua acredine vesicae collum arroserat, et in sinuosis apostematis anfractus illatebrauerat sua sponte erumperet, vnde tandem vlcus cauernosum in fistulam occalluit, per quam lotinm acre, consolidationem impediens destillabat, non raro quoque impetu erumpens vlceris labra distendebat. Methodum igitur curae a salubri victus ratione, causis fistulae et vlceris consolidationem remorantibus contratia auspicabar, et corpus vniuersum a noxiis humoribus ad expulsionem reseratis obstructis meatibus praeparatis, quos cum oxymelle, et syrupo ex Rhabarbaro de cichorea in aqua maluarum, capillorum

Veneris et cuscutae dissolutis, digessi quadriduum, ac tandem quinto die subscripto pharmaco expurgaui. Recipe cassiae vntiam semis, electuarij de dactylis drachmam vnam semis, Hamech scrupulos duos, dissoluantur in decocti florum et fr uctuum clarificati vntiis quatuor semis, cum modico Muchari rosarum, ne plus aequo sit amarulentum, peracta partim serosi et acris humoris excretione vt lotii acrimonia mitesceret et id medicatis viribus imbueretur, de subscriptis pastillis quouis die binos, alterum mane, alterum ad primam facem noctis edendos exhibui, qui conficiuntur ex pineis stillatitio rosarum liquore praeparatis pondo drachmarum duarum, seminum melonum scrupulis quatuor, gumi dragaganti arabici singulorum scrupulo vno, grumi cerasorum, radicum glicerisae singulorum drachma semis, cinamomi drachma vna, penidiarum vntia, sacchari in aqua rosarum et maluae singulorum quantum sufficit vntiis quatuor semis dissoluti fiat confectio ad formam rombi quadrati pondo drachmae vnius et semis, quae vesicae et meatuum vrinae asperitatem lenit et curat. Dum his vesceretur quouis quarto die quia symptoma nullum obstitit, haustum decocti ligni Guaiaci vntiarum quinque sudoriferum decumbenti in lecto, stragulis bene cooperto calidum dedi, ad proliciendum sudorem, quo acre sanguinis serum expurgaretur. Aut si quis decoctum ligni ex India fastidit, is oxymellis squillitici sesquiuntiam dissoluat in aquae fumiterrae et agrimoniae singulorum vnria vna semis tempore antelucano in aqua feruenti

calefactum ebibat in lecto, et eo sudorem affatim eliciet. His igitur quae sanguinem reddunt impurum salsedineque acrem, et eo nomine ad consolidandum vlcera infoecundum sublatis, reliquum erat vt tandem medicamentis topicis, causticis, aut sectione, fistulae callum quo vlceris aut fistulae partium agglutinatio impeditur quam primum extirparem. Proinde surculos radicis veratri nigri fistulae inserui, qui tertio die fistulae callum extererent. Post triduum extracta ellebori radice, cum interna fistulae pellicula attractioni contumax non obsequeretur, Pauli Aeginetae ac Cornelii Celsi ex praecepto Megetis consilio fretus, ex aeruginis drachmis duodecim, armoniaci tribus aceto acri exceptis, oblonga penicilla fiximus, quae medici specilla, ac turundas, et vulgus chirurgorum tentas quoque appellat, quae citra suppurationem callum arrodebant. Vt suppuratione colliquesceret ex terebinthina, ac piscium glutino, addito ex hydrargyrio puluere praecipitato, pro modulo fistulae turundas formabam, quibus infixis fistulae concauitati, et applicato ne elaberentur tenaci diachylonis emplastro, facta suppuratione in viginti quatuor horis callus liquescebat, et cum sanie frustillatim profluxit. Verum ne osculum fistulae ante exactam mundisicationem conniueret, frustula spongiae oblonga et madida fili ligatura coarctata filo deposito cauitati fistulae imposui et sinus vlceris non altiores quam subtercutaneos forcipe incidi, vt saniei effluuium vbique et vndique pateret liberum, ne intra sinuosos vlceris cuniculos delitescens, intestinum rectum et neruos

testium chremasteras arroderet. His peractis quae vlceris cauernosi et sinus callo obducti indicationes exigebant, reliquum erat vt a sordibus purulentis abstergeretur. Proinde subscriptum vnguentum othoniis, id est, linamentis discerptis ex ceptum mane et in crepusculo quoque abstersa diligenter sanie indidi, quod Seplasiarius ex his conficiebat, Melle rosato vntia vna, terebinthinae drachmis quinque, radicis aristologiae rotundae scrupulo vno, ireos, myrrhae rubeae singulorum drachma semis, aeruginis scrupulo vno granis quinque, seui hircini drachmis tribus. His in mortario calido pistello exacte coadunatis vnguentum conficiebat, quod si defuisset, vnguentum Apostolorum eius loco substituissem. Verum cum sub sordium lentore caro mollis viscidaque succreuisset, quam vnguentum praedictum abolere non potuit, et vlcus verius ichore quam sanie cocta maduit, puluere ex hydrargyrio cum aqua aurifabrorum chrisulca per alembicum praecipitato totum vlcus conspersi, et emplastro diachylone molli cooperui, post quadraginta horas emplastro sublato vlcus a sordibus et carne molli ac spuria pulueris leui rosione doloris experte insumpta purum reperi, ac sublata hydrargyrii puluere vlceris virulentia, id bonae carnis grandine rubra pullularet, nil sarcoticis quae cauitatem vlceris explerent, sed emplastris epuloticis cicatricem obducentibus opus fore arbitrabar. Eam ob rem pharmacopoeum subscriptum emplastrum quod ad omnes curationes vlceris caui ac sordidi scopos colliniat conficere iussi ea decoctionis industria ne digitos

adhaesu coinquinaret, quod Langii epuloticum nominare consueui: Accipe terebinthinae, cerusae, lithargyrii, lapidis calaminaris praeparati, olei masticini singulorum vntiam vnam, picis colophoniae, cerae singulorum drachmam semis, decoquantur lento ignis calore ad viscedinis lentorem, dein inspergantur masticis, olibani singulorum scrupuli quatuor, corallorum alborum drachma vna semis, thuris drachma vna, camphorae scrupuli duo semis, cum pistello calido exacte coadunentur, et fiat emplastrum tam sarcoticum, quam epuloticum, quo vlcus consolidatum fuit. Haec Georgi consobrine te, quem nunc post discessum Caroli V. Caesaris ex Belgico in Hispanias, apud Philippum Hispaniarum regem in Belgico eadem stipe medicinam facere intelligo, celare nolui.

MEDICVM DE REPVBLICA SYMPOSIVM. AD GENEROSVM EBERHARDVM COMITEM ab Ertbach Palatinatus Archipincernam. Epistola VI.

NON defuerunt in Palatin orum aula amici nostri, comes generose, et quidem non vulgares, quorum suffragio et tu calculum adiecisse videbaris, qui grauiter mecum expostularunt, quod iam partis medendi industria fortunae bonis, me praeclari medendi officii taederet, quo olim heroes et reges Euphorbus, Attalus, Mithridates, Romanorumque Consules et Imperatores, Cato atque Pompeius, immortale nominis sui

decus sibi comparassent. Atqui, Comes generose, quam celebre, quamque aerumnosum sit fidelis medici officium, non ignoro, quod, vt Hippocrates [gap: Greek word(s)] refert, languentes a maximis malis, doloribus, molestiis, morborum tortura et morte liberat, eosque velut ex Plutonis faucibus ereptos, vt charos cum coniuge liberos educare possint, vitali aurae reddit: at medicos vero alienis calamitatibus emacerat, sollicitudine exhaurit, contagionisque lue tandem obruit. Et quamuis in hac medicorum palaestra multos annos adeo enixe desudauerim, vtiam fere sexagenarius laboribus et curis effoetus, merito rude donari deberer, non tamen ideo meam opem et consilium miseris denegatum aegris velim, quod medendi officium sit aerumnis plenum, sed quod nemo medicorum, ob inertis vulgi imperitiam, et temerarium in re medica iudicium, superstitionibus ex suggestione cacodaemonis, qui vtramque corporis et animae salutem hominibus aeque inuidet, corruptum, suo officio illaeso nominis sui honore sibi bene conscius recte, probe ac libere fungi possit. Nosti certe omnem medendi methodum in cognitione causarum aegritudinis, quae sui per contraria causae ablationem indicant, subsistere, ad hanc extirpandam medicum tanquam ad scopum collimare oportere, sine huius cognitione medicus nec vllum corporis morbum, ne dicam naeuum, citra periculum recte curare potest. Sed, bone Deus, ignarum et imperitum philosophiae vulgus, anili muliercularum superstitione, ac Iudaeorum, pseudomedicorumque, qui nihil non audent, imposturis

et falsa sciendi persuasione seductum, non ex pathognomonicis symptomatibus, aut affecti visceris et membri dyscrasia, vel cum, vel eius compagine dissoluta vel obstructa, illiusque actione oblaesa, virtutumque naturalium operatione defecta, arteriarum pulsu, excrementorum concoctionis notis, et caeteris substantialiter inhaerentibus, causas morborumque naturas dinosci, sed ex sola lotii inspectione morborum naturas discerni posse falso atbitratur. Proinde aegrotantes de eruditione et peritia medicorum periculum ex temerario vrinarum praesagio facturi, delirae alicui mulierculae aut domestico fatuo, medico perferrendum tradunt, quo cum medicus de vita et salute aegri consultet et communicet, illique seuere, additis etiam minis, dicunt et edicunt, ne aetatem sexumque languentis, aut cuias sit, vel pathognomonica morbi accidentia, per quae eius causa dinosci possit verbulo vel nutu medico prodat, cunctaque scitu necessaria, praecer suam fatuitatem, celet. Ad haec medicus perplexus, qui ex fraudulento vrinae indicio respondeat, vel aegroto suade at, totus animi pendet et fluctuat. Tandem plus censuram populi ne eius honori derogetur, quam Deum vltorem veritus, cupidine vilis pecuniae, popularisque famae aucupio victus, ad imposturas, id est, medicorum cautelas, ab Arnaldo et Sauanorola conscriptas, tanquam ad sacram anchoram, confugit, quibus edoctus, quam ambiguis obsecro responsis, Apollinis Delphici oraculis longe obscurioribus quibus suas nugas celet, ex lotii inspectione de aegritudinis natura ac languentis salute et interitu diuinare et praeter

ingenui viri officium nugari non erubescit? At quum nullius medicorum exactam aegritudinis cognitionem ex solo vrinae indicio vnquam docuerit, quem tandem alium, oro te, huius nepharii erroris et perniciosae fraudis authorem quam cacodaemonem arbitrabimur? cuius praestigias et fraudes, in cura aegrorum plus milles mihi expertas, si commemorare vellem, epistolae limites excederem. Nam hic nempe infestus humanae salutis osor, vt corpus animamque hominis vna perderet pro veris coelitus nobis datis morborum remediis, per quae Deus, sacrosactus ille archiater, glorificaretur, nepharias per Iudaeos pseudomedicos, anus sortilegas, et pythones, praetextu medicinae, excogitauit incantationes, vnde tandem non sine aeterni Dei blasphemia inexpiabiles in sacra religione nostra idolatriae emerserint, propter quas Deus Israel non immerito Ochosiam regem, qui fatidicos Beelzebub daemonis cultores de salute sua consuluerat, grauide scalae lapsu conflictatum morbo, in lectulo decumbentem misere petdidit. Sed, comes generose, eruditione et virtutum decore illustris, hoc delirum et temerarium de aegritudinis cognitione ex vrina vulgi iudicium, ne dicam latrocinium, monachis apostatis, ardelionibus, sycophantis, Iudaeis. et id genus pseudomedicis forsan condonaremus, qui ob imperitiam philosophiae naturalis, etiam licentia magistratus ciuitatum quae euangelium profitentur, libere peccant, qui accepta ab impostoribus et Iudaeis pecunia, illis in Christianorum corporibus experimenta per mortes agere permittunt, quo marsupium

praefecti ditescat, et precio sanguinis a miseris aegris extorto aerarium locupletent, quod olim Scribae et Pharisaei, qui Christum condemnarunt in corbonam deponere dedignati sunt. O execranda magistratus auaritia, quae medicos et aegros perdit, ac Iudaeos et impostores alit et tuetur. Probe ait Diphilus, [gap: Greek word(s)] : Nisi captatio lucri esset, nemo improbe ageret. Vnde Sophocles lucrum etiam mendacio et fraude partum dulce et iucundum esse asseruit: ob id tributum de vrinis, ad artificium fullonum diuenditis, Caesari Vespasiano non foetebat. Sic turpe ex vrinarum iudiciis lucrum medicis auaris non male olet, quos vt Galenus ait, [gap: Greek word(s)] , id est, non tam pecuniae cupidos, quam in curandis aegris laboriosos et sollicitos esse oportet. Obsceleratum pecuniae aucupium, quid non mortalia pectora audere cogis? Forsan parum esset miseros pecunia expilare aegros, nisi vitam vna illis adimerent, totque a pseudomedicis latrocinia, ne dicam homicidia, senatus indulgentia perpetrarentur. Hos vt aliquando ad frugem solidae eruditionis et probitatis redire possint, quam parum vrinae obseruatio et cognitionem et curam aegritudinis conferat, vna cum Gal li. de praenotionib. Hipp. 2. docebimus: Nulla morborum signa [gap: Greek word(s)] aut [gap: Greek word(s)] per vrinam exacte dinosci, sed vrinam tantum affectum, aut si mauis dicere dispositionem partium epatis, renum, vesicae, et venosi vasorum generis sanguinem continentium, virtutisque naturalis humores generantis et digerentis robur ac imbecillitatem ostendere.

