March 2004 Ruediger Niehl
new TEI header; typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - no spell check. Please note that texts from this anthology do not provide reliable copies of the original editions.

GEORGII AMERBACHII.

Ad D. Ferdinandum Caroli V. fratrem, Caesarem Augustum.

O Patriae, Fernande, pater tu maxima Divum
Cura, atque Aonii luxque, salusque chori:
Qui magnum summis fratrem virtutibus aequas,
Rebus et es fractis aura secunda meis:
Hunc oculi videant sedata mente libellum:
Quaeso, tui, tibi quem mittit Amerpachius.
Est tenuis, fateor, tanto nec Principe dignus:
Verum aequi studium consuluisse velis.
Quaeque suos aetas (res digna) meretur honores:
Et iuvenes celebris laus manet, atque viros.
Haec, mihi cum prima levis lanugine mala
Serperet, expressit Caesatis altus amor.
Nos olim paulo forsan maiora canemus,
Cum reget ingenium Pieris alma meum.
Interea tua me, Caesar, clementia seruet,
Inque clientelam sumat adusque suam.

Threnodia in Caesarem Augustum CAROLUM. V. Rom. Imp. et Hispaniarum Regem, etc.

CAsareos luctus et tristia funera dicam
Magnanimi Herois, terraeque, marisque potentis,
Eximia pietate viri, ac praestantibus ausis,
Quem metuit pharetratus Arabs, cuique ultima Thule,


page 376, image: dela0376

Ac Meroe assurgens extremis paruit oris.
Alme parens, qui summa tenes fastigia rerum,
Quo sine non homini concessume st condere quicqui,
Aspira et tanto vires, precor, adde labori:
Da faciles Musas, ceptisque allabere nostris.
Teduce, nunc magni liceat mihi Caesatis acta.
Condere te caelo Mavortia tollere gesta.
Hic mihi divinum contingere posse Maronem
Optarim nostrae qui duxque, comesque Thaliae
Esset, etc sacro praeberet carmina sonte
Carole, divino, Caesar divine poeta
Debueras tantum efferri, mea rustica Musa
Serpit humi tantoque premi se pondere sentit.
Sed tamen ipsa Iovi pietas placet atque voluntas
Saepe animum saepe is mentem, non munera curat.
Incipelugubres mecum mea tibia versus,
Vosque ô tierides, simul ingeminate querelas.
Et iam tristari rotam terramque, Polumque
Cernere erat passim pecudes, pecudumque Magistros.
Mellisonos prius ipsa ciens Luscinia cantus
In lacrimas iam tota graves resoluta gemiscit.
Ipsa etiam nusquam caelo lovis Ales aperto
Cernitur expansis transire per aethera pennis,
Et contemplari sese, totumque profundum,
Sed porius claudens clarissima lumina tristis
Inferiora tenet tanquam Iovis ignibus icta.
Usque adeo in luctus sunt omnia versa repem
Cum patriae pater est invito funere raptus.
Pergite Pierides lugubres dicere versus,
Deplorate caput vestrum, vestrumque parentem
Regnatorem Asiae, totius et hellesponti.
Hesperiae dolet inprimis Gens vulnere magno,
Ipsiusque viri virtutes, et bene facta.
Nusquam de memori demittet pectore, semper
Manibus illiusque incendet thura Sabaea,


page 377

Altaque de solido candenti marmore templa
Instituet, festosque dies de more quotannis.
Est locus Austriacae positus regionle ad oras
Regia dives opum, regali splendida pompa.
Urbs Augusta novis, atque altis sedibus ingens,
Et reliquas inter magnum quasi Teutonis orae
Lumen et ornatus, Maiestatisque potestas.
Hancque Licus celeri pede praeterlabitur, unda
Caerulea currens magnum vacuatur in Istrum,
Hic dum conveniunt proceres ex ordine Regni.
Caesareumque Caput fratri tibi, Carole, frater
Institui exequia curat, supremaque dona
Triste ministerium, sed iustum pignus amoris
Forte per ambages rediens ad tecta, laresque
Ex septem longe lateque trione rofectus
Incepi primam paulatim pingere partem.
Aggressus magnum facinus: quis non videt? ausus
Haudque pares nostris facile, nec viribus aequos
Vatibus at mcrito concessa est aequa facultas
Atove principio rerum, ductore Dearum.
Non ego profiteor talem me forte poetam
Antiquis similis fieri tamen ipse laboro.
Dive, tibi, Caesar, debemus, Carole, multum
Immortale decus propter, meritumque parentis
Ipsum quo tantum non lucida ad astra tulisti.
Atque utinam mihi tanta foret facundia tanta
Copia dicendi, quanta est bene prompta voluntas.
Non mea vel studium metuat, gratumue laborem
Musa neget patri patriae, capitique verendo
Donec Amerpachiana domus per numina stabit,
Et nati natorum, et qui nascentur ab illis
Semper honos, nomenque tuum laudesque manebunt.
O amor in doctas, studiumque illustre Camenas
Caesaris Augusti rectoris totius Orbis,
Heroum Herois, Divorum sanguinis ortus.


