04/2005 Ruediger Niehl
Notes: Greek text not inserted; errata list at end of file not worked in; Could not identify errata list item in prelim: Pag. 4. fac. 2. lin. 1. fecit.; new TEI header; typed text - simplified structural tagging - no semantic tagging - no spell check


page 263, image: s295

CASPAR WILDIUS.

CAsparum Wildium in hanc lusem editum accepimus, anno ab exhibito mundi Salvatore millesimo, quingentesimo, vicesimo sexto, Spirae Nemetum, urbe Imperii supremo Iudicio celebri. Patrem habuit marcum Vahingensem, custodem Archivi camerae Imperialis, quem Lectorem vocant. Hic a principe Ulrico Wurtembergico recuperata dirione, ob industriam et fidem probatem evocatus: patriae principi operam suam addixit: ut ei a consiliis esset. Verum dum vir optimus in patriam terrenam iter molitur, a Deo in patriam caelestem vocatur, relictis cum uxore teneris liberis quinque. Mater ergo vidua Spirae subsedit, et pro modulo facultatum lieberos edncavit in pietatis virtutisque studio: et simul ac peraetatem potuerunt, filios tres in ludum misit. De quib. cum hic Caspar feliciorisingenii et elegantis indolis non obscura edidisser specimina: princeps ille Ulricus ea de re edoctus, inter eos pueros eum ultro esse voluit: quos Tubingensi in schola suis sumptibus aleret. Futi hoc initium stipendii, quod vocant principis, nunc in Germania passim celebrati.

Venit eo Wildius anno trigesimo septimo. Ibi um puer sie praeceptore esset; mulitique affirmarent, eum remissius in studiis versari: ipse tamen otiosus, numquam fuit otiosus. Nam tacitus secum, quae a praeceptoribus in artibus Logicis et studiis Philosophicis acceperat, ruminabat: ita ut subsidio serbendi opus ei non esset.

Itaque honorem primum a bacce lauri dictum anno quadragesimo est adeptus: supremum vero, anno quarto et quadragesimo, competitoribus septendecim: e quibus David Chytraus: Georgius Liblerus, Theodoricus Snepfius, et alii, postea in Repub. praestantes viri.

Cum vero ingeniosissimus quisque studiis Mathematicis dele ctetur impensissime: hic etiam adolescens plurimum in Mathesi collocavit dili gentie ac laboris, inprimis Geometriae et Arithmeticae petquam fuiostudiosus; adeoque in iis excultus; ut publice cum laude casem prositeri potuisset.


page 264, image: s296

Eucilideas vero propositiones fere omnes memoria tenuit: ut non tantum intelligeret eas; sed demonstrare quoque expodite posset. Saepe etiam cum libri dearte supputandi Cuthberti Tonstalli, Angli adolesentibus proponerentur; et magister aliis in tentus, in operando aberrasset:ubi vidit se errasse, Wildium non dubitavit coram omnib. iubere errorem indicare cuius perspicacitatem norat.

Domum deinde reversus, cum suis de studiorum genere eligendo deliberavit. Ibi omnes ad studium iuris eum hortati sunt: tum quod videbant eo ipsum ferri; tum quod sperant, imitatorem fore industriae paternae; et invitabatur eo ipsemet commoditate bibliothecae satis instructae, a patrerelictae.

Cum igitpi intercessione Erharti Snepfi Theologi, tunc collegii illius inspectoris, a Theologiae studio, ad quod principis alumni omnes oblig ti unt, digressionem ad iuris studium impetrasset: magna id coepit diligentia urgere Philosophicis tamen et humaniorib. Musis non planeneg ectis In Arthmerticisn. et se et alios exercuit et repetitionem Dialectices et Rhetorices in collegio principis, sibi demandatem diligenter obivit: ut non exigui tum ad ipsum, tum ad discipulos fuctus redirent.

In doctrina iuris triennium amplius versatus, ut ad praxinaccederet: causas in consistorio principis agere cepit: ubi ingenii aciudicii appariut lumen in co luculentum: adeo ut nulla esset fere gravior cause; quae non eius patrocinio uteretur.