Aliorum vero morborum, qui cerebrum, pectus, pulmonem, splenem, intestina, et articulos, citra febrim, infestant, alia sunt cognitionis, decoctionis et crisis signa. Nam quae vrinae signa passim ab Hippocrate in Aphorismis, et libr. de crisi, et prognosticis sunt tradita, in febrilibus tantum morbis futurae crisis, et concoctionis indicia sunt. At nostrates medici ex lotii inspectione indiscriminatim in quauis aegritudine de salute et interitu patientis, et salubri aut exitiali aegritudinis crisi temere pronunciare praesagireque audent, totamque iudicandi morbos industriam in vrinarum obseruatione consistere arbitrantur: quum veteres medici ex sudore in balneis strigili excepto, humorum in vniuerso corpore dispositionem exactius quam ex vrina deprehenderint: quod Galenus libro quarto salubrium his verbis affirmat: [gap: Greek word(s)] . Tam graui Hippocratis Galenique testimonio conuictus, fateberis oportet, Damascenum et Rasim libro Aphorismorum sexto recte medicos admonere, ne temere ex vrina de aegritudine quicquam statuant, nisi prius aegrum viderint: nec erubescant de singulis aegritudinis accidentibus perconctari. Et quamuis ista nouerint, attamen nostrates medici veste serica inauratisque gemmarum annulis decori, domi veluti pro tribunali sedentes, sententiam de aegrotantis morte laturi, ob vile pecuniolae lucrum, pro quo vix publicum scortum se prostitueret, ex lotii inspectione, velut ex tripode Apollinis,

non viso aegro, de aegritudinis causa, perfricta fronte nugari non desinunt: quam quum non intelligant vel curare nesciunt, tandem culpam morbi, vel in philtra aut veneficia et incantationes referunt, et fascinationes vicinorum culpantur, quibus medicus ignorantiam suam velet, quae plebs, rerum naturalium imperita, et natura, superstitionibus addicta procliuis, vt credat, despecto aeterni Dei praesidio, et neglecto medicorum subsidio, tandem ad ariolos, fatidicos daemonum cultores, sagas et anus fatidicas confugit, illorum opem et consilium implorat, ac tandem amuleta ab his magno precio redempta, in collo pendula contra morbum defert. Carmina quoque, quibus expiet morbos sedulo addiscit, quibus plebs ignara plus sese daemonibus quam Christo deuouet. Vnde tot superstitiones, idolatriae, et falsa morborum remedia in medicinam irrepserunt vt facilius quis velut alter Her cules, Augiae stabulum expurgaret, quam prauas et impias vulgi opiniones ex medicorum imperitia conceptas, extirparet. Nam quam ineluibilis sit prauae opinionis pertinacia, Galenus noster medicorum coryphaeus, his verbis scite docet: [gap: Greek word(s)] . Id est: Nulla est adeo ineluibilis tinctura, vt praua sine ratione concepta ad falsa dogmata affectio. Non enim speres in his educatos resipiscere aut ad frugem veritatis reduci posse. Nam ait: [gap: Greek word(s)] . id est: Adeo obstinax et indelebile vitium est ignorantia

magna magna, praecipue si superbiae coniuncta fuerit. Quo sana recens testa odore primum imbuta fuerit, hunc perpetuo retinet, huic longe minori labore remedia, quibus corpus a morbis expurgetur, quam quibus mens prauis imbuta opinionibus expietur, inuenias. Accipisne igitur modo, generose comes, iustas causas, propter quas hoc seculo medendi officii me taedeat. Nec video qua ratione quis tantis malis obuiam iri possit, ni si magistratus praeclara philosophiae studia, vitio temporis collapsa, instaurauerint, et expulsis in re medica impostoribus, medicos eruditione, probitare et experientia claros, suis praefecerint subditis: quae res mihi ansam dedit, vt quum graui decumberem aegritudine, ne bonas horas, quantum per morbi afflictionem mihi licuit ma le collocarem, quodam symposii dialogo docerem, quantum reip. interesset, paedotribas, viros in sacra scriptura, iurisprudentia, et re medica spe ctantes alere, nil admireris generose comes nos grauissimas de rep. causas in symposio tractare. Hic. n. mos non tantum apud Graecorum et Indorum Philosophos Brachmannos sed apud Duces, Reges et Imperatores, qui habenas totius terrarum orbis administrabant, quondam inoleuit. Proinde Nestor apud Homer. Iliados 1. suadet Agamemnoni, Graecorum in bello Troiano regi, accersitis senioribus de afflictis Graecorum rebus in sym posio consultare: [gap: Greek word(s)] : inquit, [gap: Greek word(s)] . Persae quoque, vt Xenophon refert, temulentide rebus bellicis consultabant, vt quisque vino cordatior factus, suum de repub. consilium liberius referret, altero tandem

die sobrii, quid facto opus esset decernebant. Et Rhodii lege cauebant, vt proceres eorum quid mane facere expediret vna conuiuati deliberaret. Dum valetudinarium me ex Caesarianis castris, generose Comes, tempestate hyberna grauique conflictatum morbo illustrissimi nostri aula Principis reducem excepisset, ac ne vitiato ex colluuione catarrhi pulmone contabescerem, pectusque domi medicaminibus, certe medicorum vulgo ignotis, ab Empyemate expurgarem, ac tandem vires corporis languore effoetas reficerem, venit ad aedes meas Philippus Moguntini praesulis medicus, veterem visurus amicum, ac curationis meae methodum perscrutatus, subridens: Plerique, aiebat, Medici neglecto, corporis auriga, animo, solum in curandi corporis scopum oculos defigunt, qui tantum abest vt colliment, vt toto etiam aberrent coelo. Quippe cum hominis compago non tantum ex corporea elementorum mole, sed aethereo quoque spiritu, virtutibus intelligentiarum imburo, praeside Genio, per astrorum orbes corpori illapso coelitus, constet, amboque ad obeundas eorum actiones, mutua, certa lege consortii, opera egeant, nisi concorditer conspirent, quis inculpatam vtriusque sanitatem subsistere posse affirmab it? Recte Medius fidius Plato ille tuus amasius, sanitatem communem corporis animique concordiam in Timaeo definiuit. Si quam praesens sit animi in corpus imperium ignoras, contemplare, quaeso, impraegnatarum desideria, quorum rei expetitae stigmata tenero foetus corpori in vtero matris inuruntur. En pauones dum

ouis incubant, candido circumsepti velamine, albos imaginati parturiunt pullos. Corpus igitur ab anima alterari, et in id tam bona quam ma la defluere non inficiaberis. Recte sane Xamolxis, sacer Getarum magus et rex, Pythagorica Aegyptiorum Philosophia instructus, imprimis animam salubribus curare remediis suasit. Porro si corpus tuum, vel athletarum victu refectum, sanguine succiplenum turgeat, nisi animum a moerore et edacibus curis, quae non minus corpus quam vultures Tityiiecur arrodunt, congenitumque in ossibus exiccant humorem, exoneraueris, corpus tuum a tabe vindicare non poteris. Quare, aiebat, mi Langi, ne emporium, vtriusque animae et corporis medicinae, te deficiat, conuiuium, nouenarii musarum numeri oblitus, ne turba foret turbulenta, quinque tantum viris indixi sobriis, omnifaria eruditione spectatis, laeti alacritate animi, diserta morum vrbanitate, corporis elegantia, facetiarum sale, nemini secundis, nempe Theophilo diuini verbi concionatori, Vlpiano Iurisprudentiae consulto, Auerbachio Medico, Aristarcho grammatico, quibus vt tu quintus intersis oro, si modo perpenderis conuiuium esse amicitiae philtrum, beneuolentiae parentem, commilitonum homiliam, alacritatis animi pabulum, non aberis, scio. Et ne sumptuariae legis Fanniae aut Liciniae mulcta cor ripiamur, non erit illa adicialis coena, ferculorum Antonii consulis et Cleopatrae vniones aceto dissolutos absorbentis, luxuria instructa: aut in qua Porcus Troianus omnifario animalium et volucrum tostarum genere, vt equus Troianus

militibus refertus, apponatur, sed sobrium et frugi illud conuiuium, quale veteres [gap: Greek word(s)] appellabant, in quo [gap: Greek word(s)] , id est, ciborum dispen sator et dissector singulis coepulonibus singulas aues, carnis suillae leporisque frustum et pisces in sartagine frictos, ac ex sesamo et melle placentulam, offerebat. Aderunt et cancri contra pulmonis tabem et suppurationem a Medicis decantati. In hoc, vt Homerus ait, [gap: Greek word(s)] , quantum quisque aut edere aut bibere volet penes eum arbitrium erit. Et ne quid quod vel ad corporis vel animi robur conferre poterit, desideretur, aderit et vinum, teste Platone, timoris pharmacum, senectutis refocillatio, moeroris et inopiae obliuio, somui illecebra, spiritus ex puriori sanguine geniti fomes, fortitudinis calcar, mentis ingeniique incitabulum, quo vt ferrum igne, ita animus vino moderate sumpto mitescit. Scite igitur Xeno philosophus ait: vt lupini amari crebra aquarum aspergine macerati dulcescunt: ita animus vino irrigatus mitescit. Et Galenus tuus, [gap: Greek word(s)] , ait, [gap: Greek word(s)] , id est: tristitiam et moerorem vinum bibitum alleuiat omnem. [gap: Greek word(s)] , ait Aristophan. [gap: Greek word(s)] , id est, vinum lac veneris dulcisque porus. Et vt omnis ab hoc conuiuio et animo tuo eliminetur tristiria, aderit et vinum ex Enulae siue helenii radice defrutum, quod non modo [gap: Greek word(s)] , qui erecta ob pulmonis repletionem ceruice spirare cogun tur, prodest, sed et animum exhilarat. Hanc virtu tis herbarum exploratores fuisse celebrem illam Oenopiam radicem, ab Oenopione Dionysii, qui primus

vites rubri vini feraces Chios inserere docuit, dictam, qua in Aegypto a Polydamna regis Theonis vxore, Helena donata, ex ea fertur praeclarum illud, omnis luctus et moeroris antidotum vinum Nepenthes, Menelao ac Telemacho Vlyssis filio, vt calamitatum planctus obliuiscerentur, confecisse, de quo Homerus ita cecinit erudite:

Atqui exactius illius compositionem scrutantur, fuisse Oenotherae herbae radicem asserunt, amygdalarum foliis rosarumque flore virentis, quae siccata vinum olet, ac non hominibus modo hilaritatem conciliat, sed eius viribus, vt Crateias refert, atrocitas animalium hominumque mitescit, feraeque cicures fiunt. Harum viribus vinum imbuemus, floresque buglossae inspargemus, his ab animo et pectore tuo curas moesticiamque arcebimus quibus animus languet, et cor pus tabescit, hilaritare vtrumque grato iuuentutis flore repullulat: ob id musica laetitiae incitabulum, Arcadum, Graecorum, Romanorumque conuiuia adornabat, quorum maiores natu, magnifica heroum gesta ad lyram in conuiuiis decantabant, vt iuuentus virtutis aemula ad similia pro natalisolo obeunda alacrior redderetur. Quae obsecrote, mens hominis ita torpet, vt quamuis dissimulet, non cognata musices harmonia oblectaretur? Coelestis certe illa mundi anima, vnde hominum pecudumque genus vitaeque volucrum, Et quae marmoreo fert monstra sub aequore pontus, vitam habent, ex aetherea musica constat.