page 378, image: dela0378

Si nihi, quos doctos magno decoravit honore
Iam recitare viros concessa voce liceret,
Vix haec sufficerer mihi lux, aut altera, credam:
Atque ut propositum praeter cantemus, ab uno
Ordiar, unde qucas totum velut ungue Leonem
Nosse, quis insignis fama, pietateque multum
Couspicui tamos Aprani nesciat illos
Ornatus, ipsi donatos munere gratis,
Quo Caesar tantumque virum, tantumque Magistrum
Complexus mento est pergrato pectore, multas
Illustres propter virtutes,ingeniumque?
Sic videas necopes, auri nec pondera fului,
Sed mores magnum, sed indictique nitorem
Nobilitate gravem facere, et virtute coruscum,
CAROlus et Casar magno perculsus a more
Artis Cycliacae sancti Iovis incrementi
Stellarcm cursus. et caeli calluit Orbes.
Magni conatus, et rauto Principe digni.
Sed non ingredior spaciosa per aequora Campi
Cresceret in magnam versus fortasse volumes
Noster, et adferrer sacris sastidia Musis.
Eheu, si genitor nobis superesset ademptus
Fata per, et tristes angusto pectore casus.
Hic non aut studio, curis aut parceret ullis,
Huic ego nunc uti possem doctore fideli.
Interea maerens vin haec solusque miserque
Tarua cano: patri patriae tamen ipse libenter
Gratari, sicut res postulat ipsa, volebam.
Dicite Pierides lugubres dicire versus.
Casare non illo bellis felicior alter,
Alter crat nullus roti preciosior Orbi
Hec in praesertim crudeli turbine gentis
Christiadum, quae tota fremens in aperta pericla
Praecipitat se amens, nullumque (heu nescia) cordi
Pharmacon admittit morbo grassante perartus.


page 379

Ille usque Occiduas pugnator fortis ad oras,
Et felix sem per victor, clarusque trium, his,
Quos implorato supremo numine Divum
Gedit et extremos etiam pervenit ad Indos
Non abierat tellus, sed ubi omnia pontas, et aether
Binas cducens hic Herculeasque columnas,
Quas sua pespectui monumenta relinquere facti
Post sese voluit spacioso carolus Orbi.
Innotuitque novis populis, nova quandore perta est.
Insula, non ulli an tehac inventa vel usquam.
Atque hic errabant solis in montibus inter
Deserrasque cavasque domos absque ordine multa
Corpora nuda hominum (res mira) instarque ferarune
Inde serebantur nullis vel legibus usi,
Imbutique Dei vel cognitione, velipso
Verbo, sed noster Caesar ter maximus ille
Relligione bonus Doctores iusserat istuc
Ire, vel ipsorum sortem miseratus iniquam,
Qui sanam miseros doctrinam rite docerent,
Et constrmarent vera pietate labantes
Sola Sophocleo Mavorria facta cothurno.
Aethereos illimotus, caelestis et ignis
Semina permulti puero sub pectore forti
Dixerunt latuisse velut cinere igne sopito
Omnia quae prae se ciarissima signa tulerunt
Magnanimumque virum, bellatoremque severum
Aequum institia fore, fortunaque potentem.
Non minus et frater, quod nomen Ferdionando
Non casus, verum fortuna fecerat ipsi
Omnigena dignus cantari laude meretur,
Consilii prudens Casesar, moderaminerarus
Tam pierate bonus, quam servantissimus aequi.
Quemque ideo frater successoremque volebat
Esse sibi iam iam moriens, regnisque potiri.
Dignus uterque cani Princeps, laudandus utezque.