Sub idem tempus ad nuptias animum adiccit; duxitque in matrimonium virginem lectiff Annam Amandi Moglingi Uracensis I. G. filiam, ex qua sascepit filias qua vor, filium unum. Mox sequenti anno undequinquagesimo cum de eius in agendis causis dexteritate fama increbu sset: a principe Ulrico Studtgardiam est vocatus; adscriptusque advocatis, in consilio principis causas agentibus.

Hac in functione, etsi fre infima, in qua explorari solet industria eorum, qui ad altiora adspirarent, substitisset ipse: ut erat [Gap desc: Greek word] , et remotus ab omni ambitione: si suo sibi succo et arbirtio vivendum fuisset. Innotuerat autem iam nobilitati Suevicae: civibus item opulentioribus illius ducatus: qui qd cum quottidie confluebant, vel patrocinio in consilio principis, vel consilio eiusdem ad alios iud ces in graviss. causis ufuri: a quibus etiam non petenti ultro obtrudebantur munera. Verum cum princeps Christophorus ducatum anno quinquagesimo gubernandum accepisset: de reformandis et ecclesia et politia salutariter cogitare cepit. Hic cum optimus princeps videret eam ad rem sibi opus esse viris doctis, prudentibus, et piis, quibus et religio pura et salus Reip. curae esset: in corum numerum Wildium quoque allegit. Huius deinde opera ipsos trigintae


page 265, image: s297

annos principes Wirttembergici in deliberationbus gravissimis et domitiis etiam feliciter usi funt, Omnes enim constituriones imperii, comitiorum recessus, ducatus Wirttem bergici ordinationes et iura municipalia, qua fuit memoriae felicitate, ad unguem calluit. Praeterea religionis, cuius summa capita Augustana et Wirttembergica confessione comprehensa sunt, fuit amantissimus: haeressum vero mnium hostis acerrimus.

Icaque cum princeps Christophorus praecipua doctrinae caelstis capita, ex Augustana confessine repetita, brevi libello comprehensa, firmisquescripturae et doctorum ecclesiastiorum te stimoniis consirmate concilio Tridentino obrulisset: mox leges et ordinationes ecclesiasticas sanxit; ut omnia ex Apostoli mandato [Gap desc: Greek words] gererentur Hunc finem ut obtineret: voluit ut visitationes omnium ecclesiarum singulis se mestribus fierent: constituit Senatum eccelesisaticum: ad quem omnia referrentur, et qui de rebus necessariis, sciente tamen semper principe, mandata daret: iussit simiem docendi rationem in omnibus ducatus sui schons praescribi; monasteria, monachorum latibula, ad antiquam formam revocavit, reditibus, ad educationem iuventucis collatis: mandavit ut inspectiones scholarum, quae tum in monasteriis, tum in oppidis, frequenter et diligenter instituerentur: omnesque ad Tubingensem Academiam tamquam caput respicerent: quas ordinationes et constitutiones o nes, ecclesiasticas et scholasticas iusto volumine est complexus: tamquam regulam perpetuam, quam et senatus ecclesi stcus et visitatores ecclesiatum ministri, schola rum rectores, semper sequerentur. Eo in libro conficiendo ac digerendo primae partes Wildii fuerunt et labore illi constitit maximo, materiam suggerente D. Brentio; qui cum Wildio multa et ecclesiastica et politica communicavit. Tanti autem iste liber ab aliis factus est: ut nonnulli principes in suis quoque ecclesiis reformandis eum tamquam normam secuti sint.

Idem princeps Christophorus, cum in iudiciis magna esset difficultas, propter varias fingulorum fere oppidorum, saepe etiam pagorum confuetudines; rem pub. sublatis illis consuetudinibus optimis legibus et institis temperavit. Iussit enim umum et commune ius mun icipale conscribi; secundum quod omnes controversiae deinde iudicarentur. In qua cum ambigua quaedam, quaedam obscuriora cssent: Wildio id negotii dedit; ut omnia relegeret; ambigua tolleret; obscura explicaret. Quod cum fecisset; approbataque in consiiis principis omnia essent: convocatis ex singulis oppidis ducatus Wirttembergici praefectis et iudicibus, recitavit explicavit que: et consulendum se omnibus praebuit.