Huius nostra virtutis anima per intelligentias particeps, et adhuc conscia, memoriam numerorum et musices secum in corpus nostrum detulit, ac se illi certa lege consortii ita agglutinauit: quo tanta est mentibus hominum et corporibus sympathiae oborta affinitas, vt pleraque mentis et morborum corporis communia sint remedia. Vnde non temere pleraeque Graecorum ciuitates, teste Martiano Capella, sanciuerunt, vt perturbationes animorum et morbi corporum ad lyrae modulos curarentur. Hinc olim remedia aegris praestantes, ait Macrobius, prae cinere dicebantur. Et Xenocrates lymphatos modulis carminum a dementia liberauit. Quare facile adducor vt libentius Aristoteli credam, equos lymphatos desperata rabie correptos, solo tibiarum concentu mitescere. Nil igitur mirum a Theophrasto memoriae proditum Ischiaticorum dolores lenibus tibiarum Phrygiae modulis sedatos, tibicinemque scite et modulate canentem viperarum morsibus mederi. Accipis ne iam quam atroces corporis morbos musica expurget? At modo quam praesens sit affectuum mentis aegre remedium, vel ex hoc coniicere poteris, quod nullum sit tam ferreum ferarum hominumque pectus, etiam Hyrcana tigride ferocius, quod musicae concentu non demulceretur, qua Orpheus animalia rationis expertia, Amphion saxa carminibus ad sese illexit et traxit. Haec certe curas egerit fortitudinem et iram suggerit, somnum conciliat, et clementiam suadet, [gap: Greek word(s)] taciturnum facit affabilem. Sic Timotheus musicus dum

Palladis encomium supremis fidibus decantaret, Alexandrum relicta coena, arma induere adegit. Mutatis tandem ad postremas chordas modulis, armis exutum, rursum discumbere fecit. Nam Musica, vt ait Anaxilas comicus, [gap: Greek word(s)] : Mores docet, iratos discrepantesque opiniones lenit. Cui non Taurominitani adolescentis furor notus est? qui dum riualis domum igne ferroque deuastaturus, amicorum precibus vt ab incepto desisteret, persuaderi non posset, Pythagorae blandis Phrygii toni modulis mitigatus resipiscebat. Et Homericus Achilles ac Clinias Pythagoricus ira perciti, [gap: Greek word(s)] , cithara mansuefacti sunt. Sic Sauli regis anima dum maligno affligeretur spiritu, solius Dauidicae citharae modulis refocillata est. Intellexisti ne igitur, inquit, corpus sine anima, et vicissim, non posse recte valere, pleraque illis esse communia remedia, in quorum censu hilaritas vel primas habet, quam nec apud pharmacopolas aut Seplasiarios venalem reperies, hanc conuiuium nostrum ita vt accepisti adornatum tibi gratuito pnstare poterit: vt hac libere fruaris, abdicatis caeteris negotiis, cras in hortulo meo adsis.

His rationibus, Comes generose, ex sacris phi losophiae penetralibus et sacris Aesculapii adytis depromptis a Philippo, meo olim in Academia Bononiensi commilitone, persuasus, altero die ad designatum in horto conuiuii locum veni, in quo an magis ornamentorum apparatum, aut naturalem amoenitatem et loci situm admirari debeam, non facile dixerim. Ab Oriente quidem

et septentrione sereni salubribus flatibus aeris patebat: Ab occasu et Meridie solis aestui, ac morbifero Austri tepori, montes quercub. fagis, atque castanearum arboribus, vmbrosi, obstabant. Ex horum radicib. et scopulis lympidissimi aquarum fontes ita vbertim scaturiebant, vt ex horum colluuione ingens concreuerit amnis, cuius effluxu cespes horti innumera florum varietate versicolor irrigabatur: in illius gurgite micante sub arborum vmbra solis splendore, culicum venatu pisces Carpiones, Salmuli, Percae, et Erythrophthalmi colludebant, quos partim lumbricis caphura delibutis, ac tandem hamo affixis inescatos cepimus. Plerique vero in latebris ripae sub oxyacanthae, rosarum, et rubi vepribus securi delitescebant, in quibus cameratos texentes nidos, luscinia amnis accola, merulae, regaliolus, carduellae, tam iucunda occinebant melodia, vt Sirenes adesse suspicareris. Has ne interturbaremus, interim sub vitium cameris in vmbra deambulauimus. Et ne sub Caniculae aestu refugium deesset, non longe aberat ingens arborum sylua, quae etiam biferis in Alcinoi regis Phaeacum viridario arboribus, amoenitate non cederent. Sub his mensa, supellectile ex auro et argento conflara ab ancillis adornabatur. Nec longe aberat vnguentum pholiatum ex malobathri foliis, et alterum ex nardi spica confectum, quo quisque conuiuarum lotus se inungere posset. et aer vt salubrior redderetur, odorata Cyphi confectione et incenso diis dicato suffumigabatur. Ad hanc mensam ab Oeconomo discumbere et pergraecari iussi, confestim duae venustae

Aquam stillaricii rosarum et florum lauendulae liquoris manibus in subiectam peluim inspargebat, ne manibus illotis discumberemus. Altera conuiuis serta ex polygonio rosarum floribus et callitricho contexta, quibusmedica, contra ex [gap: Greek word(s)] et vino cephal algiam, vis inest, offerebat: quibus coronati discumbebamus. Et dum nobis exercitio naturali corporis calore aucto, esurientibus fercula laute et opipare instructa offerrentur, tacitique illis vesceremur, tum Philippus, Quid haec velut in Pythagorae schola sibi vellet taciturnitas percunctatus: Non certe, inquit, conuiuas inter epulas, velut Athenis in iudicio Areopagitas decere silentium, cum non minus vini dulcedine exhilarent verba conuiuium. Cui ego, ô Philippe, tibi assentior aiebam. Caeterum cum [gap: Greek word(s)] instituere receperis, cuius id iuris erat, vt qui griphum sibi obiectum non dissoluisset, huic vt salsam hau riret potionem, muscta irrogabatur: qui vero griphum explicuisset, carnis portione donabatur. Proinde ne hanc dederis Aristarcho, obsecro, ni aenigma meum enodauerit, quod et Teucros Poeta in [gap: Greek word(s)] ita recenset:

Tum Aristarchus, Sunt, inquit, aues albicantibus plumis insignes, nuper ex nouis insulis ad nos in Europam delatae, Apodes, quae cum pedibus careant, inutuo amplexu, rostro repando,

sese in aere librant pendulae, sibiipsis incubant, defessae teneriorem arboris surculum amplectentes oblongioribus caudae pennis pendulae quiescunt. Verum quandoquidem ossibus non careant, Teucrum cochleas, id est, limaces nostras definire arbitror, quae pedibus, spinis ossibusque carent, ac testaceum dorsum habeant, oculos in exertis longioribus carunculis, modo emissitios, modo reconditos habeant, quas semper ideo in deliciis habui, quod illarum esu et liquore per alembicum stillaticio, ex catarrho, Empyemate et pleuritide pthisicos sanitati restitui: ex illarum viscositate non raro emplastrum enaema confeci. At Auerbachius nos interpellans, Multo magis, inquit, Symphosii veteris poe tae aenigma me torquet. Fungere igitur officio tuo Aristarche, et quid his carminibus Symphosius velit edissere:

Vita mihi mors est, morior si coepero nasci:
Sed prius est fatum leti, quam lucis origo.
Sic solos Manes ipsos mihi dico parentes.

Ad haec Aristarchus Phoenicem, inquit, illam foelicis Arabiae vnicam auem esse diuino, quae coniugii expers seniique pertaesa, tandem innido ex cinamomi, balsami, thuris, ac Casiae surculis contexto, aestu solis incenso, sese comburit, ac ex cinere reuiuiscens iuuenescit. Sed ne, dum ego interpretis officio fungor, interim dentes ferientur, dicamus alternis. Proinde tu Vlpiane si quid iste Timocleos [gap: Greek word(s)] griphus, designauerit, vere vaticinatus fueris, pro iureconsulto, Del phico Apollinis nomiuete dignabor: [gap: Greek word(s)]

Tum Vlpianus, non aliud honorificentius quam iusti Iurisconsulti affecto nomen Sed quaeso te cui hoc Timoclis aenigma magis quam conuiuiorum mensae quadrare possit? Haec medius fidius apta est vitae nutrix, hostis inediae, custos amicitiae, et aegre saturabilis famis Medicus. Ad haec Philippus noster Symposiarcha Deum deprecatus, vt et sua conuiuii mensa his viribus praedita nos saturos, incolumes, felicesque amicos redderet laetos: Heus, inquit, puer confestim accerse Musicos, cithara, lyra, et fidibus peritos, qui diuersis carminum melodiis, praeclara Heroum gesta decantent, conuiuarumque animos exhilarent: interim tu secundam bellariis mesam adorna, nucibus, myristicis, mespilis, cerasis, cortoniis, et corticibus Medicae mali Attico melle bene despumato conditis. Et ne Langii nostri valetudinarii obliuiscamur, ficus pingues, palmarum dactylos, ac strobilos siue pineas zaccaro obductas, quae pectoris empyema expurgent, apponito. Quid multis? Quaecunque M. Varro in lepidissima Menippea satyra ad Symposii decorum spectare ait, non neglecta sunt. Nam et belli erant homunculi collecti, lectus locus, tempus electum, apparatusquoque non neglectus. Certe erat non tantum lauticia ferculorum ita opipare instructum, vt quamuis inexplebilem famem, Graecis [gap: Greek word(s)] dictam, compescete posset, sed omnifaria conuiuarum disputationis eruditione ac facetiarum sale ita conditum et excultum fuit, vt non tam corpus quam animus pasceretur, nempe quum de more veterum secundae mensae tragemata nobis fere saturis, post

soluta nonnulla facetiarum aenigmata, offerrentur. Deus bone quanta animorum alacritate, quarum artium vsus Reipub. maxime interesset, disserebatur. Tunc Theophilus Theologiam caeteris praelaturus, dicere coepit. Non possum non satis admirari Ethnicorum in deos fiduciam, qui nec priuatam, nec Rempublicam saluam fore crediderant, nisi diis eorum turelaribus ac penatibus, quos ideo pius ille Aeneas secum in bellum deferebat, sacra rite persoluissent: Nec oppidum vllis tormentis aut hostium machinis expugnatum iri, nisi Numen, illud ciuitatis praesidium, certis euocassent carminibus. At nos Christicolae, ah nimium nostris freti viribus, securi, quamuis, nisi Christo protectore et architecto, incassum ciuitatis custodes laboraturos, admoniti, parum pensi habemus, quae veri Dei vera sit pietas et religio, Theologiam negligimus, quae cum sola veram omnipotentis Dei cognitionem, in qua summa sapientia et salus animarum subsistit, edocet, tum illius summi boni cultum, ablatis superstitionibus, rite praescribit: Cuius munificentia hospes his ferculis et dapibus nos saturauit: cuius denique salutifero verbo animus noster veluti nectare et ambrosia pascitur, a peccatorum labe, morborum animi contagione, expiatur: quo instructus, prius libidine vitiorum effrenis ita mitescit, vt libens colla dominorum iugo subdat, et sponte humanis diuinisque legibus pareat: qua sola obedientia Respublica floret et feliciter administratur. Nec est vllum delictorum genus, quod Moyses in suo Pentateucho, etiam adiuncta poena, non vetuisset,

a qua tandem lex gratiae per Christum promulgata, non holocaustis, aut, vt olim, humanis hostiis, et corporum carnificina, sed poenitentia, deprecationibus, per meritum sacrosanctae passionis Christi nos vindicauit gratuito, et nos legis Mosaicae immunes in libertatem Christianam asseruit. Proinde Iurisconsultorum prudentia ad Reipubl. administrationem nihil opus affirmauit. Ad haec Vlpianus Nomophylax subridens: Boni inquit, ô Theophile, consulas, praeter decorum sermonem tuum interpellare cogor, in quo paucis multa de aeterna hominis salute et iustitia praefatus, magna polliceris, iustitiae legalis plane oblitus, quae certe homines, durum ac ferrei pectoris olim Deucalionis et Pyrrhae genus, spelea ferarum incolentes, glande pro frugibus saturatos, ac legitimi comugii nescios, praescripta ciuili viuendi ratione, dulci pacis tranquillitate, vt oppida conderent, et condita tranquille incolerent, illexit. Et si legum inuentio ab Aegyptiis Isidi, ab antiquissimis Atheniensib. Cereri, qui ob originis vetustatem, ac si primi mortalium ex terra prodiissent, argenteas cicada, in galeis deferebant, accepta referretur, tamen aeque ac tua sacrosanctae legisiustitia ex sacrario diuinae mentis profluxit in mentes sapientium, qui scriptis legibus eam promulgarunt. Proinde libro secundo de legibus Cicero, et in vndecima Philip. idem clarius: Orta est, inquit, lex simul cum mente diuina. Nam lex vera ac Princeps apta ad iubendum et vetandum, est recta summi Iouis ratio. Ergo ait, vt illa diuina mens summa lex est, ita perfecta est in mente sapientis. Proinde

non sine numinis afflatu Moyses ille Domini exerciuutm legislator, et post eum Draco et Minos ac Solon, Atheniensium Areopagirae caeterique 12. tabularum auctores, leges rogarunt, quibus effectum, vt quisque agros suos colere, illaesa coniugii castitate liberos educare, et pecora secure pascere possit: et mercator impiger per mare per terras ad extremos Indos et Seres, suas merces tuto deferre, ac pro aromatibus, velleribus, et serico commutare possit, ac tandem bonis partis cum liberis et amata coniuge tranquille frui et pergraecari: quas Cretenses tam sancte obseruari voluerunt, vt Thallus substitutus a Minoe rege iudex, ter quotannis Cretensium pagos perlustraret, leges eorum obseruaturus, quas aereis insculptas tabulis circumferebat, aereas eo nomine dictas. Nec temere Graeciae magistratus Nomophylaces, legum custodes, instituerunt, qui ciues bonos vittutum praemiis et encomiis decorarent, legum vero praeuaricatoribus poenam irrogarent. Nam vt Plato de Republ. ait: Dare poenas maxima mali depulsio est, subditosque prudentiores et iustiores reddit, Medicina iniquitatis est iudicium. Quid multis? Rem totam Cicero in oratione pro Cluentio, hoc complectitur epilogo: Mens, inquit, et animus, consilium ac sententia ciuitatis, posita est in legibus. Nam vt corporis nostri vires absque mentis robore languent: sic ciuitas sine legibus disperit: quas scite Porcius Cato, ciuitatis neruos et robur appellabat. His certe, ne vlla vis ciuibus inferatur, sicarii, fures, ac foederum et coniugalis thori violatores, seuere coercentur.