page 380, image: dela0380

Carolus immites domuit vicitque Tyrannos
Carolus incepit velut hoc devoluere saxum
Iamdudum totum longe tremefecit et orbem
Fernandus tanto fincm in ponct honori.
Fernandus totum taudem sedauctit orbem.
Atque huius se sponte iugo subieccrit ille.
Huius et auspiciis fecundior inclita Roma
Euadct, steterint fuluae dum vertice ctistae.
Hic vir is est, quem samdudum Cumaa Sybilla
Vaticinata canit mansurum tristia secla
Fernandus Caesar Divum genus aurea conder
Saecula tuncordo, requies et cerra laborum
Huius in adventu tuncextremi Garamantes
Horrescent monitis Divum, et Maeotica tellus,
Et septemgemini parebunt ostia Nili.
Nec vero Alcides est tando munere functus
Aeripidem quamvis ceruam consixerit ille,
Lerneamque feram curuo tremesecerit arcu.
Quis dubitarit adhuc virtutem extendcre verbis
Quo tandem rapitur Vare s. hic maximus illc clt.
Unus qui nobis cunctando restituet rem,
Otia qui patriae rumper, qui focdera iniqua
Missus in Imperium magnum, sic sorre serente,
Caesar et hic primus ipsos residesque monebit
Atque rebellantes, et qui nova bella ciebunt
Contundet, parcetque bonis, pluresque iuvabit
Tantus amor patriae, pietatis tanta cupido
Iam, quibus ornanda est verbis constantia magni
Caesaris illius? quibus illa modestia summa?
Quam viduus, laesa nunquem pietate volcbat
Conservare, Deum facto nec laedere iustum.
Et prius aut pulchram per tristia funcra mortcm
Ipse pati, a Diris uri quam semper Erynnis
Torturis male factorum, mentisque flagellis.
Egregium Exemplum, vereque illustre pudoris,


page 381

Et dignum, sera quod posteritate canatur.
Crediderim sane constans divinitus ipsum
Perque bonosgenios hucusque fuisse retentum.
Hic multas animi dotes, et Gaesaris ausus.
Praetereo tacitus, quae nulli cognita non sunt.
Orbis ad extremum libro bene digna perenni
Pist, ubi consirmata virum me fecerit aetas,
Fluxerit et versus vena meliore canendi.
Non paulo magis Heroum describere laudes
Ausim dum liceat; quae sit, cognoscere, virtus.
Pergite Pierides pia numina dicere versus.
Nunc iacet omnis ager, montes, silvaeque fugaces,
Feralique Deae cinguntur tempora myrto,
Omnta funebri lugent iam carmine tristem
Caesaris interitum. Nymphis cava flumina testes.
Tu decus hoc aevi, post quam te fata tuleront,
Ipsa Pales steriles, Phoebusque reliquerat agros
Protulit haudillo consuetum tempore fructum
Terra suum, sua laeta dedit rus pabula nusquam.
Spargite humum violis, ornentur templa decora,
Ac summo dentur quoque debitae sacra. Tonanti
Tectus et acer equus sericis, et mascula Thura.
Pierides: mandat fieri sibi talia Casar.
Hocque sqper tumulum aeternum superaddite carmen:
Carolus armipotens hinc usque ad sidera notus,
Christiadum custos, atque invictistimus Heros,
Quem teura capit decus, Imperiumque togatum
Hac racet exrgua msnc contumulatus inurna.
Perdomuit multos, solam comsesiere mortem
Non poturt, frti tamen ect hunc pectore passus.
Caesarem ad astra feram dilexit nos quoque Caesar,
An quicquam tali nobis sit munere maius?
Et nunc ut spes est felix, dicitque beatus
post obitum Caesar, supremaque funera debet.
Nec mora, conscea dens insuetum limen Olympi


page 382, image: dela0382

Sub pedibus vider et nubes, et sidera Caesar
Miratur sa octum, Christo ductore, Senarum,
Atque beatorum sedes, et limina lustrat,
Aethereosque renet tractus: haec sola voluptas:
Agnoscitque Deum genitor quem misit, lesum.
O aeterna salus, et non effabilis ulli!
Hic non esuries, hic non sitis ulla superstes,
Hic requies animi, hic exhaustorumque laborum
Praemia digna manent, hic sunt plena omnia laudis
Perpetuae, triadis summae reverenria summa
Unius aspectus et veri Numinis usus.
Cernis, ut exiliant tellus, et pontus, et aether,
Aeriaeque peraut fastigia summa columbae;
Iamque canat Philomena sonos, et carmen alanda
Panget, et in cedant pede nunc armenta secundo,
Orneturque novo rursus iam gramine terra;
Diffugere nives, atque alto nubila caelo.
Omniaque in solitum sunt commutata colorem,
Et nunc Aligeri, magna stipante cohorte:
Consccndunt laeti, sudumque per aera tranant
Ad sedemque patris, Maiestatemque tremendam
Debita vota canunt: praeeunt cytharaeque, lyraeque,
Atque potestates caeli duodena sonantes,
Sidereaeque domus summi in partibus haerent;
Testanturque Deum per saecula mille feruntque
Praesese gestus, et gaudia multa precesque
Propter adoptatum numero, sortique suorum
Aeternum Servatori Peana canentes.
Ergo age soluamus nos iam quoque inbila Musae:
Carolus aetherea cum Christo vescitur auta,
Et regnar summo Princeps cum Princrpe nostro.