Idem princeps mandavit: ut de rebus ad commodum patriae


page 266, image: s298

pertinentibus deliberationes haberentur. Ea ad comitia provincialia cum delectis, iussu principis venit etiam Wildius semper: scripta omnia composuit: quae necessaria visa ad principem retulit; et a principe iterum ad conventum: animosque magistratus summi et ci vium vinculo arctissimo copulavit Magnum opus, laboris magni, fractus maioris.

Idem princeps cum vellet: ut scholae Tubingensis, qua in suo ducatu maius ornamentum nullumesse dicebat, ratio haberetur diligentiss. omnibusque modis saluti et incrementis eius provideretur: hanc etiam ad rem inter alios inspectorem vel commissarium dedit Wildium qua in functione diligentiae, laboris, studii in se desiderari nihil est passus: inque eo ad exitum vitae usque perseverarit.

Anno octogesimo quarto, die tertio Februarii ad visitandam Academiam Tubingensem missus: cum mandata principis exposuisset, deliberationibus cotum biduum interfuisset: iamque cenae tempus instaret, libro quem legebat intentus, apoplectico paroxysmo corripitur, paucisque vocibus editis exstinguitur, die sexto Februarii, exemplo nobis relicto; ut memores simus vocis illius Domini nostri: Vigilate, quia nescitis, quando Dominus veniet. Corpus die septimo Februarii honorifice terrae mandatum est Tubingae, in suburbano ceniterio. Dehoc viro est tale Crusii elogium.

[Gap desc: Greek words] , in administranda repub. et rebus civilibus fuit vir prudens, in religione ad Deum pius: quoad corpus staturae procerae, crinibus admodum promissis, barba nigra et densa, sermone pauco, sed gravi ac prude
nti.

Mirati in eo sunt multi tum alia, tum in primis memoriam omnium fidelissimam et dexteritatem in negotiis expediendis singularem. Iura princ pum suorum acerrime propugnavit, saepe dicere solitus: facilius ac libent ius se iacturam suarum rerum
facturum: quam de iure sourum principum aliquid remissurum.

Privata vita plena fuit pietatis, humantiatis, suavitatis, erga coniugem, silias, familiam: rem familiarem parsimonia magna, sine iniuria aliorum, auxit. In victu quottidiano, in cultu et ornatu, tum ipse, tum uxor et liberi, adeo nihil adhibuit superfluum: ut saepe ab amicis eo nomine fuerit reprehensus.

Laborum, et dolorum etiam corporis, fuit patientissimus. Podagram hereditariam a matre habuit: qua cum vexaretur, non modo impatientiae signum nullum, sed etiam in lecto responsa dedit, setipsit, utque primum repere saltem poterar ad officium redibat. Ab ineunte aetate se adsuefecerat ita: ut mens in unam


page 267, image: s299

rem intenta esset, nec aliis cogitationibus distraheretur. Itaque domi inter ploratus liberorum, gerritus familiae; colloquia hospitum; non aliter, quam si solus esser cogitationes explicabat suas. Causam animo complexus, non desistebat a scribendo ante, quam totam pertexuisset. Iniuriarum facile obliviscebatur: amicitiarum numquam: quin et liberis mortuorum amicorum, ubi potuit benefecit. Ne tenuioris fortunae aspernatus est quemquam: sed puerilis cum ipsis consuetudinis, non sine delectatione, fuit recordatus. Quod autem caput, pietatis a puero fuit studiosissimus. et maxime extremis aliquot annis precationi, contionibusque deditus impeasissime: eucharistiae sacrae usu ad beatam ex hac vita migratonem se praeparavit: quae sane opinione citius ipsi contigit. Sed numquam male moritur; qui mori quottidie discit. Exoratione funebrihabita a Georgio Liblero professore Tubingano.