Nemo igitur inficiabitur legalis iuris prudentiam non minus Theologia ad incrementum et tranquillum Reipub. statum conferre plurimum. En, si libet, audiamus Aristarchum in Graecorum legibus educatum, cuius suffragii calculum non vereor mihi defuturum. Tum Aristarchus: Praeter officium, inquit, Grammatici est, de rebus tam arduis et diuinis quicquam statuere: Verum ne tamen asymbolus huc accessisse videar, quid ego in Republ. instauranda maxime desiderem, paucis explicabo, id est liberorum Educatio. Nec temere Plato Moyses ille Atticus, ciuitates hortis foecunditate amoenis comparare solebat, in quibus nisi olitor, antequam frugiferae arbores, fulmine, chalaxia, aut grandine dissipatae, vel teredinibus, et circa radices a subterraneis vermib. arrosae, marcescant, nouellas inserat arbores, quarum luxuriantes praescindas surculos, distortos corrigat, vitia emendet, hortus dispereat necesse est. Pariter si proceres ciuitatis, qui alios senili prudentia et consilio antecellebant, interierint, quos obsecro in illorum subsellia surrogabis? si non aderit Paedotriba, qui vestros liberos in timore Dei et illius cultu virtutibus imbuat, artes ingenuo homine dignas edoceat, praecocia illorum et affectibus obnoxia ingenia coherceat, et vitia corrigat, quid aliud speres futurum, quam ciuitatem iuuenili consilio, vt Roboae Israelitarum regis regnum, periclitari et desolatum iri? Ob id Socrates ad Demonicum inquit: Non noui certe cui rei, quisquis mentis compos est, maiorem impendere operam debeat, quam vt filium suum optimum reddat, illique praeceptorem, pietate, eruditione, sestiua

morum vrbanitate spectatum, qui filio exemplo esse possit, maiori studio seligat, quam aurum et argentum ac gemmas in metallorum scaptensulis inquirit et eruit. Et Crates philosophus in altam vrbis speculam conscendens, fertur in haec proruisse verba: Quo ruitis homines caeci, qui omne in coaceruandis pecuniis studium collocatis, educationis vero filiorum, quibus eas relicturi estis, nullam habetis rationem? adeo ne delirus liberorum amor ita oculos mentis vestrae perstrinxit, vt nil vos pudeat stulto successori tantas opes tanto labore et sudore partas, relinquere, quas tandem cum helluonibus et scortis turpiter insumat? Non vulgari igitur praeconio Aemilius Paulus, Romanus consul, dignus, qui tota Macedonum gaza victor potitus, ex tam opulenta regis praeda nil praeter duos libros ex regia bibliotheca accepit, quos filiis suis dono dedit. Tanto maius illi studium fuit filiorum indolem liberalibus excolere disciplinis, quam regalibus ditescere opibus. At illud eiusdem Pauli consulis factum longe memorabilius, qui deuicto Perseo nil impensius ab Atheniensibus efflagitauit, quam vt Metrodorum pictorem et philosophum, Carneadis auditorem, liberis suis praeceptorem mitterent. quod obtinuit. Nil pudet vos plus operae in erudiendis bestiis, quam in educandis filiis impendere. Elephantes funambulos facitis, Graecosque scribere characteres: coruos, turdos, psit tacos et picas diurna et nocturna opera humanae vocis modulos canere, Graece et Latine loqui docetis: liberos vestros plane amusos et elingues, omniumque, praeter vernaculi idiomatis ignaros

relinquitis. Nil pudet vos, Ethnicos maiorem puerilis educationis rationem habuisse, quam vos in Christianorum Republica habere conspicimus. Lycurgus Spartanorum legislator, ex senioribus puerorum moderatores, quos [gap: Greek word(s)] appellabat, instituit, quibus adolescentes impuberes virgarum fasces praeferebant: hos in concionem accersitos ad virtutis amorem, vitae honestatem, parentum aclegum obedientiam admonebant, non obtemperantes flagris caedebant. Caeterum quantum intersit Reipublicae non modo vulgaris classis pueros, sed praecipue procerum et principum supremae classis generosos liberos recte educare, vel ex hoc coniicere potestis, quod illis, cum adoleuerint, quo maiora sint Reipublicae obeunda officia, eo plura illos sapere oportere, foelicesque tum fore ciuitates veteres testatisunt, si docti et probe educati habenas Reipublicae administrauerint. Proinde Persae ex vniuersa regione quatuor viros eruditione et morum grauitate venerandos delectos, regiis et nobilium pueris praeficiebant. Horum primus pueros regali stirpe natos Zoroastris Magiam, id est, Deorum cultum et regum instituta docebat. Secundus, quum apud Persas mendacio nil turpius, veritatem, quae fidei fundamentum et iustitiae perpetua comes est, tota vita colere eos admonebat. Tertius, rationem, qua vitam ab affectuum et vitiorum imperio liberam, traducerent, praescribebat. Quartus, vt omnem seruilem timorem ex animo excuterent, et in obeundis publicis negotiis constantes, fortes,

magnanimique adessent, adhortabatur eos. His praeceptis generosa Persarum iuuentus, dum ephebis excessisset, erudiebatur. At vestrorum Principum liberos, nondum decem annos natos, omnis eruditionis pertaesos, iam manum virgulae subducere pudet: tandem in omni omnium rerum luxu, venatione, ludo, et compotatione educati, qualia sint futura Reipubl. capita, vos facile potestis animo metiri, et vos videritis. Quare ô Theophile et Vlpiane, Remp. vestram nulla ratione subsistere posse his rationibus euici, nisi praeclaram iuuentutis in verae pietatis cultu et liberalibus disciplinis educationem institueritis, et praeceptores eruditione et probitate morum spectatos illi praefeceritis, quos hactenus, pace vestra dixerim, nec pluris agasonibus fecistis, nec pluris eorum operam conduxistis. Niligitur mirum, filios vestros non amore literarum illectos, sed verberibus ad bonas capessendas literas, vt asinos, compulsos, nil illis doctiores vel prudentiores redditos. Quippe plus pensi habetis, vt equi, mulae et asini vestri recte curentur, quam vt liberi de vestro sanguine prognati salubri victus ratione et bonis disciplinis probe educentur, et tenera illorum indoles virtutibus excoleretur. Adeo nulla est in Rempubl. vestra [gap: Greek word(s)] , quam Diogenes philosophus ait, [gap: Greek word(s)] . id est, Disciplinam esse iuuenibus prudentiam, senioribus consolamen, pauperibus diuitias, diuitibus vero decorem. Dum haec subiratus dixisset Aristarchus, et ego iam fere satur, vt inuiserem

aegros, abitum maturarem, id obseruans Vlpianus, Quid ita, inquit, tu Langi pedem extra consessum, vt asymbolus abiturus, profers clanculum? Id neutiquam tibi permittemus, nisi et tu quid de tali Reipubl. constitutione, a nobis tribus designata, sentias, ingenue pronuncies. Tum ego causatus negocia, Non, inquam, miseret vos aegrorum, quorum eiulatus hic ex proximo Xenodochio auditis? non miseret vos vestrorum ciuium, qui tot variis morborum cruciatibus distorquentur, vt in aereo Phalaridis Tauro torti vix lamentabilius reboarent? En huic podagra diuelluntur artus, huic pleuritide latera vt cuspide punguntur, hic febre aestuat, alter marasmo tabescit: praestaret mori quam tam valetudinarium viuere. Tandem ô Theophile, quibus fretus auxiliis, a saeua hac morborum tyrannide ciues tuos vindicabis? Dum pestis domi grassaretur, in solum Deum, verum fateor illum archiatrum, spretis Medicorum remediis, confidendum e suggestu declamabas: quae natura, Deo auspice, in salutem aegrorum produxit, haec neque Deus Israel, et vnigenitus eius filius Christus, dum deploratos aegros vitae restitueret, et sancti Patriarchae, vt diuini operis in rebus desperatis maiestas illucesceret, aspernati sunt. Et Rachel venusta, sed sterilis Iacobi vxor, quamuis foecunditatem a Deo precario obtinuerat, non prius tamen concipere potuit, quam poma Mandragorae a sorore Lya accepta degustasset, quorum foecundas vires pleraeque Bononiensium vxores, me consule, expertae, et illorum ex vino decoctum, ac

passim illa decantata mulierum Medicina tryphera magna, opere testatur. Nunquid Tobias vir pius, sed caecus, quamuis in protectione Dei ac angelorum viueret, filium tamen ab daemonii vxoris afflictione, nisi accensi iecoris piscis nidore, liberare non potuit: nec pater ipse visum recuperare, nisi felle piscis caligantes inunxisset oculos. Et hodie Medici albugines oculorum non tantum felle piscium, sed quorundam volucrum raptu viuentium foeliciter curant. Sic oculos natura caeci Christus non verbo tantum, sed sputi linimine terra commixti illustrauit. Certe vel hoc seculo saliua hominis ieiuni lippitudini oculorum medetur. Sic ciuis in Alexandria caecus, dum Vespasianus supplicis ad genua deuoluti caecos oculorum orbes saliuali oris excremento aspersisset, visum recuperauit. Et quamuis Deus Israel Ezechiae vitam 15. annos prorogasset, tamen absque de ficubus emplastro apostema eius curari noluit: nempe, vt Deus naturae et medicaminum auctor, in operibus naturae glorificaretur. His edoctus exemplis fateberis a Dei praesidio Medicinae subsidium seiungi non oportere. Quare verbis Iesu Syrach pro concione populo edicito, vt honoret Medicum, quem ob necessitatem creauit altissimus, qui de terra procreauit Medicinam, quam vir sapiens non despiciet. Nam et Magi sapientes veterum Theologi nec numina litare solis verbis, nec spiritus iratos vt placidi sacris interessent, nec fascinationes ac veneficia, expiare absque aromatum, lapidum et herbarum, Alyssi, Hypericonis, ac Moly viribus, poterant.