In resurrectione Iesu Christi Carmen

NVper erat tristis nostris regtenibus Orbis,
Flebile plangebat tunc Philomena melos.


page 383

Et iam desierant suavissima plectra Deorum,
Nulla canebantur carmina laet: diu.
Moeita dei mater late loca questibus implens
Hen feta crudeli vulnere damna tulit.
Defectus etiam Solis, Lunaeque labores
Interitum Domini condoluere sui.
Et iam tunc atra clarus ferrugine Phoebus
Ibac, et obscuris cornibus ipsa soror.
Omniaque amisso, flebant elementa, Magistro
Muta simulgemitum saxa dedisse putes.
Intulit ut seriem la psis lux tertis rebus,
Venerunt laeti post mala tanta dies.
Noctis erat medium ferme, qua Christus lesus
Excitus e dira morte repente fuit,
Atque adeo (mirum) propria virtute revixit,
Solius Illud opus creditur esse Dei.
Arte laboratum victor supereminet ingens
Saxum, tunc quando ianua clausa foret.
Indaeis pressis, somnoque, ciboque sepultis,
Mox Christus tumulum linquit, et astra tenet,
Dicant nunc ii, qui custodivere sepulchrum,
Miles ut hic Regem perdidit ille suum.
Nec mora, mox sedes Orci tende bat ad imas,
Ferret ut in celsum corpora sancta Polum.
Primus Adamus ibi Christio contingere dexrram
Accurrit properans, atque ita laet us ait:
Expectate venis longos optate perannos
Christe, salus mundi totius una vagi.
Accedunt omnes, Regem propiusque salutant,
Et fundunt hilares linguaque, mensque sonos.
Onostrae dubiae reparator, Christe, salutis,
Quem tremit et tellus, pontus, et astra colunt.
Ergo vis, tecum liquidum scandamus ad axem,
Sir sernatori gratia magna tibi.
Et iam iam videas patres ex ordine longo


page 384, image: dela0384

Ire peranfractus, Tartareasque domos.
Rex quatiens dextra chlamydem, vexilla sinistra
Torquet, et ostendit victa trophaea manu.
Nec mora sidereas seandit cum patribus aroes,
Fertur et astrigeram laetus adusque domum.
Et patulas simul ac portas imgressus Olympi est,
Angelicus totus coepit adesse chorus.
Fit via vi rumpunt aditus Dominumque receptant:
Omnia caelestis plena fnere boni.
Inque thronum laeti, Maiestatemque serenam
Hi Regem ponunt caelica turba suum.
Mox intersese vario sermone serentes
Incipiunt laudes promere caelicolae.
Parte alia cingunt se se, Regique ministraut
Virtutes caeli, Martyreumque decus.
Suavibus et mulcent clarum concentibus aethram,
Acceptantque suum glorisicantque Ducem.
Omnes hi proni faciem. genibusque refiexis,
Numen adorabant, voce sonanre preces.
Iam duodena cohors cytharas in Ruxit et omnes,
Lapsaque per sudum taugit, ut aute fides.
Imperus at multo maior, utgor atque redibat
Plenicr, ut renebras lux solet alma sequi,
Sicut, qui amisit lapidem sortasse Smaragdum
Invento semper gratior esse solet.
Non alium toto credam mortalibus aegtis
Illuxisse diem, plena salutis erat.
Ipsaque nostra parens Ecclefia laudibusaequis
Exultat, rumpitque in pia verba caaens.
Salue festa dies toto venerabilis aevo,
Qua Deus infernum vicit, et astra tenet.
Ecce renascenris reflatur gratia mundi
Omnia cum domino dona redisse suo.
Namque triumphanti post tristia tartara Christo
Undique fronde nemus, gramina flore favent.


page 385

Legibus infrni oppressis, super astra meantem
Laudant rite Deum lux, polus, arua, fret m.
Qui crucifixus erat Deus, ecce per omnia regnas,
Dantque creatori cuncta creata precem,
Hac Christus dira victor de morte resurgens
Non posthac tristes sentiet ipse rogos.
Hac etiam psotquam plebs est captiva redempta,
Ad vitae rediit praemia digna suae.
Occidit hac serpens, atrum periitque venenum,
Crux Christi facta est gloria nostra die,
Oter sancta dies, nitidoque notanda lapillo,
Quae nos praesentem fecit habere Deum.
Nostrum Pasca Deus vivens hac hostia nobis
Oblatus, nostris pectoribusque salus,
Qui cum patre regis victor pet saecula mille,
Atque triumphantis signa adaperta geris:
Fac nos id Festum recte celebrare, pieque,
Ut, quod sit, laudi seruiat omnetuae.
Fac et morte tua, vel caro sanguine fuso,
Ad Stygisas numquam praecipitem ur aquas.
Numinis atque tui flatum concede benignum,
Qui moveat vera pectora nostra fide;
Qui nos in venerum quoque Relligone parentum
Confirmet famulos tempus in omne tuos.
Claraque quaternis tuba cum de partibus Orbis
Signa dabit; serva corpora nostra, Deus.