Vnde vel hodie, ô Theophile, in templis tuis atque circa defunctorum sepulchra suffitus thymiamatis et thuris inoleuit. Accipe locuples diuinae scripturae testimonium. Nunquid Tobiae filius terribiles daemonii vxoris suae insultus, incenso piscis iecore coercebat. Neigitur ciues vestri tot excruciati morbis tam misere auxilio et consilio destituti dispereant, ad Deum omnis medelae opificem, et adeius donum Medicinam, velut ad sacram anchoram confugite, sine qua nec tu Vlpiane plerasque declarare leges, aut iustam ferre sententiam in rebus grauissimis poteris. Quis iurisconsultorum citra Medicinae peritiam an letale fuerit vulnus decernere potest? Hinc non raro accidit, quum laesus vel imperitia Chirurgici, aut sui intemperantia perditus obierit, homicidii reus causam dicturus pro tribunali sistitur: proh flagitium facinus, innocens capite truncatur. Nec minus peccant cum ma ter vtero grauida post mariti obitum decimestrem vel vndecimestrem, quod Aegyptiis peculiare est, partum enixa fuerit. quanta obsecro hic de posthumis contentio et dubitatio Iurisconsultos vrget? Et nisi a Medico signa conceptus et tempora enixus edocti fuerint, aegre hanc litem dirimere possunt, quin puerum nothum vel subditicium, cum auitae stirpis dedecore, pro legitimo haerede instituant. Quot tandem, ô Vlpiane, arbitraris esse Iureperitos, qui vetus illud Aedilium Curulium edictum, quo cautum erat mancipium vitiosum aut morbosum redhiberi posse, recte intelligant? At Medici non modo quantum vitium corporis a morbo vel sontico

distet, melius Labeone, Sabino, Trebatio no uerunt, sed haec eadem corporis incommoda pharmacis extirpare sciunt. Atqui te demiror Aristarchum, qui te animae adolescentum ingeniique cultorem, neglecta corporis cultura profiteri audes. An ignoras animam corporis ergastulo inclusam, illiusque illecebris irretitam, vitiata corporis mole in actiones virtutum libere prodire non posse, nisi consilio et praesidio Medici intellectus et sensuum organa, qualitatum temperatura, similarium partium compositione rite formata ac spiritus ex puriori sanguine producti copia et nitore fuerint illustrata. Docte igitur Aristoteles, vt caetera omnia, probitatem et mentis affectus a sanguinis et humorum dispositione dependere, et ob id quaedam insecta, apes et formicas prudentia maiora animalia antecellere, asseruit. Quantum ad morum ingeniique culturam recta et sobria victus ratio conferat, Galenus his verbis testatur: [gap: Greek word(s)] . Bona victus ratio animam bonis imbuit mori bus. Quam arcta lege consortii anima corpori deuincta sit, vel ex his Platonis verbis coniicere potes: [gap: Greek word(s)] . Nemo sponte malus, sed ex vitiato corporis habitu, et inerti ac rudi victus ratione homo fit malus. Vides ne quanta lue vitiorum anima ex corporis contagione polluitur? quam paedotriba, nisi edoctus a medico, eluere non potest. Prudenter, me Hercule, Graecia omnium bonarum artium alumna, paedotribas ac gymnastas instituit, qui

a medicis eruditi corpora puerorum frictionibus et oleorum in balneis inunctione, rectaque victus ratione curabant, ac pro aetatis ac virium robore, exercitiis palaestrae, et paruae sphaerae ludicro adhibitis, vegetiora reddebant. Nec Persae id in eorum repub. neglexerunt, qui regios pueros optimis eorum eunuchis committebant, vt habita membrorum ratione pulcherrimos eos redderent. Forma certe Priami digna censebatur im perio. Et praua mens praui corporis est in cola. Scite igitur, vt tuis pennis te confodiam, o Aristarche, Homerus tuus subdolum ac fraudulentum Thersiten, corpore deformem, his versibus finxit, et perbelle depinxit, et inquit:

His, o Aristarche, conuictus fateberis. nec Socratem Alcibiadis, nec Phoenicem Achillis et aliorum animas virtutum praeceptis excoli potuisse, nisi corpus animae habitaculum, et eius endelechiae organum, fuisset a puero salubri nutricis lacte ac recte Medico edocta victus ratione sobrie enutritum: ex qua nisi purus sanguis, virtutum et spiritus ac caloris naturalis pabulum, producatur, nihil leges vestras aut Grammaticorum praecepta virtutum profutura scitote, Nisi, ô Aristarche, recta victus ratio in educatione puerorum ad sanitatem et ingenii culturam plurimum prodesset, nequaquam Homerus tuus Chironem Centaurum, Medicina et Centaureae herbae inuento clarum, Achilli praeceptorem

constituisset. Ad haec Theophilus, Magnifica, ait, nimis sunt, ô Langi, quae de Medicina praedicas. Cui respondi: Multa quoque tulit Medicus, sudauit et alsit, qui haec praestare debet. Nec oportet eum illotis, vt aiunt, manibus sacra Apollinis Medici adyta accedere, aut in Hippocratis nostri theatrum prodire, nisi triplicis philosophiae dogmatibus, praeclare initiatus fuerit. Oportet nempe Medicum per philosophiae naturalis theo remata, causas morborum scrutari: ac tandem triplici Dialectices, diuisionis, resolutionis, ac definitionis methodo instructum, morbos in sua genera et species diuidere, et symptomata a morborum diathesi discernere. Quam graues denique aegritudines, animorum morbi, quos Graeci [gap: Greek word(s)] appellant, in corpore parturiunt, et vicissim anima, lege consortii, affecto compatiatur corpori, ex Socratis virtutum disciplina, Medicum scire operaepretium est: ac ex astrorum ortu et occasu tempora distinguere, vt qui morbi, quibus temporibus anni peculiares sint, definire possit, et vnde venti spirent, quibus denique morbis Aquilo, Eurus et Auster caput onerabit, aeque praedicare possit, ac ille Galeni patiens, qui in lectulo decumbens, ex alterata corporis dispositione venti speciem praesagiebat spiraturi. Quid multis? Medicus non modo omnium, quae sub stelligero Macrocosmi orbe continentur, nempe ignis, aeris, aquarum, locorum et regionum, adde et animalium, radicum, herbarum, lapidum, metallorum, ac denique terrae nascentium naturas et historiam callere, sed etiam cuncta interna et externa Microcosmi viscera, suis

vnguibus notiora habere debet. Talem Medicum in liberalium artium Encyclopaedia educatum, vt Latina, Graeca, Arabica morborum et herbarum nomina probe intelligat, in triplicis linguae Idiomate exercebis. Nam quam vtilis et necessaria sit herbarum cognitio, vel ex hoc coniectura assequi poteris, quod Reges orbis terrarum Lysimachum, Gentium, Eupatorem non puduerit herbis eorum industria repertis eorum imponere nomina. Euax rex Arabum de simplicis medicinae viribus praeclara ad Neronem conscripsit volumina. Nec Iubae regis Mauritaniae studium, in explorandis pharmacorum facultatib. defuit, qui Euphorbii herbae vires singulari volumine ce lebrauit. Ac in Arabia herba quadam hominem, ab amicis iam deploratum, ad vitam reuocatum affirmat. Medicina certe sola artium contra fata depugnat, languentibus vitam prorogat, ac deploratos velut ex Plutonis faucibus ereptos vitae reddit. Sic Asclepiades Prusiensis Medicus, dum aeger quidam pro declamato a ciuibus efferretur, illius animam in corporis ergastulo latentem vitae reddidit. Certe pharmaca diuina coelitus ex astrorum iufluxu virtute dotata, nemo sapiens negabit. Quae Erophilus auxiliares deorum manus, si docti medici consilio adhibita fuerint, recte his verbis appellauit dicens: [gap: Greek word(s)] . Quod Aegyptiorum sacerdotes non ignorarunt, qui remedia vt sacrosancta deorum munera, ne vulgus ea prophanaret, in Ephestii Vulcani sacrario, vt Graeci in Aesculapii templo, recondebant Nulla certe fuit vnquam gens tam effera, quae non studio

Medicinae teneretur. Apud Babylonios vt Medicina remediis locupletaretur, piaculum erat praeterire aegros in publicum forum de more gentis delatos, nisi quis aegro, quib pharmacis in simili aegritudine conualuisset aegroto recensuisset. At illud Mithridatis Regis Ponti, qui primus venenu secure bibere docuit, in re medica studium longe est memorabilius qui a tot in orbe terrarum gentib. bello deuictis singulari studio arcana morborum remedia conquisiuit, de quibus commen tarios, quos in thesauri sui scrinio reconditos seruauit, docte conscripsit. Hos Pompeius victor regia praeda potitus, in triumpho Pomp. Rom. ostentauit, ac Leneo Pompeio liberto suo negocium dedit, vt hos Mithridatis de re Medica libros latinitate donarer, quo populus Romanus ex tanti regis thesauro pharmaca haberet, quibus morbis suis mederetur. Adeo reges orbisque terrarum proceres, omnem mouerunt lapidem, ne quid eorum subditis ad conseruationem sanitatis deesset. Quid enim inculpata sanitate desiderabilius, vel dici vel excogitari potest? Nihil. Quae, obsecro, opes diurno nocturnoque labore congestae animum vel corpus oblectare possunt, dum morborum torturismisere excruciamur ac tabescimus? ac tantillo pomo tosto, vel ptisanae haustu, saturi esse possimus. Certe ne cum Croesi diuitiis, aut auriferi Tagi et Pactoli harenis, adde si libet, nec cum omnibus Romani regni diuitiis sanitatem commutarem, cuius paeana vel laudem Ariphron poeta Sicyonius his versibus festiue decantauit:

O beata sanitas! te praesente amoenum Gratiis ver coruscat: absque te nemo beatus. Quis Regum, quis ciuium, aut denique agricolarum, sine tanto sanitatis bono, ne dicam foelix, sed aut alacris esse potest? His clare effectum puto, nullius Reipub. foelicitatem absque Medicorum consilio et opera subsistere diu posse. Cum haec dixissem, maiestatem Medicinae admirati, obstupesce bant omnes, attonitique ora tenebant, praeter Aristarchum, qui ait: Si vera sunt, ô Langi, quae de Medicinae encomio praedicasti, nempe Medicum omnium quae sub stelligero astrorum orbe continentur historiam et vniuersa Microcosmi viscera, ac triplicis philosophiae mysteria scire oportere, dic mihi, per tuum te obsecro Aesculapium, quî tum fit, vt sceleratissimi Iudaei, natura Christianis, vere Israelitis, infesti, omnium bonarum artium ac virtutum expertes, qui vix philosophiae riuulos, vt canis e Nilo, degustarunt, apud Principes et Episcopos, adde et proceres, nobilitatis stemmate claros cum tanta ostentatione et foenore Medicinam profiteantur? Nosti et perfidum illum Iudaeum apellam, cui plus, quam doctoribus vestrae Academiae, experientia et eruditione claris, tribuitur, et Magistratus publicas illius imposturas tacite fert. Vis ne tibi commemorem abiectissimae sortis nomines, agyrtas, Monachos, apostatas, seplasiarios, et similis farinae homines Aeschini Socratico similimos, qui dum paterna bona prodegisset, iam alieno aere et danistarum foenore subaeratus, vt trapezitis

versuram solueret, [gap: Greek word(s)] , id est, vnguentorum confectione ditescere volunt. Sic nostrates pseudomedici oppidatim et per pagos oberrantes, theriacum, pharacum de ouo, veluti panacaeam, vnam omnium morborum medelam, vendunt: quorum tituli, vt Lactantius ait, remedia, pyxides vero venenum habent: Qui vt imperiti [gap: Greek word(s)] calceolarii vno calopodio omnium pedes vestiunt, sic hi vna hydrargyrii vnctione, aut cynabaris, argenti viui sobolis, fumo, omnes indiscriminatim morbos curare professi, Pudet me dicere, quanta fraude miseris agricolis et ignarae plebi imponunt, a qua non secus pecuniam, quam Hermeus myropola ab anu setuagenaria extorsit, emungunt: cuius rugas cum variis et odoriferis ex marathro, malobathro et nardi spica vnguentis quotidie illineret, anum deliram vnacum marito et liberis ad mendicorum inopiam redegit. Pariter et ille apud Aesopum Medicus lippitudinem anus curare professus, dum collyrio oculos eius delibutos obligasset, in dies aliquid de supellectile domus asportabat. Tandem cum anus visum recuperasset, et Medicus ex pacto mercedem postularet, scite respondit anus: Se Medicum mercede non dignari. Nam dum oculi eius adhuc caligassent, domum suam aulaeis, scyphis, sartaginibus bene adornatam vidisse, in qua modo ne decimam quidem illius supellectilis partem conspiceret. At vestri illi seplasiarii Monachi, agyrtae, pseudomedici, pauperum expilatores prudentius illis agunt. Ante curae initium, dum aeger dolore affligitur, si non totam, saltem

bonam mercedis partem extorquent. Tandem dum auxilio naturae freti, nihil se efficere, nec aegrum diutius spe alere posse vident, quantis, bone Deus, conuiciis intemperantia aegri culpatur? quantis denique minis apud credulam vxorem culpa in pellicis fascinationem clanculum regeritur. Postremo furcifer ille Medicus fugitiuus, veluti Gyges Lydorum pastor, annulo inuisibilis factus, e conspectu amicorum sese subducit. Caeterum dic, quaeso, ô Langi, cur vos Medici illam pulcherrimam ita Medico summopere scitu necessariam Medicinae partem, nempe ingentem illam florum, herbarum et terrae nascentium syluam, inertiae pharmacopolarum concredidistis? quas non piguit Antonium Castorem Romae in hortulo consitas alere, vt illas nosceret, quarum viribus adiutus illaeso sanitatis robore centesimum excessit annum. Sed vestri pharmacopolae adeo desides, vt malint herbas in libro depictas, quam in amoenis montibus natas agnoscere. Verum quam fallax sit herbarum ex pictura cognitio, Plinius, ille polyhistor his verbis testatur: Crateuas, inquit, Dionysius, et Metrodorus pinxere effigies herbarum, et effectus illarum subscripserunt. Verum pictura fallax est ex coloribus numerosis in aemulationem naturae depictis. Multum enim degenerat sors transcribentium varia. Praeterea difficile est singulas earum aetates pingi, quum quadripartitis anni varietatibus faciem mutent. Certe alia coloris facie pullulant, alia floribus decora pubescunt, et alia tandem semine foecunda consenescunt. Hos herbarum imperitos pharmacopolas, Heraclides

Tarantinus lepide publicis praeconibus comparauit, qui seruum fugitiuum suo vestitu, facie, corporis habitu, capillorum colore pro concione probe depingunt, et designant, quem illis assistentem non agnoscunt. Sic vestrates, inquit, myropolae depictas herbarum radices, flores et semina ex libro referre possunt, quas in proprio horto, vel ciuitatis pomoerio crescentes digito demonstrare non possent. Si non vererer tuam indignationem, anum quae plures herbas, et ex Scaptensulis fossorem, qui vtrisque vestrum plura metalla nosset, producerem. Hos vestros pharmacopolas videre est adeo [gap: Greek word(s)] , quo pharmaca sua pluris vendant, nihil de aegrorum salute sollicitos, Medicorum remedia Iudaeis prostituere. Hic, ait, tu Langi ex Quintiliano tuo profer colorem, quo inexpiabilem hanc Medicorum desidiam, et pharmacopolarum inscitiam tueripoteris. At illud execrandum Medicorum desidiae, et temerarij ex inspectione vrinae de morbis iudicii flagitium, obticere summa mihi esset religio, dum et Galenus tuus mauult Medicos esse [gap: Greek word(s)] , id est, laboriosos, quam [gap: Greek word(s)] , id est, pecuniae studiosos, si id a vestri seculi medicis exigit spe frustrabitur, quibus rectius vetus illud exprobraretur adagium: [gap: Greek word(s)] , id est, ex libro nauta, qui nauigatio nis artem ex chartis cosmographiae edoctus, quum nauem scopulis prius non exploratis illiserit, in ea vectos, qui illi vitam concrederant, pessundat. Sic vestrates, vt olim Erasistratii Alexan drinorum Medici, domi desides, ex sola librorum lectione edocti, aegris non visis, inexplorato morbo, remedia

praescribunt: qui dum de morbi symptomatibus, patientis sexu, aetate et virib. perconctari erubescant, ex sola vrinae inspectione, veluti Sacerdotes ex tripode Apollinis, Deus bone, quam perplexe, quantis ambagibus, ne in mendacio deprehendantur, de morbi specie, aegroti morte et salute [gap: Greek word(s)] , vaticinantur et diuinant? quam temere denique de impraegnatione definiunt? vt non raro Monachos quoque vterum ferre perfricta fronte nugentur: quum putridum illud lotium foetulento vase exceptum nec substantiam et causas aegritudi num, nec vitalis virtutis robur, a quorum indicationib. totius curae scopus, ad quem collimat Medicus, ac remediorum inuentio dependet, indicare possit. Qui adeo sunt [gap: Greek word(s)] , pecuniarum cupidi, vt ob quinque denariorum stipem, pro qua publicum scortum, tua venia dixerim, sese non prostitueret, ipsi male sibi conscij, ex vrinae indicio de morbis nugari, et ho micidij rei per experimenta mortes agere non erubescant. O sceleratum et inexpiabile, humano sanguine tinctum, pecuniae aucupium, quid non mortalia pectora cogis audere? Plura certe dicerem, nisi vererer me tibi bilem moturum, quam tuus et aliorum Medicorum stomachus decoquere non posset. Tum ego inquam, si conuicia symposium decent, dicito libere. Sed vide ne vt apis relicto aculeo tandem inermis abeas. Responde igitur, ait Aristarchus, cur Chirurgiam vetustissimam Medicinae partem, a Troiani belli Heroib. Chirone Centauro Achillis praeceptore Medico, Machaone, Podalyrio et Aesculapio summopere domi belloque cultam, in Medicinae encomio tacitus praeteris? cuius praeconium Hom. meus amasius, hoc versu celebrat.

Huius peritia apud vos ita exoleuit, vt prope nullus sit qui diuina Hipp. [gap: Greek word(s)] , de fracturis et luxatis articulis praecepta, et Chirurgiae organa, probe intelligat, ac membrorum, os sium et musculorum, humani corporis situm et compaginem recte nouerit. Vnde eo redacti sumus, vt hanc tam praeclaram, et pauperibus locupletibusque aeque necessariam medicinae partem proh pudor, carnificibus aut imperitissimis apud Rheni accolas rusticis committere cogamur, qui [gap: Greek word(s)] omnium bonarum artium ignari, nec articulorum humani corporis fabricam, nec naturalem instaurati membri situm doloris expertem, aut ligaturas aptas vel suturas nouerunt. Vtinam videres quam crudeli membrorum diuulsione, citra omne instrumentorum subsidium, fracta reficere, luxata instaurare conantur, quo miseros ita emacerant aegros, vt nullus, quantumuis atrox carnifex, nebulonem quaestionibus torturae subiectum, acerbius distorquere pos set. Tandem quum spasmus, ex dolore neruorum conuulsio, aegrum arripuerit: aut phlegmon membrum distortum obsederit, patientem deserere coacti, ridendo illius mollitiem causantur. Vnde fit vt tanta claudicans Vulcani soboles in hoc oppido oberret. At illud chirurgicorum vestrorum delictum longe intolerabilius, quando in caeca vt aiunt, cranii fractura, ex ictu lapidis, clauae, ferri obtusi, aut casu, cranium dehiscit tantum, et in eius cura latiore apertura cranii cum trepano [gap: Greek word(s)] opus sit, vt sanguiuis intra cranium et panniculos cerebri concreti, et putrescentis

virus exhalare et ichor effluere possit, dic quaeso quis vestrorum chirurgicorum trepani vsum nouit? vel saltem vidit: Nullus. Quis illius fabricam, vt sit [gap: Greek word(s)] , ne ad cerebri panniculos penetret eosve sauciet, intelligit? Nullus. Tandem quum aeger ex sanguinis putredine, et virulento [gap: Greek word(s)] cerebri et spirituum meatus obstruentis, commate, epilepsia, aut apoplexia correptus, imperitia Medici moritur, dic iam tu, ô Vlpiane, vtrum chirurgum ne, an autorem vulne ris capite plectendum censebis? At si vos non moror, inquit Aristarchus, longe grauiora his commemorabo. Tum Theophilus, Quoniam interest reipubl. fraudes chirurgicorum scire, dic, ait, obsecro, nil nos tuae fidelis admonitionis taedet. Si igitur, inquit Aristarchus, a Graecorum Medicis edoctus, vestri Chirurgici articulorum vulne ra, phlegmone incensa, quorum febris continua et intolerabilis dolor comes est, curanda susceperint, quando natura, febrili corporis et membri saucii dyscrasia debilitata, humoris affluxum, dolore attracti, concoquere non potest, necesse est ingentem indigestae aquositatis sanguineae copiam, quam Graeci [gap: Greek word(s)] appellant, ex vulnere profluere. Dispeream si maiora deliramenta, et maiorem remediorum nullius frugi copiam vel viderim vel audiuerim vnquam. Nam hic neglecta febris, membrique doloris ac dyscrasiae cura, alter feruens oleum vulneri infundit, quo dolor magis exacerbatur: alius vero, sed forsan nefas est tam secreta eorum remedia prodere, capreolarum pilis, quibus ea quorum ephippia fuerant farcta, effluxum ichoris obstruere laborat, qui tandem

humor obstructus, quum totum perreptauerit membrum, et neruos, musculorumque tendines, acredine sua corrodens, putrefecerit, tum scalpello cutem, vt humori et saniei effluxus pateat, multifariam incidere coacti, membrum semiputridum crebra, per syringam ex melle decocti liquoris, iniectione abstergere et eluere coguntur. Postremo quum miser haec tormenta frustra passus, tandem membrum et corpus febrili calore exhaustum tabescere, et aegrum ex tantillo vulnere ob imperitiam Chirurgi mori oportet, hic iterum te Vlpianum appello, vtrum Medieum ne, an autorem vulneris morte condemnabis? Tum Vlpianus, Perge, inquit, Aristarche, si plura Medicorum delicta nosti recensere: tandem vter supplicii reus sit, aut quid in Rep. opus sit facto, a me intelliges. Dicam igitur, ait Aristarchus, illud longe crudelius Chirurgicorum facinus audentius, qui dum in febrili ardore, quem Graeci [gap: Greek word(s)] dicunt, qui crebro inter milites populatim grassatur, putrida in venis aestuante cholera, lingua nigrescit, turmatim confluunt Chirurgici, causam morbi in linguae colore consistere rati: hic maiori siti, quam Tantalus apud Plutonem afficitur, aegrum macerat: alter crudo contusi cancri liquore linguam et fauces patientis oblinit, aut expresso dissoluti cum vino et aceto equorum stercoris humore, os et linguam aegri colluit. Postremo adest tertius, qui singulis horis linguam instrumentis ex ferro vel ligno fusci coloris praeparatis, vt illorum color linguae colori et vulgari aegritudinis nomini quadret, lacerat et ex purgat. Certe vultures apud inferos Tytii iecur

non aeque discerpunt, vt ille patientis linguam ex coriat: Et quum neglecta febre, eius symptoma, linguae nigredinem, curare student, nil plus efficiunt, quam qui Aethiopem, aut corporis vmbram creta dealbare satagit: quos ah potius barbam quam linguam radere decuisset. Nam ausim libere deierare, quotannis aliquot hominum millia, praecipue in castris, illorum exitiali errore perire. Ad haec Theoph. Si vera sunt, o Aristarche, quae de Medicorum imposturis praedicas, tutius piscis hamum quam aeger Medicorum catapotia deglutiret. Praestaret me Hercule incidere in coruos, qui tantum defunctorum cadaueribus vescuntur, quam viuentes ciues Chirurgorum carnificinae committere. Tum Aristarchus, Recte sentis, Theophile, respondit: An credis temere Babylonios et M. Cat. Medicos vrbe expulisse, vt subditos ab hac Medicorum imperitorum tyrannide vindicarent? Sed quid tu ad haec respondes, Langi? Dic quaeso, dic: et ne mihi succenseas, oro. Amicus quidem Socrates, maior amica veritas. Tunc ego: Tantum, inquam, abest, mi Aristarche, quod mihi stomachum moueris, vt etiam me tibi multis nominib gratias refere debere fatear. Primum, quod ea, quae ipse, odio plena, referre debueram, tu diserte publicasti. Deinde quod me dubitantem de multifaria Homeri tui eruditione certiorem reddidisti. Semper enim Galenum nostrum impendio admiratus sum, grauissima philosophiae et Medicinae theoremata, ac venarum et arteriarum humani corporis naturas et propagationem, Homeri testimonio confirmare. Verum quum video re Aristarchum Homeri interpretem et censorem,

ex illius lectione tantum assecutum, vt praeter Grammatici officium de grauissimis vtriusque Medicinae rebus non modo docte disserere, sed etiam de erroribus recte statuere posse, fateri cogor Plutarchum recte censuisse, Homerum illum tuum diuinum vatem et amasium, vtriusque philosophiae ac Medicinae fuisse peritissimum, ac totius Encyclopaediae. Sed quod Medicorum flagitia, diuinae Apollonis arti, Medicinae impingis, impie facis. Ista certe non sunt artis, sed hominum vitia, quorum culpam tu iustius in Theophilum et Vlpianum detorqueres, qui, dicam tibi, sed tacite in aurem, in horum delicta conniuent. At Vlpianus subiratus, iniuriam testatus, Nihil, inquit, mihi cum Medicis, praeter capitulum de cloacis purgandis, et ventre inspiciendo, commune est. Vos igitur conuiuas vt iudices appello, lege Talionis actionem instituam. Responde igitur primum, ô Langi, an Iudex vel legum peritus in delicta ignota animaduertere aut legem vllam rogare potest? Atqui Nicocles, foelices ait Medicos, [gap: Greek word(s)] : quod praeclara illorum opera Sol videat, eorum vero delicta et errores terra abscondat. Ad haec, Nihil, inquam ego vereor, vadimonium non deseram, sed ne causa caderem, ita litem con testabar. falso certe pseudomedicorum delicta terram abscondere, ô Vlpiane, causaris: An ignoras nil sub terra latere, quod non in apricum proferat aetas? Ne actorem causae tibi defuisse comqueraris, en vetustissimum et fide dignum pseudomedicorum accusatorem, Galenum proferam, qui eos his verbis latrocinii reos accusat: [gap: Greek word(s)]

[gap: Greek word(s)] : Medicos indoctos hoc vno a latronibus differre, quod ciues intra moenia, et non in montibus, depraedentur: at latro inopia vel fame adactus si viatorem pecunia spoliauerit deprehensus, primum torturis misere distorquetur, membra eius diuelluntur, tandem capite truncatur, vel laqueo in mala cruce strangulatus futurus coruis et vulturibus esca in patibulo relinquitur. Sed vestrarum vrbium Magistratus, Praetores et Praefecti, quamuis te praeside, Euangelium professi, captationem munerum abiurarunt (vide Vlpiane quae fraus paratur legibus) accepta sub vxoris nomine pecunia, Sycophantis Iudaeis et seplasiariis, dato immunitatis priuilegio, ciues et agricolas foenore Iudaeorum obaeratos, etiam pharmacis impune perdere permittunt: quid aliud hoc est, quam rapaces inter oues alere lupos, qui non tondent, sed conniuente pastore pecus deglubunt? Ah nil te subditorum miseret? qui vt illos eorumque liberos in cunis vagientes, mulierculas maritis viduas, tuearis, tui Magistratus officium, pecunia, nocturno diurnoque sudore parta, conduxerunt, a Deoque illis praefectus, non vereris illum tuae sceleratae auaritiae et peculatus fore vltorem? Certe Radamanthus tales Nomophylaces, praetores et ciuitatum praefectos non fert, apud quem grauis aeterni supplicii sententia eos manet. Hac immunitate a Principibus et Praetoribus vili pretio empta, Sycophantae illi Iudaei Medici freti, tantam sibi medendi potestatem arrogant, vt de eorum pharmacis temere

periculum in corporibus Christianorum facere sibi impune licere putent: in quos vetus Nicocleos apophthegma exprobraretur, qui indocto Medico de sua potestate glorianti respondit: [gap: Greek word(s)] , Nempe qui tot occideris homines, et impune euaseris. Nunquid igitur impunitatem intolerabilem peccandi licentiam fateberis? quam tibi Vlpiano caeterisque legislatoribns his verbis Plinius imputat: Nulla lex est, quae capitalem Medicorum inscitiam puniat: Nullum exemplum vindictae. Discunt periculis nostris Medici, et per experimenta mortes agunt, Medicoque tantum hominem occidisse summa est impunitas: quinimo transit in conuicium, et intemperantia aegri culpatur. Tales, Aristarche, Medicos quaestui deditos, qui auri cupidine omnia audent, Babylonii consulere vetabant. His M. Cato Romana vrbe interdixit, qui generosos Romanorum animos Graecorum luxuria, balnearum deliciis eneruabant, athletarum ille cebris, caroque vnguentorum odore corrumpebant. Tantum abest vt M. Cato, seuerus ille morum censor, frugiferam medicinae artem damnauerit, vt etiam eius vsu suam coniugis vitam vltra 85. annum prorogasse glorietur, de Brassicaeque viribus eruditum commentarium diederit. Tales Opici Medicinae professores, tuis Iudaeis et similis farinae hominibus Sycophantis similes, quidem spreti, ars vero nunquam despecta fuit. Et cum ad haec frontem corrugaret Theophilus, et nescio quid tacite mussitaret, Sustine, inquam, Theophile, nondum viceris. Parum esset vestra indulgentia crues a Iudaeis pseudomedicis

expilari, si non et anima vna cum corporis vita periclitaretur. Non vides, Theophile, quot passim per agros, oppida et villas arioli, incantatrices, ac Pythonissae Medicinam professae oberrent? qui praestigiis daemonum quib. deuoti sunt, miseros decipiunt aegros, philtra Circes pro pharmaco Nepenthes, toxica pro alexipharmacis porrigunt, abortiua docent. Et quam anilia excogitant amuleta! nempe si vnguium praesegmina vna cum patientis capillis in truncum arboris defoderis, et cuneo adacto obstruxeris, aut ligni frustum de nouo patibulo, aut feretro, quo puerpera defuncta, elata sit, dissectum, et a vespillone vel carnifice magni emptum, in collo gestaueris, his aegrum morte liberari, et ne membrum dolore tabescat, caueri affirmant. Quibus fit vt non in Deum, aeternum illum Archiatrum, qui orbem terrarum pharmacis dotauit, confidant, sed spem totam in physicas ligaturas, characteres, incantationes et daemonum cultum collocent, quos cum Christi blasphemia obseruant et adorant. At haec ô Theophile, in concione tacite praeteris. Cur non illis legem Leuitici cap. 20. scriptam: Vir siue mulier, in quibus Pythonicus vel diuinationis spiritus fuerit, morte moriatur, lapidibus obruent eos, seuere exprobras? quidni illis vna cum Moyse, Dei Israel legislatore, ex Deuteronomii legibus aeternum a Domino exitium mina ris? Cur tandem non illis, qui dum aegrotant fatidicas consulunt anus, tremendum illud Ochosiae regis exemplum obiicis? qui dum in bello graui scalarum per cancellos lapsu in lectulo decumbens de vita desperaret, misit Acharonem quinquaginta

militibus stipatum, qui ex Beelzebub daemonis oraculo sciscitaretur, an ex eo languore esset conualiturus: missis Elias factus obuius grauiter eos increpuit, Regemque, qui neglecto Deo Israel, daemonum sectaretur praestigias, e lecto non descensurum, et breui, quod factum, vitam cum morte commutaturum. Dicesque tandem Regis Ochosiae satellites bis ad Eliam missos, his quoque coelesti fulmine combustos. At tu, Theophile, grauis vitiorum censor, non sine numine constitutus, forsan ex contagione diuitis alicuius Iudaei Medici argentangina laborans, vt rana Seriphia obmutescis, neminem incantationi deditum aut ariolum in concione tua obiurgas. Vereris forsan, ne quemadmodum Paulus Euangelii tuba, dum in Philippis fatidicae puellae Pythonem spiritum ademisset, quae quaestum dominis suis diumando parabat, tu quoque a Praefecto vrbis in carcerem coniiciaris. Verum si haec Euangelium professi intra moenia vestra tacite fertis, et in haec scelera conniuetis, necesse est totam religionem Christi daemonum cultu et idolatriis, et sanguine et verbo Christi prius, prophetarum et Apostolorum abolitas, denuo repleri, et veteris Baal daemonis superstitiones repullulare quarum bona pars adhuc praetextu Medicinae in ceremoniis vestris, dum herbas, salem et aquas, ad lustrandos morbos consecratis, obseruatur. En non pudet vestros sacrificulos lustralis aquae deliramenta ex Ethnicorum superstitione ob quaestum vestris sinceris miscuisse ceremoniis? Olim Ethnici taedas de sacrificiorum rogo acceptas, quae immergebant,

qua praesentes et conuiuas lustrabant, quod Athenaeus suis dipnosophistis ita recenset: [gap: Greek word(s)] . Tali aqua non modo animarum labes, sed quamuis morbidam corporis luem expiari posse populo persuadetis. Sine hac nullus praestigiator suas perficit incantationes, nullus Sycophanta Medicus erysipelam vel alios morbos curat. Nec puerpera, nisi hac lustralis aquae aspergine purgata, concedit cubitum. Sine hac nec absconditi eruuntur thesauri. Sine hac nec exequias aut parentalia celebrare fas est. Huius aspergine corpora et sepulchra defunctorum ad vesperam lustrantur. Adde quod in plerisque Germaniae nationibus, praecipue in Gallis et Hispaniis, defunctorum monumenta praeterire nefas et piaculum est, nisi aqua consecrata asperseris. Hos impios ceremoniarum ritus vos ex veterum Magia et superstitione desumpsisse, Chlidamo testabor, qui in exegetica parentalium et victimarum ita praecepit: [gap: Greek word(s)] i. e effode ad vesperam sepulchri foueam, et postea cum aduesperascit, circa foueam respiciens; aqua circumspergito, et dicito haec: Vobis hoc expiationis lauacrum, quibus oportet et fas est. deinde et vnguentum circumfunde. Erat enim apud Athenienses [gap: Greek word(s)] ablutio defunctorum in parentalibus, quo illorum corpora expiabantur, quam Iudaei et vestri sacerdotes vel hodie adhuc in ceremoniarum

exequiis obseruant. Vis ne Theophile, vnde ex ordine Monachorum mendicantium tot Medici prodierint, ac omnes fere sancti in caralogum Medicorum relati sint, tibi comme morem? En erat olim in Graecia et ante paucos annos in Germania, genus hominum, praestigiis et Medicinae, ob quaestum addictum, quos agyrtas et ariolos appellabant. Hi ante diuitum ianuas stipem petituri, oppidatim oberrabant, diuina virtute, carminibus, et sacrificiorum mysteriis impetrata, sese pollere aiebant: hac si quid sce leris a diuitibus et eorum proauis commissum, id sacra festorum celebritate, et suffitus odore expiare possent, ac eorum inimicos tam sontes quam innocentes oblaedere et eos vlcisci paruo sumptu possent. Deos enim sortilegii enthymematibus et physicis characterum ligaturis et epodis ita habere obstrictos, vt eorum iussa capessere cogerentur. Et ne grauis testis desit, diuini Platonis verba hac de re apponam: [gap: Greek word(s)] . Horum agyrtarum soboles et aemuli vestrates Monachi apostatae, postquam sua bona prodigerint, domusque viduarum deuorauerint, ante diuitum portas, stipem petentes; et per pagos oberrantes, cuncta delicta, adde et atroces hominum pecorumque morbos, suis liturgiis, quas Missas vocant, expiare

et curare posse; denique Deum vt sit inimicorum nostri vindex et vltor, certo Dauidis psalmo cogere posse se, pollicentur. Postremo vt a credulis mulierculis et aegris pecuniam sub specie pietatis extorquerent, quem, obsecro quem Sanctum non ex catalogo diuorum in censum Medicorum retulerunt? vt illorum donariis, quemadmodum Apollinis sacerdos victimis, frui et ditescere possent. En diuus Sebastianus Epidemiis morbis, Diua Apollonia dentium dolori, at sacer Antonius sacro igni, quem Erysipelam vocant medetur, cuius imago ab illis agyrtis mo nachis empta foribus aedium affixa, incendium arcere creditur. Quid multis? Tota vestra religio idolatriae cultu defoedata, medicinam redolet, ob pecuniae aucupium. Ingredere, inquam, quaeso hoc Augustum Vindelicorum templum, vt videas quanta donaria ex cera, ferro, argento et auro conflata diuorum simulacris, quae adorare nefas, ab aegris dicata sint. Progredere parum, aspice hic virgines supplices ante diui Sempronii sepulchrum ferreis cancellis circumseptum, in genua procidere, ad quos si quis pudendorum subligar appenderit, ab hernia et quouis verendorum tumore liberabitur. Quid rides? En causam risus noui. Aspexistiforsan illam proceri sancti Christophori imaginem, cui tanta subest virtus, vt spectatorem a subita morte eripiat, et ad vesperam diurno liberatum moerore ridere cogat. At certe fallimur. Non inest sculpt ilibus illa diuina Medicinae virtus, quae suberat serpenti aereo. quem Moyses in Arabiae deserto in cruce pendulum statuit: hunc Israelitae ab aspidibus

intoxicati in spiritu adorantes conualescebant, cui etiam vsque ad Romuli, vrbis Romanae conditoris, et Ezechiae regis Hierusalem tempora Iudaei adolebant incensum, quem tandem pius ille rex Ezechias fregit, aliasque templi statuas, opera manus hominum, contriuit, quo non populus in idolorum simulacra, sed in solum Deum Medicinae et vtriusque sanitatis autorem confideret. At vos haec in templo, non vt sint diuorum monumenta, sed velut aegrorum consolamina et alexipharmaca, vt ex illorum donariis ditescere possitis, statuitis. Hic vides Deiparae virginis ac diuae Margaretae simulactum ob dolorem capitis expiandum cereis coronis et serico oneratum. O sceleratum pecuniae aucupium, quid non mortalia pectora cogis audere? Respondeant quaeso pontifices tui Persio, in sancto quid faciat aurum? et simulachrorum vestes, quibus praestaret pauperes vestiri? Vide igitur, mi Theophile, quanta mala praetextu Medicinae vestra parturiat religio, vt non temere vetus ille Epicuri philosophiae poeta Lucretius cecinerit. -- Quin contra saepius olim, Relligio peperit scelerosa ac impia facta. His Theophile et Vlpiane arbitror vos conuictos fateri, haec superstitionum et idolatriae scelera et in vestra Republica latrocinia, et aegrorum explicationes, non in illud diuinum Dei donum Medicinam, sed in hominum vita, sacerdotum auaritiam, et Magistratus indulgentiam, qua omnibus vel medicinae imperitis, ciuibus impune mederi, et quoduis data pecunia, etiam Iudaeis cum vita Christianorum colludere liceat, ex vrinae inspectione de hominum salute,

morbis et impraegnatione false diuinare, referre oportere: Ad haec Auerbachius Philalethes: Tanta altercationis conuicia, inquit, conuiuas sobrios non decent: sed si penes veritatis amatorem vultis esse litis arbitrium, facile contentionem hanc dirimam: et cum aduesperasceret, annuebant omnes. Tum Philalethes: Tot, me iudice, ait, detestandas superstitionum idolatriae ac latrocinii in Republ. Christianorum causas, ô Langi, nullo merito Theophilo et Vlpiano impinges, verius certe in collapsa totius Philoso phiae et bonarum artium encyclopaediae, studia, in denegatos doctis honores et subacta praemia, quae sunt studiorum et virtutis calcaria, causam retulisses. Vt olim ex Troiano equo strenui milites certatim proruperunt: Sic ex philosophorum et ingenuarum artium palaestra spectatae eruditionis Theologi, Iurisperiti ac Medici prodierunt: quibus, quum magnificis stipendiis mererent, etiam diuini decernebaniur honores. Sic. Po. Ro. ob Augustum Caesarem ancipiti morbo liberatum Antonio Musae eius Medico statuam ex aere publice collato, tanquam non vulgare gratitudinis monumentum et artis decus, iuxta Aesculapii simulacrum collocarunt. Graecia quoque Hippocrati ob pestem ignis vapore ex Illyria depulsam, et Critobolo Medico propter Philippi regis oculum telo Asteris Olynthiorum militis traiectum, citraque oris deformitatem a Medico curatum honores diuinos decreuit. At Ptolemaeus rex ob Antiochum patrem letali morbo liberatum, Erasistratum, eius Medicum, ex filia Aristotelis natum in Megalensibus

sacris centum puri talentis argenti donauit. Et vt recentius similis munificentiae exemplum tibi commemorem, Boethus Rom anus consul ob vxorem suam haemorragia matricis liberatam Galeno quadringentos aureos numos dono misit. Atqui Romani principes quum Rempublic. sine Medicorum opera et consilio subsistere non posse viderent, Medicis quotannis ducena et quinquagena sestertia, Poetis et Rhetoribus tantum centena ex aerario numerabant publico, quibus id assecuti sunt, vt illorum aetate Romana Respub. Medicis omnifaria eruditione ac rerum experientia claris floreret, quorum consilio aegris fideliter consuleretur. At quum ignauum sacerdotii Monachorum, Iudaeorum et agyrtarum genus, illotis manibus, in scholas Medicorum irrumperent, debitaque illis stipendia honoresque praeriperent, veluti fuci qui congesta ab apibus aliena depascerent mella. De quibus Hesiodus in Theogonia ita praeclare cecinit.

Quo factum est, vt deserto Medicinae studio doctissimi viri ad alia animum appulerint, et pro eis monachi, anus fatidicae, arioli, in scholas medicorum irrepserint. Quare si Rempublicam vestram saluam esse, et afflictis morbo ciuibus consultum volueritis, primum tu Theophile nefandas superstitiones praetextu Medicinae obortas, pro concione verbi Dei et minis redargues: Ni feceris, Deus subditorum animas a te eripiet vindex. Et tu Vlpiane gladium tuarum legum a Deo tibi traditum, in Pseudomedicos Sycophantas ac

ciuium praefectos, qui periuri vili accepta pecunia illos in perniciem subditorum alunt et tuentur, seuere distringes, dabisque operam, vt bonarum artium gymnasia vna cum recta iuuentutis educatione, Magistratus instauret, ac Medicos probe doctos et expertos, ad quos ciues mor bo pessundati, tanquam ad sacram anchoram confugere possint, digno stipendio conducat. Imitare quaeso Tiberium Caesarem, qui Iudaeos et religionis eorum aemulos vrbe Romana submouit, ac in steriles grauioris coeli prouincias proscripsit: hos tu quoque qui iuxta foenore et pharmacis ciues tuos perdunt, ex ditione tua relegato. Caeterum, ô Langi tuae partes erunt, Medicorum errores et imposturas Theophilo et Vlpiano designare, vt quae populo cauenda et poenam mereantur, red arguere et legibus cauere possint. At ego haec me quamprimum dedita opera facturum sancte recepi. His dictis, mirum quanto gaudio omniumque conuiuarum calculo Auerbachii Philalethis sententia approbata et collaudata fuerat, ac tandem quisque de more philotesiae accepto poculo alteri foelicem noctem precatus, hilaris cubitum concedebat, caeterisque veniam altercationis deprecatus, valedixit amice.

CL. V. D. GEORGIO WIRTHIO MEdico excellentissimo.

AD CLARISSIMVM EXCELLENTISSIMVMQVE VIRVM, D. GEORGIVM WIRTH, Philosophiae et Medicinae Doctorem, olim CAROLI V. AVG. GAES. et PHILIPPI II. Regis Hispaniarum Medicum, cognatum suum cariss. PRAEFATIO NICOLAI REVSNERI Iurisconsulti.

IN EFFIGIEM IOANNIS LANGII, AVLAE PALAT. ELECT. Archiatri.

EFFIGIES CL. V. D. IOANNIS LANGII LEMBERGII Medici, Archiatri Palatini Electoralis.

IN MEDICINALIVM EPISTOLARVM MISCELLANEA D. IOANNIS LANGII Lembergii Praefatio.

IN PSEVDOMEDICOS, qui suis imposturis Medicinam defoedant, Epistola prima.

EPISTOLA SECVNDA docet quam difficile sit, Medicinam ab erroribus et superstitionibus vindicare.

DE CHIRVRGICORVM in curanda vulnerum apostematione imperitia. Epistola tertia.

IN CVRA CAVSONIS Chirurgicorum temeritas. Epistola quarta.

IN CVRANDA CAECA CRAneifractura, caeca chirurgicorum amentia. Epistola quinta.

DE FVNGIS, QVI FRActo craneo et aliis vlceribus adnascuntur. Epistola sexta.

OCVLI DISCISSI, VISV illaeso, curatio. Epistola septima.

CHIRVRGI QVARE PHLEBOtomatos sanguinem sorbere cogunt. Epistola octaua.

VVLNERA EIACVLATOriis igne + tormentis facta, citra methodum a chirurgis temere curari. Epistola nona.

QVARE VVLNERA IN temporibus periculosa, et venarum sectio steriles facit. Epistola decima.

DE MEDICIS QVI SOLA Vrina indice, de morbi substantia temere pronunciant. Epistola vndecima.

AN PHARMACA HVMOres in morbis concoquant. Epistola duodecima.

DE CALORIS NATVRAlis substantia et differentiis. Epistola decimatertia.

DE VIRTVTE INFORMATIVA. Epistola decimaquarta.

DE CAVSA MORBORVM coniuncta, et duplici illorum constitutione vel dispositione. Epistola decimaquinta.

AN IN CVRA EXANTHEmatum puerorum, et scabiei, ac morbi Gallici, et bubonibus, et erysipelate, phlebotomia aut purgatio competat. Epistola XVI.

AN PHLEBOTOMIA SIT pharmacis purgatiuis praemittenda. Epistola decimaseptima.

AN CVRANDAE PESTIS MEthodus tam per phlebotomiam quam pharmaca euacuationem exigat, et quae sit alteri praemittenda. Epist. XVIII.

DE CAVSIS SVDORIS BRITANNICI, et quid sit apud Galenum febris Typhodes. Epistola XIX.

DE COACTA ET IRRITA sitis in febre tolerantia. Epistola XX.

DE MORBO VIRGINEO. Epistola XXI.

DE PASSIONE CARDIACA. Epistola XXII.

DE MATRICIS PRAEFOCATIONE Epistola XXIII.

DE EROTICO AMORIS AFfectu. Epistola XXIV.

DE APOPLEXIA, EPILEPSIA, caro, comate, catocho, catalepsia, lethargo, et phrenitide, morborum cerebri differentia. Epistola XXV.

DE SENVM VIGILIA. Epistola XXVI.

DE VINI CVM SALE ET Aqua maris mixtura. Epist. XXVII.

DE MARIS SALSEDINE, ET salis pinguedine. Epist. XXVIII.

DE SALVBRIORE POculorum materia. Epistola vigesimanona.

DE CRAEPALA, SIVE EX MERO Cephalalgia. Epistola XXX.

DE FRIGIDAE POTV Epistola XXXI.

DE FALSA ERYSIPELATIS CVRA. Epistola XXXII.

DE MAGIA ET RERVM NATVRALIVM SYMPATHIA. Epist. XXXIII.

DE PHYSICIS MEDICORVM Ligaturis, et periaptis, et annulis. Epistola XXXIIII.

AN DIVINATRICIS ASTROLOGIAE obseruationis et Mathematicae Ephemerides medico conducant. Epistola XXXV.

DE EPHEMERIDVM ASTROLOGOrum origine. Epist. XXXVI.

DE CRISIS ETYMOLOGIA. Epistola XXXVII.

DE PRODIGIIS ET DAEMONVM in morbis praestigiis. Epistola XXXVIII.

AN IN VNIVERSALI FEBRIVM principio competat euacuatio. Epistola XXXIX.

DE SANGVINIS SPVTO, VOMITV et ex mortuis profluuio. Epistola XL.

DE PRIMARIIS DOLORVM CAVSIS Epistola XLI.

DE CAVSA DOLORIS, ET APOSTEmatione ossium in morbo Gallico. Epistola XLII.

HYDRARGYRI VIRVLENTIA DENtes vacillare, ossa putrescere, strumas nasci, cerebrum et epar et neruos debilitari, apoplexiam aut paralysim quoque solo eius vapore excitari Epist. XLIII.

DE PLVMBEIS AQVAEDVCTVS canalihus, et aquae salubris indiciis. Epistola XLIIII.

DE VENTRICVLI IN NEPHRITIDE anatropa, et crurum stupore. Epist. XLV.

DE ARDORIS IN VRINAE STILlicido causis. Epist. XLVI.

EX CANTHARIDVM POTV STRANguria, et earum virulentia et vsus. Epist. XLVII.

DE HYDROPE ET QVARTANA FEbre et huius encomium. Epist. XLVIII.

DE STERILITATIS SCRVTInio, et veteri obstetricum officio. Epistola XLIX.

DE VETERI BALNEARVM FABRIca et vsu. Epist. L.

DE VETERI PALAESTRAE, ET IN EA balnearum structura, ac olei et strigmentorum vsu. Epist. LI.

QVIBVS TRIA ILLA APVD HIPPOcratem exercitia acrochirismus, chironomia, et corycomachia et alindesis constabant. Epist. LII.

DE ORIGINE ALCHIMIAE, DISTILlationis aquarum, et olei modis, ac illorum vsu. Epist. LIII.

DE SIRIASI FEBRILI CAPITIS infantium ardore, et cordis a cerebro aestu et refrigerio. Epistola LIIII.

AN PRANDIVM COENA FRVGAlius esse expediat. Epist. LV.

DE SILIGINE, ET EX EO PANE, et azymo. Epist. LVI.

DE PTISSANA, OMELYSI, ET Polenta. Epistola LVII.

QVID SIT CYCEON, ET IVS ALBVM, ac de cerebro nonnulla. Epist. LVIII.

DE GARO, MVRIA, ET ALECH. Epist. LIX.

DE PISCIBVS SAXATILIBVS. Epistola LX. AD GEORGIVM WIRT consobrinum, Medicum Caesareum.

DE CARNE SVILLA, HIPpocratis sententia. Epistola LXI.

DE LASERPITIO, BELZOIN, ET myrrha. Epist. LXII.

DE NOVIS AMERICI ORBIS INSVlis, antea ab Hannone Carthaginense repertis: et Geographiae vtilitate. Epist. LXIII.

AD MICHAELEM WIRTH IVRISconsultum consobrinum.

DE EXOTICIS MEDICAMENTIS Arabum, sero a Graecis cognitis. Epist. LXIV.

DE SANGVINE DRACONIS, ac cinnabaris speciebus. Epistola LXV.

DE SCINCO, SALAMANDRA, MYrohalanis, iuiubis, et sebesten, ac sericis. Epist. LXVI.

DE MALOBATHRO ET VNGVENTO foliato, netopo, et oleo spano, malis Persicis et citriis. Epistola LXVII.

OBSCVRA DE VENATORIIS GALlorum et Aegyptiorum venenis problemata, et nomina. Epist. LXVIII.

AN VENENO ALTA EDENDO SINT innoxia. Epistola LXIX.

DE VARIA STIRPIVM, FRVGVM, animalium, et humani sexus metamorphosi. Epistola LXX.

AN IVDAEI SANGVINE HVmano vtantur. Epist. LXXI.

VETERES EX AEGYPTO PHILOSOphos diuina herbarum medicamenta, magica et anili superstitione infamasse turpiter. Epistola LXXII.

DE NECESSARIA ET ERRONEA simplicium medicamentorum ratione. Epistola LXXIII.

DE PAEONIA, SCOLOPENDRIA, ET Sesamoide. Eptstola LXXIIII.